This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and
|
|
- Lidia Woźniak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and education use, including for instruction at the authors institution and sharing with colleagues. Other uses, including reproduction and distribution, or selling or licensing copies, or posting to personal, institutional or third party websites are prohibited. In most cases authors are permitted to post their version of the article (e.g. in Word or Tex form) to their personal website or institutional repository. Authors requiring further information regarding Elsevier s archiving and manuscript policies are encouraged to visit:
2 o t o l a r y n g o l o g i a p o l s k a 6 8 ( ) Dostępne online ScienceDirect journal homepage: Artykuł oryginalny/original research article Skala Warszawska A E oceny endoskopowych zmian w krtani związanych z refluksem gardłowo-krtaniowym. Korelacja ze skalą patologii refluksowej (RFS) Warsaw A E scale of endoscopic pharyngo-laryngeal findings associated with laryngopharyngeal reflux. Correlation with reflux finding score (RFS) Anna Domeracka-Kołodziej 1, *, Elżbieta M. Grabczak 2, Marta Dąbrowska 2, Magdalena Lachowska 1, Ewa Osuch-Wójcikiewicz 1, Kazimierz Niemczyk 1 1 Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Kazimierz Niemczyk, Warszawa, Polska 2 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Kierownik: prof. dr hab. n. med. Ryszarda Chazan, Warszawa, Polska i n f o r m a c j e o a r t y k u l e a b s t r a c t Historia artykułu: Otrzymano: Zaakceptowano: Dostępne online: Słowa kluczowe: refluks krtań dysfonia przewlekły kaszel wideolaryngoskopia Keywords: Laryngopharyngeal reflux Larynx Dysphonia Chronic cough Videolaryngoscopy Introduction: Changes associated with laryngopharyngeal reflux (LPR) are usually related to the posterior part of the larynx and called posterior laryngitis. Pathologic refluxinduced mucosal changes within the larynx are easily detected with the use of videolaryngoscopy (VLS). To the multitude of described changes within the larynx that are associated with the existence of LPR Belafsky introduced assessment with 26 scale points describing changes in the larynx (RFS; reflux finding score). Aim of the study: The aim of this study was to introduce our proposal of a new scale of endoscopic pharyngo-laryngeal findings associated with laryngopharyngeal reflux named Warsaw A E scale. For that reason the new scale was compared to the RFS scale of Belafsky. Material and method: A total of 249 patients were involved in this restospective study. The reflux disease was confirmed by gastroenetrologists. Larynx was evaluated with the use of videolaryngoscopy. Morphological changes within the larynx and pharynx were assessed using 1) the RFS scale according to Belafsky, 2) and using our proposed scale named Warsaw A E scale. The results were compared. Results: All patients received at least 7 points in RFS scale of Belafsky. Using Warsaw A E scale, there were no patients found with the videolaryngoscopic image of the larynx classified as A type. In both the women's group, as well as the group of men prevailed type C. The comparison of the two scales showed correlation between them. Conclusions: The study showed * Adres do korespondencji: Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. Banacha 1a, Warszawa, Polska. Tel.: ; fax: Adres adomeracka@wum.edu.pl (A. Domeracka-Kołodziej) /$ see front matter 2013 Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved.
3 190 o t o l a r y n g o l o g i a p o l s k a 6 8 ( ) a statistically significant correlation of Warsaw A E scale of laryngopharyngeal changes with a commonly used scale of RFS according to Belafsky. It was found that the Warsaw A E scale is easier to use and less time consuming Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved. Wprowadzenie Związek zmian patologicznych krtani, a w szczególności jej tylnego odcinka, z chorobami przewodu pokarmowego powodującymi występowanie refluksów patologicznych obecnie nie budzi już wątpliwości. Jednak opisy tego zjawiska, jego mechanizmu, diagnostyki w dalszym ciągu są przedmiotem bardzo dużej ilości publikacji. Oznacza to, że jest to problem ważny i nie do końca rozwiązany. Prace badawcze związane z refluksem jako czynnikiem sprawczym wielu dolegliwości ze strony górnych i dolnych dróg oddechowych, a zwłaszcza chorób w zakresie otolaryngologii, zaczynają ukazywać się sukcesywnie od lat 60. XX wieku [1 5]. W latach 80. XX wieku Koufman [6, 7] w wielu pracach opisał szkodliwe działanie refluksu w chorobach ORL. Uznał refluks jako czynnik sprawczy zaburzeń głosu u 40 60% pacjentów. Podkreślił, że refluks u tych pacjentów różni się od pacjentów gastrologicznych i wprowadził nazwę laryngopharyngeal reflux (LPR). Specyficzna rola różnych czynników w zapaleniu krtani interesuje zatem zarówno gastroenterologów [8 10], pulmonologów [11 14], kardiologów [15, 16] jak i laryngologów oraz foniatrów [6, 17 20]. Znaczenie diagnozy i leczenia pozaprzełykowych objawów GERD (gastroesophageal reflux disease), w tym przewlekłego zapalenia tylnego odcinka krtani, jest więc ciągle aktualne [21 23]. Amerykańska Akademia Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi (AAO-HNS) przyjęła nazwę refluks krtaniowo- -gardłowy (LPR) jako termin medyczny [22]. Definiowany jest on jako wsteczny ruch zawartości żołądka poprzez przełyk do gardła i krtani [24] i jest przewlekłym procesem chorobowym [20]. Spowodowane przez LPR refluksowe zapalenie krtani to ostre lub częściej przewlekłe objawy lub uszkodzenie śluzówki spowodowane przez nieprawidłowy refluks zawartości żołądka do górnych dróg oddechowych [25]. Niepowikłany LPR definiuje się jako istnienie gardłowego refluksu z ph 4 bez obecności zwężenia głośni/podgłośni, raka, leukoplakii, ruchów paradoksalnych fałdów głosowych lub formacji ziarninowych [26]. Krtań pacjenta z występowaniem LPR cechują zmiany o charakterze zapalnym, ale z nasileniem wyraźnie w okolicy tylnej, która sąsiaduje z wejściem do przełyku [27, 28]. Chociaż uszkodzenia związane z refluksem często dotyczą tylnej części krtani, termin,,laryngitis posterior w tym wypadku wydaje się zawężony, ponieważ wskutek refluksu może dojść do zmian patologicznych dużej części tkanek krtani [29]. Wraz z pojawieniem się nowych narzędzi diagnostycznych zwiększyły sie możliwości rozpoznawcze. Patologiczne zmiany śluzówki krtani wywołane przez refluks mogą być wykryte w wideolaryngoskopii (VLS) [30]. Wobec mnogości opisywanych zmian w krtani związanych z istnieniem LPR Belafsky wprowadził 26-punktową