Kodeks spółek handlowych

Transkrypt

1 Kodeks spółek handlowych z komentarzem PRZYGOTOWANYM PRZEZ ADWOKATA MACIEJA SZUPŁATA

2 Kodeks spółek handlowych z komentarzem przygotowanym przez adwokata macieja szupłata Stan prawny: 1 kwietnia 2015 r.

3 Redaktor prowadząca Joanna Banasiak-Lach Autor Maciej Szupłat Korekta Zespół Wydawca Rafał Duluk ISBN: Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, Warszawa, tel , faks DTP: Studio Igawa, Ireneusz Gawliński Druk: Miller Druk sp. z o.o. Książka Kodeks spółek handlowych. Z komentarzem chroniona jest prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w książce bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Informujemy, że Państwa dane osobowe będą przetwarzane przez Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie przy ul. Łotewskiej 9a w celu realizacji niniejszego zamówienia oraz do celów marketingowych przesyłania materiałów promocyjnych dotyczących innych produktów i usług. Mają Państwo prawo do wglądu oraz poprawiania swoich danych, a także do wyrażenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania do celów promocyjnych. Podanie danych jest dobrowolne. Zapewniamy, że Państwa dane nie będą przekazywane bez Państwa wiedzy i zgody innym podmiotom. Zaproponowane w niej wskazówki, porady oraz interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku wymaga dodatkowych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Kodeks spółek handlowych. Z komentarzem wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

4 Spis treści Założenia i objaśnienia skrótów... 4 Wprowadzenie... 5 Przyczyny i cele nowelizacji... 6 Omówienie głównych aspektów nowelizacji... 7 Nowe definicje pojęć używanych w Kodeksie spółek handlowych... 7 Zawarcie umowy spółki jawnej za pomocą wzorca umowy... 7 Zbycie praw i obowiązków wspólnika spółki powstałej z wykorzystaniem wzorca umowy, udostępnionego w systemie teleinformatycznym... 8 Zmiana umowy spółki jawnej utworzonej przy wykorzystaniu wzorca umowy, udostępnionego w systemie teleinformatycznym... 8 Zmiana adresu siedziby spółki jawnej, rozwiązanie spółki i składanie sprawozdań finansowych w spółce jawnej utworzonej przy wykorzystaniu wzorca umowy, udostępnionego w systemie teleinformatycznym... 9 Mniejsze wymogi dotyczące wzorów podpisów w spółkach jawnych i komandytowych.. Ustanawianie prokury... 9 Zawarcie umowy spółki komandytowej za pomocą wzorca umowy... 9 Zmiany dotyczące spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej Podwyższenie kapitału zakładowego w spółkach zawiązanych z wykorzystaniem wzorca umowy Zbycie udziałów w spółce z o.o Lista wspólników spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca Odstąpienie od obowiązku zgłaszania wzorów podpisów w spółce z o.o. i akcyjnej Podejmowanie uchwał w spółce, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca Prokura w spółce, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca Instytucja pełnomocnika do zawiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Obniżenie niektórych opłat w postępowaniu rejestrowym Zestawienie zmian w ksh wprowadzonych ustawą z 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw

5 Założenia i objaśnienie skrótów Kodeks spółek handlowych (ksh) Ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz Kodeks cywilny (kc) Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm. Kodeks handlowy (kh) Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy, Dz.U. z 1934 r. nr 57, poz. 502 ze zm. Oznaczenie zmian w tekście ustawy Kodeks spółek handlowych: zmiany weszły w życie 15 stycznia 2015 r. pogrubienie tekstu zmiany wejdą w życie 1 kwietnia 2016 r. pogrubienie i pochylenie tekstu 4

