ZARZĄDZANIE RYZYKIEM ZAWODOWYM

Transkrypt

1 Strona 1 z 6 Opracował: Data Podpis Zweryfikował: Data Podpis Zatwierdził: Data Podpis Małgorzata Walczak, Przemysław Hirschfeld, Jarosław Ochotny, Cel dokumentu Celem procedury jest identyfikacja i ocena ryzyka na stanowiskach pracy w celu oszacowania potencjalnego ryzyka podczas wykonywania prac na wszystkich stanowiskach pracy Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. we Wrześni. Przeprowadzanie na stanowiskach pracy stanowi realizację obowiązku określonego w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia r. z późn. zm. w sprawie ogólnych przepisów BHP i ma na celu: zapewnienie zgodności warunków pracy z przepisami prawa i normami, sprawdzenie, czy zostały zidentyfikowane zagrożenia występujące na stanowiskach pracy i czy jest znane związane z nimi ryzyko zawodowe, wykazanie zarówno pracownikom jak i organom nadzoru i kontroli, że przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środki ochronne, ustalanie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka, zapewnienia ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. Przedmiot dokumentu Przedmiotem procedury są zasady przeprowadzania identyfikacji zagrożeń oraz w Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. we Wrześni. 3 Zakres zastosowania Niniejsza procedura obowiązuje we wszystkich komórkach organizacyjnych Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. we Wrześni. Ocena ryzyka obejmuje wszystkie stanowiska pracy, zarówno stacjonarne jak i niestacjonarne. W celu usprawnienia przebiegu oceny i skrócenia czasu jej przeprowadzania dopuszcza się, jeśli to możliwe, wyróżnienie grup stanowisk, na których wykonywane są w tych samych warunkach te same zadania i na których występują te same zagrożenia. Ocena nie musi być wówczas przeprowadzana dla każdego z tych stanowisk z osobna. Na ogół wystarczy identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka przeprowadzona dla każdego stanowiska z każdej grupy. Ocenę ryzyka przeprowadza się okresowo i zawsze wtedy, gdy informacje wykorzystywane do jego oceny straciły swoją aktualność, a w szczególności: przy tworzeniu nowych stanowisk pracy, przy wprowadzaniu zmian technologicznych lub organizacyjnych na stanowiskach pracy, po zmianie obowiązujących wymagań odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy, po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych, w sytuacjach zaistnienia wypadków, których okoliczności i przyczyny wskazują taką potrzebę. Ocena ryzyka podlega przeglądowi przynajmniej raz na dwa lata. 4 Określenia i definicje Zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. Zagrożenie znaczące - zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych lub w sytuacjach poważnych awarii. Ocena ryzyka

