SCHORZENIA OUN potrójne podejście badawcze 1. Neuroscience = neurobiologia

Transkrypt

1 SCHORZENIA OUN potrójne podejście badawcze 1. Neuroscience = neurobiologia badania funkcjonowania mózgu i neuronów zwykle na zwierzętach eksperymentalnych zwykle w tzw. normie czyli na zdrowych osobnikach

2 SCHORZENIA OUN potrójne podejście badawcze 2. Psychiatria biologiczna poszukiwanie odchyleń od normy w funkcjonowaniu mózgu i korelacji tych odchyleń ze schorzeniami neuropsychiatrycznymi posługuje się odkryciami neurobiologii, ale tu obiektem badawczym są ludzie: badania przyżyciowe (PET, SPECT, fnmr) badania na tkankach obwodowych, krwi, oznaczenia w moczu i CSF badania post-mortem

3 SCHORZENIA OUN potrójne podejście badawcze 3. Psychofarmakologia tu: cały przemysł farmaceutyczny nastawiony na poszukiwanie nowych leków ale także tzw. substancji narzędziowych (nie wszystkie mogą być lekami )

4 Mózg człowieka najbardziej skomplikowany narząd Liczba neuronów: ok. 40 mld neuronów, 30 mld móżdżek, > 8 mld kora, < 2 mld pozostałe Synapsy neuronów: kora 4000/neuron, 3x10 13 połączeń, móżdżek 3x10 12 połączeń, pozostałe 2x10 13 połączeń, razem 5x10 13 połączeń

5 NEURON podstawowa komórka tkanki nerwowej, wyspecjalizowana w odbieraniu, przetwarzaniu, przewodzeniu i przekazywaniu impulsów v

6 BUDOWA NEURONU CIAŁO KOMÓRKI (soma, perikarion): - sferyczna, centralna część neuronu - średnica 6-100µm - zawiera typowe dla innych komórek organelle (jądro, aparat Golgiego, mitochondria, ser, rer gęsto upakowane rybosomami ciałka Nissla) - duża aktywność biosyntetyczna : -

7 NEURYTY długie, cylindryczne wypustki, elementy projekcyjne komórek nerwowych DENDRYTY odbierają impulsy i przewodzą je do ciała komórki - silnie rozgałęzione, długość max do ok. 1mm - stanowią do 90% całkowitej powierzchni wielu neuronów - mogą być pokryte wieloma kolcami dendrytycznymi na których tworzą się synapsy (neurony kolczyste i bezkolcowe) - zawierają aparat Golgiego, mitochondria rer i ciałka Nissla Drzewko dendrytyczne wiele dendrytów ułożonych we wzór typowy dla danej komórki

8 AKSON przewodzi impulsy od ciała komórki na zewnątrz - zwykle jeden długi (od µm do ponad metra) wychodzący przeważnie ze wzgórka aksonalnego, rzadziej z początkowego odcinka jednego z dendrytów - średnica od 0.2 do 20 µm - otoczony osłonką mielinową, - nie posiada maszynerii do syntezy białek - Kolaterale (bocznice) aksonu rozgałęzienia zwykle w części dystalnej - Kolbki (guziczki) pogrubione zakończenia aksonów zawierające zwykle duże ilości mitochondriów (znaczne potrzeby energetyczne) - zakończenia aksonów tworzą komponenty presynaptyczne synaps chemicznych wzgórek aksonalny koloaterale W okresie rozwoju neurony wytwarzają wypustki nie różniące się od siebie, a pierwszym wyraźnym sygnałem wskazującym, że dana wypustka będzie aksonem jest jej znacznie szybsze tempo wyrastania od tych, które będą dendrytami

9 CYTOSZKIELET wewnętrzne rusztowanie komórek nadaje neuronom charakterystyczny kształt Mikrotubule Ø 20nm - polimery tubuliny - regulowana polimeryzacja i depolimeryzacja - występują w ciele n. i wychodzą do wypustek gdzie uczestniczą w transporcie substancji - MAPs (ang. Microtubule associated proteins)- regulacja funcji mikrotubul Patologiczne zmiany aksonalnego MAP związane są demencją i chorobą Alzheimer a Mikrofilamenty Ø 5nm - polimery aktyny - szczególnie liczne w obrębie neurytów - podlegają ciągłej polimeryzacji i depolimeryzacji w odpowiedzi na sygnały w obrębie neuronu Neurofilamenty Ø 10nm - filamenty pośrednie - zbudowane z wielu podjednostek białkowych - stała komponenta aksonów - rzadko spotykane w obrębie dendrytów Molekuły tubuliny mikrotubule neurofilamenty Molekuły aktyny mikrofilamenty

