ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 201

Transkrypt

1 Zawód: technik analityk Symbol cyfrowy zawodu: 311[02] Numer zadania: 2 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu 311[02] Czas trwania egzaminu: 240 minut ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 201 Informacje dla zdaj cego: 1. Materia y egzaminacyjne obejmuj : ARKUSZ EGZAMINACYJNY z tre ci zadania i dokumentacj, zeszyt ze stron tytu ow KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ oraz KART OCENY. 2. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 7 stron. Sprawd, czy materia y egzaminacyjne s czytelne i nie zawieraj b dnie wydrukowanych stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki w materia ach egzaminacyjnych zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego etap praktyczny. 3. Na KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ: wpisz swoj dat urodzenia, wpisz swój numer PESEL*. 4. Na KARCIE OCENY: wpisz swoj dat urodzenia, wpisz swój numer PESEL*, wpisz symbol cyfrowy zawodu, zamaluj kratk z numerem odpowiadaj cym numerowi zadania, przyklej naklejk ze swoim numerem PESEL w oznaczonym miejscu na karcie. 5. Zapoznaj si z tre ci zadania egzaminacyjnego, dokumentacj za czon do zadania, stanowiskiem egzaminacyjnym i jego wyposa eniem. Masz na to 20 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu trwania egzaminu. 6. Po up ywie tego czasu przyst p do rozwi zywania zadania. Rozwi zanie obejmuje opracowanie projektu realizacji prac okre lonych w tre ci zadania, wykonanie prac zwi zanych z opracowywanym projektem i sporz dzenie dokumentacji z ich wykonania. 7. Zadanie rozwi zuj tylko w zeszycie KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ od razu na czysto, nie otrzymasz dodatkowych kartek. Notatki, pomocnicze obliczenia itp., je eli nie nale do pracy, obwied lini i oznacz s owem BRUDNOPIS. Zapisy oznaczone BRUDNOPIS nie b d oceniane. 8. Po rozwi zaniu zadania ponumeruj strony pracy egzaminacyjnej. Numerowanie rozpocznij od strony, na której jest miejsce do zapisania tytu u pracy. Wszystkie materia y, które za czasz do pracy, opisz swoim numerem PESEL* w prawym górnym rogu. 9. Na stronie tytu owej zeszytu KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ, wpisz liczb stron swojej pracy i liczb sztuk za czonych materia ów. 10. Zeszyt KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ i KART OCENY przeka zespo owi nadzoruj cemu etap praktyczny. Powodzenia! * w przypadku braku numeru PESEL - seria i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzaj cego to samo.

2 Zadanie egzaminacyjne W zak adowym laboratorium analitycznym przedmiotem badania s przetwory owocowe. Opracuj projekt realizacji prac zwi zanych z oznaczaniem kwasowo ci ogólnej metod alkacymetryczn oraz kwasowo ci aktywnej jako ph w d emie gruszkowym. Uwzgl dnij etapy procedury analitycznej: przygotowanie próbki i odczynników, wykonanie oznacze oraz sposób post powania z roztworami poreakcyjnymi. Wykonaj oznaczenie kwasowo ci ogólnej i aktywnej w dostarczonej próbce wyci gu wodnego z d emu gruszkowego. Wykorzystaj odpowiednie odczynniki i sprz t spo ród przygotowanych na stanowisku. Sporz d dokumentacj wykonanych prac z uwzgl dnieniem przepisów BHP, protokó bada i oce, czy badana próbka spe nia pod wzgl dem kwasowo ci ogólnej i aktywnej wymagania okre lone w normie dla d emów. Uwaga: Pehametr zosta sprawdzony pod wzgl dem prawid owo ci wskaza przy u yciu odpowiednich roztworów buforowych i jest przygotowany do pracy. Projekt realizacji prac powinien zawiera : 1. Tytu pracy egzaminacyjnej. 2. Za o enia wynikaj ce z analizy tre ci zadania i za czonej dokumentacji. 3. Zasad oznaczania kwasowo ci ogólnej (z uwzgl dnieniem równania reakcji chemicznej w formie jonowej) i kwasowo ci aktywnej w wyci gu z d emu gruszkowego. 4. Wykaz kolejnych etapów metody oznaczania kwasowo ci ogólnej i aktywnej z uwzgl dnieniem organizacji stanowiska oraz kolejnych etapów analizy (w formie listy lub schematu). 5. Wykaz sprz tu niezb dnego do wykonania planowanych czynno ci z uwzgl dnieniem ilo ci i pojemno ci naczy laboratoryjnych oraz niezb dnych rodków ochrony indywidualnej. 6. Dokumentacj wykonanych prac z uwzgl dnieniem przepisów BHP, czyli opis przebiegu kolejnych etapów bada wykonanych na stanowisku egzaminacyjnym, prowadz cych do oznaczenia kwasowo ci ogólnej i aktywnej w dostarczonej próbce zgodnie z procedur analityczn, sporz dzon w Karcie Bada w Karcie Pracy Egzaminacyjnej. Próbka do bada zosta a przes czona. 7. Protokó bada uwzgl dniaj cy: wyniki analizy miareczkowej, obliczenie kwasowo ci ogólnej wyci gu z d emu w przeliczeniu na odpowiedni kwas, w g/100 cm 3, wyniki pomiaru kwasowo ci aktywnej, Strona 2 z 7