skalę oceny refluksowych zmian w krtani (RFS; Reflux Finding Score) obejmującą 8 aspektów zmian patologicznych stwierdzanych w badaniu laryngoskopowym. Ocena RFS wyższa niż 7 punktów sugeruje istnienie LPR. Sama skala nie przewiduje w 100% pewności obecności ani wykluczenia LPR [24]. RFS >7 pkt może być spowodowane też innymi przyczynami, jak przewlekła infekcja, alergia, choroby autoimmunizacyjne czy rak krtani. Diagnostyka różnicowa zmian fałdów głosowych musi obejmować lokalizację zmiany (ograniczona/rozlana, fałdy głosowe/przedsionkowe), cechy obrzęku i przekrwienia fałdów głosowych, typ zmiany (cysta, guzek, polip, ziarniniak) i towarzyszące objawy. Niemniej jednak RFS jest powtarzalnym, wiarygodnym i dokładnym narzędziem oceniającym skuteczność leczenia pacjentów z LPR [29]. Powstały też inne skale zmian laryngoskopowych [31, 32], ale nie są one w powszechnym użyciu, w przeciwieństwie do RFS. Cele 1. Opisanie cech morfologicznych zmian patologicznych tylnego odcinka krtani i gardła dolnego o etiologii refluksowej u pacjentów zgłaszających się do foniatry z powodu utrzymujących się zmian jakości głosu lub/i z powodu przewlekłego kaszlu. 2. Uzasadnienie zastosowania własnej warszawskiej skali A E refluksowych zmian morfologicznych krtani poprzez porównanie i wykazanie korelacji ze skalą punktową RFS według Belafsky'ego. Materiał i metody W latach , spośród osób diagnozowanych i leczonych w Poradni Foniatrycznej SP CSK WUM, u 576 pacjentów w badaniu wideolaryngoskopowym rozpoznano cechy przewlekłego zapalenia tylnego odcinka krtani (tzw. laryngitis posterior). U 249 osób (43,23%) w trakcie diagnostyki została potwierdzona przez gastrologów choroba refluksowa przełyku (GERD) i grupa ta stanowi materiał niniejszej pracy. Wśród nich było 166 kobiet, których wiek wynosił średnio 52,7 roku (SD 14,1), oraz 83 mężczyzn w wieku śr. 49,7 roku (SD 16,1). Badania były wykonywane przez tę samą osobę, w tych samych warunkach i z zastosowaniem tej samej aparatury. Pacjentów proszono o samodzielne wypełnienie ankiety RSI wg Belafsky'ego, dotyczącej nasilenia dolegliwości w skali
4 o t o l a r y n g o l o g i a p o l s k a 6 8 ( ) Tabela I Skala patologii refluksowej (RFS) wg Belafsky'ego Table I The scale of gastroesophageal reflux pathology (Reflux Finding Score, RFS) according to Belafsky Skala patologii krtaniowej (RFS) Obrzęk podgłośniowy 0 = nieobecny 2 = obecny Obliteracja kieszonek krtaniowych 2 = częściowo 4 = całkowicie Przekrwienie śluzówki 2 = tylko okolica nalewek 4 = całkowicie Obrzęk fałdów głosowych 1 = lekki 2 = umiarkowany 3 = ciężki 4 = polipowaty Obrzęk śluzówki krtani 1 = lekki 2 = umiarkowany 3 = ciężki 4 = zwężający światło krtani Przerost śluzówki tylnego spoidła 1 = lekki 1 2 = umiarkowany 2 3 = ciężki 3 4 = zwężający światło krtani Ziarniniak 0 = nieobecny 2 = obecny Gęsta wydzielina śluzowa 0 = nieobecna 2 = obecna Suma punktów 1 podobny do wąsów nawis 2 gruba, prosta linia w poprzek tylnej ściany krtani 3 wpukla się do światła krtani 1 5 punktów. Wartości RSI do 10 pkt. uznano za normę, powyżej 13 za sugerujące istnienie LPR [26]. U wszystkich pacjentów wykonywano badanie laryngoskopowe lusterkowe oraz wideolaryngostroboskopię lupową z sześciokrotnym powiększeniem obrazu. Używano wideolaryngostroboskopu STORZ 8020 z optyką sztywną STORZ 8704 D i miniaturową telekamerą STORZ SL PAL Za pomocą nagrywarki DVD dokonywano rejestracji obrazu krtani na płycie DVD. Wykonywano fotografię na papierze w czasie ustawienia fonacyjnego i oddechowego fałdów głosowych. Zmiany w krtani oceniano w skali patologii refluksowej RFS wg Belafsky'ego (Tab. I), w której RFS powyżej 7 pkt wskazuje na obecność LPR (daje około 95% pewności) [24]. Do badania zakwalifikowano 249 pacjentów, których zmiany w krtani były ocenione powyżej 7 punktów. Obraz morfologiczny zmian w krtani i gardle dolnym oceniano również z zastosowaniem klasyfikacji własnej, którą nazwano warszawską skalą A E (Tab. II) [17]. Do analiz statystycznych wykorzystano pakiet Statistica 10 firmy StatSoft oraz Program Calc pakietu OpenOffice.org Dla wielkości o charakterze liczbowym obliczano statystyki podstawowe. Dla zilustrowania zależności między dwiema wielkościami wyrażonymi w skali nominalnej lub porządkowej stosowano tabele wielodzielcze. W przypadkach, gdy obie wielkości były wyrażone w skali porządkowej, siłę związku między nimi wyrażano poprzez obliczenie współczynnika korelacji R-Spearmana. Test t-studenta wybierano tam, gdzie wielkości badane miały charakter liczbowy. Gdy grup było więcej niż dwie (analiza ABCDE), stosowano analizę wariancji ANOVA. Tabela II Warszawska skala A E opisująca zmiany patologiczne krtani i gardła dolnego będące wynikiem refluksu krtaniowo-gardłowego Table II Warsaw A E scale describing the lesions in the larynx and pharynx as a result of laryngopharyngeal reflux Typ patologii Wyniki Opis mian patologicznych A zapalenie błony śluzowej spoidła tylnego i tylnych odcinków fałdów głosowych (modzele i owrzodzenia) B obraz A oraz zapalenie błony śluzowej nalewek i okolicy międzynalewkowej C obraz A lub B oraz zapalenie i pogrubienie okolicy zanalewkowej, fałdów przedsionkowych i fałdów nalewkowo nagłośniowych D obraz A lub B lub C oraz zapalenie i pogrubienie błony śluzowej gardła dolnego E obraz A lub B lub C lub D oraz obrzęki podgłośniowe lub zaburzenia ruchomości stawów nalewkowo- -pierściennych lub ziarniniaki kontaktowe lub zmiany przerostowe fałdów głosowych Najczęściej jako główną dolegliwość chorzy zgłaszali utrzymujące się lub nawracające zaburzenia głosu (dysfonię) i przewlekły kaszel, co wynika ze specyfiki Poradni Foniatrycznej. Najczęstszymi dolegliwościami laryngologicznymi były zaburzenia głosu, kaszel i chrząkanie; gastrologicznymi zgaga (Tab. III). W całej badanej grupie średnia wartość punktacji w skali objawów refluksowych (RSI) według Belafsky'ego wynosiła 12,7 punktu, w grupie kobiet 12,8 (SD = 8,57), a w grupie mężczyzn 12,6 (SD = 6,76). Średnie RSI dla kobiet i mężczyzn nie różniło się znamiennie (p = 0,885). Wszyscy pacjenci uzyskali w skali patologii refluksowej (RFS) według Belafsky'ego ocenę równą lub powyżej 7 punktów. Oznacza to, że u wszystkich pacjentów można było podejrzewać etiologię refluksową zmian w krtani Tabela III Dolegliwości zgłaszane przez badanych pacjentów (n = 249) z podziałem na laryngologiczne i gastryczne Table III Laryngeal and gastric symptoms reported by patients (n = 249) Dolegliwości * Ilość % grupy osób badanej Laryngologiczne Zaburzenia głosu ,18% Kaszel ,44% Chrząkanie ,59% Zaburzenia oddychania 70 28,11% Bóle i pieczenie gardła 32 12,85% Uczucie przeszkody w gardle,,globus 21 8,43% Gastryczne Zgaga ,87% Zaburzenia połykania 45 18,07% Regurgitacje kwaśne lub gorzkie 18 7,23% * możliwość współistnienia dolegliwości
