Stosunek ISKCON-u do wyznawców innych religii

Transkrypt

1 Stosunek ISKCON-u do wyznawców innych religii Niniejszy dokument zawiera pierwsze oficjalne stanowisko Międzynarodowego Towarzystwa Świadomości Kryszny (ISKCON-u) dotyczące stosunku Towarzystwa do wyznawców innych religii. Zostało ono sformułowane przez Komisję Międzyreligijną ISKCON-u i zatwierdzone przez Komitet Wykonawczy GBC. W trakcie jego wypracowywania zasięgano opinii wielu cieszących się powszechnym szacunkiem wyznawców Świadomości Kryszny, wybitnych specjalistów i przedstawicieli organizacji religijnych. (1) Dla ISKCON-u dokument ten stanowi ważny krok na drodze do osiągnięcia społecznej integracji i dojrzałości. Wraz ze swym rozwojem Towarzystwo rozszerza swoją społeczną bazę i wpływy, toteż staje przed koniecznością przyjęcia bardziej globalnego punktu widzenia i odpowiedzialności. ISKCON jest pierwszym ogólnoświatowym ruchem wisznuistycznym i jako taki musi odnieść się do innych społeczności religijnych. Niniejszy dokument dostarcza członkom ISKCON-u precyzyjnych reguł, wskazówek i zaleceń dotyczących ich kontaktów z wyznawcami innych religii. Natomiast tym ostatnim może posłużyć jako deklaracja celu i istotna podstawa do nawiązania wzajemnych stosunków. Użyty przez nas specyficzny termin wyznawcy innych religii opiera się na świadomości faktu, iż każdy człowiek bez względu na to, czy wyznaje światopogląd duchowy, czy materialistyczny prowadzi życie zgodne ze swymi zasadami. Jednakże niniejsze stanowisko kierujemy w szczególności do tych, którzy wierzą w osobowego Boga, choćby nadawali mu rozmaite imiona. ISKCON przynależy do sampradaji (wyznania lub wiary) Gaudija wisznuizmu, monoteistycznej tradycji z obszaru kultury wedyjskiej czy hinduistycznej. Kultura hinduistyczna jest rozległa, zaś termin "hinduizm" odnosi się do mnogości teologii, filozofii, tradycji religijnych i duchowych kultur. Stąd też poszukujący dialogu z wyznaniami hinduistycznymi napotykali na liczne trudności. Nie istnieją oficjalni przedstawiciele hinduizmu, ponieważ termin ten nie oznacza jakiegoś jednego wyznania. Dlatego poniższe stanowisko reprezentuje hinduistyczną kulturę i religię, tak jak przejawiają się one w ISKCON-ie wedyjskiej, monoteistycznej tradycji wisznuizmu. Część 1 (1) W ISKCON-ie uważamy, że miłość do Najwyższego osobowego Boga stanowi najwyższą formę ekspresji religii, toteż rozpoznajemy i szanujemy tę formę w innych wyznaniach teistycznych. Respektujemy wartość duchową dróg prawdziwej samorealizacji i poszukiwania Prawdy Absolutnej, które nie zakładają wprost koncepcji osobowego Boga. Cenimy również inne wspólnoty i organizacje wspierające zasady humanitarne, etyczne i moralne, gdyż ich działalność jest korzystna dla społeczeństwa. (2) ISKCON traktuje dialog między swoimi członkami a wyznawcami odmiennych religii jako okazję do wysłuchania innych ludzi, do osiągnięcia wzajemnego zrozumienia i zaufania, a także do dzielenia z innymi naszego duchowego zaangażowania i wiary, przy jednoczesnym poszanowaniu ich zaangażowania we własną wiarę.