10 TRANSPORT AKSOPLAZMATYCZNY Elementy cytoszkieletu nie są statyczne ale zachodzi ich dynamiczna regulacja i nieprzerwany ruch Akson - brak rybosomów (???) dostarczanie substancji z perikarionu Uwięzione w pęcherzykach molekuły transportowane są w kierunku od ciała wzdłuż aksonu przy udziale kinezyny poruszającej się wzdłuż mikrotubul Transport w przeciwnym kierunku odbywa się za pośrednictwem dyneiny. W ten sposób docierają do somy informacje z terminalnej części aksonu.

11 ODMIENNA ORGANIZACJA MIKROTUBUL Oba końce mikrotubul są spolaryzowane i obdarzone znakiem + lub co ma związek z ruchem organelli. Mitochondria wędrują w kierunku do + Inne organelle w kierunku + do Dendryty mikrotubule ułożone w obydwu kierunkach mogą transportować wszystkie rodzaje organelli Akson mikrotubule skierowane końcem + dystalnie do somy nie transportują innych organelli poza mitochondriami (???)

12 RODZAJE NEURONÓW Klasyfikacja neuronów na podstawie Morfologii podstawa klasyfikacji: - liczba neurytów - komórki jednobiegunowe, dwubiegunowe, wielobiegunowe -charakter wytwarzanych połączeń motoneurony, interneurony, n.czuciowe - wzór drzewka dendrytycznego komórki gwiaździste, komórki piramidowe - długość aksonów - interneurony projekcyjne (Golgiego typu I), interneurony lokalne (neurony Golgiego typu II)

13 KLASYFIKACJA NEURONÓW cd na podstawie Funkcji n.aferentne projekcja dochodząca np.n.czuciowe n.eferentne projekcja wychodząca np.motoneurony Uwalnianych neuroprzekaźników n.cholinergiczne syntetyzujące i uwalniające na swoich zakończeniach acetylocholinę n.dopaminergiczne - syntetyzujące i uwalniające dopaminę inne Często występuje korelacja między morfologią neuronów i typem neurosekrecji, co z kolei ma związek z pełnioną przez nie funkcją

14 KOMÓRKI GLEJOWE KOMÓRKI GLEJOWE makroglej mikroglej -astrocyty -oligodendrocyty -komórki Schwanna

15 ASTROCYTY - największe i najliczniejsze komórki glejowe o nieregularnym kształcie ciała komórkowego - posiadają wiele wypustek pokrywających dendryty neuronów - wypełniają przestrzeń między neuronami - wypustki astrocytów otaczają synapsy Niektóre z wypustek mają na końcach rozszerzenia tzw. stopki ssące, przylegające do naczyń włosowatych lub opony miękkiej tworzą w ten sposób błonę glejową graniczną wewnętrzną, która pokrywa powierzchnię rdzenia kręgowego i mózgu. - błony astrocytów posiadają receptory dla neurotransmiterów

16 FUNKCJE ASTROCYTÓW - przestrzenne buforowanie jonów K + - utrzymanie właściwego stężenia we wnętrzu neuronów - zaopatrywanie neuronów w glukozę (magazynowanie glukozy w postaci glikogenu oraz uwalnianie i dostarczanie neuronom w razie deficytu) - regulacja neuroprzekaźnictwa wpływają na czas jaki neuroprzekaźnik pozostaje w szczelinie synaptycznej zapobiegają dyfuzji neuroprzekaźnika poza szczelinę synaptyczną posiadają specyficzne białka transportowe wychwytujące neuroprzekaźniki - udział w tworzeniu bariery krew-mózg

17 OLIGODENDROCYTY i KOMÓRKI SCHWANNA - skąpowypustkowe komórki glejowe - występują w mózgowiu (oligodendrocyty) i na obwodzie (komórki Schwanna) - uczestniczą w tworzeniu osłonki mielinowej Formacja mieliny na obwodzie -Ułożenie komórek Schwanna wzdłuż aksonu i powstanie mezaksonu -Spiralne owiniecie mezaksonu (8-12razy) wokół aksonu Pojedyncza kom Schwanna otacza odcinek mm Grubość osłonki mielinowej zwykle jest stała Przewężenia Ranviera wąskie, nieotulone fragmenty aksonu. Miejsca bezpośrednigo kontaktu błony aksonu z przestrzenią międzykomórkową. Proces mielinizacji przy udziale obu typów komórek przebiega podobnie. Wyjątek - zdolność oligodendrocytów do wytwarzania kilku wypustek i tworzenia osłonki na sąsiadujących komórkach.