5 192 o t o l a r y n g o l o g i a p o l s k a 6 8 ( ) Tabela IV Wyniki oceny zmian morfologicznych w warszawskiej skali A E refluksowej patologii krtani Table IV Evaluation of pathomorphological changes within the larynx caused by reflux according to the Warsaw A E scale Płeć Typ patologii A B C D E Kobiety 29 (17,47%) 59 (35,54%) 51 (30,72%) 27 (16,27%) Mężczyźni 10 (12,05%) 34 (40,96%) 17 (20,48%) 22 (26,51%) z pewnością 95% [24]. W grupie kobiet średnia wartość punktacji w skali RFS wynosiła 11,45 (SD = 2,33), w grupie mężczyzn 11,8 (SD = 2,55). Nie stwierdzono braku znamienności statystycznej w różnicy średniej punktacji RFS pomiędzy grupą kobiet i mężczyzn (p = 0,28). Wyniki oceny zmian morfologicznych w warszawskiej skali A E oceniającej patologie refluksową przedstawia tabela IV. W badanej grupie nie było pacjentów z obrazem laryngoskopowym krtani zakwalifikowanym do typu A. Zarówno w grupie kobiet, jak i mężczyzn przeważał typ C. Rozkłady ABCDE nie różnią się znamiennie między kobietami a mężczyznami (p = 0,088). Ze względu na to, że w literaturze tematu powszechnie podawane są wyniki oceny zmian laryngoskopowych w krtani w skali RFS (Tab. I), porównano uzyskane w badaniu własnym wyniki w skali RFS z wynikami warszawskiej skali A E (Tab. V), wykazując korelację tych dwóch skal. Zarówno w grupie kobiet, jak i mężczyzn analiza wariancji RFS w grupach BCDE wykazała silną znamienną statystycznie zależność (p < 0,00001). W grupie kobiet wartość współczynnika korelacji rangowej R-Spearmana była równa 0,82 (p < 0,0001), w grupie mężczyzn była równa 0,83 (p < 0,0001), co wskazuje na silną korelację dodatnią. Oznacza to, że wraz zaawansowaniem zmian ocenianych w warszawskiej skali A E punktacja w skali RFS rośnie (Tab. V). Omówienie Pacjent z objawami pozaprzełykowymi choroby refluksowej przełyku może zgłosić się po pierwszą poradę do lekarza rodzinnego, kardiologa, laryngologa, pulmonologa, czasami do alergologa. Kiedy u chorego występuje często zgaga lub zarzucanie treści pokarmowej, to ustalenie, że chodzi o GERD, i potwierdzenie tego dostępnymi metodami gastrologicznymi nie nastręcza obecnie trudności. Jeżeli jednak pacjent nie odczuwa dolegliwości gastrycznych, o ile nie pomyśli się o możliwości refluksowej etiologii zgłaszanych dolegliwości, to po przeprowadzeniu czaso- i kosztochłonnych badań diagnostycznych można znaleźć się na początku drogi i wtedy kontynuowane jest polipragmatyczne leczenie objawowe z niepełnym efektem terapeutycznym. Co gorsza, przy zaostrzeniach objawów ocenianych mylnie jako obraz infekcji układu oddechowego stosowana jest często antybiotykoterapia. Może ona zmniejszyć ostre objawy zapalne, ale poprzez uboczne działanie w zakresie przewodu pokarmowego może spowodować rozczarowanie pacjenta i lekarza, ponieważ dolegliwości, może o mniejszym nasileniu, ale występują nadal. Tak powstaje efekt,,błędnego koła. Dolegliwości gastryczne po leczeniu lekami przeciwrefluksowymi ustępują zdecydowanie szybciej niż objawy pozaprzełykowe. Jeżeli nie ukierunkujemy pacjenta z okresowymi zaburzeniami głosu, uporczywym chrząkaniem czy przewlekłym kaszlem na dodatkowe, uzupełniające specjalistyczne leczenie foniatryczne, to utrwalone zmiany organiczne krtani staną się przyczyną łańcucha zmian czynnościowych. Wówczas dolegliwości zgłaszane wtedy przez pacjenta mogą wydawać się niewspółmiernie duże do stwierdzanych objawów w krtani. W niniejszej pracy podjęto próbę dokonania całościowej oceny stanu krtani u osób zgłaszających się do foniatry, najczęściej z powodu utrzymujących się zaburzeń głosu lub/i z powodu przewlekłego kaszlu z potwierdzonym Tabela V Podsumowująca tabela dwudzielcza: częstości obserwowane (grupy BCDE a skala RFS) Table V Pathology type according to Warsaw A E scale compared to RFS by Belafsky RFS Typ patologii Kobiety Mężczyźni A B C D E A B C D E 7 5 (17,24%) 1 (10,00%) 8 10 (34,48%) 1 (1,70%) 5 (50,00%) 1 (2,95%) 9 14 (48,28%) 4 (6,78%) 1 (1,96%) 4 (40,00%) 3 (8,82%) (32,20%) 1 (1,96%) 11 (32,34%) 2 (11,76%) (30,51%) 8 (15,69%) 11 (32,34%) 2 (11,76%) (18,64%) 19 (37,25%) 3 (3,71%) 6 (17,65%) 5 (23,53%) 3 913,64%) 13 3 (5,08%) 5 (9,81%) 3 (3,71%) 1 (2,95%) 1 917,65%) 3 (13,64%) 14 2 (3,39%) 9 (17,65%) 7 (29,64%) 1 (2,95%) 5 (29,42%) 5 (22,73%) 15 1 (1,70%) 4 (7,84%) 6 (22,21%) 2 (5,88%) 5 (27,27%) 16 2 (3,92%) 4 (14,81%) 1 (9,09%) 17 1 (1,96%) 4 (14,81%) 4 (9,09%) 18 1 (1,96%) 0 1 (4,54%)
6 o t o l a r y n g o l o g i a p o l s k a 6 8 ( ) w badaniach gastrologicznych GERD, u których dolegliwości i obraz morfologiczny krtani są konsekwencją istnienia refluksów przełykowo-gardłowych (LPR). W ocenie obrazu morfologicznego krtani zastosowano własną systematykę tych zmian, nadając jej określenie warszawska skala A E. Powtarzalność obrazów zmian dotyczących krtani i krtaniowej części gardła dała możliwość Manieckiej-Aleksandrowicz i Domerackiej-Kołodziej [17] wyodrębnienia 5 postaci refluksowego zapalenia krtani i gardła dolnego. Dwie pierwsze, A (laryngitis posterior) i B (obręczowa), dotyczą ogólnie opisywanych i już od dawna kojarzonych z refluksem zmian zlokalizowanych głównie w spoidle tylnym i przestrzeni międzynalewkowej. Postać C (siodłowata) i D (pseudoguzowa) obejmują zmiany zarówno w krtani, jak i części krtaniowej gardła. Dotyczą przedsionka krtani: fałdy nalewkowo-nagłośniowe, fałdy przedsionkowe oraz charakterystyczny siodłowaty obrzęk łączący krtań z ustami przełyku i przybierający czasami formy pseudoguza gardła dolnego. Postać E (mieszana) dotyczy powikłań w postaci zmian przerostowych i zaburzenia ruchomości fałdów głosowych. W grupie pacjentów omawianych w niniejszej pracy nie było osób z obrazem laryngoskopowym zakwalifikowanym do typu A. Izolowany obraz laryngitis posterior jest najrzadziej obserwowany u pacjentów zgłaszających się do foniatry, ponieważ czas od wystąpienia pierwszych dolegliwości do wizyty w Poradni Foniatrycznej wpływa na rozprzestrzenianie się zmian patologicznych w krtani. W materiale Manieckiej-Aleksandrowicz i Domerackiej-Kołodziej [17] typ A stwierdzono u 7,7% badanych pacjentów. Znamienność warszawskiej skali A E w ocenie refluksowych zmian krtani i gardła dolnego wykazano poprzez porównanie i wykazanie korelacji ze skalą punktową RFS według Belafsky'ego. Warszawską skalę A E, opartą na schemacie całościowego obrazu laryngoskopowego, uznano za mniej czasochłonną i stąd użyteczniejszą w praktyce codziennej laryngologa foniatry. W