SZTUKA NA KRĄŻKACH KONTEKSTY. Jakie inne kwiaty znacie?

Transkrypt

1 KONTEKSTY Kontekst trudne słowo, prawda? Spróbujmy najpierw wyjaśnić jego znaczenie. Macie jakieś pomysły? Posłużymy się przykładem. Oto kwiatek: Wiecie, jak się nazywa? Jakie inne kwiaty znacie? Kwiaty należą do świata Czasem ogólnie na grupę tę mówi się flora, od imienia rzymskiej bogini wiosny i budzącej się do życia roślinności. Z kolei na świat zwierząt mówi się, od imienia rzymskiego boga lasów i pól, opiekuna pasterzy, który przedstawiany był jako brodaty mężczyzna z koźlimi kopytkami i rogami. Róża to bardzo ozdobny kwiat. Ale i dość niebezpieczny. Dlaczego? Przyjrzyjcie się jej dokładnie. Widzicie, jakie ma kolce? Spróbujcie ją pokolorować. Jaką barwę wybraliście? Jakie inne kwiaty tej barwy potraficie wymienić? Kluczewsko/KONTEKSTY 1

2 SZTUKA NA KRĄŻKACH symbol? Wiecie, co to jest Popatrzcie jeszcze raz na swoją różę. Na podstawie jej wyglądu spróbujcie powiedzieć, czego może być symbolem. Jakie uczucia może wyrażać? Czerwona róża powszechnie uchodzi za symbol miłości. Jej kolce wyrażają czasem trudności, które prawdziwa miłość musi pokonać. Biała róża jest oznaką czystości. W chrześcijaństwie kwiat róży miał wiele znaczeń. Ze względu na krwisty kolor symbolizował męczeństwo, zwłaszcza Mękę Chrystusa. Płatki róży były znakiem pięciu ran Jezusa. Kwiat ten stał się także symbolem Matki Boskiej, którą nazywano różą duchowną lub różą bez kolców, czyli bez grzechów. Róże są także atrybutami czy św. Elżbiety Węgierskiej. * wielu świętych, np. św. Teresy od Dzieciątka Jezus Znakiem tym posługiwała się także szlachta, która umieszczała go w swoich herbach. W XV wieku w Anglii toczyła się tzw. wojna dwóch róż, w czasie której rywalizowały ze sobą rody Yorków i Lancasterów. Oba pieczętowały się herbem wyobrażającym różę, która różniła się jedynie barwą. Yorkowie posługiwali się różą białą, a Lancasterowie czerwoną. W Polsce kwiaty te występują np. w herbie Poraj czy Doliwa. Ale róża to nie tylko ozdobny kwiat, symbol, atrybut czy herb. Na pewno mieliście okazję jeść konfitury lub pączka z różą. Być może Wasze mamy na toaletkach mają wodę albo perfumy różane. Czytaliście Małego księcia? Pamiętacie, że wybranką jego serca była właśnie róża? A skoro mówimy już o literaturze, za parę lat koniecznie sięgnijcie po książkę Imię róży włoskiego pisarza Umberta Eco. Kluczewsko/KONTEKSTY 2

3 Wiemy już sporo na temat róż. Zwróćcie uwagę, w jak wielu kontekstach przedstawiliśmy ten kwiat. Po pierwsze w kontekście innych roślin, po drugie jego wyglądu, po trzecie jego symboliki i znaczeń, po czwarte różnorodnych zastosowań, np. w kuchni i kosmetyce, wreszcie w kontekście literackim. Nadszedł czas, abyśmy rozszyfrowali znaczenie słowa kontekst. wywodzi się ono od łacińskiego contextus i oznacza związek, łączność, zależność. używamy go, aby przedstawić jedną rzecz na tle innych, jedną sytuację w porównaniu z innymi, zależność jednych zjawisk od innych, jedną sprawę w zestawieniu z innymi. kontekst. Tak naprawdę każde słowo, przedmiot, wydarzenie itd. możemy rozpatrywać w różnych kontekstach. W tej części Sztuki na krążkach spróbujemy zaprezentować w różnych kontekstach zabytki, które znajdują się w Waszych lub sąsiednich miejscowościach. Zrobimy to po to, aby dojrzeć związki między różnymi budynkami, obrazami i rzeźbami, wzajemne zależności między nimi i to, co je łączy. Na początku spróbujmy odpowiedzieć na pytanie: co to jest zabytek? Poniżej napiszcie, jakie macie skojarzenia z tym słowem, a potem posłuchajcie informacji na ten temat w naszej szafie dźwiękowej. Kluczewsko/KONTEKSTY 3

4 A co to jest sztuka i dzieło sztuki? Kto zajmuje się ich tworzeniem? W jakich miejscach możemy oglądać dzieła sztuki? W jakich muzeach byliście? Poniżej wpiszcie ich nazwy Dzisiaj zabieramy Was na wycieczkę nie do muzeum, ale do kościoła pw. św. Wawrzyńca w Kluczewsku. Stańcie na chwilę przed wejściem. To na co patrzycie, to fasada *. Czym różni się kościół od innych budowli w okolicy? Wymieńcie przynajmniej pięć różnic. FASADA elewacja budynku wyróżniona spośród pozostałych ścian odmienną kompozycją architektoniczną, zazwyczaj znajduje się w niej główne wejście. * Kluczewsko/KONTEKSTY 4