18 MIKROGLEJ - najmniejsze komórki tkanki glejowej - neurofagi wywodzą się z makrofagów - pochłaniają produkty rozkładu tkanki nerwowej - mają zdolność namnażania się i poruszania - uaktywniają się w stanach zapalnych, uszkodzeniach i guzach mózgu Glejoza proces tworzenia się blizn tkankowych w mózgu w efekcie aktywacji i namażania mikrogleju

19 BARIERA KREW-MÓZG BUDOWA Komórki nabłonkowe naczyń włosowatych - połączone poprzez złącza ścisłe o dużej oporności elektrycznej - brak mechanizmów transportu przez błony (w komórkach tych nie występują pęcherzyki pinocytarne, nie zachodzi też endocytoza z udziałem receptorów) Astrocyty okołonaczyniowe - pobudzają komórki nabłonka naczyń do tworzenia złączy ścisłych - indukują syntezę enzymów swoistych dla bariery krew-mózg

20 Narządy okołokomorowe (ang. circumventricular organs, CVO) (tylny płat przysadki, grzbietowa część III i IV komory, splot naczyniówkowy wyścielający ściany bocznych komór mózgu) luźniejsza struktura naczyń włosowatych, brak bariery krew-mózg brak bariery krew-mózg w tylnym płacie przysadki zapewnia wydzielanie wazopresyny i oksytocyny bezpośrednio do krwiobiegu Izolacja obszarów CVO od reszty mózgu przez wyspecjalizowane komórki wyściółki - tanocyty

21 DZIAŁANIE BARIERY KREW-MÓZG - woda, niektóre gazy (tlen, lotne anestetyki) substancje lipofilne mogą przechodzić przez barierę na zasadzie dyfuzji biernej - jony, cząsteczki naładowane lub polarne, glukoza, aminokwasy transport czynny z wykorzystaniem nośników Selektywna przepuszczalność bariery chroni mózgowie przed działaniem substancji neuroaktywnych krążących we krwi Glikoproteiny P białka transporterowe - eliminacja wielu substancji lipofilnych mogących być potencjalnymi neurotoksynami poprzez wypompowywanie ich z powrotem do krwi utrata szczelności bariery wskutek niedotlenienia - cytotoksyczna odma mózgowa brak tlenu obniżenie poziomu ATP zaburzenie funkcji Na + /K + -ATP-azy nagromadzenie Na + w komórce osmotyczne przenikanie wody puchnięcie komórek rozerwanie złączy ścisłych napływ jonów i wody do przestrzeni międzykomórkowych

22 UKŁAD NERWOWY podział topograficzny 1. OŚRODKOWY - Mózgowie -mózg (reprezentowany przez kresomózgowie telencephalon)) -pień mózgu (reprezentowany przez międzymózgowie diencephalon śródmózgowie - mesencephalon tyłomózgowie - metencephalon) - Rdzeń kręgowy 2. OBWODOWY - Nerwy czaszkowe (12par) - Nerwy rdzeniowe (31par)

23 MÓZGOWIE ANATOMIA POWIERZCHNIOWA

24 POWIERZCHNIA GRZBIETOWA U człowieka w mózgowiu najlepiej wykształcone są półkule mózgu (hemisferia) oddzielone od siebie szczeliną podłużną mózgu w głebi której znajduje się największa ze struktur łączących obie półkule ciało modzelowate spoidło wielkie mózgu (corpus callosum) zbudowane z włókien nerwowych (ok aksonów) Lewa półkula Prawa półkula Szczelina podłużna Ciało modzelowate (Corpus callosum)

25 PÓŁKULE MÓZGU Na każdej półkuli można wyróżnić: - Powierzchnię górno-boczną - Powierzchnię przyśrodkową - Powierzchnię dolną W miejscu łączenia się powierzchni występują brzegi: - Górny - Przyśrodkowy - Dolny Najbardziej wysunięte części półkuli bieguny - Czołowy - Potyliczny - Skroniowy