przeciwieństwie do skali RFS, nie wymaga ona specjalnego arkusza badań, na którym zaznacza się ocenę punktową zmian morfologicznych poszczególnych elementów oraz umieszcza się sumę punktów (Tab. I). W przypadku skali RFS wypełnienie ankiety dla jednego pacjenta zajmuje osobie doświadczonej około sek. Osobie mniej wprawnej zastanawianie się nad każdym punktem może wydłużyć wypełnianie ankiety do kilku minut. Określenie typu zmian w krtani w warszawskiej skali A E odbywa się w zasadzie w trakcie badania wideolaryngoskopowego, jest oceną obrazu całościowego i nie wymaga dodatkowego czasu (Tab. II). Refluks gardłowo-krtaniowy jest obecnie opisywany jako zjawisko wtórne do refluksu żołądkowo-przełykowego (GERD) [33]. Znane są jednak prace, w których jako przyczynę obecności treści refluksowej w krtani i w gardle są wskazywane zaburzenia klirensu przełykowego, bez niewydolności LES i bez GERD [34, 35]. Według Vardara i wsp., refluksowa etiologia zapalenia tylnego odcinka krtani i gardła dolnego powinna być podejrzewana tylko na podstawie wywiadu i obrazu laryngoskopowego. Nie uzyskał on znaczącej statystycznie korelacji pomiędzy RFS, RSI i RSS (GERD symptom score) [36]. Według tych autorów, esofagoskopia w tych przypadkach nie ma dużego znaczenia diagnostycznego. W innych badaniach prawidłowy obraz endoskopowy przełyku u większości pacjentów z LPR stwierdzali też Tauber i wsp. [37] oraz Vakil i wsp. [38]. Dlatego też badanie wideolaryngoskopowe uważane jest za ważną i dokładną metodę diagnostyczną LPR [39]. Do tej pory nie ma idealnej metody diagnostycznej tego schorzenia i dalej istnieje dużo wątpliwości jak zdiagnozować pacjentów z obrazem laryngoskopowym, określanym jako laryngitis posterior [40]. Nawet dwupoziomowa 24- -godzinna ph-metria ma przeciwników określania jej jako,,złoty standard [41 43]. Wnioski Wyniki naszej pracy wskazują na statystycznie znamienną korelację warszawskiej skali A E refluksowych zmian w krtani z powszechnie stosowaną skalą RFS według Belafsky'ego. Warszawska skala A E jest prostsza w użyciu i mniej czasochłonna. Wkład autorów/authors' contributions AD-K koncepcja pracy, zebranie i interpretacja danych, akceptacja ostatecznej wersji, przygotowanie literatury. EMG, MD zebranie danych. ML, EO-W, KN akceptacja ostatecznej wersji. Konflikt interesu/conflict of interest Nie występuje. Finansowanie/Financial support Nie występuje. Etyka/Ethics Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadami Deklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymi wymaganiami dla czasopism biomedycznych. p i s m i e n n i c t w o / r e f e r e n c e s [1] Cherry J, Margulies SI. Contact ulcer of the larynx. Laryngoscope 1968;78: [2] Jacob P, Kahrilas PJ, Herzon G. Proximal esophageal phmetry in patients with reflux laryngitis. Gastroenterol 1991;100: [3] Pesce G, Caligaris F. Le laringitis posteriori nella pathologia dell'apparato digerente. Arch Ital Laringol 1966;74: [4] Toohill RJ, Kuhn JC. Role of refluxed acid in pathogenesis of laryngeal disorders. Am J Med 1997;103:100S 106S. [5] Von Leden H, Moore P. Contact ulcer of larynx. Experimental observations. Arch Otolaryngol 1960;72:
7 194 o t o l a r y n g o l o g i a p o l s k a 6 8 ( ) [6] Koufman JA. The otolaryngologic manifestation of gastroesophageal reflux disease (GERD): a clinical investigation of 225 patients using ambulatory 24-hour ph monitoring and an experimental investigation of the role of acid and pepsin in the development of laryngeal injury. Laryngoscope 1991;101(S53):1 78. [7] Weiner GJ, Koufman JA, Wu WC, Cooper JB, Richter JE, Castell DO. Chronic hoarseness secondary to gastroesophageal disease: documentation with 24-hour ambulatory ph monitoring. Am J Gastroenterol 1989;84: [8] Ormseth EJ, Wong RKH, Reflux, Laryngitis. Pathophysiology, diagnosis, and management. Am J Gastrolog 1999;94 (10): [9] Vaezi MF, Hicks DM, Abelson TI. Laryngeal signs and symptoms and gastroesophageal reflux disease (GERD): a critical assessment of cause and effect association. Clin Gastroenterol Hepatol 2003;1: [10] Kastelik JA, Redington AE, Aziz I, Buckton GK, Smith CM, Dakkak M, et al. Abnormal oesophageal motility in patients with chronic cough. Thorax 2003;58: [11] Dąbrowska M, Grabczak EM, Domagała-Kulawik J, Arcimowicz M, Domeracka-Kołodziej A, Chazan R. Causes of chronic rough in non smoking patients. European Respiratory Journal 2009;34(suppl 53):620s. [12] Grabczak EM, Dąbrowska M, Krenke R, Domeracka- Kołodziej A, Domagala-Kulawik J, Arcimowicz M, et al. Does the established cause of chronic cough depend on diagnostic approach? J Physiol Pharmacol 2008;59(Suppl 6): [13] Irwin RS, Baumann MH, Bolser DC, Boulet LP, Braman SS, Brightling CE, et al. Diagnosis and management of cough. ACCP evidenced-based clinical practice guidelines. Chest 2006;129(1suppl):1S 23S. [14] Irwin RS, Madison JM. Anatomic diagnostic protocol in evaluating chronic cough with specific reference to gastroesophageal reflux disease. Am J Med 2000;108: 126S 130S. [15] Grabczak EM, Stec S, Bielicki P, Zaborska B, Kryński T, Domagała-Kulawik J, et al. Incidence and management of premature ventricular complexes-induced chronic cough in patients with idiopathic ventricular arrhythmia. Chest 2007;132(4,suppl):469S. [16] Stec SM, Grabczak EM, Bielicki P, Zaborska B, Krenke R, Kryński T, et al. Diagnosis and Management of Premature Ventricular Complexes-Associated Chronic Cough. Chest 2009;135: [17] Maniecka-Aleksandrowicz B, Domeracka-Kołodziej A. Zmiany w krtani i krtaniowej części gardła w chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego. Otorynolaryngologia 2004;3(3): [18] Arcimowicz M, Domeracka-Kołodziej A. Diagnostyka otorynolaryngologiczna w przewlekłym kaszlu. Terapia 2010;6(242):8 12. [19] Gaynor EB. Otolaryngologic manifestation of gastroesophageal reflux. Am J Gastroenterol 1991;86: [20] Koufman J, Sataloff RT, Toohill R. Laryngopharyngeal reflux: consensus conference report. J Voice 1996;10(3): [21] Belafsky PC. PRO: Empiric treatment with PPIs is not appropriate without testing. Am J Gastroenterol 2006; (101):6 8;ĆCherry J, Margulies SI. Contact ulcer of the larynx. Laryngoscope 1968;78: [22] Koufman JA, Aviv JE, Casiano RR, Shaw GY. Laryngopharyngeal reflux: position statement of the committee on speech, voice, and swallowing disorders of the American Academy of Otolaryngology-Head and Neck Surgery. Otolaryngol Head Neck Surg 2002;127: [23] Vaezi MF. CON: Treatment with PPIs should not be preceded by ph monitoring in patients suspected of laryngeal reflux. Am J Gastroenterol 2006;(101):8 10. [24] Belafsky PC, Postma