2 Strona 2 z 6 Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. Identyfikacja zagrożeń - proces rozpoznawania tego, czy zagrożenie istnieje oraz określania jego charakterystyk. Ocena ryzyka - proces analizowania ryzyka i wyznaczania jego dopuszczalności. Stanowisko pracy - przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespól pracowników wykonuje pracę. Środowisko pracy - warunki środowiska materialnego (określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi, biologicznymi i psychofizycznymi), w którym odbywa się proces pracy. Środki ochronne - środki ochrony zbiorowej, ochrony indywidualnej lub inne środki (techniczne lub organizacyjne), stosowane w celu ograniczenia ryzyka. 5 Odpowiedzialność, przebieg realizacji, dokumentowanie Wejście Przebieg realizacji, odpowiedzialność Wyjście Ocenę ryzyka przeprowadza zespół, powołany przez Prezesa Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. we Wrześni Etapy Wyznaczony zespół oraz aktualne oprogramowanie. Charakterystyka stanowiska pracy Zbiór zagrożeń występujących pracy Zarządzenie, decyzja Prezesa ws. powołania zespołu. Informacje uzyskane od Kier. Komórek Organizacyjnych, wykaz aktów prawnych, rejestr wypadków przy pracy itd. Informacje uzyskane od Kier. Komórek Organizacyjnych, przeglądy stanowisk pracy, instrukcje Proces obejmuje następujące etapy: opis analizowanego stanowiska pracy, identyfikację zagrożeń, oszacowanie ryzyka, wyznaczenie dopuszczalności ryzyka. Do oszacowania i opracowania dokumentacji ryzyka na stanowiskach pracy wykorzystywane jest oprogramowanie Firmy oddk z Gdańska, wersja CD 142 koncepcji Bogdana Rączkowskiego i Jerzego T. Karczewskiego Charakterystyka stanowiska pracy W charakterystyce stanowiska pracy uwzględnia się m.in: lokalizację stanowiska pracy, osoby pracujące, wykonywane zadania, stosowane maszyny, urządzenia i materiały, występujące niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki środowiska pracy, wymagania przepisów prawnych i norm, odnoszące się do analizowanego stanowiska, stosowane środki bezpieczeństwa, wypadki przy pracy i inne informacje istotne dla pracy Identyfikacja zagrożeń Identyfikację występujących zagrożeń dokonuje się w oparciu o m.in.: wiedzę zawodową zespołu, instrukcje stanowiskowe, instrukcje bhp wyniki pomiarów czynników środowiska pracy, karty charakterystyki substancji chemicznych. przeglądy stanowisk pracy Udokumentowaniem zidentyfikowanych zagrożeń jest Karta identyfikacji zagrożeń. Wśród materialnych czynników środowiska pracy wyróżnia się: Ocena ryzyka

3 Strona 3 z 6 czynniki szkodliwe dla zdrowia, których oddziaływanie na pracownika prowadzi lub może prowadzić do schorzenia (w zależności od stopnia oddziaływania lub innych warunków czynnik szkodliwy może stać się również niebezpieczny), czynniki niebezpieczne, których oddziaływanie na pracownika prowadzi lub może prowadzić do urazu, takie jak: poruszające się maszyny i ruchome elementy maszyn, przemieszczające się wyroby i materiały, ostre i wystające elementy. czynniki uciążliwe to czynniki, których oddziaływanie na pracownika może być przyczyną złego samopoczucie lub nadmiernego zmęczenia, które nie prowadzi jednak do trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Mogą one jednak prowadzić do dłuższej nieobecności pracownika z powodu choroby i obniżenia wydajności. Do głównych czynników o charakterze uciążliwym zaliczyć można następujące kategorie: - Mikroklimat - Monotonia - Obciążenie psychiczne - Obciążenie statyczne - Oświetlenie - Wysiłek fizyczny Czynniki szkodliwe dzieli się ponadto na: fizyczne (hałas, wibracje, mikroklimat ), chemiczne, które dzieli się w zależności od skutków i rodzaju ich działania na organizm człowieka (np. toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze) lub w zależności od sposobów wchłaniania (przez drogi oddechowe, przez skórę i błony śluzowe, przez przewód pokarmowy), czynniki biologiczne, mogące być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia i obejmują: - drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie, - jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie, - pasożyty wewnętrzne człowieka Procedura Zarządzanie ryzykiem zawodowym Oprogramowanie wspomagające 5.4. Oszacowanie ryzyka Oszacowanie ryzyka związanego z poszczególnymi zagrożeniami zidentyfikowanymi pracy polega na ustaleniu: prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń, ciężkości szkodliwych następstw (skutków) tych zagrożeń. Do oszacowania ryzyka zespół stosuje skalę pięciostopniową podaną w tablicy nr 1. Tablica nr 1. Oszacowanie ryzyka w skali pięciostopniowej Ciężkość następstw skutki Następstwa o małym stopniu szkodliwości Następstwa o średnim stopniu szkodliwości Następstwa o dużym stopniu szkodliwości Pr Mało Ryzyko bardzo małe Ryzyko małe Ryzyko średnie aw do po prawdopodobne [1] [2] Ryzyko małe Ryzyko średnie Prawdopodobne [2] Ryzyko duże [4] Dokumentacja Ocena ryzyka