26 POWIERZCHNIA DOLNA Widoczne cechy anatomiczne - wychodzące z pnia mózgu nerwy czaszkowe - podwzgórze z jego elementami, jak skrzyżowanie wzrokowe - pasmo węchowe - nerw wzrokowy - móżdżek - rdzeń przedłużony - most - konary mózgu Pasmo węchowe Skrzyżowanie wzrokowe podwzgórze Nerw wzrokowy Konar mózgu Nerwy czaszkowe most Rdzeń przedłużony móżdżek

27 KRESOMÓZGOWIE Kresomózgowie parzyste (półkule mózgu) -płaszcz (pallium) -jądra kresomózgowia (nuclei telencephali) -istotę biała półkul (substantia alba) -komory boczne (ventriculus lateralis) Kresomózgowie nieparzyste -ciało modzelowate (corpus callosum) -sklepienie (fornix) -przegroda przezroczysta (septum pellucidum) -spoidło przednie (commissura anterior)

28 PŁASZCZ - warstwa zewnętrzna otaczająca mózgowie, pofałdowana, zbudowana z istoty szarej PODZIAŁ - kora mózgowa (cortex cerebri) największa część płaszcza okrywająca półkule mózgu - wyspa (insula) ukryta w zagłębieniu płaszcza w bruździe bocznej - węchomózgowie (rhinencephalon) część płaszcza na powierzchni przyśrodkowej i dolnej półkuli - hipokamp (hippokampus) część płaszcza wpuklona do rogu dolnego komory bocznej Amygdala Hipokamp

29 Kora mózgowa siedlisko czy środowisko naszej aktywności mentalnej, która wyróżnia nas jako istoty świadome - jest warstwą substancji szarej (ciała neuronów), całkowicie pokrywa półkule mózgu; - cecha najbardziej charakterystyczna = b. rozbudowane pofałdowania. - szczelinowate wgłębienia powierzchni bruzdy mózgu (sulci) - miejsca wyniosłe zakręty mózgu (gyri)

30 PODZIAŁ KORY MÓZGU NA PŁATY Bruzda boczna i bruzda środkowa dzielą korę mózgową na cztery płaty (nazwy od przylegających do nich kości czaszki) czołowy ciemieniowy skroniowy potyliczny Wyspa ogranicza i oddziela płaty skroniowy i czołowy

31 KORA MÓZGOWA cd -wyróżnia się 6 odmiennych warstw ze względu na uorganizowanie neuronów. - ze względu na liczbę, rodzaj i ułożenie neuronów korę mózgową dzieli się na regiony cytoarchitektoniczne Mapa Brodmanna

32 Brodal A. Neurological anatomy in relation to clinical medicine. 3rd Ed. New York: Oxford University Press; 1981, with permission Regiony cytoarchitektoniczne mózgu człowieka, wg. Brodmanna.

33

34 Mózgowie największa część mózgu, leży ponad pniem mózgu i móżdżkiem Kora mózgowa siedlisko czy środowisko naszej aktywności mentalnej, która wyróżnia nas jako istoty świadome Jest warstwą substancji szarej ( ciała neuronów), całkowicie pokrywa półkule mózgu; Cecha najbardziej charakterystyczna = b. rozbudowane pofałdowania i bruzdy Wyróżnia się 6 odmiennych warstw ze względu na uorganizowanie neuronów. Ze względu na liczbę, rodzaj i ułożenie neuronów korę mózgową dzieli się na regiony cytoarchitektoniczne

35 Kora nowa (łać. cortex = kora) jest odpowiedzialna za wyższe Czynności poznawcze. Ponad 8 mld neuronów. Grubość 1.5 mm (kora wzrokowa) mm (kora ruchowa). Powierzchnia ok. 0.2 m 2 (niektóre oceny nawet 1.5 m2), widoczna tylko 1/3 napowierzchni bocznej, pozostała część kory jest na powierzchni przyśrodkowej i podstawnej. 3 typy kory: Izokora, filogenetycznie młoda, 6 warstw. Allokora - paleokora (np. kora węchowa) i archeokora (np. kora hipokampa), stara, 3 warstwy. Mezokora - kora pośrednia (np. w zakręcie obręczy, okolicach hipokampa). Zróżnicowane neurony: głównie interneurony i neurony projekcyjne (długie aksony). Modularna budowa: 3 lub 6 warstw o specyficznej organizacji. Mikrokolumny - zwykle 110 neuronów, 220 w korze wzrokowej Kolumny korowe.