GN, Koufman JA. The validity and reliability of the reflux finding score (RFS). Laryngoscope 2001;111: [25] Ford CN. Evaluation and management of laryngopharyngeal reflux. JAMA 2005;294(12): [26] Belafsky PC, Postma GN, Koufman JA. Laryngopharyngeal reflux symptoms improve before changes in physical findings. Laryngoscope 2001;111: [27] Vaezi MF, Hicks DM, Abelson TI, et al. A large scale study in search of laryngeal signs for gastroesophageal disease (GERD). Gastroenterol 2003;124: [28] Vaezi MF, Hicks DM, Ours TM, et al. ENT manifestation of GERD: a large prospective study assessing treatment outcome and predictors of response. Gastroenterol 2001;120:A636. [29] Belafsky PC. Abnormal Endoscopic Pharyngeal and Laryngeal Findings Attributable to Reflux. Am J Med 2003;115(3A):90S 96S. [30] Johnston N, Bulmer D, Gill GA, Panetti M, Ross PE, Pearson JP, et al. Cell biology of laryngeal epithelial defenses in health and disease: Further studies. Ann Otol Rhinol Laryngol 2003;112: [31] Branski RC, Bhattacharyya N, Shapiro J. The reliability of the assessment of endoscopic laryngeal findings associated with laryngopharyngeal reflux disease. Laryngoscope 2002;112: [32] Qadeer MA, Swoger J, Milstein C, Hicks DM, Ponsky J, Richter JE, et al. Correlation between symptoms and laryngeal signs in laryngopharyngeal reflux. Laryngoscope 2005;115: [33] Kwon YS, Oelschlager BK, Merati AL. Evaluation and treatment of laryngopharyngeal reflux symptoms. Thorac Surg Clin 2011;21(4): [34] Lay Y-C, Wang P-C, Lin J-C. Laryngopharyngeal reflux in patients with reflux oesophagitis. World J Gastroenterol 2008;14: [35] Ossakow SJ, Etla G, Colturi T, Bogdasarian R, Nostrat TT. Esophageal reflux and dysmotility as the basis for persistent cervical symptoms. Ann Otol Rhinol Laryngol 1987;96: [36] Vardar R, Varis A, Bayrakci B, Akyildiz S, Kirazli T, Bor S. Relationship between history, laryngoskopy and esophagogastroduodenoscopy for diagnosis of laryngopharyngeal reflux in patients with typical GERD. Eur Arch Otorhinolaryngol 2012;269: [37] Tauber S, Gross M, Issing WJ. Association of laryngopharyngeal symptoms with gastroesophageal reflux disease. Laryngoscope 2002;112: ;ĆToohill RJ, Kuhn JC. Role of refluxed acid in pathogenesis of laryngeal disorders. Am J Med 1997;103:100S 106S. [38] Vakil N, Veldhuyzen van Zanten S, Kahrilas P, Dent J, Jones R. The Montreal definition and classification of gastroesophageal reflux disease (GERD): a global evidence-based consensus. Am J Gastroenterol 2006;101: [39] Jonaitis L, Pribuisiene R, Kupcuskas L, Uloza V. Laryngeal examonation is superior to endoskopy in the Diagnosis of the laryngopharyngeal form of gastroesophageal reflux disease. Skandinavian J Gastroenterol 2006;41:
8 o t o l a r y n g o l o g i a p o l s k a 6 8 ( ) [40] Mell SA. Laryngopharyngeal reflux: Diagnosis and treatment of a controversial disease. Curr Opin Alergy Clin Immunol 2008;8: [41] Karkos PD. Critical analysis of the laryngopharyngeal reflux literature. Eur Arch Otorhinolaryngol 2010;267: [42] Noordzij JP, Khidr A, Desper E, Meek RB, Reibel JF, Levine PA. Correlation of ph probe-measured laryngopharyngeal reflux with symptoms and signs of reflux laryngitis. Laryngoscope 2002;112(12): [43] Varis A, Vardar R, Bayrakci B, Kirasli T, Bor S. Impact of diffrent ph cut-off values on patients with laryngopharyngeal reflux disease. Gut 2009;58(SII A):436. Abstract:P1648.
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS 33, ², SUMMARY hoarseness and RSI posterior laryngitis Ryan Compos ite Score zapalenie tylnego odcinka krtani RSI, Ryan Composite Score laryngitis posterior / 1. Ocena częstości
Bardziej szczegółowoLaryngologiczny obraz refluksu krtaniowo-gardłowego doświadczenia własne w diagnozowaniu i leczeniu
otolaryngologia polska 67 (2013) 139 143 Dostępne online www.sciencedirect.com journal homepage: www.elsevier.com/locate/otpol Artykuł oryginalny/original research article Laryngologiczny obraz refluksu
Bardziej szczegółowoThis article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and
This article appeared in a journal published by Elsevier. The attached copy is furnished to the author for internal non-commercial research and education use, including for instruction at the authors institution
Bardziej szczegółowoZmiany w krtani w przebiegu choroby refluksowej. Laryngeal changes in course of gastro-esophageal reflux disease
Ann. Acad. Med. Gedan. 2011, 41, 115 123 Wojciech Skrzypczak, Bożena Kowalska Zmiany w krtani w przebiegu choroby refluksowej Laryngeal changes in course of gastro-esophageal reflux disease Katedra i Klinika
Bardziej szczegółowoRefluks żołądkowo-przełykowy a refluks krtaniowogardłowy znaczenie w laryngologii
Prace Krogulska poglądowe A, Wąsowska-Królikowska K. Refluks żołądkowo-przełykowy a refluks krtaniowo-gardłowy... 45 Refluks żołądkowo-przełykowy a refluks krtaniowogardłowy znaczenie w laryngologii Gastroesophageal
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoChoroba refluksowa przełyku (GERD) oznacza takie wsteczne zarzucanie treści, które. po posiłku, jest krótkotrwały, nie powoduje dolegliwości, nie
7. Streszczenie Choroba refluksowa przełyku (GERD) oznacza takie wsteczne zarzucanie treści, które wywołuje kłopotliwe objawy i/lub prowadzi do powikłań. Treść refluksowa wydostająca się poza przełyk wywołuje
Bardziej szczegółowoZmiany w krtani i krtaniowej czêœci gard³a w chorobach
Maniecka-Aleksandrowicz Otorynolaryngologia, 2004, B., 3(3), Domeracka-Ko³odziej 109-116 A.: Zmiany w krtani i krtaniowej czêœci gard³a w chorobach... 109 Zmiany w krtani i krtaniowej czêœci gard³a w chorobach
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoChoroba refluksowa przełyku możliwości terapii poza blokerami pompy protonowej
Gdańsk,10.10.2015 r. Choroba refluksowa przełyku możliwości terapii poza blokerami pompy protonowej Prof. dr hab. Barbara Kamińska Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoRAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM
RAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM WIELKIEJ ORKIESTRY ŚWIĄTECZNEJ POMOCY Warszawa dnia 2014-05-08 Opracowanie:
Bardziej szczegółowo09:00-09:55 Nadzwyczajne Walne Zebranie Członków Warszawskiego Oddziału PTORL
Komitet naukowy: prof. dr hab. n. med. Kazimierz Niemczyk Przewodniczący Komitetu dr hab. n. med. Ireneusz Bielecki dr n. med. Paweł Dobrzyński dr nauk prawnych Mariusz Filipek dr hab. n. med. Tomasz Gotlib
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 1 Zakład Chorób Układu Nerwowego Wydział Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu, Kierownik Zakładu prof.
