PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU HARMONIA

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU HARMONIA 1. Opis programu Szkoła : Poznańska Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna II st. im. M. Karłowicza Etap edukacyjny : klasy III V Autor programu : mgr Anna Sobkowiak Program opracowany zgodnie z podstawą programową Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 09 grudnia 2010 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych ( Dz. U. z 2011, Nr 15, poz. 70 ) 2. Cele edukacyjne a) Wykształcenie umiejętności budowania wymaganych programem nauczania akordów w 4-głosie w tonacjach do 7 znaków b) Wykształcenie umiejętności łączenia poznanych akordów i stosowania prawidłowych sposobów ich oznaczania c)wykształcenie umiejętności posługiwania się ze zrozumieniem językiem teorii muzyki opisującym prawidła połączeń funkcyjnych, a także pojęcia i definicje zjawisk harmonicznych d) Wykształcenie logicznego myślenia harmonicznego pozwalającego na właściwy dobór funkcji harmonicznych i rozumienie naturalnych związków między nimi e) Wykształcenie wyobraźni harmonicznej wspomagającej wewnętrzny słuch harmoniczny niezbędny do analizy dzieła muzycznego, a także rozwiązywanie ciągów harmonicznych na kształceniu słuchu ( korelacje między przedmiotami ) f) Wykształcenie umiejętności wykonania na fortepianie wybranych połączeń funkcyjnych objętych programem nauczania harmonii ( korelacje z improwizacją fortepianową ) g) Wykształcenie umiejętności obserwowania rozwoju technik kompozytorskich na podstawie analizy wybranych utworów muzyki tonalnej i atonalnej 3.Treści Nauczania 1. Akordyka 2. Konstrukcje harmoniczne 3. Dźwieki obce i figuracja 4. Modulacja 5. Analiza harmoniczna 6. Faktura instrumentalna 7. Tendencje przezwyciężania systemu dur moll i kształtowania się harmoniki atonalnej 4. Materiał nauczania KLASA III Teoria a) Terminy : akord, system dur-moll, skala, gama, tonacja, dysonans ( rzeczywisty, pozorny ), konsonans, dźwięk prowadzący, trójdźwięki jednoimienne, odmiany skali,

2 postać, pozycja, układ, błędy harmonizowania, pokrewieństwo 5 i 2, bas cyfrowany, ukośne brzmienie półtonu b) Zasady : skale głosów, łączenie, powtarzanie trójdźwięków ( regularne i swobodne ), zasady budowania i rozwiązywania, zasada harmonizowania melodii Harmonizowanie w 4-głosie Budowanie triady harmonicznej w dur i moll harmonicznej do 7 znaków. Łączenie trójdźwięków w stosunku 5 i 2 według zasady najbliższej drogi i swobodne, powtarzanie trójdźwięków bez przewrotu poznanymi sposobami. Harmonizowanie konstrukcji harmonicznej i zadań z danym sopranem za pomocą trójdźwięków bez przewrotów, oraz trójdźwięków we wszystkich postaciach. Harmonizowanie zadań z basem cyfrowanym. Pisanie w 4-głosie poznanych rodzajów kadencji z uwzględnieniem odmian funkcji wynikających z odmian skali. Realizacja w 4-głosie zadań ( dane funkcje, melodia, bas cyfrowany ) z uwzględnieniem Ćwiczenia przy fortepianie Ustawianie trójdźwięków triady w układzie skupionym i rozległym i określonej pozycji Łączenie ścisłe i swobodne trójdźwięków bez przewrotu w stosunku 5 i 2 Powtarzanie trójdźwięku z zachowaniem i bez zachowania dźwięku wspólnego Realizacja kadencji małych, wielkiej doskonałej i rozszerzonej Rozwiązywanie na T w wybranych tonacjach KLASA IV Teoria a) Pojęcia : pokrewieństwo tercjowe paralela i