który wyraził zadowolenie z faktu, że w konferencji biorą udział wybitni przedstawiciele nauki prawa niemieckiego i polskiego, którzy mają doświadczen

Transkrypt

1 dr Anna Trela Marta Stachowiak, Magdalena Wikarjak (uczestniczki proseminarium magisterskiego w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego na WPiA UAM) Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Sprawozdanie z Międzynarodowej Konferencji Naukowej Regulacje prawne w zakresie odnawialnych źródeł energii w Polsce i w Niemczech, Poznań 26 kwietnia 2016 r. W dniu 26 kwietnia 2016 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa Regulacje prawne w zakresie odnawialnych źródeł energii w Polsce i Niemczech. Konferencja została zorganizowana przez Europejskie Stowarzyszenie Studentów Prawa ELSA Poznań oraz Koło Naukowe Prawa Energetycznego i Regulacji Sektorowej działające przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zaproponowany przez organizatorów temat pozwolił skonfrontować rozwiązania przyjęte stosunkowo niedawno w prawie polskim z długoletnimi doświadczeniami w zakresie sposobów regulacji odnawialnych źródeł energii na gruncie niemieckim. Konferencję rozpoczęła Dagmara Dragan Prezes Koła Naukowego Prawa Energetycznego i Regulacji Sektorowej (UAM), która powitała zgromadzonych gości - Dziekana Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prof. dr. hab. Romana Budzinowskiego, Prezes Wielkopolskiej Agencji Zarządzania Energią - Annę Nowak, Zastępcę Dyrektora Wydziału Rozwoju Miasta w Urzędzie Miasta Poznania - Annę Wawdysz, prelegentów oraz moderatorów. Patronat honorowy nad projektem Prawo z Energią w ramach którego odbywała się konferencja objęty został przez: Dziekana Wydziału Prawa i Administracji UAM, Marszałka Województwa Wielkopolskiego, Prezydenta Miasta Poznania, Krajową Izbę Gospodarczą, Urząd Regulacji Energetyki, Izbę Notarialną w Poznaniu, Okręgową Radę Adwokacką w Poznaniu, Izbę Komorniczą w Poznaniu i Towarzystwo Obrotu Energią. Partnerem Głównym konferencji była Kancelaria Sójka Maciak Mataczyński, Partnerami Wspierającymi konferencji były natomiast kancelarie Kancelaria Wawrzynowicz i Wspólnicy oraz Kancelaria WKB Wierciński Kwieciński Baehr. Konferencję uroczyście otworzył Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UAM, który witając uczestników konferencji szczególnie miłe słowa skierował do gości z Niemiec. Podkreślił, że tematyka odnawialnych źródeł energii jest bardzo istotna z wielu punktów widzenia zwłaszcza, w aspekcie ograniczenia emisji dwutlenku węgla. Jest to przedmiot intensywnych badań zarówno w Niemczech jak i w Polsce i oba te państwa dążą do zwiększenia udziału procentowego zużycia energii z odnawialnych źródeł energii. Następnie głos zabrał prof. UAM dr hab. Krystian Ziemski, 1 z 7

2 który wyraził zadowolenie z faktu, że w konferencji biorą udział wybitni przedstawiciele nauki prawa niemieckiego i polskiego, którzy mają doświadczenie nie tylko akademickie. Podziękował organizatorom, w tym przede wszystkim studentom oraz szeroko zaangażowanemu w projekt dr. Piotrowi Lissoniowi (UAM). Głos zabrała także Anna Wawdysz, która odczytała list od Prezydenta Miasta Poznania, w którym podkreślono, że przedmiot konferencji odgrywa istotną rolę w kształtowaniu polityki energetycznej oraz, że może on stanowić interesującą prognozę rozwoju naszego kraju, a także przestrzeń do dyskusji nad modelem wsparcia odnawialnych źródeł energii. Moderatorem pierwszego panelu Energetyka wiatrowa - z wiatrem czy pod wiatr?, była prof. dr hab. Bożena Popowska (UAM). Witając organizatorów i uczestników Pani Profesor wyraziła zadowolenie, że udało się zaprosić tak wielu znakomitych gości z Niemiec, co daje możliwość wskazania różnic między systemem prawnym polskim oraz niemieckim. Pierwszy referat pt. Stromerzeugung aus erneuerbaren Energien in Deutschland am Beispiel der Windenergie rechtlicher Regelungsrahmen und Entwicklung von 1990 bis Wytwarzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w Niemczech na przykładzie energii