2 (3) ISKCON jest świadomy tego, iż żadna religia nie posiada monopolu na prawdę, na objawienie Boga ani na związek z Nim. (4) Zachęca się członków ISKCON-u do okazywania szacunku wyznawcom innych religii i do akceptowania potrzeby współpracy ludzi różnych wyznań dla dobra całego społeczeństwa i ku chwale Bożej. (5) ISKCON potwierdza powinność każdej jednostki rozwijania przez nią związku z Najwyższym Panem. Część 2 Misja ISKCON-u Gdy A. C. Bhaktiwedanta Swami Prabhupada ( ), założyciel i aczarja ISKCON-u, w 1966 roku w Nowym Jorku po raz pierwszy zarejestrował ISKCON jako legalną organizację, oznajmił, iż jego najważniejszym celem jest: "systematyczne szerzenie wiedzy duchowej wśród ogółu społeczeństwa i nauczanie wszystkich ludzi sposobów duchowego życia, które powstrzyma narastające zachwianie równowagi wartości życiowych i sprawi, że na świecie zapanuje prawdziwa jedność i pokój." (2) Dążąc do tego celu członkowie ruchu Hare Kryszna cenią takie wartości, jak dobroczynność, niestosowanie przemocy, duchową edukację, moralność w myśleniu i działaniu, oddanie i służbę Bogu. Cenimy także pokorę, tolerancję, współczucie, czystość, opanowanie, prostotę, sumienność, wiedzę, szczerość i osobistą prawość. Szanujemy i respektujemy prawo do życia wszystkich żywych istot ludzi, zwierząt lądowych i wodnych oraz roślin. Cenimy nasze środowisko naturalne jako własność Boga, którą zobowiązani jesteśmy zachowywać i chronić. Uważamy instytucję rodziny za podstawowy element utrzymujący stabilność społeczeństwa i promujący wartości duchowe. Traktujemy szacunek dla rodziców, nauczycieli i urzędników państwowych za istotny czynnik podtrzymujący trwałość społeczeństwa. Ważnym elementem sprzyjającymi zaistnieniu zdrowego i bezpiecznego społeczeństwa jest także szacunek i ochrona ludzi starszych, kobiet, dzieci, zależnych od nas i słabszych innych istot żywych, a także osób, które poświęcają się pracy dla dobra innych bądź też służbie Bogu. Jesteśmy świadomi tego, iż wielu ludzi podziela te duchowe, altruistyczne i humanistyczne zasady i wartości. Szanujemy i cenimy każdą tradycję i kulturę, która stara się je propagować, wspierać i wcielać w życie. Misja Śrila Prabhupady została szerzej wyłożona w jego pranama-mantrze (3), w której oznajmiono, że zjawił się on, by uchronić państwa Zachodu przed zalewem bezbożności. Bhaktiwinoda Thakura ( ), czcigodny aczarja wisznuizmu, wyjaśnił że prawdziwym wrogiem nie są inne religie, lecz ateizm. (4) Misja Śrila Prabhupady i reprezentowanej przez niego sampradaji (tradycji religijnej) wspiera zarówno moralność, jak i praktyczne działania, które przyczyniają się do rozwijania jednostkowej i społecznej duchowości, natomiast stanowi wyzwanie dla ateistycznych i materialistycznych pryncypiów i wartości. ISKCON: dialog i misja Można by mniemać, że w przypadku ruchu o charakterze misyjnym dialog z tymi, którzy wyznają

3 odmienne poglądy duchowe bądź religijne, wydaje się sprzeczny z zasadniczym celem działania tego ruchu. Jednakże nauczanie Gaudija wisznuizmu popiera dialog i współpracę z innymi wyznaniami religijnymi, traktując je jako sposoby wzajemnego wzbogacenia duchowego poprzez odkrywanie zarówno swoistych, jak i uniwersalnych zalet rozmaitych tradycji teistycznych i etycznych. Historycznie rzecz biorąc, wyznawcy naszej religii kontaktowali się z członkami innych wspólnot religijnych już od czasów Czaitanyi Mahaprabhu ( ), jednak systematyczne próby nawiązania dialogu rozpoczęły się dopiero w czasach Bhaktiwinoda Thakury. Wzajemne zaufanie można osiągnąć tylko dzięki szczeremu dialogowi pomiędzy wyznawcami różnych