REORIENTACJA ZAWODOWA TANCERZY / MODEL ROZWIĄZANIA SYSTEMOWEGO W WARUNKACH POLSKICH

Transkrypt

1 REORIENTACJA ZAWODOWA TANCERZY / MODEL ROZWIĄZANIA SYSTEMOWEGO W WARUNKACH POLSKICH Problem reorientacji zawodowej tancerzy pojawił się wraz ze zmianami w polskim prawie emerytalnym, które pozbawiły tancerzy prawa do przejścia na wcześniejszą emeryturę, w wieku odpowiednio 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn. Problemu tego nie rozwiązuje fakt wpisania tancerzy na listę zawodów uprawnionych do emerytur pomostowych, gdyż granica wieku określona w ustawie o emeryturach pomostowych (55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn) jest niemożliwa do osiągnięcia w zawodzie tancerza. Świadczenie to ma poza tym charakter wygasający. W polskim systemie prawnym brak rozwiązania tej nowej sytuacji. Grupa tancerzy profesjonalnych, chociaż niewielka liczebnie, pełni ważną rolę w polskiej kulturze. Brak zdecydowanych działań na rzecz reorientacji zawodowej tancerzy może w dłuższej perspektywie zagrozić działalności zespołów baletowych i tańca współczesnego i doprowadzić do upadku szkolnictwa baletowego. Pierwsze symptomy takich zmian można dostrzec już obecnie. Dlatego konieczne jest stworzenie instytucjonalnego wsparcia dla tancerzy, którzy z różnych powodów podejmują decyzję o zakończeniu kariery i muszą rozpocząć nowe życie zawodowe. Sytuacja taka jest dla tancerza niezwykle trudna z powodów zarówno psychologicznych (w tym ambicjonalnych), jak i finansowych. Dodatkowo specyfika pracy tancerza bardzo utrudnia przygotowanie się do takiej reorientacji w trakcie czynnego uprawiania zawodu. Niniejszy projekt jest próbą zbudowania kompleksowego modelu funkcjonowania instytucji o charakterze funduszu wspierającej proces reorientacji zawodowej tancerzy. Model ten może być punktem wyjścia do dyskusji nad rozwiązaniami systemowymi możliwymi w warunkach polskich. Proponowany podział tancerzy na grupy wg stażu pracy skorelowany jest zarówno ze zmieniającymi się przepisami emerytalnymi, jak i z tendencjami na współczesnym rynku tańca w Polsce i na świecie. Proponowane w modelu maksymalne kwoty dofinansowania zostały założone w oparciu o analizę systemów reorientacji zawodowej funkcjonujących na świecie. Niniejszy model działania funduszu został skonstruowany tak, aby z jednej strony uwzględnić sytuację tancerzy starszego pokolenia, którzy najbardziej potrzebują natychmiastowego i skutecznego wsparcia procesu reorientacji zawodowej, mają już jednak bardzo ograniczone możliwości partycypacji w systemie składkowym. Z drugiej strony niniejszy model uwzględnia sytuację tancerzy wchodzących w

