ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 201

Transkrypt

1 Zawód: technik analityk Symbol cyfrowy zawodu: 311[02] Numer zadania: 1 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu 311[02] Czas trwania egzaminu: 240 minut ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 201 Informacje dla zdaj cego: 1. Materia y egzaminacyjne obejmuj : ARKUSZ EGZAMINACYJNY z tre ci zadania i dokumentacj, zeszyt ze stron tytu ow KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ oraz KART OCENY. 2. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 7 stron. Sprawd, czy materia y egzaminacyjne s czytelne i nie zawieraj b dnie wydrukowanych stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki w materia ach egzaminacyjnych zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego etap praktyczny. 3. Na KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ: wpisz swoj dat urodzenia, wpisz swój numer PESEL*. 4. Na KARCIE OCENY: wpisz swoj dat urodzenia, wpisz swój numer PESEL*, wpisz symbol cyfrowy zawodu, zamaluj kratk z numerem odpowiadaj cym numerowi zadania, przyklej naklejk ze swoim numerem PESEL w oznaczonym miejscu na karcie. 5. Zapoznaj si z tre ci zadania egzaminacyjnego, dokumentacj za czon do zadania, stanowiskiem egzaminacyjnym i jego wyposa eniem. Masz na to 20 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu trwania egzaminu. 6. Po up ywie tego czasu przyst p do rozwi zywania zadania. Rozwi zanie obejmuje opracowanie projektu realizacji prac okre lonych w tre ci zadania, wykonanie prac zwi zanych z opracowywanym projektem i sporz dzenie dokumentacji z ich wykonania. 7. Zadanie rozwi zuj tylko w zeszycie KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ od razu na czysto, nie otrzymasz dodatkowych kartek. Notatki, pomocnicze obliczenia itp., je eli nie nale do pracy, obwied lini i oznacz s owem BRUDNOPIS. Zapisy oznaczone BRUDNOPIS nie b d oceniane. 8. Po rozwi zaniu zadania ponumeruj strony pracy egzaminacyjnej. Numerowanie rozpocznij od strony, na której jest miejsce do zapisania tytu u pracy. Wszystkie materia y, które za czasz do pracy, opisz swoim numerem PESEL* w prawym górnym rogu. 9. Na stronie tytu owej zeszytu KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ, wpisz liczb stron swojej pracy i liczb sztuk za czonych materia ów. 10. Zeszyt KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ i KART OCENY przeka zespo owi nadzoruj cemu etap praktyczny. Powodzenia! * w przypadku braku numeru PESEL - seria i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzaj cego to samo.