4 Strona 4 z 6 do bie ńst wo Wysoce prawdopodobne Ryzyko średnie Ryzyko duże [4] Ryzyko bardzo duże [5] Tam gdzie jest to możliwe, można oceniać ryzyko zawodowe na podstawie wartości wielkości charakteryzujących zagrożenie (wartości tych wielkości mogą być wskazówkami do ustalenia, jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia i ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia). Ogólne wskazówki do oszacowania ryzyka w skali pięciostopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie przedstawiono w tablicy nr 2. Tablica nr 2. Wskazówki do oszacowania ryzyka w skali pięciostopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P) P > 1,5P max Oszacowanie ryzyka bardzo duże 1,5P max P > P max duże P max P > O,5 P max średnie 0,5 P max P > O,1 P max małe P 0,1 P max bardzo małe P max wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie, ustalana na ogół na podstawie obowiązujących przepisów (może to być odpowiednia wartość NDS najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN najwyższego dopuszczalnego natężenia). W przypadku braku ustalonych wymagań przy jej ustalaniu można wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć pod uwagę opinię pracowników. Procedura Zarządzanie ryzykiem zawodowym Oprogramowanie wspomagające 5.5. Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka Wyniki stanowią podstawę planowania działań korekcyjnych/korygujących, które zespół oceniający ryzyko zawodowe powinien zaproponować celem jego redukcji. Ogólne zalecenia dotyczące tych działań podano w tablicy nr 3 dla ryzyka oszacowanego w skali pięciostopniowej. Tablica nr 3. Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka. Ocena ryzyka Dopuszczalność ryzyka Niezbędne działania Bardzo duże [5] Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka do poziomu dopuszczalnego Duże [4] Niedopuszczalne (Nd) Jeżeli ryzyko jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka do poziomu dopuszczalnego. Średnie Zaleca się zaplanowanie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka. Małe Dopuszczalne Okresowa kontrola poziomu ryzyka. [2] (D) Bardzo małe [1] Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań Dokumentacja Przy planowaniu działań korekcyjnych/korygujących, zgodnych z procedurą działań korekcyjnych/korygujących zintegrowanych systemów zarządzania, zaleca się rozważenie możliwości Ocena ryzyka