6 Wprowadzenie Ustawa Kodeks spółek handlowych została uchwalona 15 września 2000 r. i weszła w życie 1 stycznia 2001 r. Kodeks spółek handlowych (dalej: ksh) zastąpił wprowadzony rozporządzeniem Prezydenta RP z 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy. Warto pamiętać, że Kodeks handlowy (dalej: kh) to jeden z najdłużej funkcjonujących aktów prawnych, gdyż obowiązywał w pewnym zakresie jeszcze po wejściu w życie ksh, aż do 2003 roku, czyli przez 69 lat. Nie można też pominąć faktu, że ksh w dużej mierze opiera się na wyrażonym w kh dorobku przedwojennej myśli prawniczej oraz że to pod rządami kh kształtował się obrót gospodarczy po transformacji ustrojowej w 1989 roku. Realia prawne i gospodarcze wymagały jednak rozwiązań horyzontalnych i systemowych. Odpowiedzią było stworzenie, po zakrojonych na dużą skalę pracach kodyfikacyjnych, Kodeksu spółek handlowych, który wraz z ustawą z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym rejestrze sądowym, ustawą z 9 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (zastąpioną następnie przez ustawę z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej) tworzy system prawny polskiego obrotu gospodarczego z udziałem spółek handlowych, a dla którego klamrą jest główna regulacja prawa cywilnego, czyli Kodeks cywilny (dalej: kc). Kodeks spółek handlowych jednoznacznie wskazuje bowiem w art. 2, że jego przepisy należy traktować jako lex specialis (przepisy szczególne) w stosunku do kc będącego lex generalis. Przepis ten potwierdza zasadę bezpośredniego stosowania przepisów kc do materii podlegającej przedmiotowo ksh, w sytuacjach nieuregulowanych w ksh. Według tej zasady, jeżeli w jakiejś kwestii ksh zawiera własną, odmienną od kc regulację, pierwszeństwo mają jego przepisy. Natomiast w sprawach wchodzących w zakres przedmiotowy ksh, lecz w nim nieuregulowanych, przepisy kc stosuje się odpowiednio wówczas, gdy wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej. Co oznacza odpowiednie stosowanie przepisu Kodeksu cywilnego? Otóż, jak podkreśla Sąd Najwyższy, w zależności od kontekstu sytuacyjnego i prawnego pojęcie odpowiedniości stosowania określonego przepisu (tutaj kc) oznacza, że niektóre jego postanowienia będzie można stosować bez żadnej modyfikacji, inne trzeba będzie odpowiednio zmodyfikować, a jeszcze innych w ogóle nie będzie można stosować. Kodeks spółek handlowych podkreśla, że punktem odniesienia w takich sytuacjach jest właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej. Niniejsze wydanie ksh przestawia stan prawny na 1 kwietnia 2015 r. Wydanie obejmuje w szczególności zmiany, jakie wprowadziła nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, wprowadzona ustawą z 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw. 5

7 Kodeks spółek handlowych Należy pamiętać, że większość zmian weszła w życie 15 stycznia 2015 r., jednakże część przepisów będzie obowiązywać dopiero od 1 kwietnia 2016 r. 6 Przyczyny i cele nowelizacji Ujęta w tym wydaniu ksh nowelizacja jest kontynuacją procesu wprowadzania regulacji, które ułatwiają przedsiębiorcom wspólne, zorganizowane w formie spółek prawa handlowego, prowadzenie działalności gospodarczej. Początkiem zmian było wprowadzenie ustawą z 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych i niektórych innych ustaw trybu internetowego zakładania i rejestracji spółek z o.o., którego celem było przyspieszenie i ułatwienie rejestracji spółek z o.o. oraz obniżenie jej kosztów. Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2012 r. Od tego dnia wspólnicy spółki z o.o. mogą, przy użyciu podpisu elektronicznego, zakładać i rejestrować spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za pomocą Internetu, korzystając z systemu teleinformatycznego dostępnego na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości. Rejestracja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez Internet polega na wypełnieniu i uzupełnieniu specjalnie przygotowanych wzorców umowy spółki z o.o., udostępnionych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Wspólnicy oprócz zawarcia umowy spółki mogli również zgłosić spółkę do rejestru przedsiębiorców KRS. W ciągu pierwszego roku od wprowadzenia możliwości rejestracji spółki z o.o. przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym liczba utworzonych w ten sposób spółek z o.o. wyniosła ponad 15% ogólnej liczby spółek z o.o. w Polsce. Wynik ten świadczył o pozytywnym przyjęciu w obrocie gospodarczym tego rozwiązania i spowodował jego rozszerzenie także w stosunku do dwóch popularnych typów spółek osobowych: spółki jawnej i spółki komandytowej. Ponadto, zarówno w stosunku do nich, jak i w stosunku do spółek z o.o. zakładanych przy wykorzystaniu wzorca, wprowadzono dodatkowe rozwiązania i modyfikacje, których potrzebę wskazały praktyka i realia obrotu gospodarczego. Jeżeli więc skala przedsiębiorstwa nie wymaga w ocenie wspólników bardziej skomplikowanych umów, mogą oni dzięki omówionej nowelizacji od 1 kwietnia 2015 r. skorzystać z wzorców umów dostępnych w systemie teleinformatycznym również dla utworzenia i rejestracji spółek osobowych: jawnej i komandytowej. Nowelizacja ma na celu ułatwienie podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że do osiągnięcia opisanych wyżej celów konieczne jest: a) wprowadzenie możliwości zawiązania spółki jawnej i spółki komandytowej poprzez wykorzystanie wzorca umowy zamieszczonego w systemie teleinformatycznym (podobnie jak jest to już uregulowane dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością); a) umożliwienie dokonywania zmian umowy spółki jawnej, spółki komandytowej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zawartej z wykorzystaniem wzorca, w zakresie jej postanowień zmiennych, poprzez wykorzystanie wzorca zamieszczonego w systemie teleinformatycznym;