3 interpretacj uzyskanych wyników oraz wniosek dotycz cy zgodno ci badanej próbki pod wzgl dem kwasowo ci ogólnej i aktywnej z wymaganiami okre lonymi w normie dla d emów. Do wykonania zadania wykorzystaj: oraz Za cznik 1. Procedur oznaczania kwasowo ci ogólnej w przetworach owocowych Za cznik 2. Procedur oznaczania kwasowo ci aktywnej w przetworach owocowych Za cznik 3. Wybrane wymagania chemiczne dla d emu Za cznik 4. Wyci g z kart charakterystyk substancji i preparatów niebezpiecznych materia y i wyposa enie przygotowane na stanowisku egzaminacyjnym formularze KARTA BADA i PROTOKÓ BADA zamieszczone w KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ Obliczenia nale y wykona z dok adno ci do dwóch miejsc po przecinku. Uwaga: Prace analityczne rozpocznij od sprawdzenia jakie odczynniki chemiczne i materia y s do Twojej dyspozycji na stanowisku egzaminacyjnym. Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 240 minut. Procedura oznaczania kwasowo ci ogólnej w przetworach owocowych Za cznik 1. (Procedura zosta a opracowana z uwzgl dnieniem normy: PN-A :1990 Przetwory owocowe i warzywne. Przygotowanie próbek i metody bada fizykochemicznych. Oznaczanie kwasowo ci ogólnej) 1. Zasada oznaczenia Oznaczenie polega na bezpo rednim miareczkowaniu okre lonej obj to ci próbki mianowanym roztworem wodorotlenku sodu w obecno ci fenoloftaleiny jako wska nika lub przy zastosowaniu papierka wska nikowego. Wynik przelicza si na odpowiedni kwas, charakterystyczny dla sk adu d emu. 2. Przygotowanie odczynników do oznaczania kwasowo ci ogólnej w d emach Podczas analizy nale y stosowa tylko odczynniki o czysto ci co najmniej cz.d.a. oraz wod destylowan. Strona 3 z 7