zmiennik, funkcja zastępcza wobec funkcji głównej, akord neapolitański i dominanta chopinowska, dominanta rzeczywista, pozorna, wtrącona, zboczenie modulacyjne (D); (D); (S); (S); (S D); łańcuch dominant wtrąconych, elipsa b) Zasady Budowanie i rozwiązywanie w tonacjach do 7 znaków ( w odmianach skali ) kierunek rozwiązania 9. Budowanie trójdźwięków pobocznych we wszystkich tonacjach ( odmiany skali ) znajomość reguł dotyczących dwojeń i ich oznaczania funkcyjnego. Budowanie i rozwiązywanie akordów z dodaną 6 zasada rozwiązywania seksty. Zasady budowania i rozwiązywania akordów septymowych na wszystkich stopniach gam dur i moll z uwzględnieniem odmian skali. Zasady interpretacji funkcyjnej akordów septymowych i odpowiadających im z sekstą na podstawie następstw. Budowanie pięciodźwięków na wszystkich stopniach. Zasady dozwolonego ukośnego brzmienia półtonu. Zasady dwojenia 3 lub 5 w tonice bez przewrotu. Harmonizowanie melodii z zastosowaniem zboczeń modulacyjnych. Harmonizowanie w 4-głosie Realizacja na piśmie zadań z danym basem cyfrowanym, sopranem lub ciągiem funkcyjnym z uwzględnieniem wszystkich poznanych akordów. Realizacja w wyznaczonych tonacjach kadencji zwodniczej i neapolitańskiej oraz połączeń D chopinowska T i

3 Ćwiczenia przy fortepianie Rozwiązywanie w wybranych tonacjach Realizacja kadencji zwodniczej małej i wielkiej Realizacja kadencji neapolitańskiej Rozwiązywanie: D chopinowska T i KLASA V Teoria a) Pojęcia : progresja i jej rodzaje, paralelizm, dźwięki obce i ich rodzaje, figuracja, alteracja i jej rodzaje, akord tristanowski, modulacja i jej rodzaje, analiza harmoniczna, faktura instrumentalna; tendencje przezwyciężania systemu dur-moll i kształtowania się harmoniki atonalnej b) Zasady : konstruowanie i oznaczanie różnych typów progresji, zasada realizowania progresji w 4-głosie, zasady alteracji, zasady rządzące wszystkimi rodzajami modulacji, zapis modulacji, zasady następstw akordów w procesie modulacji, zasady analizy harmonicznej, zasady faktury instrumentalnej Harmonizowanie w 4-głosie Realizacja w 4-głosie prostych progresji i harmonizowanie basów cyfrowanych i melodii z ich zastosowaniem. Określanie rodzaju dźwięku obcego w melodii sfigurowanej. Harmonizowanie melodii sfigurowanej. Realizacja zadań z opóźnieniami i alteracjami. Umiejętność przeprowadzenia modulacji wszystkich typów w schemacie funkcyjnym i w 4-głosie ( modulacja enharmoniczna tylko przez czterodźwięk septymowy zmniejszony ). Budowanie motywu tristanowskiego w różnych tonacjach. Umiejętność tworzenia konstrukcji w innych niż chóralna rodzajach faktury. Ćwiczenia przy fortepianie Przeprowadzenie progresyjne ( w sposób modulujący i niemodulujący ) prostych wzorów funkcyjnych danych przez nauczyciela Realizacja prostych modulacji diatonicznych Realizacja w przygotowanych przez ucznia tonacjach motywu tristanowskiego 5). Przewidywane osiągnięcia uczniów Po klasie III Uczniowie: a) Potrafią prawidłowo budować, rozpoznawać, łączyć i powtarzać w 4-głosie ( różnymi sposobami ) trójdźwięki triady we wszystkich postaciach w tonacjach do 7 znaków b) Rozpoznają, konstruują w 4-głosie wymagane programem typy kadencji c) Znają zasady budowania i rozwiązywania na T akordów i potrafią posługiwać się tymi akordami w 4-głosie d) Wykazują się umiejętnością dokładnego oznaczania funkcji harmonicznych i potrafią posługiwać się basem cyfrowanym w zakresie poznanych w klasie III akordów e) Posługują się ze zrozumieniem poznanymi terminami językiem teorii muzyki