2 zawód w nowej sytuacji prawnej i od samego początku kariery świadomych istnienia problemu reorientacji zawodowej. Rozwiązania systemowe obejmujące tancerzy starszego pokolenia skorelowane są z obowiązującymi obecnie przepisami emerytalnymi, zgodnie z którymi graniczny wiek emerytalny ustalany jest inaczej w wypadku kobiet i mężczyzn. W ramach modelu uprawnienia młodszych tancerzy do korzystania ze wsparcia procesu reorientacji są zrównane bez względu na płeć. Jest to skorelowane z kolejnymi spodziewanymi zmianami w przepisach emerytalnych podnoszącymi wiek uprawniający do przejścia na emeryturę oraz zrównującymi wiek emerytalny kobiet i mężczyzn. Docelowo, w dłuższej perspektywie czasowej, w ramach przedstawionego modelu systemu reorientacji zawodowej wysokość i forma udzielanego wsparcia wynikać będą bezpośrednio ze stażu pracy w zawodzie i łącznej długości okresów składkowych, bez względu na płeć tancerza. Przedstawiony model funduszu reorientacji zawodowej jest zarówno pod względem struktury, jak i podziału tancerzy na grupy stażowe oraz maksymalnych kwot dofinansowania, punktem wyjścia do dyskusji. W dyskusji tej konieczny jest udział przedstawicieli władz państwowych, dyrekcji teatrów i zespołów, zatrudniających tancerzy zawodowych, przedstawicieli związków zawodowych i organizacji społecznych reprezentujących tancerzy. Za materiał wyjściowy przy budowaniu niniejszego modelu posłużyły wyniki ankiety przygotowanej w 2010 roku przez Teatr Wielki - Operę Narodową w Warszawie. Ankieta objęła 95 tancerzy z siedmiu zespołów i miała na celu diagnozę struktury wiekowej zespołów, poziomu świadomości tancerzy w zakresie problemu reorientacji zawodowej, poziomu wykształcenia, motywacji przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu procesu reorientacji zawodowej, największych problemów z tym związanych, oczekiwań wobec instytucjonalnego systemu wsparcia i gotowości do płacenia składek na rzecz takiego systemu. Przy budowaniu modelu korzystano również z doświadczeń istniejących na świecie organizacji wspierających reorientację zawodową tancerzy, zwłaszcza działających w Holandii i Kanadzie. W niniejszym modelu położono nacisk na dobrowolność uczestnictwa tancerzy w systemie reorientacji zawodowej. Przystąpienie do funduszu jest dobrowolne, natomiast pociąga za sobą konieczność partycypacji finansowej tancerza w kosztach działań instytucji. W działaniach instytucji wspierającej reorientację zawodową tancerzy uwzględniono dwa nurty:

3 Otwarty dla wszystkich tancerzy, niezależnie od tego czy przystąpią do funduszu, obejmujący doradztwo zawodowe, psychologiczne oraz dostęp do szkoleń organizowanych przez instytucję; Indywidualny, skierowany do tancerzy będących członkami funduszu, obejmujący pomoc przy budowie indywidualnych planów reorientacji zawodowej, ich zatwierdzanie i finansowanie kosztów ich realizacji, zarówno związanych bezpośrednio z procesem reorientacji, jak i związanych z częściowym pokryciem kosztów utrzymania w tym okresie. Każdorazowo koszt procesu reorientacji będzie zależał od indywidualnego planu przygotowanego przez tancerza we współpracy z funduszem, dlatego też w niniejszym modelu zostały określone jedynie proponowane maksymalne kwoty dofinansowania. FUNDUSZ REORIENTACJI ZAWODOWEJ TANCERZY Wyodrębniony pod względem organizacyjnym i finansowym (osobna struktura organizacyjna, księgowość, konta itd.), działający samodzielnie lub w strukturze innej instytucji. Finansowany z dwóch źródeł: 1. Środki państwowe (kapitał startowy + coroczna dotacja o gwarantowanej minimalnej wysokości); 2. Składki indywidualnych tancerzy w wysokości 1,5% miesięcznego wynagrodzenia netto, odprowadzane do funduszu przez pracodawców (w wypadku tancerzy pracujących na podstawie umów o pracę na czas nieokreślony lub określony) lub przez samych tancerzy (w wypadku tancerzy pracujących na podstawie umów o dzieło). Przystąpienie do funduszu jest dobrowolne dla każdego tancerza. Z chwilą przystąpienia do funduszu tancerz zaczyna płacić składki. Zakres świadczeń przysługujących z ramienia funduszu uzależniony jest od sumy okresów składkowych. Do przystąpienia do funduszu uprawnieni są wszyscy tancerze zawodowi pracujący w Polsce, to znaczy: 1. osoby zatrudnione jako tancerze w zespołach zawodowych na podstawie umów o pracę na czas nieokreślony lub określony (kontrakty)