religii. Tego rodzaju związki wzajemnego zaufania mogą stanowić inspirację dla ludzi wszystkich wyznań do podjęcia wspólnej pracy, mającej na celu ustalenie teistycznych konkluzji prowadzących do rozwinięcia etosu świadomości Boga w naszym współczesnym świecie. A zatem dialog i oparta na wzajemnym szacunku współpraca z innymi wspólnotami wyznaniowymi pozostają w zgodzie z misją ISKCON-u i mają istotne znaczenie dla osiągnięcia społecznej harmonii. W latach 1950-tych Śrila Prabhupada potwierdził to podejście w apelu wystosowanym do przywódców światowych religii: "Hinduiści, mahometanie, chrześcijanie oraz przedstawiciele innych religii wyznający szczerą wiarę w Boże zwierzchnictwo nie powinni obecnie siedzieć bezczynnie i biernie obserwować gwałtownego rozwoju cywilizacji bez Boga. Istnieje w świecie najwyższa boska wola i bez uznania tej żywotnej prawdy żaden naród czy społeczeństwo nie osiągnie pokoju i dobrobytu." (5) Kultywując naszą własną kulturę duchową i głosząc wiarę w Krysznę uobecnionego we Wrindawanie, uważamy za niestosowne i nie przystojące wisznuicie usiłowanie nakłonienia ludzi do czczenia Najwyższego poprzez deprecjonowanie, szkalowanie czy poniżanie członków innych wspólnot religijnych. W związku z tą kwestią Bhaktiwinoda napisał: "Jednakże nie należy bezustannie propagować wyższości naszych nauczycieli nad innymi, jakkolwiek można, a nawet powinno się, szerzyć taki pogląd wśród własnych współwyznawców, aby umocnić ich w wierze. Dla świata z tego rodzaju sporów nie wyniknie bowiem nic dobrego." (6) Także Śrila Prabhupada rozważał ten problem w swych komentarzach do Śrimad-Bhagawatam: "Inną wiążącą się z tym istotną sprawą jest anindaya (unikanie bluźnierstw) nie powinniśmy krytykować zasad innych religii... Wyznawca Kryszny, zamiast krytykować odmienne systemy religijne, powinien zachęcać wierzących w nie ludzi do trzymania się ich własnych zasad." (7) Wisznuici dokładają starań aby inspirować i wzmacniać związek między Panem a Jego wyznawcami. W tych wysiłkach wyznawcy Kryszny napotykają innych ludzi, różniących się od nich sposobem oddawania Bogu czci, służenia Mu i wyrażania miłości do Niego. Podczas publicznego odczytu wygłoszonego w 1969 roku Śrila Praphupada stwierdził: "Każdy powinien stosować się do tradycji (sampradaji) i fundamentalnych zasad swojej własnej religii. Jest to równie niezbędne jak istnienie wielości rozmaitych partii politycznych, z których jednak każda ma służyć dobru tego samego kraju." Tak więc dopuszcza się zróżnicowanie, ale tylko takie, które nie wyklucza jedności. Religie nie muszą upodabniać się do siebie ani się ze sobą łączyć, mogą jednak rozwijać wzajemny szacunek i budować związki oparte na praktycznym działaniu. W takim ujęciu misja ISKCON-u nie polega na nawracaniu i odciąganiu wyznawców innych religii od ich własnej wiary. Natomiast ISKCON widzi swoją misję w tym, aby z otwartymi ramionami przyjmować każdego, kto uczciwie deklaruje chęć odnalezienia duchowej przystani i przewodnictwa. Wisznuizm i hinduizm są wprawdzie przeniknięte duchem zdecydowanie misyjnym, jednak nie oznacza to, że w praktycznym działaniu kierują się wyłącznie dyrektywą nawracania. Z punktu widzenia Gaudija wisznuizmu naszym celem nie jest "nawracanie", lecz sprzyjanie rozwojowi duchowemu. Stąd też "nawrócenie" pojmujemy jako osobiste doświadczenie jednostki w jej duchowej podróży, w trakcie której przekracza ona ograniczenia religijnych instytucji i przynależności wyznaniowej. Modele nawracania zakładające w sposób konieczny taką przynależność często nie biorą pod uwagę boskiej supremacji i wolności.