Bardziej szczegółowoPOSTÊPY W CHIRURGII G OWY I SZYI 1/2008 19
Zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne w zakresie rynologii Klasyfikacja zapaleñ zatok przynosowych i zalecenia Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego Na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów
Bardziej szczegółowoPrzełyk Barretta. Przełyk Barretta jest przedrakowym stanem śluzówki przełyku przewodu przenoszącego pokarm i płyny z jamy ustnej do żołądka.
Przełyk Barretta Przełyk Barretta jest przedrakowym stanem śluzówki przełyku przewodu przenoszącego pokarm i płyny z jamy ustnej do żołądka. Szacuje się, że przełykiem Barretta dotkniętych jest 3,3 miliona
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoRefluks żołądkowo-przełykowy znaczenie w chorobach układu oddechowego
Refluks żołądkowo-przełykowy znaczenie w chorobach układu oddechowego Julita Chądzyńska Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Prof. dr hab. Marek Kulus Klasyfikacja Montrealska Zespoły
Bardziej szczegółowoZmiany napięcia mięśniowego w czasie leczenia toksyną botulinową a ocena klinimetryczna nasilenia objawów u pacjentów z dystonią szyjną
Michał Dwornik 1, Jarosław Oborzyński 2, Małgorzata Tyślerowicz 2, Jolanta Kujawa 3, Anna Słupik 1, Emilia Zych 4, Dariusz Białoszewski 1, Andrzej Klimek 5 Zmiany napięcia mięśniowego w czasie leczenia
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoSYLABUS Część A - Opis przedmiotu kształcenia.
Nazwa modułu/przedmiotu : Wydział: Kierunek studiów: Specjalności: SYLABUS Część A - Opis przedmiotu kształcenia. OTOLARYNGOLOGIA DZIECIĘCA Kod modułu LK.3.F.003 I Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologicznym
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoROLA MIOGENNYCH PRZEDSIONKOWYCH POTENCJAŁÓW WYWOŁANYCH W DIAGNOSTYCE ZAWROTÓW GŁOWY O RÓŻNEJ ETIOLOGII
Dominik Bień ROLA MIOGENNYCH PRZEDSIONKOWYCH POTENCJAŁÓW WYWOŁANYCH W DIAGNOSTYCE ZAWROTÓW GŁOWY O RÓŻNEJ ETIOLOGII ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH BADANIA WYKONANO W KLINICE OTORYNOLARYNGOLOGII
Bardziej szczegółowoTemat: Badanie niezależności dwóch cech jakościowych test chi-kwadrat
Temat: Badanie niezależności dwóch cech jakościowych test chi-kwadrat Anna Rajfura 1 Przykład W celu porównania skuteczności wybranych herbicydów: A, B, C sprawdzano, czy masa chwastów na poletku zależy
Bardziej szczegółowoAkademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny
Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor:
Bardziej szczegółowoChoroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - gastroenterologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-G Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu
Bardziej szczegółowopierwszej było 79 chorych (64,75%). Byli to pacjenci z zapaleniem przełyku ale też chorzy z NERD oraz przepukliną rozworu przełykowego.
Streszczenie. Wstęp. Choroba refluksowa przełyku (GERD) jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób przewodu pokarmowego na świecie. Wprowadzenie inhibitorów pompy protonowej (IPPs) w leczeniu GERD
Bardziej szczegółowoCzym jest funkcjonalna (czynnościowa) chirurgia zatok przynosowych (FESS)
Czym jest funkcjonalna (czynnościowa) chirurgia zatok przynosowych (FESS) Operacja zatok metodą endoskopową jest alternatywą dla tradycyjnej metody charakteryzującej się dużą inwazyjnością. Obecnie w laryngologii
Bardziej szczegółowoŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Bardziej szczegółowoCzy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec
Czy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec Klinika Pneumonologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc OT w Rabce-Zdroju Epidemiologia Zakażenia
Bardziej szczegółowoSNORING 2014 SLEEP APNEA & for ENT Surgeons 3 rd INTERNATIONAL SEMINAR. CHRAPANIE i BEZDECHY. Warsaw, 6 th December Warszawa, 6 grudnia 2014
SLEEP APNEA & SNORING 2014 for ENT Surgeons 3 rd INTERNATIONAL SEMINAR Warsaw, 6 th December 2014 CHRAPANIE i BEZDECHY DLA LARYNGOLOGÓW III MI DZYNARODOWE SEMINARIUM Warszawa, 6 grudnia 2014 Organizatorzy
Bardziej szczegółowoi uczestnika programu o udzieleniu i otrzymaniu danego świadczenia.
Załącznik nr 19 Zestawienie stawek jednostkowych dla Ogólnopolskiego programu nowotworów głowy i szyi Stawki jednostkowe określone poniżej dotyczą świadczeń zdrowotnych, które będą udzielane w ramach wdrażania
Bardziej szczegółowoI. STRESZCZENIE Cele pracy:
I. STRESZCZENIE Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) jest przewlekłym procesem zapalnym, powodującym postępujące i nieodwracalne włóknienie trzustki. Choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, prowadząc
Bardziej szczegółowoKrzysztof Błecha Specjalistyczny gabinet lekarski rehabilitacji i chorób wewnętrznych w Żywcu.
Krzysztof Błecha Specjalistyczny gabinet lekarski rehabilitacji i chorób wewnętrznych w Żywcu. Dyslordoza szyjna a zaburzenia neurowegetatywne Dyslordoza of neck and neurovegetative disorders Słowa kluczowe:
Bardziej szczegółowo, Warszawa
Kierunki rozwoju nowych leków w pediatrii z perspektywy Komitetu Pediatrycznego EMA. Wpływ Rozporządzenia Pediatrycznego na pediatryczne badania kliniczne w Europie Marek Migdał, Klinika Anestezjologii
Bardziej szczegółowoOcena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne
Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i
Bardziej szczegółowoROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem )
Publikacje naukowe: ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem 7.03.2013) Stosowanie larw Lucilia sericata jako metoda leczenia przewlekłych ran kończyn. Inne publikacje: 1.