4 2.1. wodorotlenek sodu Roztwór mianowany NaOH, st enie c = 0,1 mol/dm fenoloftaleina Roztwór 1% w 60 % alkoholu etylowym 2.3. papierek wska nikowy uniwersalny, z barwn skal wzorców 3. Przygotowanie sprz tu Nale y dobra zwyk y sprz t laboratoryjny oraz biuret pojemno ci 25 cm 3 z podzia k, co 0,05 cm Przygotowanie próbki do bada W wytarowanej zlewce odwa y 10 g wymieszanej i rozdrobnionej próbki produktu z dok adno ci do 1 mg, doda 100 cm 3 wody destylowanej i ogrzewa do wrzenia, utrzymuj c w tym stanie przez 2-3 minuty, ci gle mieszaj c. Nast pnie zawarto zlewki ostudzi do temperatury pokojowej, przenie ilo ciowo do kolby miarowej pojemno ci 200 cm 3 i uzupe ni wod destylowan do kreski. Zawarto kolby dok adnie wymiesza i przes czy przez pofa dowany s czek do suchego naczynia. Do oznacze u y przes cz. 5. Sposób wykonania oznaczenia kwasowo ci ogólnej 5.1. Roztwory o jasnym zabarwieniu Do kolby sto kowej pojemno ci 250 cm 3 pobra pipet jednomiarow 10 cm 3 wyci gu wodnego z badanego produktu. Doda 3 krople fenoloftaleiny jako wska nika i miareczkowa mianowanym roztworem NaOH do chwili osi gni cia ró owego zabarwienia utrzymuj cego si co najmniej 30 sekund. Oznaczenie nale y przeprowadzi dla co najmniej dwóch próbek. 6. Obliczenie kwasowo ci ogólnej (X) Kwasowo ogóln przetworu w przeliczeniu na odpowiedni kwas w gramach na 100 cm 3 nale y obliczy produktu wed ug wzoru: C mnaohv NaOH K X = V 100 [g/100 cm 3 ] C mnaoh - st enie molowe roztworu NaOH u ytego do miareczkowania V NaOH -obj to roztworu NaOH zu ytego na miareczkowanie próbki w cm 3, V- obj to próbki pobrana do miareczkowania w cm 3 K wspó czynnik przeliczeniowy w zale no ci od sk adu badanego produktu Strona 4 z 7

5 Warto ci wspó czynnika przeliczeniowego K do obliczania kwasowo ci ogólnej, w zale no ci od sk adu badanego produktu. Przetwory owocowe lub warzywne Przetwory z owoców ziarnkowych i pestkowych Kwas charakterystyczny dla sk adu danego przetworu Warto wspó czynnika przeliczeniowego K kwas jab kowy 0,067 Przetwory warzywne i z owoców jagodowyc kwas cytrynowy 0,064 Produkty ze szczawiu i szpinaku kwas szczawiowy 0,045 Produkty, w sk ad których wchodz ogórki i/lub kiszona kapusta kwas mlekowy 0, 090 Produkty marynowane kwas octowy 0, Wynik ko cowy oznaczenia Za wynik ko cowy oznaczenia przyj redni arytmetyczn z dwóch równoleg ych oznacze kwasowo ci, ró ni cych si mi dzy sob nie wi cej ni 0,05. Wynik ko cowy poda z dok adno ci do 0,1. 7. Sposób post powania z odpadami i roztworami niewykorzystanymi w oznaczeniu 7.1. Pozosta po oznaczeniu próbk wyci gu, nale y pozostawi w szczelnie zamkni tej i podpisanej butelce do dalszych oznacze Niewykorzystany titrant nale y pozostawi w podpisanej butelce do dalszych oznacze Mieszaniny poreakcyjne nale y przela do odpowiednio oznaczonych pojemników i pozostawi do utylizacji. Procedura oznaczania kwasowo ci aktywnej w przetworach owocowych Za cznik 2. (Procedura zosta a opracowana z uwzgl dnieniem normy: PN-A :1990 Przetwory owocowe i warzywne. Przygotowanie próbek i metody bada fizykochemicznych) 1. Zasada oznaczenia Oznaczenie polega na bezpo rednim odczycie warto ci ph przy u yciu pehametru. Nale y uprzednio sprawdzi prawid owo wskaza pehametru przy u yciu roztworu buforowego o warto ci ph oko o Przygotowanie odczynników do oznaczania kwasowo ci aktywnej w przetworach owocowych 2.1. roztwór buforowy o ph = 4, woda destylowana Strona 5 z 7