36 Kora nowa (łać. cortex = kora) jest odpowiedzialna za wyższe czynności poznawcze. Ponad 8 mld neuronów. Grubość 1.5 mm (kora wzrokowa) mm (kora ruchowa). Powierzchnia ok. 0.2 m 2 (niektóre oceny nawet 1.5 m 2 ), widoczna tylko 1/3 na powierzchni bocznej, pozostała część kory jest na powierzchni przyśrodkowej i podstawnej. 3 typy kory: Izokora, filogenetycznie młoda, 6 warstw. Allokora - paleokora (np. kora węchowa) i archeokora (np. kora hipokampa), stara, 3 warstwy. Mezokora - kora pośrednia (np. w zakręcie obręczy, okolicach hipokampa). Zróżnicowane neurony: głównie interneurony i neurony projekcyjne (długie aksony). Modularna budowa: 3 lub 6 warstw o specyficznej organizacji. Mikrokolumny - zwykle 110 neuronów, 220 w korze wzrokowej Kolumny korowe. 52 cytoarchitektonicznie jednorodne pola Brodmanna (1909 rok).

37 Brainbow mice Jeff Lichtman i Joshua Sanes, naukowcy z Harvard Brain Center, wyprodukowali myszy transgeniczne z wielokolorowymi fluoryzującymi neuronami (Nature, 2007, Nov. 1 ) U myszy Brainbow geny białek fluorescencyjnych dość przypadkowo mieszają się z poszczególnymi białkami neuronalnymi, dając paletę 90 różnych barw

38 Warstwy kory mózgowej

39 Warstwy kory mózgowej (Confocal image by Tamily Weissman. Mouse by Jean Livet and Ryan Draft.)

40

41

42 Kora mózgowa wraz z hipokampem (Confocal image by Tamily Weissman. Mouse by Jean Livet and Ryan Draft.)

43 JĄDRA KRESOMÓZGOWIA skupienia ciał komórek (istoty szarej) wewnątrz półkul mózgu Należą do nich: jądro ogoniaste, jądro soczewkowate, przedmurze, ciało migdałowate Dwie grupy jąder w obrębie każdej z półkul główne składniki dwóch układów neuronowych - Pozapiramidowego układu ruchowego - Układu limbicznego (brzeżnego)

44 Obydwie półkule połączone są spoidłem wielkim (corpus callosum): ogromna wiązka aksonów stanowiąca pomost pomiędzy stronami mózgu; W środku poniżej cc: Wzgórze ( thalamus)= skupisko wielu jąder, które kontrolują systemy motoryczne, czuciowe, poznawcze i emocjonalne; stacja przekaźnikowa dla bodźców sensorycznych i motorycznych Podwzgórze (hypothalamus)= też skupisko wielu jąder kontrolujących raczej część anatomiczną systemu nerwowego, funkcje endokrynne, chronobiologiczne i związane z pobieraniem pokarmu

45 UKŁAD POZAPIRAMIDOWY - zapewnia tworzenie automatyzmów ruchowych - reguluje postawę ciała i napięcie mięśniowe - tworzoną go jądra podstawy (ciało prążkowane, jądro niskowzgórzowe, istota czarna, jądro czerwienne) Ciało prążkowane Jądro ogoniaste jądro soczewkowate głowa ogon skorupa gałka blada Jądro ogoniaste + skorupa = prążkowie

46 Jądra podstawy Prążkowie ( corpus striatum) [Caudate skorupa + putamen łupina] Gałka blada ( globus pallidus) Przedmurze ( claustrum) Z jądrami podstawy połączone są obszary śródmózgowia kontrolujące ruch ( substantia nigra, ventral tegmental area), także wzgórze Struktury podkorowe, tzw. układ limbiczny ( rąbkowy, brzeżny): Przodomózgowie limbiczne, hipokamp, j. migdałowate stanowią istotne struktury dla kontroli emocji i procesów pamięciowych