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoModuły rehabilitacji głosu
Moduły rehabilitacji głosu dr hab.med. Ewa Niebudek-Bogusz,prof.IMP Klinika Audiologii i Foniatrii Instytut Medycyny Pracy w Łodzi Terapia zaburzeń głosu Pośrednia Bezpośrednia Ulotka dotycząca zawodowych
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka rozwoju odleżyn na podstawie wybranych czynników ryzyka i skali D.Norton Aleksandra Popow, Maria T. Szewczyk, Katarzyna Cierzniakowska, Elżbieta Kozłowska Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego,
Bardziej szczegółowoANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
ANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
Bardziej szczegółowośrodkowego bez towarzyszących cech ostrego stanu zapalnego prowadzi środkowego, ale również w pływać niekorzystnie rozwój mowy oraz zdolności
Streszczenie Wysiękowe zapalenie ucha środkowego to proces chorobowy obejmujący struktury ucha środkowego. Przewlekłe zaleganie płynu w przestrzeniach ucha środkowego bez towarzyszących cech ostrego stanu
Bardziej szczegółowoStopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. I stopnia II stopnia. Rok 4, semestr VII
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Otolaryngologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny lekarsko-dentystyczny Specjalność
Bardziej szczegółowoZnaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Program DAL-SAFE /ALFUS_L_01798/ Ocena wyników programu epidemiologicznego.
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 207 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 207 SECTIO D 2003 Studenckie Koło Naukowe Katedry Pielęgniarstwa Klinicznego WPiNoZ AM w Lublinie Opiekun: prof. dr
Bardziej szczegółowoOcena endoskopowa wczesnych zmian pointubacyjnych
20 Otorynolaryngologia 2015, 14(1): 20-24 Ocena endoskopowa wczesnych zmian pointubacyjnych krtani u dzieci Endoscopic evaluation of early post-intubation lesions of larynx in children Lidia Zawadzka-Głos,
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoWSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne
Bardziej szczegółowo3 Zespół czerwonego ucha opis, diagnostyka i leczenie Antoni Prusiński. 4 Zawroty głowy w aspekcie medycyny ratunkowej Antoni Prusiński
VERTIGOPROFIL VOL. 3/Nr 3(11)/2009 Redaktor naczelny: Prof. dr hab. n. med. Antoni Prusiński Zastępca redaktora naczelnego: Dr n. med. Tomasz Berkowicz 2 XXXVI Międzynarodowy Kongres Towarzystwa Neurootologicznego
Bardziej szczegółowoKto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta
Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Copyright All rights reserved 211 AMEDS Centrum 2 PACJENCI W badaniu wzięła udział grupa 47 pacjentów ze Stwardnieniem Rozsianym
Bardziej szczegółowoTHE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS
NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE ZABIEGI FIZYKALNE U PACJENTÓW Z DOLEGLIWOŚCIAMI BÓLOWYMI ODCINKA L-S KRĘGOSŁUPA WRAZ Z OCENĄ ICH SKUTECZNOŚCI W DZIAŁANIU PRZECIWBÓLOWYM THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS
Bardziej szczegółowoFormularz recenzji magazynu. Journal of Corporate Responsibility and Leadership Review Form
Formularz recenzji magazynu Review Form Identyfikator magazynu/ Journal identification number: Tytuł artykułu/ Paper title: Recenzent/ Reviewer: (imię i nazwisko, stopień naukowy/name and surname, academic
Bardziej szczegółowoInformacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie
brygatynib Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie Imię i nazwisko pacjenta: Dane lekarza (który przepisał lek Alunbrig ): Numer telefonu
Bardziej szczegółowoOpieka pielęgniarska w chorobach przewlekłych układu oddechowego Pielęgniarstwo
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy
Bardziej szczegółowoKolonoskopia wykonywana w warunkach ambulatoryjnych, Ocena wybranych aspektów medycznych i socjoekonomicznych
Lek. Jerzy Michałowski Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Kolonoskopia wykonywana w warunkach ambulatoryjnych, Ocena wybranych aspektów
Bardziej szczegółowoUniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska
Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Lekarski Jarosław Woźniak Rozprawa doktorska Ocena funkcji stawu skokowego po leczeniu operacyjnym złamań kostek goleni z uszkodzeniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego
Bardziej szczegółowoIm szybciej poprawimy drożność nosa tym większa szansa na pełne wyleczenie i brak ryzyka związanego z wystąpieniem powikłań omówionych powyżej.
Przegroda nosa to część nosa wewnętrznego zbudowana z części chrzęstnej i kostnej. Jej skrzywienie powstaje na granicy styku części chrzęstnych i kostnych najczęściej jako wada wrodzona. Jeżeli skrzywienie
Bardziej szczegółowoALERGIA kwartalnik dla lekarzy Wpływ hipertonicznego roztworu wody morskiej na upośledzenie drożności nosa
autor(); Dr n. med. Piotr Rapiejko, Prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz Klinika Otolaryngologii, WIM w Warszawie Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz keywords (); TERAPIA PRACA
Bardziej szczegółowoAspekty systemowe samoistnego włóknienia płuc w Polsce na tle Europy
Aspekty systemowe samoistnego włóknienia płuc w Polsce na tle Europy Dr n. med., MBA IZWOZ Uczelnia Łazarskiego, DEJG, Koalicja i Fundacja na Rzecz Zdrowego Starzenia się, Konferencja WHC, Warszawa, 22.03.2016
Bardziej szczegółowoEtiologia i częstość występowania monosymptomatycznego i niemonosymptomatycznego moczenia nocnego w populacji dzieci polskich
Etiologia i częstość występowania monosymptomatycznego i niemonosymptomatycznego moczenia nocnego w populacji dzieci polskich dr n. med. Agata Korzeniecka - Kozerska Założenia TRUDNOŚCI Z USTALENIEM CZY
Bardziej szczegółowoPrzywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie
Przywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie Jak wspomniano we wcześniejszych artykułach cyklu, strategia postępowania w migotaniu przedsionków (AF) polega albo na kontroli częstości rytmu komór i zapobieganiu
Bardziej szczegółowoAerozol pulsujący. Nowa jakość w leczeniu zapalenia zatok. skuteczne, dokładne i bezpieczne leczenie zapalenia zatok
Nowa jakość w leczeniu zapalenia zatok Aerozol pulsujący skuteczne, dokładne i bezpieczne leczenie zapalenia zatok PARI SINUS Terapia inhalacyjna stosowana w ostrych i przewlekłych chorobach górnych dróg
Bardziej szczegółowoProf. Karina Jahnz-Różyk Wojskowy Instytut Medyczny
Prof. Karina Jahnz-Różyk Wojskowy Instytut Medyczny Przewlekła choroba układu oddechowego przebiegająca z dusznością Około 2 mln chorych w Polsce, ale tylko 1/3 jest zdiagnozowana (400-500 tys) Brak leczenia
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE FIZJOTERAPII W LECZENIU CHORÓB USZU, NOSA, GARDŁA I KRTANI
Nowiny Lekarskie 2012, 81, 5, 435 439 BEATA PUCHER 1, KATARZYNA JOŃCZYK-POTOCZNA 2, JUSTYNA MĄCZYŃSKA 3, JAROSŁAW SZYDŁOWSKI 1, EWA GAJEWSKA 4 ZASTOSOWANIE FIZJOTERAPII W LECZENIU CHORÓB USZU, NOSA, GARDŁA
Bardziej szczegółowoTab. 2. Charakterystyka zbadanej populacji w latach 1998-1999 w grupach płci i wieku. Grupy wiekowe. 18-28 29-39 40-49 50-59 >60 r.