4 f) Potrafią rozpoznać i określić wymagane programem zjawiska harmoniczne w sprawdzianach teoretycznych o charakterze testowym g) Realizują na fortepianie ( w 4-głosie ) różne rodzaje połączeń funkcyjnych ( ścisłe, swobodne, 5 i 2, kadencje, rozwiązywanie poznanych form D na T ) według wskazań nauczyciela h) Znając definicje błędów harmonizowania podejmują naukę rozpoznawania ich w realizowanych zadaniach. Uczą się także sposobów ich unikania i poprawiania ( proces długofalowy obejmujący wszystkie etapy nauki harmonii ) Po klasie IV Uczniowie: a) Umieją rozpoznawać, budować, łączyć i rozwiązywać w 4-głosie, trójdźwięki z dodana 6 i 7 na wszystkich stopniach gam dur i moll w odmianach, a także wszystkich akordów nonowych b) Wykazują znajomość zasad oznaczania akordów na stopniach pobocznych i rozumieją zależność między następstwem akordów a dysonansami, które zawierają, a także funkcjami głównymi, które zastępują ( zasady dwojeń ) c) Znają, umieją rozpoznać i napisać w 4-głosie akordy charakterystyczne : akord neapolitański i D chopinowska z rozwiązaniem na T d) Rozpoznają, określają i umieją napisać w 4-głosie kadencje zwodnicza i neapolitańską e) Umieją posługiwać się w schematach funkcyjnych środkami zboczenia modulacyjnego, a także realizować w 4-głosie zadania zawierające zboczenia modulacyjne ( bas cyfrowany, ciągi funkcyjne, dany sopran ) f) Potrafią zdefiniować językiem teorii muzyki pojęcia wymagane programem nauczania tej klasy g) Realizują na fortepianie kadencje : zwodniczą i neapolitańską, rozwiązanie: D chopinowska T i oraz łańcuchy D wtrąconych w zakresie wyznaczonym przez nauczyciela h) Rozwijając stopniowo myślenie harmoniczne przyjmują ze zrozumieniem pojawiające się w materiale nauczania wyjątki od dotychczas obowiązujących zasad np. w dwojeniach czy w dozwolonym ukośnym brzmieniem półtonu Po klasie V Uczniowie: a) Znają i potrafią zastosować wszystkie akordy poznane w 3-letnim cyklu nauczania, w tym akord tristanowski we wszystkich typach zadań harmonicznych b) Potrafią przeprowadzić w schematach funkcyjnych oraz w 4-głosie progresje i modulację diatoniczną, a także proste modulacje chromatyczne i enharmoniczne wg wskazań nauczyciela c) Potrafią rozpoznać i zdefiniować dźwięki obce w melodii sfigurowanej d) Potrafią rozpoznać i zastosować akordy alterowane e) Rozpoznają i potrafią określić poznane zjawiska harmoniczne we wszystkich typach zadań, a także analizowanych przykładach z literatury muzycznej z okresu baroku, klasycyzmu i romantyzmu z uwzględnieniem figuracji f) Potrafią posługiwać się zdobytą wiedzą harmoniczną umiejąc udzielać odpowiedzi na pytania przekrojowe i ilustrują je samodzielnie konstruowanymi przykładami w 4- głosie g) Potrafią zagrać na fortepianie progresje, modulacje diatoniczne i motyw tristanowski w zakresie wyznaczonym przez nauczyciela