wiatrowej ramy prawne i rozwój od 1990 do 2016 r. wygłoszony został przez dr. Jana Reshöfta (Rechtsanwälte Berghaus, Duin & Kollegen, Aurich). Prelegent wskazał, że do 1991 r. Niemcy nie posiadały uregulowań prawnych dotyczących energii odnawialnej. Ich rozwój rozpoczął się stopniowo przez wprowadzanie nowych przepisów, w których coraz większy nacisk kładziono na pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych, w tym głównie energii wiatrowej. Dr Jan Reshöft zwrócił także uwagę na państwowy element systemu kształtowania cen energii w Niemczech. Kolejnym mówcą był dr. jur. Hans-Jürgen Müggenborg (Kanzlei Müggenborg, Aachen), który wystąpił z referatem pt. Windenergieanlagen und ihre Widerstände Zulässigkeitsvoraussetzungen für Windenergieanlagen in der Bundesrepublik Deutschland - Instalacje wiatrowe i przeszkody w ich realizacji przesłanki uzyskania zezwoleń wymaganych w Republice Federalnej Niemiec. Prelegent na początku swojego wystąpienia wskazał, że prawo dotyczące energii odnawialnej w Niemczech podlega ciągłym zmianom. W dalszej części wystąpienia skupił uwagę na prawnych warunkach realizacji instalacji wiatrowej. Wskazał, że mogą być one zróżnicowane w zależności m. in. od wysokości instalacji. Konieczne jest przy wydawaniu zezwoleń przeprowadzenie ekspertyz środowiskowych, w których uwzględnić należy takie kryteria jak: właściwe zaopatrzenie w energię, obowiązek unikania odpadów, energooszczędność oraz oddziaływanie na otoczenie szkodliwych immisji. Prelegent zwrócił uwagę również na inne problemy związane z instalacjami wiatrowymi dotyczące: cienia, efektu dyskotekowego, oblodzenia wiatraka oraz ochrony zabytków. 2 z 7

3 W dalszej kolejności głos zabrał mec. Adam Frąckowiak (Kancelaria WKB Wierciński Kwieciński Baehr, Warszawa Poznań), który wystąpił z referatem Wpływ ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych na rozwój energetyki wiatrowej w Polsce. Na początku swojego wystąpienia wskazał, że statystyki ukazują energię wiatrową jako główne źródło odnawialne. Góruje ona nad elektrowniami biogazowymi, biomasą, instalacjami fotowoltaicznymi, czy też nad elektrowniami wodnymi. Adam Frąckowiak podkreślił, że obecnie trwają prace nad specustawą energetyczną, w ramach której mają zostać wprowadzone uregulowania dotyczące m.in.: lokalizacji - odległość równa lub większa dziesięciokrotnej całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej. W praktyce oznacza to, że farmy wiatrowe nie będą mogły być budowane w odległości bliższej niż 1,5-2 km od zabudowań co stanowi poważne ograniczenie dla możliwości lokalizacyjnych inwestycji. Inną kwestią dyskusyjną wynikającą z projektu ustawy jest regulacja nadzoru technicznego. W myśl planowanych zmian na inwestora ma zostać nałożony obowiązek uzyskania decyzji zezwalającej na eksploatację elektrowni wiatrowej, wydawanej przez Urząd Dozoru Technicznego. Decyzję taką inwestor musiałby uzyskiwać co dwa lata lub w każdym przypadku modernizacji lub naprawy elementów technicznych elektrowni. Wątpliwości w ocenie referenta budzi również zwiększenie obciążeń podatkowych za pośrednictwem tej ustawy, gdyż za budowlę ma być wg niej uznawana cała instalacja wiatraka. Kolejny referat Windkraft vs. Eigentümerbelange und Artenschutz - Energetyka wiatrowa versus prawa właścicieli nieruchomości oraz ochrona gatunków przyrodniczych. został wygłoszony przez dr. Waltera Frenza (Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule, Aachen). Na początku wskazał on, że budowa instalacji wiatrowych stoi w sprzeczności z obszarami ochrony ekologicznej. Instalacje te zagrażają takim gatunkom jak kania ruda, czy też nietoperze. Kwestie ekologiczne mogą w sposób istotny przemawiać za niewydaniem zgody na budowę wiatraków. Prelegent wskazał, że na licznych obszarach w Niemczech minimalna odległość, w jakiej można budować wiatrak, wynosi 1 km i podkreślił, że jeśli w Polsce wejdą w życie uregulowania, które spowodują, że ta odległość będzie wynosiła ok 1,5 km, to w jego ocenie jest to rozwiązanie