2 Zadanie egzaminacyjne W zak adowym laboratorium analitycznym przedmiotem badania s przetwory owocowe i warzywne. Opracuj projekt realizacji prac zwi zanych z oznaczaniem kwasowo ci ogólnej metod alkacymetryczn oraz kwasowo ci aktywnej w ogórkach kiszonych. Uwzgl dnij etapy procedury analitycznej: przygotowanie próbki i odczynników, wykonanie oznacze oraz sposób post powania z roztworami poreakcyjnymi. Wykonaj oznaczenie kwasowo ci ogólnej i aktywnej w dostarczonej próbce soku z ogórków kiszonych. Wykorzystaj odpowiednie odczynniki i sprz t spo ród przygotowanych na stanowisku. Sporz d dokumentacj wykonanych prac z uwzgl dnieniem przepisów BHP, protokó bada i oce, czy badana próbka spe nia, pod wzgl dem kwasowo ci ogólnej i aktywnej, wymagania okre lone w normie dla ogórków kiszonych. Uwaga: Pehametr zosta sprawdzony pod wzgl dem prawid owo ci wskaza przy u yciu odpowiednich roztworów buforowych i jest przygotowany do pracy. Projekt realizacji prac powinien zawiera : 1. Tytu pracy egzaminacyjnej. 2. Za o enia wynikaj ce z analizy tre ci zadania i za czonej dokumentacji. 3. Zasad oznaczania kwasowo ci ogólnej (z uwzgl dnieniem równania reakcji chemicznej w formie jonowej) i kwasowo ci aktywnej w soku z ogórków kiszonych. 4. Wykaz kolejnych etapów metody oznaczania kwasowo ci ogólnej i aktywnej, z uwzgl dnieniem organizacji stanowiska oraz kolejnych etapów analizy (w formie listy lub schematu). 5. Wykaz sprz tu niezb dnego do wykonania planowanych czynno ci z uwzgl dnieniem ilo ci i pojemno ci naczy laboratoryjnych oraz niezb dnych rodków ochrony indywidualnej. 6. Dokumentacj wykonanych prac z uwzgl dnieniem przepisów BHP, czyli opis przebiegu kolejnych etapów bada wykonanych na stanowisku egzaminacyjnym, prowadz cych do oznaczenia kwasowo ci ogólnej i aktywnej w dostarczonej próbce zgodnie z procedur analityczn. (KARTA BADA zamieszczona w KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ). Dostarczona próbka do bada zosta a przes czona. 7. Protokó bada uwzgl dniaj cy: wyniki analizy miareczkowej, obliczenie kwasowo ci ogólnej soku z ogórków kiszonych w przeliczeniu na kwas mlekowy, w g/100 cm 3, wyniki pomiaru kwasowo ci aktywnej, Strona 2 z 7

3 interpretacj uzyskanych wyników oraz wniosek dotycz cy zgodno ci badanej próbki pod wzgl dem kwasowo ci ogólnej i aktywnej z wymaganiami okre lonymi w normie dla ogórków kiszonych. Do wykonania zadania wykorzystaj: oraz Za cznik 1. Procedur oznaczania kwasowo ci ogólnej w ogórkach kiszonych Za cznik 2. Procedur oznaczania kwasowo ci aktywnej w przetworach warzywnych Za cznik 3. Wybrane wymagania chemiczne dla ogórków kiszonych Za cznik 4. Wyci g z kart charakterystyk substancji i preparatów niebezpiecznych materia y i wyposa enie przygotowane na stanowisku egzaminacyjnym formularze KARTA BADA i PROTOKÓ BADA zamieszczone w KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ Obliczenia nale y wykona z dok adno ci do dwóch miejsc po przecinku. Uwaga: Prace analityczne rozpocznij od sprawdzenia jakie odczynniki chemiczne i materia y s do Twojej dyspozycji na stanowisku egzaminacyjnym. Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 240 minut Procedura oznaczania kwasowo ci ogólnej w ogórkach kiszonych Za cznik 1. (Procedura zosta a opracowana z uwzgl dnieniem normy: PN-A :1990 Przetwory owocowe i warzywne. Przygotowanie próbek i metody bada fizykochemicznych. Oznaczanie kwasowo ci ogólnej) 1. Zasada oznaczenia Oznaczenie polega na zoboj tnieniu ogólnej zawarto ci kwasów obecnych w roztworze soku z ogórków kiszonych mianowanym roztworem wodorotlenku sodu, w obecno ci fenoloftaleiny jako wska nika. Przed miareczkowaniem sok nale y ogrza do wrzenia w celu usuni cia dwutlenku w gla. Wynik kwasowo ci ogólnej podaje si w przeliczeniu na kwas mlekowy w g/100 cm Przygotowanie odczynników do oznaczania kwasowo ci ogólnej w soku z ogórków kiszonych Podczas analizy nale y stosowa tylko odczynniki o czysto ci co najmniej cz.d.a. oraz wod destylowan wodorotlenek sodu Roztwór mianowany NaOH, st enie c = 0,1 mol/dm 3 Strona 3 z 7