47 UKŁAD LIMBICZNY struktury kresomózgowia położone na powierzchni przyśrodkowej mózgu i otaczające międzymózgowie - Tworzy go wiele struktur mózgowych silnie wzajemnie połączonych: Zakręt obręczy, cieśń zakrętu obręczy, zakręt hipokampa, nawleczka szara, zakręt tasiemeczkowy, przegroda przezroczysta, sklepienie, ciało migdałowate, ciała suteczkowate, hipokamp i podpora - Koordynacja czynności układu somatycznego i autonomicznego - Uczestniczy w powstawaniu stanów emocjonalnych - Uczestniczy w określonych typach uczenia

48 ISTOTA BIAŁA - wypełnia wnętrze półkuli mózgu - jest zbudowana z wypustek komórek nerwowych - rozpościera się między płaszczem a komorą boczną, otaczając i rozgraniczając jednocześnie poszczególne jądra kresomózgowia - tworzy liczne torebki tj. skupiska istoty białej, w której grupują się drogi nerwowe rzutowe

49 KOMORA BOCZNA - szczelinowata przestrzeń (nieregularny kształt) w każdej półkuli ograniczona przez jądra kresomózgowia i istotę białą - ściany pokryte wyściółką - światło wypełnia płyn mózgowo rdzeniowy - Składa się z czterech części, z których każda leży w innym płacie róg przedni płat czołowy część środkowa płat ciemieniowy róg dolny płat skroniowy róg tylny płat potyliczny Komory boczne W dolnym rogu komory znajduje się wyniosłość zwana hipokampem Hipokamp

50 MIĘDZYMÓZGOWIE WZGÓRZOMÓZGOWIE PODWZGÓRZE NISKOWZGÓRZE KOMORA III wzgórze nadwzgórze zawzgórze blaszka krańcowa skrzyżowanie wzrokowe pasma wzrokowe guz popielaty przysadka ciała suteczkowate wzgórze podwzgórze Wzgórze (thalamus) Rdzeń porzedłużony -zbudowane ze skupień istoty szarej jądra wzgórza pooddzielanych przez pasma istoty białej blaszki rdzenne wzgórza most móżdżek Nadwzgórze (epithalamus) -Zawiera szyszynkę oraz parzyste uzdeczki łączące ją ze wzgórzem Zawzgórze (metathalamus) -Składa się z parzystych ciał kolankowatych: przyśrodkowego i bocznego pooddzielanych przez pasma istoty białej blaszki rdzenne wzgórza

51 PODWZGÓRZE (hypothalamus) Wewnątrz liczne skupiska istoty szarej jądra podwzgórza KOMORA III jądra przednie jądra środkowe jądra tylne (wzrokowe) (guzowe) (suteczkowate) Np. jądro nadwzrokowe jądro przykomorowe szczelinowata przestrzeń położona między wzgórzami i sięgająca do podstawy mózgowia; z komora tą związane są narządy okołokomorowe NISKOWZGÓRZE Zawiera szereg skupień istoty szarej jądro niskowzgórzowe, warstwa niepewna, pole podczerwienne

52 ŚRÓDMÓZGOWIE konary mózgu pokrywkę śródmózgowia Pomiędzy nimi przebiega wodociąg mózgu wąski kanał łączący komorę III i IV Blaszka pokrywy wzgórki dolne i górne -pole przedpokrywkowe, - ramię wzgórka w którym są skupienia ciał kom. Odnoga mózgu (cz.dolna) nakrywka (cz.górna) Na ich pograniczu znajduje się skupienie istoty szarej istota czarna pomiędzy konarami znajduje się zagłębienie dół międzykonarowy, którego dno stanowi istota dziurkowana tylna nakrywka pokrywka wodociąg poniżej istoty czarnej znajduje się jądro czerwienne, są także skupienia tworu siatkowatego

53 TYŁOMÓZGOWIE robak MÓŻDŻEK (cerebellum) Półkula móżdżku Komora III most Komora IV Rdzeń przedłużony móżdżek - część pnia mózgu (truncus cerebri) - oddzielony od płatów potylicznych szczeliną poprzeczną mózgu, w której przebiega część opony twardej zwana namiotem móżdżku - podzielony na dwie półkule i rejon środkowy tzw. robak móżdżku - zbudowany z istoty szarej tworzącej trójwarstwową korę móżdżku i jądra móżdżku oraz istoty białej położonej w głębi móżdżku tworzącej ciało rdzenne - od ciała rdzennego w kierunku kory móżdżku odchodzą blaszki białe tworzące drzewko życia móżdżku