dobre. Przykładowo wskazał, że w Brandenburgii wiatraki zabiły nawet 30 osobników kani rudej, dlatego należy zachować odległość 1-1,5 km od lęgowisk tych ptaków. Jeśli odległość jest będzie mniejsza, to wzrasta zagrożenie dla gatunku. Jako instrument zapobiegania ryzyka dla bytu kani rudej może służyć również odpowiednia uprawa pól - np. stosowanie w okolicy wiatraków gęstej trawy. W tym celu właśnie ukierunkowuje się uprawy rolne. Ostatnim referatem, wygłoszonym w panelu dotyczącym energetyki wiatrowej, było wystąpienie dr. hab. Tomasza Długosza (Uniwersytet Jagielloński) Preferencyjne traktowanie instalacji odnawialnego źródła energii w zakresie przyłączenia do sieci.. Prelegent na początku swojego wystąpienia wskazał, że istotnym aspektem wsparcia odnawialnych źródeł energii może 3 z 7

4 być preferencyjne traktowanie instancji odnawialnych źródeł energii w zakresie przyłączenia do sieci energetycznych. Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (dyrektywa OZE) korzystnie traktuje przyłączenie nowych instalacji produkujących energię ze źródeł odnawialnych. Dyrektywa wprawdzie nie wprowadza obowiązku przyłączenia do sieci odnawialnego źródła energii, ani też nie określa szczególnych przesłanek powstania obowiązku przyłączeniowego czy też sposobu dochodzenia tegoż obowiązku w przypadku jego wprowadzenia. Prelegent wskazał jednak, że widzi on podstawy ku temu, aby regulacje dotyczące przyłączania OZE traktować jako nakaz. W ramach dyskusji obejmującej pierwszą cześć konferencji najczęściej poruszano kwestię dotyczącą odległości sytuowania wiatraków. Dr. Jan Reshöft wskazał, że odległość na poziomie 2 km jest stosowana w Bawarii i oznacza to, w zasadzie brak możliwość wydawania nowych zezwoleń na budowę instalacji wiatrowych. Odnośnie zmiany definicji budowli stwierdzono, że zmiana ta ma dotyczyć jedynie instalacji wiatrowych. Drugi panel konferencji Systemy wsparcia energetyki odnawialnej moderowany był przez prof. UAM dr. hab. Krystiana Ziemskiego. Wystąpienie Förderung an Windenergieanlagen in Deutschland nach dem EEG Wsparcie wytwarzania energii w instalacjach wiatrowych w Niemczech w świetle przepisów ustawy o odnawialnych źródłach energii 2016, inaugurujące tę część konferencji, wygłosił dr. Martin Altrock. Przedmiotem jego referatu była analiza ustawy o energiach odnawialnych z 2016 r. Prelegent wskazał, że w Niemczech co kilka miesięcy wprowadzana jest kolejna nowelizacja ustawy, tak aby znalazły się w niej wszystkie istotne elementy poruszane w doktrynie. Od 2017 r. sprzedaż energii pochodzącej z OZE i wysokość wsparcia będzie ustalana na podstawie procedury przetargowej, w ramach której będzie poszukiwana oferta najkorzystniejsza. Celem tej procedury jest zwiększenie konkurencyjności i przejrzystości na rynku energii. W 2017 r. planuje się w Niemczech trzy przetargi. Warunkiem udziału w przetargu jest posiadanie konkretnego i możliwego do zrealizowania projektu. Drugie wystąpienie Zakres i zasady obowiązku zakupu energii z instalacji OZE, zostało wygłoszone przez dr. Zdzisława Murasa (URE), który stwierdził, że charakterystyczną cechą energii ze źródeł odnawialnych jest to, że na przestrzeni czasu mogą występować odchylenia w zakresie produkcji i konieczne jest rozliczenie tych odchyleń między stronami. Dr Zdzisław Muras wskazał, że możliwa jest ingerencja Prezesa URE w uregulowania w zakresie umów dotyczących sprzedaży energii pochodzącej z OZE. Po wejściu w życie ustawy będzie 190 podmiotów, które będą zobowiązane do zakupu tej energii (sprzedawca zobowiązany). Prelegent podkreślił, że sprzedawca zobowiązany jest obligowany do zakupu całej wyprodukowanej energii pochodzących z mikroinstalacji. Obowiązek ten, zgodnie z ustawą, będzie trwał przez 15 lat, ale nie dłużej niż do 2035 r. Aby skorzystać z obowiązkowego zakupu przez sprzedawcę zobowiązanego konieczne jest: 4 z 7