5 h) Podejmują próby twórczego zastosowania zdobytej wiedzy i umiejętności harmonicznych na improwizacji i kompozycji i) W konstruowaniu własnych zadań harmonicznych kierują się estetycznym wartościowaniem w doborze stosowanych akordów i potrafią porównywać różne wersje i możliwości tkwiące w ich połączeniach j) Znają zasady analizy harmonicznej ( korelacja z kształceniem słuchu i formami muzycznymi ) k) Posiadają umiejętność orientacji w podstawowych kierunkach i środkach nietonalnej harmonii XX w. 6). Komentarz do realizacji programu nauczania Cele nauczania przedmiotu harmonia ukazują dwie grupy zagadnień, dotyczące treści i umiejętności. Stąd podział w programie nauczania na część teoretyczną i praktyczną, ze zwróceniem uwagi na ćwiczenia na fortepianie. Umieszczone w poszczególnych klasach grupy tematyczne mogą być realizowane w zmienionej kolejności według koncepcji nauczyciela, z uwzględnieniem wzajemnych zależności. Bardzo ważną wskazówką dla nauczyciela jest zasada wprowadzania nowego materiału od analizy gotowego wzoru muzycznego, co pozwala na wskazanie uczniowi praktycznego waloru tego przedmiotu. 7). Literatura przedmiotu K. Sikorski Harmonia t. I i II K. Sikorski Harmonia zbiór zadań i przykładów A. Dobrowolski Metodyka nauczania harmonii Fr. Wesołowski Materiały do ćwiczeń harmonicznych Fr. Wesołowski Nauka harmonii K. Targosz Harmonia funkcyjna A. Frąckiewicz, M. Fieldorf Zasady modulacji 8). Kryteria oceniania W ocenianiu ucznia brane są pod uwagę: stopień posługiwania się wiedzą teoretyczną, poprawność realizowania zadań w konstrukcjach 4-głosowych, oraz ćwiczeniach na fortepianie. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: -wykazuje wiedzę i umiejętności zgodne z program nauczania danej klasy, będące efektem jego samodzielnej pracy i indywidualnych zainteresowań -w sposób wyróżniający i twórczy wykonuje zadania dodatkowe -umie formułować oryginalne wnioski hierarchizować i selekcjonować nabytą wiedzę -samodzielnie i twórczo rozwija swoje zainteresowania i jest bardzo aktywny na lekcjach Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: -posiada wyczerpującą wiedzę i umiejętności z materiału nauczania danej klasy i potrafi je zastosować: swobodnie posługuje się wiadomościami i pojęciami, dostrzega wnioski pomiędzy poszczególnymi związkami harmonicznymi, samodzielnie rozwiązuje zadania harmoniczne i sprawnie wykonuje ćwiczenia na fortepianie -wnosi twórczy wkład w wykonywane zadania i ćwiczenia -jest bardzo aktyny na lekcjach

6 Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: -posiada wiedzę i umiejętności z materiału nauczania na poziomi dobrym: ma wystarczające umiejętności, rozwiązuje zadania harmoniczne i wykonuje ćwiczenia na fortepianie z niewielka pomocą nauczyciela -jest aktywny na lekcjach Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: -opanował podstawowe treści i umiejętności objęte programem nauczania: posiada wiadomości niezbędne, rozwiązuje zadania harmoniczne i wykonuje ćwiczenia na fortepianie o średnim stopniu trudności z pomocą nauczyciela -dostrzega podstawowe związki pomiędzy różnymi zjawiskami harmonicznymi i jest mało aktywny na lekcjach Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: -ma braki w podstawowych wiadomościach lecz z pomocą nauczyciela potrafi je nadrobić -rozwiązuje typowe zadania harmoniczne i wykonuje ćwiczenia na fortepianie o niewielkim stopniu trudności -przejawia gotowość i chęć do przyjmowania nowych wiadomości i współpracy z nauczycielem i jest mało aktywny na lekcjach Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: -nie opanował podstawowej wiedzy i umiejętności przewidzianej programem danej klasy -nie wykorzystał szans uzupełnienia wiedzy i opanowania określonych umiejętności -nie jest aktywny na lekcjach.