54 MOST (pons) - leży na powierzchni dolnej mózgowia - zespala konary mózgu z rdzeniem przedłużonym - dzieli się na część brzuszną i grzbietową - część brzuszna zbudowana z włókien nerwowych o poprzecznym i podłużnym przebiegu, pomiędzy nimi skupiska Pień mózgu istoty szarej jądra mostu - część grzbietowa, w której m.in. występuje twór siatkowaty

55 RDZEŃ PRZEDŁUŻONY (medulla oblongata) Od góry łączy się z mostem od dołu przechodzi w rdzeń kręgowy Na powierzchni dolnej występuje szczelina pośrodkowa przednia a po obu jej stronach wyniosłości zwane piramidami. Bocznie od piramid leżą wyniosłości zwane oliwkami zawierające skupienie istoty szarej jądro oliwki Na powierzchni grzbietowej występuje bruzda pośrodkowa tylna, a po obu jej stronach parzyste wyniosłości pęczek smukły i pęczek klinowaty mające zgrubienia zwane guzkami, wewnątrz których leżą skupienia istoty szarej - jądro smukłe i jądro klinowate. Budowa wewnętrzna: - skrzyżowanie piramid - skrzyżowanie wstęg

56 KOMORA IV szczelinowata jama w tyłomózgowiu, kształtem przypomina piramidę. Jej dno tworzy dolna część konarów mózgu oraz powierzchnia grzbietowa mostu i rdzenia przedłużonego. Ku górze wodociąg mózgu łączy ją z komorą III, ku dołowi przechodzi ona kanał środkowy rdzenia przedłuzonego Twór siatkowaty (formatio reticularis) na dnie komory, stanowi skupienia komórek nerwowych, pooddzielane mielinowymi włóknami nerwowymi o różnokierunkierunkowym przebiegu. Większe skupienia to: - Jądro siatkowate olbrzymiokomórkowe - Jądro szwu - Jądro miejsca sinawego Twór siatkowaty ma połączenia z korą mózgu, z blaszką pokrywy, z móżdżkiem, ze wzgórzem i rdzeniem kręgowym

57 KOMORY MÓZGU

58 Metody badawcze Badania behawioralne i biochemiczne na zwierzętach doświadczalnych po podaniu LPD lub poddanych procedurom behawioralnym modelującym pewne aspekty chorób (np.depresji - anhedonia czy rozmaite sytuacje stresowe) różne szczepy zwierząt, rozmaite drogi podawania leków, ich dawki i długość podawania, często nieadekwatnie dobrane regiony mózgu, w których wykonuje się oznaczenia

59 Metody badawcze - cd Badania in vitro (stabilne linie kmórkowe lub tzw. hodowle pierwotne, płyny ustrojowe: krew czy CSF) to zawsze jest dalekie przybliżenie sytuacji, która może mieć miejsce w mózgu

60 Metody badawcze - cd Badania post mortem, najczęściej samobójców duże zróżnicowanie pacjentów i ich historii, niepewność czy obserwowane zmiany są wynikiem choroby czy też terapii (w Polsce w zasadzie niedostępne, gdyż oficjalnie nie ma banku tkanek)

61 Metody badawcze - cd Badania przyżyciowe (PET, SPECT, fnmr) wspaniałe możliwości obserwowania funkcjonującego mózgu człowieka, ale wymagają drogiej aparatury a są w sumie zgrubne

62 Metody badawcze - cd Badania genetyczne trudne, kosztowne analizy sprzężeń i asocjacji, albo badania tzw. polimorfizmów określonych genów: jeszcze nie przyniosły jednoznacznych wyników

63 Techniki biochemiczne Zmiany receptorowe (gęstość i powinowactwo) Zmiany w funkcjonowaniu i ekspresji białek G Zmiany w zakresie wtórnych przekaźników Zmiany w ekspresji genów (kodujących m.in. białka wczesnej odpowiedzi komórkowej, enzymy, neurotrofiny, białka receptorowe,)

64 Badania receptorowe in vitro i ex vivo Receptory dla neurotransmiterów bada się chyba najintesywniej, in vitro oraz in vivo Wśród ligandów receptorów jest najwięcej leków lub potencjalnych leków Związki naśladujące działanie neurotransmitera to agoniści, a blokujące jego działanie to antagoniści

65