. WYIKI Analizie poddano wyniki badań 89 osób, 7 kobiet i mężczyzn w wieku 8-78 lat. Średnia wieku kobiet wynosiła,8 ±,6 lat, średnia wieku mężczyzn wynosiła,89 ± 7, lat. Średnia wieku dla obu płci wynosiła,6
Bardziej szczegółowoKomputerowa diagnoza medyczna tworzenie i interpretowanie. prof. dr hab. inż. Andrzej Walczak
Komputerowa diagnoza medyczna tworzenie i interpretowanie prof. dr hab. inż. Andrzej Walczak Agenda 1. Po co budujemy komputerowe wspomaganie diagnostyki medycznej? 2. Wymagania na IT wdrażane w medycynie
Bardziej szczegółowoOcena wpływu objawowego refluksu żołądkowo-przełykowego na wyniki chirurgii endoskopowej i pooperacyjnej farmakoterapii u chorych z PZZP
PRACE ORYGINALNE Rafał Nieckarz 1 Joanna Szaleniec 1 Patryk Hartwich 1 Agnieszka Wróbel 1 Karolina Hydzik-Sobocińska 1 Piotr Muszyński 1 Beata Markiewicz 3 Łukasz Turczynowski 2 Jacek Składzień 1 Paweł
Bardziej szczegółowoPodsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej wiadomości.
VI.2 Plan Zarządzania Ryzykiem dla produktów kwalifikowanych jako "Well established use" zawierających Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej
Bardziej szczegółowoLECZENIE RAKA BEZ LIMITU
Warszawa, 21 marca 2014 r. LECZENIE RAKA BEZ LIMITU PAKIET ONKOLOGICZNY Pacjent, u którego podejrzewa się chorobę nowotworową, musi być jak najszybciej zdiagnozowany i rozpocząć leczenie. Na szybką terapię
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza
Bardziej szczegółowoNCBR: POIG /12
Rezultaty polskiego rocznego wieloośrodkowego randomizowanego badania klinicznego telepsychiatrycznej metody terapii pacjentów ze schizofrenią paranoidalną czy jesteśmy gotowi do leczenia? Krzysztof Krysta
Bardziej szczegółowoWpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań Łukasz Adamkiewicz Health and Environment Alliance (HEAL) 10 Marca 2014, Kraków HEAL reprezentuje interesy Ponad 65 organizacji członkowskich
Bardziej szczegółowoKlinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Centralny Szpital Kliniczny
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Dysphagia in the intensive care unit: epidemiology, mechanisms, and clinical management. Critical Care 2019, marzec Systematyczny
Bardziej szczegółowoDOSTĘPNOŚĆ DIAGNOSTYKI I LECZENIA W OPINIACH CHORYCH NA BORELIOZĘ - DONIESIENIE Z BADAŃ WSTĘPNYCH
DOSTĘPNOŚĆ DIAGNOSTYKI I LECZENIA W OPINIACH CHORYCH NA BORELIOZĘ dr n. med. Edyta Gałęziowska - DONIESIENIE Z BADAŃ WSTĘPNYCH Opracowano na zlecenie Stowarzyszenia Chorych na Boreliozę www.borelioza.org
Bardziej szczegółowoSpearman.
2 1 * :... 109 - :. Spearman. (α=0/05). : 20-29.. 50. :.. : ). sheikhi@dnt.mui.ac.ir * ( :1. :2. 89/5/5 89/8/4. 89/11/1 573 568 :(5)6 :1389 568 : %75 : ) %35-40 :. %35 :. : ) (. ( ) ) ( ) -1 : ( -2 ( -3-4
Bardziej szczegółowoANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
ANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
Bardziej szczegółowoKOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ
KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ Charakterystyka problemu zdrowotnego Alergia uznawana jest za chorobę cywilizacyjną XX wieku. W wielu obserwacjach
Bardziej szczegółowoNowa treść informacji o produkcie fragmenty zaleceń PRAC dotyczących zgłoszeń
25 January 2018 EMA/PRAC/35597/2018 Pharmacovigilance Risk Assessment Committee (PRAC) Nowa treść informacji o produkcie fragmenty zaleceń PRAC dotyczących zgłoszeń Przyjęte na posiedzeniu PRAC w dniach
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Otolaryngologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Nazwa modułu I nforma cje ogólne Otolaryngologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoPorównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1
Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU PIOTR TURMIŃSKI Porównanie skuteczności wybranych metod fizjoterapeutycznych w leczeniu skręceń stawu skokowego STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
Bardziej szczegółowoIs there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
Bardziej szczegółowoDagmara Samselska. Przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę. Warszawa 20 kwietnia 2016
Dagmara Samselska Przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę Warszawa 20 kwietnia 2016 przewlekła, autoagresywnie uwarunkowana, nawrotowa choroba zapalna o podłożu genetycznym nie zaraża!!!
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoPrace oryginalne Original papers
Prace oryginalne Original papers Borgis Ocena przydatności nasofiberolaryngoskopii w diagnostyce patologii górnych dróg oddechowych u dzieci *Wacław Kopala, Piotr Rudzki Oddział Otolaryngologii Wojewódzkiego
Bardziej szczegółowoOcena występowania zaburzeń połykania jako przyczyny przewlekłego kaszlu: badanie wstępne
94 Otorynolaryngologia PRACE 216, ORYGINALNE 15(2): 94-98 Ocena występowania zaburzeń połykania jako przyczyny przewlekłego kaszlu: badanie wstępne Evaluation of dysphagia as a cause of chronic cough Barbara
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoProfilaktyka owrzodzeń stresowych żołądka
Procedury (za)często wykonywane na OIT Profilaktyka owrzodzeń stresowych żołądka Anna Dylczyk-Sommer Sopot, Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii 17-18 kwietnia 2015 Gdański Uniwersytet Medyczny
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Artykuł oryginalny/original research article Rozległe urazy szyi w materiale Kliniki Otolaryngologii CM UJ w Krakowie w latach 2009 2012 Extensive neck trauma in material of Otolaryngology Department of
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 157/2014 z dnia 21 lipca 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki nowotworów głowy i szyi województwa
Bardziej szczegółowoEDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB.
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ
Bardziej szczegółowoSTOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI
Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,
Bardziej szczegółowoSepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie
Sepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie dr hab. n.med. Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Sepsa, wstrząs septyczny, definicja,
Bardziej szczegółowoPodobieństwa i różnice w chorobie refluksowej przełyku u osób młodych i w wieku podeszłym
Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 14, nr 3, 135 139 ISSN 1425 4956 Dorota Cibor, Małgorzata Szczepanek, Irena Ciećko-Michalska, Danuta Owczarek, Tomasz Mach Katedra Gastroenterologii, Hepatologii
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003 Zakład Zarządzania i Ekonomiki Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Lublinie Department of Health
Bardziej szczegółowo