4 Poprzez dialog ludzie odmiennych wiar i tradycji mogą wypracować wspólne zasady i obszary zainteresowań. Działając razem mogą skupić jednostkowe wysiłki wokół rozwiązywania problemów takich, jak wojny, narastanie przemocy, upadek moralności, zbrodnie, pijaństwo, ubóstwo i głód, nierówności społeczne czy degradacja środowiska naturalnego. Dzięki dialogowi ludzie wierzący w Boga lub poszukujący Prawdy Absolutnej mogą wspierać się nawzajem w swoich usiłowaniach, by stać się lepszymi w codziennym życiu. Wiele religii zaleca powściągliwość, poświęcenie, skromność i praktykowanie dobroczynności jako środki prowadzące do duchowego oświecenia, jednak w dążeniu do tego celu wszyscy potrzebujemy zachęty i inspiracji. Aby sprostać wymaganiom naszych duchowych nauczycieli i być godnym przykładem dla otoczenia, musimy zachęcać się nawzajem do dochowania wierności zasadom naszych własnych religii. (8) Dialog jest sprawdzianem wiary dla wyznawców wszystkich religii i jako taki stanowi konieczny i pożądany element duchowego życia w wielowyznaniowym świecie. Ten dialog może wzmocnić wiarę i charakter jednostek oraz uczciwość i kompetencję instytucji państwowych, a także wesprzeć tych, którzy poszukują oświeconego duchowego przywództwa. A zatem dialog taki może prowadzić do pogłębionego wypełnienia misji, w szerszym rozumieniu tego terminu. Część 3 ISKCON: teologiczna podstawa dialogu Teologia wisznuicka a koncepcja religii Podobnie jak wielu innych przedstawicieli tradycji wedyjskiej, wyznawcy Kryszny odróżniają świadomość Kryszny, czyli czystą miłość Boga, od tego, co rozumie się potocznie pod pojęciem religii. W swoim wstępie do Bhagawadgity, Śrila Prabhupada wyjaśnia: Sanatana-dharma nie odnosi się do żadnego wyodrębnionego zjawiska religijnego, lecz jest wiecznym działaniem wiecznych żywych bytów związanych z wiecznym Najwyższym Panem....W języku angielskim słowo "religia" ma nieco inne znaczenie niż termin sanatana-dharma. Religia mieści w sobie pojęcie wiary, zaś wiarę można zmienić; można wierzyć w jakiś konkretny sposób duchowego działania, po czym porzucić tę wiarę i uwierzyć w inny. Natomiast sanatana-dharma dotyczy takiego rodzaju aktywności duchowej, którego nie można niczym zastąpić. (9) Wisznuici traktują świadomość Kryszny za nie związaną z żadnym konkretnym wyznaniem, chociaż praktykowanie sanatana-dharmy może w jednostkowych przypadkach wiązać się ze specyficzną tradycją religijną. Dla wyznawców wisznuizmu miłość do Boga zdefiniowana jest w Śrimad-Bhagawatam (Bhagawata Purana) (10) i w Bhakti-rasamrita-sindhu (11) Śrila Prabhupada napisał także: "Nie opowiadamy się po stronie żadnej poszczególnej religii. Chodzi nam o to, aby budzić naszą uśpioną miłość do Boga. Przyjmujemy z radością każdy sposób, który pomoże nam osiągnąć ten cel." (12) Śrila Prabhupada rozwinął następnie tę myśl w swym komentarzu do Upadesiamrity Rupy Goswamiego: We wszystkich częściach świata, gdziekolwiek tylko istnieją cywilizowane społeczeństwa, istnieją też jakieś systemy religijne... Kiedy system religijny rozwija się i przekształca w praktykowanie miłości do Boga, jest to zjawisko korzystne. (str. 44) (13) Wisznuizm zatem uznaje fakt, iż właściwa wszystkim żywym istotom duchowość i ich indywidualne związki z Najwyższym Panem przejawiają się w świecie pod wieloma różnymi nazwami. Wisznuizm stwierdza, że każda jednostka odnajdzie zadowolenie w służbie Najwyższemu i że "taka nacechowana oddaniem służba, jeśli ma przynieść jednostce pełną satysfakcję, musi być nieprzerwana

