INNOWACJE W SEKTORZE FINANSOWYM GDZIE BĘDZIEMY ZA 10 LAT?

Transkrypt

1 INNOWACJE W SEKTORZE FINANSOWYM GDZIE BĘDZIEMY ZA 10 LAT? D E B A TA protokół uzgodnień czerwiec 2016 Redefinicji wymagają relacje między podmiotami rynku a regulatorem, który powinien pełnić rolę strażnika interesu klienta. Współpraca obu stron powinna obejmować nie tylko opracowywanie nowych regulacji, lecz także skuteczne egzekwowanie prawa. Wyzwaniem dla polskich firm sektora finansowego i fintech jest przekroczenie umownej granicy na Odrze i zajęcie miejsca na rynku Europy Zachodniej. Nie tylko jako zaplecze obsługujące finansowe i fintechowe huby londyński i berliński lecz także jako niezależne centrum R&D. I. REGULACJE KONTRA INNOWACJE DIAGNOZA 1. Skutkiem globalnego kryzysu z 2008 roku jest wzrost poziomu regulacji rynki zostały zalane kapitałem, w ślad za czym wprowadzono restrykcyjne przepisy prawne. Jednocześnie nowe podmioty w sektorze finansowym zaczęły oferować innowacyjne usługi. W konsekwencji mamy do czynienia z obszarami rynku, które są przeregulowane, oraz z takimi, które pozostają nieuregulowane. 2. Te procesy widać także w Polsce, jednak nie ma zgody w ocenie tego, czy polski rynek jest jednoznacznie przeregulowany. Zwolennicy tej tezy podkreślają, że choć Polska rzeczywiście nie jest w czołówce globalnego peletonu regulacyjnego, to fakt, że ten peleton porusza się z niezwykłą szybkością, oznacza lawinowy rozrost otoczenia regulacyjnego. W takiej sytuacji obywatele nie mają szans

2 2 przeciwstawić się władzy. Mogą jedynie szukać przestrzeni, których ów pęd regulacyjny jeszcze nie dotknął. 3. W tym ujęciu pokryzysowa fala regulacji zupełnie niszczy innowacyjność sektora bankowego. Inicjatywy, które udawało się w Polsce zrealizować jeszcze przed kryzysem, były wyjątkiem; obecnie nie byłyby możliwe do wykonania. Naturą regulacji jest bowiem rozwój poprzez powielanie najlepszych praktyk, co samo w sobie ogranicza innowacyjność: zgodnie z takim podejściem wszyscy, którzy odbiegają od standardu, są uważani za nieprofesjonalnych i traktowani z nieufnością. Istotą innowacyjności jest zaś zaspokajanie istniejących potrzeb klientów inaczej niż do tej pory lub tych, które jeszcze nie były zaspokajane. Nadmiar regulacji prowadzi też do sytuacji, w której klienci są niemal całkowicie zwalniani z ryzyka. 4. Jednocześnie silne państwo i regulacje mogą być czymś pozytywnym. Niedostateczny poziom regulacji zaś może stwarzać sytuacje, w których instytucje regulacyjne (np. UOKiK) dokonują samodzielnych, sztucznych interpretacji przepisów. 5. Problemem Polski jest nie tylko stopień regulacji, lecz także nastawienie regulatora. Choć rozwój branży fintechowej w Polsce opiera się w głównej mierze na modelach zagranicznych amerykańskim czy też brytyjskim, to relacje między rynkiem a regulatorem układają się inaczej niż w tych krajach. 6. Nad Wisłą mamy do czynienia z dwiema drużynami, które grają przeciwko sobie biznes szuka możliwości nieobjętych regulacjami, regulator zaś stara się za nim nadążyć. Natomiast np. w Wielkiej Brytanii obie strony wspólnie oceniają rozwiązania fintechowe w celu wspólnego wdrożenia ich do obrotu. W efekcie polski sektor fintech rozwija się głównie dzięki temu, że nie obejmuje go podobny stopnień regulacji, jak w przypadku sektora bankowego. 7. Kolejnym problemem jest fakt, że w polskich instytucjach regulacyjnych dominuje podejście urzędnicze, a nie fachowe. Wiąże się z tym brak praktyki rzetelnego oceniania skutków regulacji oraz stosowania zasady proporcjonalności. Strukturalnym problemem jest natomiast wysysanie specjalistów z rynku pracy przez dynamicznie rozwijający się sektor finansowy. Instytucje finansowe mają znaczną przewagę nad regulatorem, także pod względem technologicznym. Innymi słowy, nadzór nie nadąża za rynkiem. 8. Zarówno przedstawiciele sektora bankowego, jak i fintechów zgadzają się, że implementacja Dyrektywy PSD 2 (Revised Directive on Payment Services) powinna nastąpić jak najszybciej, gdyż stwarza ona szansę na zwiększenie konkurencyjności na rynku. Więcej kontrowersji budzi natomiast kwestia dostępu do informacji o klientach, który, zdaniem