5 zaoferowanie sprzedaży całej wytworzonej i wprowadzonej do sieci przesyłowej lub sieci dystrybucyjnej energii elektrycznej z OZE w instalacji OZE w okresie co najmniej 90 następujących po sobie dni kalendarzowych. Instalacje będą mogły korzystać z tego obowiązku od dnia, w którym pierwszy raz skorzystały z systemu wsparcia. Kolejnym prelegentem był dr Piotr Lissoń (UAM), który wygłosił referat Wsparcie energetyki prosumenckiej w prawie odnawialnych źródeł energii. Mikroinstalacja, jak wskazał dr Piotr Lissoń, jest to instalacja odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 40 kw. Są to instalacje przydomowe, niewielkie turbiny wiatrowe, ogniwa fotowoltaiczne. Rozwój tego typu instalacji w Polsce rozpoczął się gwałtownie w ciągu ostatnich 2 lat. Jak podkreślał prelegent, docelowe liczby mogą sięgać setek tysięcy mikroinstalacji (teraz w Polsce funkcjonuje około 5 tysięcy). Średnia moc istniejących mikroinstalacji, które obecnie istnieją w Polsce to 7 kw - dla porównania, przeciętna turbina wiatrowa w Polsce ma 2,5 MW. Dr Lissoń wskazał również, że pojęcie prosumenta jest pojęciem stworzonym przez ekonomistów. Nie występuje w przepisach prawnych. Jest to osoba fizyczna, która wytwarza energię elektryczną w mikroinstalacji. Nie prowadzi ona działalności gospodarczej, a energię wytwarza w celu zużycia na własne potrzeby. Następnie referat wygłosił dr hab. Jakub Pokrzywniak (UAM) Refleksje na temat systemu aukcyjnego w świetle polskiej ustawy o OZE, który dotyczył sprzedawania energii w formie aukcyjnej. Zwrócił on uwagę na to, że liczba aukcji nie jest określona przez ustawę, biorąc pod uwagę kryterium rodzaju technologii. W aukcji może uczestniczyć już obecny wytwórca OZE jak również ten podmiot, który dopiero zamierza wybudować instalację OZE. Obecni wytwórcy mają wybór, czy wolą pozostać w dotychczasowym systemie, czy przejść na system aukcyjny. Ustawodawca przewiduje dla obecnych wytwórców system zachęt do zmiany systemu jak np. prostszą procedurę, czy to że deklaracja o przystąpieniu do systemu aukcyjnego nie kreuje obowiązków po stronie wytwórcy jest to regulacja bardzo korzystna, bo często dotychczasowi wytwórcy korzystają z pomocy (dotacji), jeśli nie wygrają aukcji to nie tracą tej pomocy, dopiero w ramach podjęcia wytwarzania energii w ramach wygranej aukcji to tracą przyznaną wcześniej pomoc. Ustawa zakłada również mechanizmy zapobiegające nadwsparciu. Jednym z nich jest ustalenie maksymalnej ceny referencyjnej dla każdej technologii. Nie przewidziano jednak mechanizmu oferowania cen zaniżonych. Wskazał również na wadę systemu objawiającą się w braku przesłanek wykluczających ze względu na zaległości podatkowe czy popełnienie przestępstw. Następnie prof. UAM dr hab. Krystian Ziemski otworzył dyskusję, podczas której wyciągnięto wniosek, że minister właściwy ds. energii może kształtować rynek ustalając ceny referencyjne, co stanowi element kierowania polityką energetyczną państwa. Próbowano również odpowiedzieć, ile aukcji ma zostać przeprowadzonych. Dr hab. Jakub Pokrzywniak (UAM) 5 z 7

6 odpowiedział, że ma być przynajmniej jedna aukcja w roku, ale może być przeprowadzona aukcja uzupełniająca w określonych sytuacjach. Dr Zdzisław Muras (URE) dopowiedział, że Rada Ministrów określa maksymalną ilość i wartość energii w ramach danej aukcji, więc jeśli limit zostanie wyczerpany to nie ma możliwości przeprowadzenia dodatkowej aukcji. Zastanawiano się także nad celem wspierania energetyki prosumenckiej. W trzeciej części konferencji Wspieranie energetyki odnawialnej oraz prawne aspekty jej funkcjonowania, której moderatorem był dr Piotr Lissoń (UAM) wystąpienie rozpoczął dr Michał Będkowski Kozioł (UKSW) referatem Prawny model regulacji wsparcia odnawialnych źródeł energii w Polsce próba oceny. Referent próbował odpowiedzieć na pytanie, czy obecnie funkcjonujące rozwiązania prawne dotyczące odnawialnych źródeł energii, w szczególności systemy wsparcia, tworzą stabilny, spójny i uporządkowany system. Po analizie przepisów stwierdził, że obecnym, globalnym wyzwaniem jest zbudowanie gospodarki niskoemisyjnej, a OZE jest jego kluczowym elementem. Dla osiągnięcia tego długofalowego celu wymaga się stabilnych