5 i bezinteresowna" (Bhag ). Jeśli nie pełnimy takiej służby, wówczas szukamy przyjemności gdzie indziej i - zależnie od upodobań i okoliczności czcimy półbogów, słynne osobistości, idole lub fenomeny przyrody. Bóg nieustannie postrzega i podtrzymuje Swoje związki z każdą indywidualną duszą, i świadom jest naszych usiłowań poznania i pojęcia Go, nawet jeśli są one niedoskonałe bądź niewłaściwie praktykowane. Kryszna wzywa jednostkową duszę: "Porzuć wszelkie rodzaje religii i po prostu podporządkuj się Mnie, a ja wybawię cię od wszelkich grzesznych reakcji. Nie lękaj się" (Bg ). Tym samym podkreśla, że osobisty związek łączący z Nim jednostkową duszę jest istotniejszy od jakichkolwiek zinstytucjonalizowanych czy sekciarskich zabiegów o Jego łaskę. Teologia wisznuicka a podstawa dialogu Czaitanja Mahaprabhu pozostawił po sobie jedynie osiem zapisanych wersetów, noszących nazwę Śri Śri Sikszasztaka. Oto trzeci z nich: Ten, kto uważa się za mniejszego niż źdźbło trawy, kto jest bardziej uległy niż drzewo i kto nie oczekuje dla siebie zaszczytów, lecz gotów jest stale odnosić się z całym szacunkiem do innych, potrafi zawsze bez trudu intonować święte imię Pana. (14) Werset ten nie pozostawia żadnych wątpliwości co do zasad pokory, szacunku i oddania, jakich oczekuje się od wisznuity, który z czystym sercem poddał się Panu Krysznie. Zwrot "odnosić się do każdego z całym szacunkiem" może oczywiście dotyczyć stosunku do wyznawców innych wiar. Wyznawcy Kryszny powinni odnosić się z pełnym szacunkiem zwłaszcza do ludzi, którzy szczerze starają się miłować Boga i służyć Mu. Taki szacunek, uległość i pokora tworzą w rozumieniu wisznuitów podstawę właściwych związków międzyludzkich. Pieśń Jedenasta Śrimad Bhagawatam opisuje trzy kolejne etapy rozwoju duchowych związków: neoficki (kanisztha), dojrzały (madhjama) i zaawansowany (uttama). Bhagawatam przedstawia te stadia rozwoju jako uniwersalny fenomen, obserwowany wśród wyznawców każdej religii. Zachowanie neofity charakteryzuje zazwyczaj fanatyzm i poczucie wyjątkowości. Nie wie on, jak ma się zachować w grupie wyznawców. Nie potrafi trafnie odróżnić osób wierzących od niewierzących (15) i nie umie efektywnie uczestniczyć w dialogu, bez względu na to, do jakiej tradycji religijnej przynależy. Śrila Prabhupada przestrzega: " (...) ale jeśli ma się do czynienia z dogmatykiem i zaślepionym wyznawcą, należy unikać dyskusji z nim." (16) Dojrzały wyznawca, zaangażowany głęboko we właściwy rodzaj związków (17), potrafi rozpoznać ludzi wierzących po ich cechach i zachowaniu, a nie osądza ich ze względu na przynależność do danej religii. (18) Rozpoznaje on wyznawcę wszędzie tam, gdzie objawia się prawdziwe oddanie Bogu. Dojrzały wyznawca rozpozna wierzących w Boga dzięki przejawianiu przez nich któregokolwiek z dziewięciu rodzajów procesu oddania, opisanych przez autorytet wisznuicki, Prahladę Maharadżę. (19). Śrila Prabhupada stwierdził, że chociaż w naszych czasach szczególnie dwa z tych rodzajów a mianowicie słuchanie duchowego dźwięku (śravanam) oraz intonowanie boskiego imienia (kirtanam) zaleca się jako najskuteczniejsze metody praktyki duchowej, to jednak wszystkie zachowują swoją skuteczność w każdym okresie dziejów. Osiągnąwszy stadium dojrzałości, wyznawca rozwija w sobie pogłębioną zdolność postrzegania, niezbędną do nawiązania szczerych i nacechowanych zaufaniem związków z członkami innych wspólnot religijnych. Zaawansowane stadium wiary, poziom uttama, przynosi transcendentalne uświadomienie. Zaawansowany wyznawca postrzega wszystkie żyjące byty jako wieczne sługi Kryszny i tak też się do nich odnosi. Nie interesują go żadne różnicujące wyznaczniki rasy, pozycji społecznej, płci czy religii, i wyrzeka się wszelkich doczesnych i materialistycznych związków na rzecz łączenia się z tymi, którzy