4 2.2 fenoloftaleina Roztwór 1% w 60% alkoholu etylowym 3. Przygotowanie sprz tu Nale y dobra zwyk y sprz t laboratoryjny oraz biuret pojemno ci 25 cm 3 z podzia k, co 0,05 cm Przygotowanie próbki do bada Produkty p ynne nale y dok adnie wymiesza. Do oznaczenia u y roztwór jednorodny i klarowny. Przes czy, je li to konieczne. 5. Wykonanie oznaczenia Do kolby sto kowej pojemno ci 250 cm 3 pobra pipet jednomiarow 10 cm 3 próbki soku z ogórków kiszonych, doda 50 cm 3 wody destylowanej i ogrza do wrzenia w celu usuni cia CO 2 (nie gotowa!). Próbk pozostawi do ostudzenia. Nast pnie doda 3 krople fenoloftaleiny jako wska nika i miareczkowa mianowanym roztworem NaOH do chwili osi gni cia ró owego zabarwienia utrzymuj cego si co najmniej 15 sekund. Oznaczenie nale y przeprowadzi dla co najmniej dwóch próbek. 6. Obliczenie wyniku oznaczenia Kwasowo ogóln ogórków kiszonych obliczy w przeliczeniu na kwas mlekowy [g] zawarty w 100 cm 3 próbki. W tym celu nale y najpierw obliczy st enie molowe kwasu dla ka dej z próbek soku z ogórków kiszonych, a nast pnie przeliczy na zawarto kwasu mlekowego w g/100 cm 3 próbki St enie molowe kwasu mlekowego (C mkw ) Oblicza si na podstawie wyniku miareczkowania próbki mianowanym roztworem NaOH w oparciu o równanie reakcji zachodz cej podczas zoboj tniania: CH 3 CH(OH)COOH + NaOH CH 3 CH(OH)COONa + H 2 O C mkw = C mz [mol/dm 3 ] C mkw st enie molowe kwasu mlekowego w soku z ogórków kiszonych, w mol/dm 3 V kw obj to soku pobrana do miareczkowania, w cm 3 C mz st enie molowe roztworu NaOH u ytego do miareczkowania, w mol/dm 3 V z obj to roztworu NaOH zu yta w czasie miareczkowania, w cm 3 Strona 4 z 7

5 6.2. Kwasowo ogólna Kwasowo ogóln ogórków kiszonych (X) dla ka dej z próbek nale y obliczy wed ug wzoru: X = 90 Cmkw [g/100 cm 3 ] 10 C mkw st enie molowe kwasu mlekowego w soku z ogórków kiszonych, w mol/dm 3 90 masa molowa kwasu mlekowego, w g/mol 6.3. Wynik ko cowy oznaczenia kwasowo ci ogólnej ogórków kiszonych Za wynik przyj redni arytmetyczn, z co najmniej dwóch równoleg ych wyników kwasowych, ró ni cych si mi dzy sob nie wi cej ni 0,05. Wynik ko cowy poda z dok adno ci do 0,1. 7. Sposób post powania z odpadami i roztworami niewykorzystanymi w oznaczeniu 7.1. Pozosta po oznaczeniu próbk soku nale y pozostawi w szczelnie zamkni tej i opisanej butelce do dalszych oznacze Niewykorzystany titrant nale y pozostawi w opisanej butelce (lub kolbce) do dalszych oznacze Mieszaniny poreakcyjne nale y przela do odpowiednio oznaczonych pojemników i pozostawi do utylizacji. Procedura oznaczania kwasowo ci aktywnej w przetworach warzywnych Za cznik 2. (Procedura zosta a opracowana z uwzgl dnieniem normy: PN-A :1990 Przetwory owocowe i warzywne. Przygotowanie próbek i metody bada fizykochemicznych) 1. Zasada oznaczenia Oznaczenie polega na bezpo rednim odczycie warto ci ph przy u yciu pehametru. Nale y uprzednio sprawdzi prawid owo wskaza pehametru przy u yciu roztworu buforowego o warto ci ph oko o Przygotowanie odczynników do oznaczania kwasowo ci aktywnej w przetworach warzywnych 2.1. roztwór buforowy o ph = 4, woda destylowana 3. Przygotowanie sprz tu 3.1. pehametr z tolerancj pomiaru nie wi ksz ni ± 0, elektroda kombinowana do pomiarów ph Strona 5 z 7