5 Strona 5 z 6 wyeliminowania ryzyka, a jeżeli okaże się to niemożliwe, jego ograniczenie przez zastosowanie odpowiednich środków ochrony zbiorowej lub rozwiązań organizacyjnych. Jeżeli nie daje to zadawalających rezultatów, ryzyko ogranicza się przez stosowanie środków ochrony indywidualnej. Przed realizacją wynikającego z planu działań korekcyjnych/korygujących zaleca się dokonać jego przeglądu w celu stwierdzenia: - czy proponowane działania doprowadzą do oczekiwanego obniżenia poziomu ryzyka? - czy w wyniku realizacji planu nie powstaną nowe zagrożenia? - czy można wybrać inne, bardziej opłacalne działania? Tam, gdzie przepisy lub normy nie ustalają takich kryteriów, należy kierować się przyjętymi ogólnie zasadami, dobrymi praktykami i uwzględniać opinię zainteresowanych. Na ogół stosuje się zasadę, że ryzyko należy obniżyć do najniższego poziomu, uzasadnionego z punktu widzenia rachunku ekonomicznego (analiza ekonomiczna koszt korzyść). Jeżeli przewidywane nakłady na obniżenie poziomu ryzyka są wyższe od spodziewanych korzyści, ryzyko należy przyjąć. Ocena ryzyka dla stanowiska nie jest średnią wszystkich ocen zagrożeń występujących. Dokumentacja Zmiany na stanowisku pracy, wyniki bieżących kontroli BHP, protokół pokontrolny jednostek kontrolnych (PIP, PIS, UDT) 5.6. Dokumentowanie i archiwizacja Wszystkie działania w obszarze, jego wyniki, jak również wynikające z nich działania profilaktyczne należy odpowiednio udokumentować. Do tego celu służy Dokumentacja oceny ryzyka pracy. Za dokumentowanie działań w obszarze w Dokumentacji pracy odpowiada przewodniczący zespołu oceniającego ryzyko. Dokumentacja pracy wraz z załącznikami pozostaje u służby bhp przez okres jej ważności (do czasu przeprowadzenia ponownej ) Zatwierdzenie Zatwierdzenia dla stanowiska pracy dokonuje Prezes Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. we Wrześni podczas spotkania podsumowującego działania zespołu. Zespół proponuje działania korekcyjne/korygujące oraz termin następnej oceny Ponowna ocena ryzyka Wprowadza się następujące kryteria czasowe ponownej : raz na dwa lata przy występowaniu pracy ryzyka na poziomie bardzo małym lub małym, jednak w przypadku: - zmiany technologii pracy, - zmiany organizacji pracy, - wypadku, choroby zawodowej, awarii, wybuchu i innych nieprzewidzianych zdarzeń mających wpływ na bezpieczeństwo techniczne instalacji i bezpieczeństwo pracy załogi, - postępu wiedzy medycznej dotyczącej oddziaływania czynników szkodliwych na zdrowie ludzi, - wniosku lekarza prowadzącego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, - pogorszenia wyników profilaktycznych badań lekarskich pracowników, - jeżeli zastosowane środki zapobiegawcze i ochronne są nieodpowiednie lub niewystarczające, zespół do, w trybie niezwłocznym zobowiązany jest do przeprowadzenia ponownej. raz w roku, jeżeli pracy: - występuje ryzyko zawodowe na poziomie średnim, Zatwierdzona przy występowaniu pracy czynników szkodliwych o charakterze mierzalnym (hałas, pyły, czynniki chemiczne, mikroklimat zimny i gorący, drgania mechaniczne, pola elektromagnetyczne, wysiłek fizyczny, promieniowanie, itp.) ponowna ocena ryzyka odbywa się zawsze po wykonaniu pomiarów tych czynników z częstotliwością podaną w tablicy nr 4. Ocena ryzyka

6 Strona 6 z 6 Tablica nr 4. Częstotliwość wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy. Rodzaj czynnika szkodliwego Czynnik o działaniu rakotwórczym lub mutagennym Pozostałe czynniki szkodliwe dla zdrowia Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P) P max P > O,5 P max Częstotliwość wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych co najmniej 1 raz na 3 m-ce 0,5 P max P > O,1 P max co najmniej 1 raz na 6 m-cy P max P > O,5 P max co najmniej 1 raz na 12 m-cy 0,5 P max P > O,1 P max co najmniej 1 raz na 24 m-ce W każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania czynnika Zespół powypadkowy wraz z kartą dokonują kwalifikacji zagrożeń znaczących. W szczególności jako zagrożenia znaczące należy zakwalifikować w przypadku: - obecności gazów stwarzających zagrożenie masowe, - obecności czynników rakotwórczych w środowisku pracy, - wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych, - możliwość wystąpienia pracy atmosfery wybuchowej. Na podstawie powyższych kryteriów w obowiązujących formularzach pod nazwą czynnika wpisywane są wyrazy: zagrożenie znaczące. W przypadku stwierdzenia zagrożeń znaczących, zespół analizujący ryzyko zawodowe sprawdza czy są ustalone i udokumentowane instrukcje czy wytyczne określające sposoby prowadzenia prac i postępowania zgodnego z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy. W przypadku ich braku w rubryce Rodzaj i zakres proponowanego działania wpisywane są informacje o potrzebie ustalenia zadań dotyczących ustanowienia i utrzymania odpowiednich instrukcji. 6 Zmiany Karta zmian Wersja Data Podpis Opis zmiany Ocena ryzyka