6 poświęcili się czystej i przepełnionej oddaniem służbie Najwyższej Osobie Boga. Wisznuizm świadom jest tego, że życie duchowe bądź religijne polega w istocie na osobistym i indywidualnym związku pomiędzy wieczną jednostkową duszą a wiecznym Najwyższym Bytem. Chociaż wyznawcy pełnią rozmaite rodzaje służb mogących zadowolić Pana, to Najwyższy, zgodnie ze Swą słodką wolą, nagradza duchowe uświadomienie i czystą, pełną oddania miłość. Tak więc zwolennicy wisznuizmu odrzucają pogląd, że jakakolwiek religia lub organizacja wyznaniowa może posiadać monopol na prawdę albo wyłączność na kontakt z Bogiem. Wisznuici akceptują fakt, iż Kryszna, Bóg, swobodnie nawiązuje przepełnione miłością związki z każdym, z kim zechce, bez względu na jego kolor skóry, pozycję społeczną czy wyznawaną religię. Część 4 Zasady i wskazówki dotyczące kontaktów z wyznawcami innych religii Zasady Poniższe zasady pomogą członkom ISKCON-u w kontaktach z przedstawicielami innych wspólnot wyznaniowych. Zasady te podane są w formie skondensowanej i wymagają każdorazowo szczegółowego rozważenia. (1) Pokora. Zgodnie z naszą tradycją stanowi klucz do budowania duchowych związków. Jest zarazem podstawową cechą wisznuitów. (2) Nieograniczona natura Kryszny. Prawda Absolutna jest uniwersalna. Żadna jednostka ani organizacja nie ma wyłączności na związek z Panem. Objawia się On gdziekolwiek, kiedykolwiek, jakkolwiek i komukolwiek zechce. (3) Uczciwość. Bądźcie zawsze uczciwi i prawdomówni. To podstawa opartych na zaufaniu i udanych związków międzyludzkich. (4) Szacunek. Zawsze zachowujcie się wobec innych z szacunkiem, nawet jeśli z ich strony nie spotyka was to samo. Pan Czaitanja powiedział: "amanina manadena" powinno się być gotowym odnosić do innych z pełnym szacunkiem, bez oczekiwania jakichkolwiek przejawów szacunku dla siebie. (5) Wyrozumiałość. Jeśli zetkniecie się z ludźmi odnoszącymi się do waszej wiary i kultury z brakiem szacunku lub taktu spowodowanym być może przyjęciem przez nich mylnego założenia co do waszej osoby okażcie im wyrozumiałość, wytłumaczcie się uprzejmie i wybaczcie im to nieporozumienie. (6) Uwzględnianie czasu, miejsca i okoliczności. Przy nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi posługujcie się waszym zdrowym rozsądkiem i rozwagą. Bądźcie wrażliwi na uczucia waszych rozmówców lub słuchaczy. (7) Wzajemne zrozumienie. Bądźcie gotowi wysłuchać innych, zrozumieć ich język, zasady, kulturę i wyznawane wartości. A zatem nie osądzajcie postępowania innych ludzi przez pryzmat waszych ideałów. (8) Osobiste pojmowanie. Jeśli macie skutecznie reprezentować ruch sankirtana (20), musicie szczerze pielęgnować własne duchowe pojmowanie w świadomości Kryszny. Starajcie się posługiwać w rozmowie osobistym przykładem i pojęciem. Łatwiej o porozumienie, jeśli poruszamy się na płaszczyźnie osobistego pojmowania. (9) Osobiste związki. Tradycja wisznuizmu opiera się na szczerych, osobistych związkach. Możemy żyć

7 bez filozofii, obrzędów i instytucji, ale nie możemy żyć bez nacechowanych miłością i oddaniem związków z Kryszną i Jego wyznawcami. (10) Właściwe postępowanie. Śrila Prabhupada pisze: "Właściwe postępowanie wyznawcy stanowi prawdziwy, nadrzędny cel zasad religijnych." (21) Wskazówki dotyczące kontaktów z wyznawcami innych religii > Głównym celem jest nawiązywanie prawdziwie przyjaznych związków, sprzyjających porozumieniu między nami a członkami innych wspólnot religijnych. > Wysłuchujcie z szacunkiem wypowiedzi przedstawicieli innych religii i tak też je oceniajcie. > Dajcie wyznawcom innych wiar okazje do swobodnego wyrażania żywionych przez nich szczerze poglądów i przekonań. > Pozwólcie członkom innych społeczności religijnych określać się w ich własnym języku i na gruncie ich własnej kultury, i nie narzucajcie im waszych definicji; a zatem unikajcie