3 3 części uczestników debaty, dla sektora fintech powinien być ograniczony, gdyż nie dysponuje tak szczelnym systemem, jak tradycyjna bankowość. REKOMENDACJE: Redefinicji wymagają relacje między podmiotami rynku a regulatorem, który powinien pełnić rolę strażnika interesu klienta. Współpraca obu stron powinna obejmować nie tylko opracowywanie nowych regulacji, lecz także skuteczne egzekwowanie prawa. Środowisko regulacyjne w Polsce nie może wyłącznie stanowić prostego odwzorowania sytuacji na innych rynkach. Nadszedł czas na przegląd i harmonizację regulacji, ale też połączenie tych z obszaru nadzoru bankowego z regulacjami podatkowymi. Wysokiej jakości regulacje wymagają podjęcia przez instytucje regulacyjne równoprawnego dialogu z rynkiem, do czego potrzebne są wiedza, fachowość oraz technologia. II. KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA FINANSOWEGO I FINTECH DIAGNOZA: 1. Wyzwaniem dla polskich firm sektora finansowego i fintech jest przekroczenie umownej granicy na Odrze i zajęcie miejsca na rynku Europy Zachodniej. Nie tylko jako zaplecze obsługujące finansowe i fintechowe huby londyński i berliński lecz także jako niezależne centrum R&D. 2. Szansę dla polskiej gospodarki stwarza potencjał IT w obszarze usług finansowych. Pozwala on myśleć o budowaniu silnej pozycji w zakresie back-office czyli systemów informatycznych wykorzystywanych w bankach i innych instytucjach finansowych. Tym bardziej że te wykorzystywane obecnie są często przestarzałe i nieprzystosowane do zmieniającego się świata. 3. Pewien potencjał stworzył także fakt relatywnego zapóźnienia Polski, szczególnie na początku transformacji. Taka sytuacja pozwoliła na adaptację bardziej zaawansowanych rozwiązań (zjawisko leapfrogging), w efekcie czego polski sektor bankowy jest relatywnie zaawansowany technologicznie. Potencjał do współpracy między sektorem fintechowym a bankami stwarza gotowość do przenoszenia przez banki części działalności do sektora fintech (z powodu nadmiaru regulacji). W takim układzie obie strony mogą zawierać współpracę dającą zyski ze zwiększonego wolumenu sprzedaży. 4. Polska jest także dużym centrum outsourcingowym w zakresie usług finansowych. Same centra raczej nie posiadają dużego potencjału innowacyjności, ale cenne może się okazać doświadczenie pracowników obserwujących działanie korporacji od środka. REKOMENDACJE: Polskie start-upy i fintechy potrzebują wsparcia dyplomacji ekonomicznej. Tego rodzaju pomocy udzielają swoim firmom na przykład Izrael, Irlandia lub Wielka Brytania. Poza ograniczonymi