5 SZTUKA NA KRĄŻKACH Kościół w religii katolickiej uważany jest za dom Boga. Jest to miejsce modlitwy, tutaj odprawia się mszę świętą. Także inne religie mają swoje świątynie. Muzułmanie modlą się w meczecie, żydzi w synagodze, a prawosławni w cerkwi. Każdy z tych budynków ma swoje charakterystyczne cechy. Popatrzcie na ilustracje poniżej i podpiszcie meczet, synagogę oraz cerkiew. Co te budowle mają wspólnego ze sobą i z kościołem? Czym się różnią? Która z tych budowli znajdowała się kiedyś w okolicach Kluczewska? Popytajcie! Czy umielibyście oprowadzić turystę po kościele pw. św. Wawrzyńca w Kluczewsku? Spróbujemy uporządkować Wasze wiadomości i krok po kroku się tego nauczyć. Kluczewsko/KONTEKSTY 5

6 W pustym polu Labiryntu czasu zanotujcie wiek, w którym powstał kościół w Kluczewsku. Zapytajcie o to nauczyciela, księdza albo odwróćcie kartkę do góry nogami i odczytajcie zapisaną na niej informację. Uwaga: nie dajcie się zmylić dacie, która widnieje na fasadzie kościoła! Ile minut zajmie Wam pokonanie labiryntu i dotarcie do jego środka? Ile stuleci liczy sobie kościół w Kluczewsku? Porównajcie fasadę kościoła w Kluczewsku z fasadą kościoła pw. Zwiastowania NMP i św. Jadwigi w Koniecznie, który powstał mniej więcej w tym samym czasie (zaczęto go budować w 1786 roku, rozbudowano na przełomie XIX i XX wieku) oraz z fasadą kościoła pw. Wniebowzięcia NMP i św. Floriana w Czarncy, który powstał ponad sto lat wcześniej (lata ). Odnajdźcie na fasadach elementy przedstawione na następnej stronie. Konieczno Czarnca Budowę kościoła rozpoczęto w 1797 roku, a zakończono w 1812 roku. Na fasadzie widnieje data 1888 rok wtedy kościół rozbudowano. Kluczewsko/KONTEKSTY 6

7 TRÓJKĄTNE ZWIEŃCZENIE NISZA * KONCHA * BELKOWANIE * NISZA wgłębienie w murze o charakterze dekoracyjnym, czasem przeznaczone do ustawiania rzeźb. * KONCHA - łacińskie słowo concha, a greckie konche oznaczało muszlę. W architekturze termin ten określa półkoliste sklepienie nad wnęką, kształtem przypominające muszlę lub półkopułę. * PILASTER - płaski filar przyścienny z głowicą, trzonem i bazą. PILASTER * Kościół w Kluczewsku, mimo że został wybudowany na przełomie XVIII i XIX wieku, nawiązuje do stylu barokowego, którego dobrym reprezentantem jest kościół w Czarncy. Współczesna mu świątynia w Koniecznie powstała w stylu klasycystycznym. Kluczewsko/KONTEKSTY 7

8 Popatrzcie na linijkę czasu i sprawdźcie, kiedy występował styl barokowy i styl klasycystyczny. O stylach mówi się bardzo często w rozmaitych kontekstach. Na pewno słyszeliście o różnych stylach życia, zachowania, tańca, pisma itd. Poniżej spróbujcie wymienić po dwa style muzyczne, ubierania się i pływackie, jakie znacie. Tak jak w muzyce, modzie czy sporcie, tak w sztuce i architekturze występują rozmaite style. Nagle pojawia się na nie moda i wtedy prawie wszystkie kościoły, obrazy i rzeźby robi się np. w stylu barokowym. Potem moda przemija, zamawia się nowe dzieła, a stare się przerabia, usuwa, a czasem nawet niszczy. Za jakiś czas moda powraca i wtedy na nowo wszystko w danym stylu jest na topie. W każdej linijce znajduje się jedno słowo niepasujące do reszty. Podkreślcie je. 1. kuchnia, sypialnia, rokoko, łazienka 2. romanizm, czerwony, zielony, niebieski 3. komża, renesans, ornat, stuła 4. gotyk, cerkiew, meczet, synagoga A teraz wypiszcie te nazwy i na linijce czasu sprawdźcie, kiedy występowały te style Kluczewsko/KONTEKSTY 8

9 Parafia została przeniesiona do Kluczewska z pobliskich Januszewic. Odpowiedzcie na pytania: 1. Jakie wezwanie nosi kościół w Januszewicach? 2. Jaka legenda jest związana z tymi dwiema świątyniami? Rozwiążcie szyfr, a dowiecie się, kto odpowiada za powstanie parafii i budowę kościoła. legenda: - k, - t, - e, - w, - i, - a, - s, - u, - l, - r, - x, - f, - y, - b, - p, - d, - c, - z Wejdźmy do środka kościoła. Usiądźcie w ławkach i rozejrzyjcie się po wnętrzu. Zakreślcie te słowa, które najlepiej je opisują. wysoki przysadzisty ciemny niski duży jasny smukły mały kamienny drewniany długi krótki Kluczewsko/KONTEKSTY 9