porównywania ich działania z waszymi ideałami. > Traktujcie z szacunkiem sposoby odżywiania się, obrzędy i reguły zachowania innych ludzi. > Bądźcie świadomi tego, że wszystkim nam nie zawsze udaje się sprostać wyznawanym przez nas ideałom. > Nie szkalujcie ani nie krytykujcie pogardliwie przekonań lub praktyk religijnych innych ludzi. Jeśli będziecie chcieli poznać ich poglądy, zasięgnijcie informacji uprzejmie i taktownie. > Uszanujcie to, że inni ludzie angażują się po stronie wybranej przez siebie wiary, podobnie jak wy jesteście zaangażowani w swoją własną. > Bądźcie szczerzy i bezpośredni w prezentowaniu waszych intencji. Zostanie to docenione przez rozmówców. > Bądźcie taktowni i uprzejmi wobec wszystkich, których poznajecie, nawet jeśli nie ma szans na nawiązanie głębszego porozumienia. > Respektujcie prawo innych do nie zgadzania się z wami i do tego, byście zostawili ich w spokoju. > Nigdy nie zachodzi potrzeba kompromisu w zakresie naszej filozofii lub wyznawanych przez nas wartości. > Kiedy rozmawiacie z ludźmi innej religii, nie musicie odczuwać imperatywu ich nawrócenia. > Jeśli napotkacie religijnych fundamentalistów albo ateistycznych naukowców, potraktujcie ich ze stosownym szacunkiem, po czym oddalcie się. Z tego rodzaju ludźmi niemożliwy jest szczery dialog dotyczący kwestii duchowych. > Nie bójcie się odpowiadać na pytania: "Nie wiem". Szczerość jest lepsza niż jałowa spekulacja.

8 Uzupełnienie Siedem celów ISKCON-u (1) Systematyczne szerzenie wiedzy duchowej wśród ogółu społeczeństwa i zaznajamianie ludzi ze sposobami duchowego życia, po to aby powstrzymać erozję wartości i osiągnąć prawdziwą jedność i pokój na świecie. (2) Propagowanie świadomości Kryszny (Boga), tak jak jest ona objawiona w świętych księgach hinduskich: Bhagawadgicie i Śrimad-Bhagawatam. (3) Skupianie członków ISKCON-u i zbliżanie ich do Kryszny, najwyższej istoty, poprzez szerzenie wśród nich i ogółu ludzkości idei, że każda dusza stanowi cząstkę i fragment cechy Najwyższego Boga (Kryszny). (4) Nauczanie i inspirowanie ruchu sankirtana (zgromadzenia intonującego święte imię Boga), jak jest to objawione w naukach Pana Śri Czaitanji Mahaprabhu. (5) Wznoszenie dla członków Towarzystwa i ogółu społeczeństwa świętych przybytków transcendentalnych rozrywek, poświęconych osobie Kryszny. (6) Skupianie razem członków ISKCON-u w celu nauczania prostszego i bardziej naturalnego sposobu życia. (7) Publikowanie i kolportowanie periodyków, magazynów, książek i innych pism mogących przyczynić się do osiągnięcia wspomnianych wyżej celów. Przypisy 1. Oto niektórzy ze wspomnianych konsultantów: prof. Frank Clooney, prof. Kenneth Cracknell, Hridajananda Dasa Goswami, Mukunda Goswami, Tamala Kryszna Goswami, prof. Klaus Klostermaier, dr Julius Lipner, Siaunaka Riszi Dasa, prof. John Saliba, prof. Larry Shinn oraz Rawindra Swarupa Dasa. 2. Siedem celów ISKCON-u, sformułowanych przez Śrila Prabhupadę, przedstawionych jest w całości w Uzupełnieniu. 3. Pranama-mantra to mantra (modlitwa) wyrażająca szacunek i cześć. Zgodnie z tradycją uczniowie śpiewają pranama-mantry skomponowane specjalnie ku chwale ich duchowych nauczycieli lub świętych osób. Druga z pranama-mantr dedykowanych Śrila Prabhupadzie zawiera następujące pochwalne wersy: "Ofiarowuję ci pełne szacunku pokłony, sługo Saraswati Goswamiego (mistrz duchowy Śrila Prabhupady), który nauczasz posłania Pana Czaitanji i wybawiasz kraje Zachodu od pustki i impersonalizmu." 4. Thakura, Bhaktiwinoda: Shri Chaitanya Shikshamritam, Madras, Indie, Sree Gaudija Math, 1983, str Thakura, Bhaktiwinoda: Light of the Bhagavat, Madras, Indie, Sree Gaudija Math, 1983, str Thakura, Bhaktiwinoda: Shri Chaitanya Shikshamritam, str. 7.