8 Kodeks spółek handlowych b) umożliwienie rozwiązania spółki jawnej, spółki komandytowej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, działającej na podstawie umowy zawartej z wykorzystaniem wzorca, poprzez uchwałę podjętą z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego; c) likwidacja zbędnych obowiązków w postępowaniu rejestrowym, nieistotnych dla pewności i bezpieczeństwa obrotu, utrudniających wnoszenie wniosków drogą elektroniczną. Nowelizacja, realizując te założenia, nie tylko wprowadza możliwość zawiązania spółki jawnej i komandytowej w trybie elektronicznym, ale też rozszerza katalog czynności wykonywanych z użyciem Internetu, przy wykorzystaniu wzorców udostępnianych w systemie teleinformatycznym, o zmianę i rozwiązanie spółek jawnej, komandytowej i z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponadto przez zmiany m.in. w ustawie o Krajowym rejestrze sądowym nowelizacja wprowadza udogodnienia w zakresie składania wniosków do rejestru i w zakresie uiszczania opłat sądowych od tych wniosków. Omówienie głównych aspektów nowelizacji Nowe definicje pojęć używanych w Kodeksie spółek handlowych Na wstępie należy podkreślić znaczenie uporządkowania i zdefiniowania pojęć używanych w kodeksie i stworzenie ich definicji ustawowych. Należy zwrócić uwagę na wprowadzenie do art. 4 ksh, czyli tzw. słowniczka, następujących czterech nowych definicji: 1. wzorca umowy jest nim wzorzec umowy spółki udostępniony w systemie teleinformatycznym, 2. podpisu potwierdzonego profilem zaufania epuap jest nim podpis, o którym mowa w art. 3 pkt 15 ustawy z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, 3. postanowień zmiennych wzorca są nimi postanowienia umowy spółki zawartej przy wykorzystaniu wzorca umowy, które zgodnie ze wzorcem mogą być modyfikowane przez wybór odpowiednich wariantów poszczególnych postanowień albo przez wprowadzenie odpowiednich danych w określone pola wzorca, umożliwiające ich wprowadzenie, 4. spółek, których umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy są nimi spółki, których umowy zostały zawarte przy wykorzystaniu wzorca umowy, z wyłączeniem spółki utworzonej przy wykorzystaniu wzorca, której umowa została zmieniona w inny sposób niż przy wykorzystaniu wzorca. Zawarcie umowy spółki jawnej za pomocą wzorca umowy Podobnie jak w przypadku spółki z o.o., zawarcie umowy spółki jawnej jest już możliwe przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym. W celu zawarcia umowy należy wypełnić formularz umowy i opatrzyć go bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym epuap. 7