4 4 zasobami w polskich firmach, które mogłyby zostać przeznaczone na promocję, problemem wciąż jest niedostateczna świadomość przedsiębiorców co do możliwości wsparcia, jakie mogliby otrzymać ze strony administracji publicznej. W celu rozwoju sektora innowacji finansowych należy zoptymalizować dostęp do źródeł finansowania. W tym kontekście wciąż ważną rolę mają do odegrania fundusze europejskie. Biorąc pod uwagę dynamiczny rozwój firm fintechowych i start-upów, aby ta opcja była atrakcyjna, należy stworzyć procedury szybszego uruchamiania finansowania. Inne potencjalne źródła rozwoju stanowi giełda i fundusze private equity. III. TRENDY W USŁUGACH FINANSOWYCH DIAGNOZA: 1. Ze względu na relatywnie niewielką liczbę klasycznych instytucji typu venture capital, nad Wisłą prężnie rozwija się crowdfunding. Należy założyć, że będzie on stałym elementem krajobrazu instytucji finansowych. W przewidywalnej przyszłości nie powinien on zagrażać tradycyjnym formom pozyskiwania kapitału. Z jednej strony crowdfunding umożliwia firmom pozyskanie kapitału w przypadku, gdyby tradycyjne instytucje nie były skłonne się zaangażować, z drugiej fakt istnienia dużej liczby drobnych inwestorów obniża wartość projektu dla tych większych, np. typu venture capital (efekt brudnej książki ). 2. W odniesieniu do blockchain i walut alternatywnych opinie ekspertów są podzielone. Ich zwolennicy podkreślają transparentność i niższe koszty transakcyjne. Z kolei głosy sceptyczne wzywają do ostrożności, mając na uwadze m.in. ochronę danych osobowych w sytuacji rozproszenia baz danych. Na obecnym etapie rozwoju tych usług trudno o jednoznaczne opinie, zarówno jeśli chodzi o kwestię kosztów transakcyjnych (na tę chwilę tradycyjne systemy i blockchain operują na innych odcinkach ), jak i bezpieczeństwa (biorąc pod uwagę doświadczenia z systemem SWIFT, który został zhakowany dopiero po 10 latach od uruchomienia). 3. Jeśli chodzi o Internet rzeczy, głównym pytaniem jest to, czy zacznie dominować w krótkiej, czy w dalszej perspektywie. Na rynku należy się spodziewać zwiększania jego obecności przede wszystkim w produktach wprowadzanych przez duże korporacje (np. koncerny samochodowe), ale też dzięki indywidualnym konsumentom pasjonatom technologii. Wzrost popularności Internetu rzeczy stwarza dla branży finansowej wyzwania związane z bezpieczeństwem danych, tworzeniem zdolności obsługi bardzo dużej liczby drobnych transakcji (kwestia mocy obliczeniowej) oraz z autoryzacją i autentykacją (spełnianie wymogów podwójnej autoryzacji). Tu dobrą odpowiedź stanowi tokenizacja. 4. Największy potencjał w obszarze innowacji przyszłości na rynku