9 7. Bhaktiwedanta Swami, A. C.: Śrimad-Bhagawatam, Los Angeles, The Bhaktivedanta Book Trust, , komentarz. 8. W związku z tym Śrila Prabhupada napisał: "Nie ma znaczenia, jaki zespół zasad się wyznaje; jedynym nakazem jest to, żeby się do nich ściśle stosować... Czy jest się hinduistą, muzułmaninem, czy chrześcijaninem, powinno się postępować zgodnie z zasadami swojej religii." Bhag , komentarz. 9. Bhaktiwedanta Swami, A. C.: Bhagawadgita As It Is, Los Angeles, The Bhaktivedanta Book Trust, 1987, str. 18; zob. też str "Najwyższym i wiecznym zadaniem całej ludzkości jest to, poprzez które ludzie mogą osiągnąć miłosną, pełną oddania służbę transcendentalnemu Panu. Taka oddana służba, aby mogła całkowicie zadowolić jaźń, musi być bezinteresowna i spełniana nieprzerwanie." 11. "Aby rozwinąć doskonałą, pełną poświęcenia służbę, trzeba pozbyć się wszelkich materialnych pożądań, wiedzy uzyskanej dzięki monistycznej filozofii oraz interesownego działania. Wyznawca musi nieprzerwanie z radością służyć Krysznie, tak jak Kryszna tego sobie życzy." 12. List do Rupanuga Dasy, 3 czerwca W zrozumieniu takiego rozwoju religii, zachodzącego zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym, może pomóc studiowanie filozofii wisznuickiej w kategoriach paradygmatu Karmy, Jnany i Bhakti. Fundamenty takiej perspektywy dobrze przedstawił Rawindra Swarupa w swym artykule "Religion and Religions", ISKCON Communications Journal, Śri Śri Szikszasztaka, werset 3., Śri Czaitanja-czaritamrita, Antya-lila Bhag , komentarz. 16. List do Toszana Kryszna Dasy, 23 czerwca Bhag Dla zilustrowania tej kwestii Śrila Prabhupada zauważył, że: "Nie ma żadnej różnicy między czystym chrześcijaninem a szczerym wyznawcą Kryszny.". Rozmowa w pokoju, Bombay, 5 kwietnia Bhag Śrila Prabhupada wyjaśnił, co oznacza pojmowanie: "Osobiste pojmowanie nie znaczy, że, powodowani próżnością, usiłujemy zaprezentować swoje własne nauczanie, po to by przewyższyć poprzednich aczarjów. Musimy żywić całkowite zaufanie do wcześniejszych aczarjów, a zarazem musimy pojmować daną kwestię tak dobrze, by móc ją przedstawić w sposób odpowiedni do zaistniałych okoliczności." (Bhag , komentarz.) Śrila Prabhupada naszkicował też podstawową wiedzę, którą musi posiadać nauczający, aby mógł przekazywać swoje przesłanie. Trzeba pojmować, że Pan jest "...Najwyższą radością, że jest On władcą wszystkiego i że jest dla każdego opoką i najlepszym przyjacielem." (Bhag , komentarz) 21. Bhaktiwedanta Swami, A. C.: Śri Czaitanja-czaritamrita, Madhja-lila , Los Angeles, The Bhaktivedanta Book Trust, 1990.