9 Kodeks spółek handlowych Momentem zawarcia umowy spółki jawnej jest opatrzenie umowy podpisami elektronicznymi wszystkich wspólników spółki, po uprzednim wprowadzeniu do systemu teleinformatycznego wszystkich danych koniecznych do jej zawarcia. Należy pamiętać o dwóch ograniczeniach, jakie dotyczą możliwości zakładania i rejestracji spółek przy wykorzystywaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Ponieważ sąd rejestrowy nie ma możliwości weryfikacji zakresu i wartości wkładów niepieniężnych (aportu), w przypadku zawarcia lub zmiany umowy spółki przy wykorzystaniu wzorca umowy wkład wspólnika może być wyłącznie pieniężny. Z podobnych przyczyn z trybu zawarcia umowy spółki jawnej za pomocą wzorca umowy nie można korzystać w przypadku przekształcania spółki cywilnej w spółkę jawną. Następne regulacje są konsekwencją umożliwienia zawarcia umowy spółki jawnej za pomocą tego uproszczonego trybu i dotyczą funkcjonowania spółki. Zbycie praw i obowiązków wspólnika spółki powstałej z wykorzystaniem wzorca umowy, udostępnionego w systemie teleinformatycznym Nowela wprowadza regulację pozwalającą na przenoszenie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, przy wykorzystaniu wzorca umowy, udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Ustawa wymaga, żeby oświadczenia stron takiej umowy były opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym epuap. Często używane sformułowanie sprzedaży udziałów odnośnie spółki jawnej i innych spółek osobowych jest błędne. W spółkach osobowych nie funkcjonuje pojęcie udziału jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. W spółkach osobowych można przenieść na inną osobę wyłącznie ogół praw i obowiązków wspólnika, co wiąże się ze zmianą umowy spółki. Zasady zmiany umowy spółki w takim przypadku uregulowane są w art. 10 ksh. Podstawową przesłanką jest uprzednie przewidzenie takiej możliwości w umowie spółki, gdyż jeżeli umowa spółki takiej możliwości nie przewiduje, konieczna jest zmiana umowy przed dokonaniem zmiany wspólnika. Regulacja w tym zakresie wejdzie w życie 1 kwietnia 2016 r. Zmiana umowy spółki jawnej utworzonej przy wykorzystaniu wzorca umowy, udostępnionego w systemie teleinformatycznym W umowie spółki jawnej utworzonej przy wykorzystaniu wzorca umowy, udostępnionego w systemie teleinformatycznym, nowelizacja umożliwia również dokonywanie zmian przy wykorzystaniu wzorca umowy, postanowień zmiennych, czyli tych, które zgodnie ze wzorcem mogą być modyfikowane przez wybór odpowiednich wariantów poszczególnych postanowień albo przez wprowadzenie odpowiednich danych w określone pola wzorca, umożliwiające ich wprowadzenie. 8

10 Kodeks spółek handlowych Zmiana adresu siedziby spółki jawnej, rozwiązanie spółki i składanie sprawozdań finansowych w spółce jawnej utworzonej przy wykorzystaniu wzorca umowy, udostępnionego w systemie teleinformatycznym Wzorzec umowy będzie też mógł być wykorzystywany do podejmowania uchwał o rozwiązaniu spółki, zmianie adresu i o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego. Dużym ułatwieniem będzie możliwość dołączenia do uchwały (w formie elektronicznej) tego sprawozdania. Regulacja w tym zakresie wejdzie w życie 1 kwietnia 2016 r. Mniejsze wymogi dotyczące wzorów podpisów w spółkach jawnych i komandytowych Istotnym ułatwieniem jest odstąpienie od obowiązku zgłaszania do rejestru sądowego wzorów podpisów wspólników uprawnionych do reprezentacji spółki jawnej i komandytowej oraz ich likwidatorów. Ustanawianie prokury Prokura jest to pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę jednej lub kilku osobom fizycznym, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Zasadą ogólną jest, że prokura pod rygorem nieważności powinna zostać udzielona na piśmie. Należy pamiętać, że instytucja prokury jest uregulowana nie w ksh, ale w art kc. Nowelizacja ksh wprowadza wyjątek od zasady pisemności i umożliwia ustanowienie prokury w spółce jawnej, komandytowej i z ograniczoną odpowiedzialnością, które utworzono za pomocą wzorca umowy również przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym. W tym przypadku wniosek o wpis do rejestru składany jest również za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Uchwała w tym przedmiocie powinna być opatrzona bezpiecznymi podpisami elektronicznymi weryfikowanymi za pomocą ważnych kwalifikowanych certyfikatów albo podpisami potwierdzonymi profilem zaufanym epuap i jest równoważna z uchwałą w formie pisemnej. Według nowelizacji, do 31 marca 2016 r. ustanowienie prokury za pomocą wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym jest możliwe wyłącznie dla podmiotu niewpisanego dotychczas do rejestru i podlega zgłoszeniu do rejestru wraz z pierwszym wnioskiem o wpis. Zawarcie umowy spółki komandytowej za pomocą wzorca umowy Od 1 kwietnia 2015 r. także umowa spółki komandytowej może zostać zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, zamieszczonego w systemie teleinformatycznym. Oznacza to, że przy zawiązywaniu spółki komandytowej z wykorzystaniem wzorca nie jest wymagany udział notariusza i forma aktu notarialnego, co jest obowiązkowe w myśl art. 106 ksh w przypadku tradycyjnie zawieranej umowy spółki komandytowej. 9