regulacji prawnych, liberalizacji sektora energetycznego polegającej na otwarciu energetyki na mechanizmy konkurencji, ochrony odbiorcy przed zbyt wysokim poziomem cen. Obecnie występuje jednak duży brak stabilności regulacji, która przejawia się długoletnim procesem legislacyjnym. Nie ma też określonych celów dotyczących polityki prosumenckiej, która może się jednak przyczynić do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego na poziomie lokalnym. Następnie wystąpił Grzegorz Tobolczyk (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie), który przedstawił referat Finansowanie inwestycji w zakresie zmniejszenia emisyjności gospodarki. Wskazując cele działanie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prelegent omówił trzy programy finansowania stworzone przez NFOŚiGW tj.: SOKÓŁ, czyli wdrożenie innowacyjnych technologii dla przedsiębiorców i konsorcjów naukowych, BOCIAN, którego celem jest ograniczenie lub uniknięcie emisji dwutlenku węgla poprzez zwiększenie produkcji energii z instalacji OZE i PROSUMENT stawiający na rozwój OZE poprzez zakup i montaż małych instalacji lub mikroinstalacji OZE do produkcji energii elektrycznej lub ciepła dla osób fizycznych oraz wspólnot lub spółdzielni mieszkaniowych. Trzecim prelegentem był mec. dr Paweł Łącki (Kancelaria Sójka Maciak Mataczyński Adwokaci, Warszawa - Poznań), z referatem Wybrane problemy prawne procesu inwestycyjnego w zakresie instalacji fotowoltaicznych, omawiającym postępowanie prekwalifikacyjne. Rozróżnił on inwestycje na terenach objętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz inwestycje na terenach nieobjętych takim planem. W pierwszym przypadku, jeżeli na obszarze gminy przewiduje się rozmieszczenie instalacji, to w studium należy ustalić ich przeznaczenie. ustala się ich rozmieszczenie. Co do zasady lokalizacja instalacji powinna być umieszczona w 6 z 7

7 miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Z kolei, na terenach, które nie są objęte planem miejscowym inwestor musi uzyskać decyzję o warunkach zabudowy, gdyż nie jest to inwestycja celu publicznego. Ostatnim mówcą był mec. Wojciech Bigaj (Kancelaria Wawrzynowicz i Wspólnicy, Warszawa - Poznań), który zaprezentował referat Aspekty prawne dystrybucji i przesyłu energii wytworzonej na własne potrzeby w instalacji OZE. Prelegent skupił się na bilansowaniu handlowym w ustawie o OZE. Wyjaśnił, że bilansowanie systemowe to równoważenie zapotrzebowania na paliwa gazowe lub energię z dostawami tych paliw, a bilansowanie handlowe zgłaszanie operatorowi systemu przesyłowego elektroenergetycznego przez podmiot odpowiedzialny za bilansowanie handlowe do realizacji umów sprzedaży energii elektrycznej zawartych przez użytkowników systemu i prowadzenie z nimi rozliczeń różnicy rzeczywistej ilości dostarczonej albo pobranej energii elektrycznej i wielkości określonych w tych umowach dla każdego okresu rozliczeniowego. Dalej mec. Wojciech Bigaj stwierdził, że cena zakupu energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacji OZE zawiera opłaty za bilansowanie handlowe. Natomiast cena zakupu energii elektrycznej wytworzonej w innych instalacjach niż mikroinstalacjach OZE nie zawiera opłaty za bilansowanie handlowe. Według stanowiska Prezesa URE możliwość obciążenia wytwórcy kosztami bilansowymi powstaje jeżeli mamy jednostki o łącznej mocy większej niż 500 kw, natomiast gdy do czynienia z jednostkami o łącznej mocy mniejszej niż 500 kw to koszty bilansowania handlowego energii pokrywają w całości sprzedawcy zobowiązani. Ostatni panel dyskusyjny poprowadził dr Piotr Lissoń podczas którego próbowano odpowiedzieć na pytanie, jakie uregulowania niemieckie można przenieść na rynek polski, by lepiej funkcjonował rynek energii odnawialnej. Stwierdzono, że takie rozwiązana powinny być konsekwencją realizacji podjętego zamierzenia, jakim jest rozwój OZE i wsparcie dla OZE. Konferencję zakończono licząc na dalszą owocną współpracę między przedstawicielami nauki i praktyki ze strony niemieckiej i polskiej. 7 z 7