6 3. Przygotowanie sprz tu 3.1. pehametr z tolerancj pomiaru nie wi ksz ni ± 0, elektroda kombinowana do pomiarów ph 3.3. zlewka pojemno ci 100 cm 3 Przed wykonaniem oznaczenia nale y sprawdzi prawid owo wskaza pehametru zgodnie z instrukcj jego obs ugi. (Uwaga. Pehametr zosta sprawdzony do celów egzaminacyjnych- informacja o sprawdzeniu powinna znajdowa si na stanowisku). 4. Przygotowanie próbki do bada 4.1. Produkty p ynne nale y dok adnie wymiesza. Do oznaczenia u y roztwór jednorodny Produkty g ste, niejednorodne (przeciery, d emy, powid a) nale y dok adnie wymiesza i rozdrobni w mo dzierzu lub homogenizatorze. W wytarowanej zlewce odwa y 10 g wymieszanej i rozdrobnionej próbki produktu z dok adno ci do 1 mg, doda 100 cm 3 wody destylowanej i ogrzewa do wrzenia, utrzymuj c w tym stanie przez 2-3 minuty, ci gle mieszaj c. Nast pnie zawarto zlewki ostudzi do temperatury pokojowej, przenie ilo ciowo do kolby miarowej pojemno ci 200 cm 3 i uzupe ni wod destylowana do kreski. Zawarto kolby dok adnie wymiesza i przes czy przez pofa dowany s czek do suchego naczynia. Do oznacze u y przes cz. 5. Wykonanie oznaczenia kwasowo ci aktywnej Do w skiej zlewki pojemno ci 100 cm 3 wla tak ilo próbki (lub przes czu), aby elektroda kombinowana by a zanurzona na wysoko co najmniej 3 cm. Nast pnie w o y elektrod pod czon do pehametru i odczyta warto ph z dok adno ci do 0,05 jednostki. 6. Sposób post powania z odpadami i roztworami niewykorzystanymi w oznaczeniu Pozosta po oznaczeniu próbk nale y pozostawi w szczelnie zamkni tej i opisanej butelce (kolbce) do dalszych oznacze. Wybrane wymagania chemiczne dla d emu (Z uwzgl dnieniem normy PN-A-75100:1994/Az1:2000) Lp. Wska nik Wymagania 1. Kwasowo miareczkowa w przeliczeniu na kwas jab kowy, cytrynowy ( lub inny charakterystyczny dla 0,6 1,0 produktu) g/100 cm 3 2. Kwasowo aktywna wyra ona jako ph, w zakresie 2,50 3,50 Za cznik 3. Strona 6 z 7

7 Wyci gi z kart charakterystyk substancji i preparatów niebezpiecznych Wodorotlenek sodu roztwór o st eniu c= 0,1 mol/dm 3 Nie jest klasyfikowana jako substancja niebezpieczna. R: nie dotyczy S: nie dotyczy Post powanie z substancj : Zapewni skuteczn wymian powietrza (wentylacja). Nie opró nia do kanalizacji. Post powa zgodnie z zasadami obchodzenia si z substancjami r cymi. Unika d ugotrwa ego lub wielokrotnego kontaktu ze skór. rodki ochrony indywidualnej: ochrona dróg oddechowych: konieczna gdy tworz si pary maska przeciwgazowa, ochrona oczu: konieczna gdy tworz si pary okulary ochronne typu gogle, ochrona r k: konieczna r kawice ochronne, chroni ce przed chemikaliami, ochrona cia a: konieczna- fartuch ochronny Fenoloftaleina - alkoholowy roztwór Za cznik 4. Symbol i oznaczenie zagro enia produktu: F; Wysoce atwopalny. R: 11; Produkt wysoce atwo palny. S: 7-16; Przechowywa pojemnik szczelnie zamkni ty. Nie przechowywa w pobli u róde zap onu, nie pali tytoniu. Post powanie z substancj : Zapewni skuteczn wymian powietrza (wentylacja). Podczas stosowania nie je, nie pi, nie pali tytoniu, unika kontaktu z ciecz, unika wdychania par. Nie u ywa skrz cych narz dzi, unika dzia ania na substancj otwartego ognia i wysokiej temperatury. rodki ochrony indywidualnej: ochrona dróg oddechowych: konieczna gdy tworz si pary maska przeciwgazowa ochrona oczu: konieczna - okulary ochronne typu gogle ochrona r k: konieczna r kawice ochronne, chroni ce przed chemikaliami ochrona cia a: konieczna ubranie ochronne Strona 7 z 7