6 3.3. zlewka pojemno ci 100 cm 3 Przed wykonaniem oznaczenia nale y sprawdzi prawid owo wskaza pehametru zgodnie z instrukcj jego obs ugi (Uwaga. Pehametr zosta sprawdzony do celów egzaminacyjnych- informacja o sprawdzeniu powinna znajdowa si na stanowisku). 4. Przygotowanie próbki do bada Produkty p ynne nale y dok adnie wymiesza. Do oznaczenia u y roztwór jednorodny. 5. Wykonanie oznaczenia kwasowo ci aktywnej Do w skiej zlewki pojemno ci 100 cm 3 wla tak ilo próbki, aby elektroda kombinowana by a zanurzona na wysoko co najmniej 3 cm. Nast pnie w o y elektrod pod czon do pehametru i odczyta warto ph z dok adno ci do 0,05 jednostki. 6. Sposób post powania z odpadami i roztworami niewykorzystanymi w oznaczeniu Pozosta po oznaczeniu próbk soku nale y pozostawi w szczelnie zamkni tej i opisanej butelce (kolbce) do dalszych oznacze. Wybrane wymagania chemiczne dla ogórków kiszonych (Z uwzgl dnieniem normy PN A :1997 Ogórki kiszone.) Za cznik 3. Lp. Parametry Wymagania 1. Kwasowo miareczkowa w przeliczeniu na kwas mlekowy, g/100 cm 3 powy ej 0,7 2. Kwasowo aktywna wyra ona jako ph, w zakresie 3,20 3,80 3. Kwasowo lotna w przeliczeniu na kwas octowy, % poni ej 0,25 4. Zawarto chlorków w przeliczeniu na NaCl, % 1,5 3,5 Wyci gi z kart charakterystyk substancji i preparatów niebezpiecznych Wodorotlenek sodu roztwór o st eniu c= 0,1 mol/dm 3 Nie jest klasyfikowana jako substancja niebezpieczna. R: nie dotyczy S: nie dotyczy Post powanie z substancj : Zapewni skuteczn wymian powietrza (wentylacja). Nie opró nia do kanalizacji. Post powa zgodnie z zasadami obchodzenia si z substancjami r cymi. Unika d ugotrwa ego lub wielokrotnego kontaktu ze skór. Za cznik 4. Strona 6 z 7

7 rodki ochrony indywidualnej: ochrona dróg oddechowych: konieczna gdy tworz si pary maska przeciwgazowa, ochrona oczu: konieczna gdy tworz si pary okulary ochronne typu gogle, ochrona r k: konieczna r kawice ochronne, chroni ce przed chemikaliami, ochrona cia a: konieczna- fartuch ochronny Fenoloftaleina - alkoholowy roztwór Symbol i oznaczenie zagro enia produktu: F; Wysoce atwopalny. R: 11; Produkt wysoce atwo palny. S: 7-16; Przechowywa pojemnik szczelnie zamkni ty. Nie przechowywa w pobli u róde zap onu, nie pali tytoniu. Post powanie z substancj : Zapewni skuteczn wymian powietrza (wentylacja). Podczas stosowania nie je, nie pi, nie pali tytoniu, unika kontaktu z ciecz, unika wdychania par. Nie u ywa skrz cych narz dzi, unika dzia ania na substancj otwartego ognia i wysokiej temperatury. rodki ochrony indywidualnej: ochrona dróg oddechowych: konieczna gdy tworz si pary maska przeciwgazowa ochrona oczu: konieczna - okulary ochronne typu gogle ochrona r k: konieczna r kawice ochronne, chroni ce przed chemikaliami ochrona cia a: konieczna ubranie ochronne Strona 7 z 7