4 2. osoby pracujące jako tancerze na podstawie umów o dzieło, które wykażą, że w okresie co najmniej jednego roku przed przystąpieniem do funduszu osiągnęły z tytułu działalności zawodowej w charakterze tancerza dochody w wysokości co najmniej 65% rocznego dochodu. Do wyliczenia stażu pracy możliwe jest łączenie okresów stażowych w powyższych dwóch formach zatrudnienia. Staż pracy jest to suma okresów zatrudnienia na mocy umowy o pracę na czas określony lub nieokreślony, lub okresów, w których tancerz może wykazać, że co najmniej 65% jego dochodów było generowane z pracy tancerza. FORMY WSPARCIA W RAMACH FUNDUSZU: 1. Formy wsparcia oferowane wszystkim tancerzom zawodowym w trakcie trwania kariery scenicznej i do 3 lat po jej zakończeniu, bez względu na to, czy należą do funduszu: Sprofilowane doradztwo zawodowe; Sprofilowane doradztwo psychologiczne; Sprofilowane kursy i szkolenia otwarte dla wszystkich tancerzy o stażu pracy powyżej 5 lat: językowe, komputerowe, zawodowe związane bezpośrednio z tańcem (np. choreoterapia, reżyseria świateł) UWAGA! PIERWSZEŃSTWO W UCZESTNICTWIE W KURSACH MAJĄ OSOBY O STAŻU PRACY POWYŻEJ 10 LAT 2. Indywidualne wsparcie udzielane tancerzom należącym do funduszu: o tancerze o stażu pracy powyżej 20 lat dla mężczyzn (szacowany wiek: powyżej 39 lat) i powyżej 15 lat dla kobiet (szacowany wiek: powyżej 34 lat) w chwili powołania funduszu, pod warunkiem przystąpienia do funduszu nie później niż sześć miesięcy od jego powołania i wychodzący z zawodu (warunkiem otrzymania dofinansowania jest zakończenie kariery scenicznej, nie wcześniejsze niż 3 lata przed zwróceniem się o dofinansowanie w ramach funduszu): dofinansowanie indywidualnego planu przekwalifikowania zaproponowanego przez tancerza i zaakceptowanego przez fundusz (koszty studiów, kursów, kapitału startowego na założenie działalności gospodarczej, utrzymania w czasie trwania

5 procesu przekwalifikowania). Maksymalna kwota dofinansowania wynosi zł netto. Kwota ta może być rozłożona maksymalnie na 3 lata, przy czym minimum 50% tej kwoty musi zostać w ramach indywidualnego planu przeznaczone na pokrycie kosztów konkretnych działań, związanych z przekwalifikowaniem, reszta zaś może być przeznaczona na koszty utrzymania (ustalić maksymalną kwotę dofinansowania miesięcznego). o tancerze o stażu pracy miedzy 10 a 20 lat dla mężczyzn (szacowany wiek: lat) i między 10 a 15 lat dla kobiet (szacowany wiek: lat) w chwili powołania funduszu, pod warunkiem przystąpienia do funduszu nie później niż sześć miesięcy od jego powołania: kontynuujący karierę - o ile mają okres składkowy 3-5 lat: dofinansowanie indywidualnego planu przekwalifikowania kwotą w maksymalnej wysokości zł netto w trakcie kariery. wychodzący z zawodu (warunkiem otrzymania dofinansowania jest zakończenie kariery scenicznej) i nie mający okresu składkowego minimum 3 lat: dofinansowanie indywidualnego planu przekwalifikowania zaproponowanego przez tancerza i zaakceptowanego przez fundusz (koszty studiów, kursów, kapitału startowego na założenie działalności gospodarczej, utrzymania w czasie trwania procesu przekwalifikowania). Maksymalna kwota dofinansowania wynosi zł netto. Kwota ta może być rozłożona maksymalnie na 3 lata, przy czym minimum 50% tej kwoty musi zostać w ramach indywidualnego planu przeznaczone na pokrycie kosztów konkretnych działań, związanych z przekwalifikowaniem, reszta zaś może być przeznaczona na koszty utrzymania (ustalić maksymalną kwotę dofinansowania miesięcznego). A wychodzący z zawodu (warunkiem otrzymania dofinansowania jest zakończenie kariery scenicznej) mający okres składkowy minimum 3 lat: dofinansowanie indywidualnego planu przekwalifikowania zaproponowanego przez tancerza i zaakceptowanego przez fundusz (koszty studiów, kursów, kapitału startowego na założenie działalności gospodarczej, utrzymania w czasie trwania procesu przekwalifikowania). Maksymalna kwota dofinansowania wynosi