10 Poznamy teraz kilka pojęć z dziedziny architektury. Pomogą nam one poruszać się po wnętrzu kościoła. Z rozsypanych liter utwórzcie wyrazy i wpiszcie w odpowiednie miejsce do diagramu. 1. riumteprbiez r 2. wana w 3. dznniacwo z c 4. krstzayia z y s 5. rchó r 6. chtakru k 7. akicapl l i Sprawdźcie definicje tych słów w słowniczku. Ile naw ma kościół w Kluczewsku?... Rozejrzyjcie się teraz dookoła i powiedzcie, jaką figurę geometryczną przypomina wnętrze kościoła. Czy jest to koło, trójkąt czy też kwadrat lub prostokąt? Narysujcie tę figurę! Każdy budynek, także kościół ma swój plan, czyli wzór, na którym go zbudowano. Na planie zaznacza się przebieg ścian, gdzie mają znaleźć się okna i drzwi, ile ma być pomieszczeń lub naw, czy są jakieś podpory i wiele innych rzeczy. Kluczewsko/KONTEKSTY 10

11 Spójrzcie na rysunki poniżej. Przedstawiają one różne rodzaje ołtarzy *, które możecie spotkać w kościołach. Zakreślcie ten, który najbardziej przypomina ołtarze w Kluczewsku. Ilustracje na podstawie Słownika terminologicznego sztuk pięknych S. Kozakiewicza, Warszawa * Ołtarze występowały w różnych religiach od najdawniejszych czasów. Słowo " OŁTARZ" oznaczało początkowo stół, na którym składano ofiary z pokarmów i zwierząt. Czy ołtarz główny jest podobny do powyższych ołtarzy? Narysujcie jego formę w pustym polu. Ołtarz ten przypomina nieco starożytny łuk tryumfalny. Naśladowanie form architektury starożytnej było charakterystyczne dla okresu klasycyzmu. Jakie inne cechy miał ten styl, dowiecie się, zawijając nitkę. Przepiszcie odczytane określenia do pustych pól na kolejnej stronie. KLASYCYZM to harmonia / zwarta forma nawiązywanie do sztuki starożytnej / oszczędne zdobienie yt rchłodny kolo / statyczne układy / / symetria / prostota / unikanie skrętów i wygięć / zrównoważona kompozycja Kluczewsko/KONTEKSTY 11

12 SZTUKA NA KRĄŻKACH alista l if ów dk zm śr o / skręty koracyj n to de o ś ć / ln e a r at o monumentalizm te Kluczewsko/KONTEKSTY K RO BA / bo / dram a ty inia o ść jn y / eksp form re e sy n z ct w ga efekty / dy na mic Popatrzcie na dwie rzeźby z ołtarza głównego i porównajcie je z dwiema rzeźbami barokowymi. Widzicie różnicę? Zwińcie kolejną nitkę, a dowiecie się, jakie cechy miał styl barokowy. 12

13 SZTUKA NA KRĄŻKACH Popatrzcie na kontury dwóch dzieł sztuki z kościoła w Kluczewsku i podpiszcie, czy jest to obraz czy rzeźba. Napiszcie gdzie dokładnie znajdują się te zabytki Wykreślcie z diagramu wypisane poniżej słowa, a pozostałe litery dadzą Wam hasło. konfesjonał ornat lampion witraż Rzlampionemiosło artykonfesjonałsty cznekielichtodzied zmonstrancjainaszt ukitabernakulumza jmującaornatsiętwo rzeniemwitrażprzed miotówmebleużytk owychceramikaodu żychzegarwalorach estetobrusycznych. Kluczewsko/KONTEKSTY kielich meble monstrancja ceramika tabernakulum zegar obrus

14 SZTUKA NA KRĄŻKACH KONTEKSTY To już ostatnie zadanie z bloku. W jakich kontekstach poznaliśmy kościół pw. św. Wawrzyńca w Kluczewsku? Po pierwsze w kontekście zabytków i miejsc, w których można podziwiać dzieła sztuki. Przekonaliście się, że można je spotkać nie tylko w muzeach. Po drugie w kontekście miejsc kultu. Dowiedzieliście się, że inne religie mają swoje świątynie o charakterystycznych cechach i określonych nazwach. Po trzecie w kontekście stylu. Po czwarte przedstawiliśmy kościół w kontekście architektury i wyposażenia. Dowiedzieliście się, z jakich części się składa, że znajdują się w nim różne typy ołtarzy, a przedmioty stanowiące jego wyposażenie są wykonane z rozmaitych materiałów i należą do różnych gatunków sztuk plastycznych. Teraz możecie przejść do drugiego bloku Sztuki na krążkach, zatytułowanego POD LUPĄ. Staniecie się tam prawdziwymi detektywami sztuki! Kluczewsko/KONTEKSTY 14