5 5 finansowym stanowią platformy zbiorowego i samodzielnego inwestowania (self-investing) oraz zautomatyzowane formy doradztwa finansowego. Innowacje na rynku finansowym mogą zmienić modele biznesowe instytucji finansowych, polegające na oparciu swojej rentowności (ROI) na opłatach za korzystanie z portali oferujących usługi finansowe. REKOMENDACJE: Postępujące rozproszenie baz danych klientów, związane z rozwojem nietradycyjnych podmiotów świadczących usługi finansowe, oznacza konieczność podjęcia działań z zakresu edukacji. Powinny się one skupiać na uświadamianiu ryzyka związanego z wykorzystaniem nowych technologii. Automatyzacja procesu doboru produktów finansowych stwarza całkiem nowe wyzwania regulacyjne. Udzieleniu na nie optymalnej odpowiedzi sprzyjałaby współpraca regulatora i podmiotów rynkowych na wczesnym etapie. W spotkaniu udział wzięli m.in.: Maciej Bogarczyk, investment manager, MCI Capital, Marcin Borowiecki, managing director, Wonga.com, dr Mariusz Cholewa, prezes zarządu, Biuro Informacji Kredytowej, Sebastian Christow, dyrektor departamentu gospodarki elektronicznej, Ministerstwo Rozwoju, Janusz Dedo, ekonomista i bankowiec, w latach prezes HSBC Bank Polska, Adam Gruszka, doradca zarządu, Blue Media, prof. dr hab. Juliusz Kotyński, dziekan wydziału biznesu i stosunków międzynarodowych, Akademia Finansów i Biznesu Vistula, Dorota Krajewska-Kekusz, dyrektor departamentu rejestracji administratorów bezpieczeństwa informacji i zbiorów danych osobowych, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Adrian Kurowski, country manager Poland, VISA Europe, Paweł Kuskowski, head of the regulatory risk and compliance, Kancelaria Wierzbowski Eversheads, Sławomir Lachowski, finansista, bankowiec, twórca mbanku, Jakub Makurat, dyrektor generalny, ebury, Jana Niedźwiedź-Gliniecka, członek zarządu, Fundacja na rzecz standardów Doradztwa Finansowego EFPA Polska, Artur Nowak-Gocławski, prezes zarządu, Grupa ANG, Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes zarządu, Związek Banków Polskich, Bogusława Pilc, dyrektor departamentu inspekcji, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Krzysztof Pycia, ekspert w obszarze usług kartowych i internetowych, Krajowa Izba Rozliczeniowa, Piotr Sieradzan, wiceprezes zarządu CFA Society, Bartosz Świdziński, dyrektor działu rozwoju rynku, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Jan van der Saar, menedżer ds. projektów innowacyjnych, Bank Zachodni WBK, Ewa Wernerowicz, dyrektor ds. operacyjnych Vivus Finance, Mariusz Zabrocki, head of Poland, iwoca. Moderatorami spotkania byli dr Małgorzata Bonikowska, prezes

6 zarządu ośrodka dialogu i analiz THINKTANK oraz Centrum Stosunków Międzynarodowych, Katarzyna Kozłowska, redaktor naczelna Magazynu THINKTANK, Marek Bosak, dyrektor ds. komunikacji Vivus Finance oraz Jakub Gontarek, kierownik projektów w ośrodku THINKTANK. Protokół uzgodnień jest efektem debaty eksperckiej w formule okrągłego stołu zorganizowanej przez ośrodek dialogu i analiz THINKTANK 16 maja 2016 r. w ramach projektu Sektor Finansowy w Polsce bilans i perspektywy. Więcej na temat debaty czytaj TUTAJ. 6 Andrzej Turkowski, analityk THINKTANK oraz Centrum Stosunków Międzynarodowych.

7 THINKTANK, ośrodek dialogu i analiz, powstał w 2009 roku. Inspiruje i wzmacnia debatę publiczną w Polsce, tworzy platformę refleksji i wymiany wiedzy między liderami biznesu i administracji. Prowadzi badania, wydaje raporty i analizy, w których opisuje najważniejsze trendy z zakresu zarządzania, przywództwa i polityki państwowej. Działania THINKTANK, obejmują takie sfery jak zwiększanie szans polskich firm w środowisku globalnym, promowanie dobrych praktyk w obszarze administracji czy poprawa kompetencji przywódczych liderów biznesu. THINKTANK spaja sieć ekspertów i wybitne osobistości polskiego i międzynarodowego życia publicznego. W Radzie Strategicznej ośrodka zasiadają m.in.: laureat Pokojowej Nagrody Nobla Muhammad Yunus, wieloletni wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Günter Verheugen. THINKTANK Society skupia liderów biznesu i administracji publicznej, zainteresowanych dzieleniem się doświadczeniami, rozwijaniem wiedzy oraz umiejętności zarządczych.