6 zł netto. Kwota ta może być rozłożona maksymalnie na 3 lata, przy czym minimum 50% tej kwoty musi zostać w ramach indywidualnego planu przeznaczone na pokrycie kosztów konkretnych działań, związanych z przekwalifikowaniem, reszta zaś może być przeznaczona na koszty utrzymania (ustalić maksymalną kwotę dofinansowania miesięcznego) o tancerze należący do funduszu o stażu pracy do 10 lat w chwili powołania funduszu (kobiety i mężczyźni): mający 3-5 lat okresu składkowego + minimalny staż pracy 7 lat: dofinansowanie w maksymalnej łącznej wysokości (w trakcie i po zakończeniu kariery) zł netto 1. Refundacja kosztów studiów, kursów w trakcie trwania kariery scenicznej na podstawie planu reorientacji opracowanego przez tancerza; i/lub 2. Po zakończeniu kariery scenicznej: dofinansowanie, zgodnie z indywidualnym planem przekwalifikowania zaproponowanym przez tancerza i zaakceptowanym przez fundusz, studiów, kursów, kapitału startowego na założenie działalności gospodarczej, kosztów utrzymania w czasie trwania procesu przekwalifikowania kwotą maksymalnie zł netto rozłożoną na maksymalnie 3 lata, przy czym minimum 50% tej kwoty musi zostać w ramach indywidualnego planu przeznaczone na pokrycie kosztów konkretnych działań, związanych z przekwalifikowaniem, reszta zaś może być przeznaczona na koszty utrzymania. mający 5-10 lat okresu składkowego + minimalny staż pracy 10 lat: dofinansowanie w maksymalnej wysokości łącznie (w trakcie i po zakończeniu kariery) zł netto (sumują się kwoty wykorzystane w kolejnych latach): 1. Refundacja kosztów studiów, kursów w trakcie trwania kariery scenicznej na podstawie planu reorientacji opracowanego przez tancerza; i/lub 6

7 2. Po zakończeniu kariery scenicznej: dofinansowanie, zgodnie z indywidualnym planem przekwalifikowania zaproponowanym przez tancerza i zaakceptowanym przez fundusz, studiów, kursów, kapitału startowego na założenie działalności gospodarczej, kosztów utrzymania w czasie trwania procesu przekwalifikowania kwotą maksymalnie zł netto rozłożoną na maksymalnie 3 lata, przy czym minimum 50% tej kwoty musi zostać w ramach indywidualnego planu przeznaczone na pokrycie kosztów konkretnych działań, związanych z przekwalifikowaniem, reszta zaś może być przeznaczona na koszty utrzymania. składkowego: A mający łat okresu dofinansowanie w maksymalnej wysokości łącznie (w trakcie i po zakończeniu kariery) zł netto (sumują się kwoty wykorzystane w kolejnych latach): 1. Refundacja kosztów studiów, kursów w trakcie trwania kariery scenicznej na podstawie planu reorientacji opracowanego przez tancerza; i/lub 2. Po zakończeniu kariery scenicznej: dofinansowanie, zgodnie z indywidualnym planem przekwalifikowania zaproponowanym przez tancerza i zaakceptowanym przez fundusz, studiów, kursów, kapitału startowego na założenie działalności gospodarczej, kosztów utrzymania w czasie trwania procesu przekwalifikowania kwotą maksymalnie zł netto rozłożoną na maksymalnie 3 lata, przy czym minimum 50% tej kwoty musi zostać w ramach indywidualnego planu przeznaczone na pokrycie kosztów konkretnych działań, związanych z przekwalifikowaniem, reszta zaś może być przeznaczona na koszty utrzymania. Całkowita suma dofinansowania wykorzystanego indywidualnie przez tancerza w trakcie uczestnictwa w funduszu nie może przekroczyć zł netto, co oznacza, że środki wykorzystane na działania związane z reorientacją, podjęte podczas trwania kariery, odejmowane są od tej sumy. UBEZPIECZENIE Tancerz korzystający z dofinansowania w ramach funduszu zostaje objęty ubezpieczeniem zdrowotnym opłacanym ze środków funduszu. 7

8 Tancerz rozpoczynający działalność gospodarczą otrzymujący na jej uruchomienie kapitał startowy z funduszu zostaje objęty ubezpieczeniem zdrowotnym ze środków funduszu od momentu zgłoszenia do funduszu i zaakceptowania przez fundusz wstępnego biznesplanu do momentu rozpoczęcia działalności. Opracowanie: Marta Michalak (kierownik projektów, Instytut Muzyki i Tańca) Karol Urbański (specjalista ds. reorientacji zawodowej tancerzy, Teatr Wielki - Opera Narodowa)