Model System Życia podstawa cybernetyki trwałego rozwoju

Transkrypt

1 Model System Życia podstawa cybernetyki trwałego rozwoju

2 Lesław Michnowski Wieloletni ( ) członek Komitetu Prognoz Polska 2000 Plus przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk

3 RÓŻNORODNOŚĆ OCEN SYTUACJI GLOBALNEJ: 1. Światowa społeczność w stanie rozwoju, wspaniały rozwój Chin, kryzys lokalny - jedynie w ramach cywilizacji euroatlantyckiej. 2. KRYZYS GLOBALNY spowodowany: 2.1 PRZELUDNIENIEM Ziemi, albo 2.2. MORALNYM ZDEGRADOWANIEM SIĘ w wyniku rozwoju, zwłaszcza, nauki i techniki SOCJAL- DARWINISTYCZNYCH FORM podtrzymywania życia przez silniejsze części światowej społeczności (ŚS) - THE THROWAWAY CULTURE (Franciszek).

4 ONZ Kryzys: zagrożenie i szansa Ukształtowanie zdolności trwałego rozwoju sustainable development jako warunek trwałego przezwyciężenia obecnego kryzysu i uniknięcia globalnej katastrofy

5 Analiza systemowa - z zastosowaniem aparatury cybernetyki trwałego rozwoju - dla poznania istoty obecnego kryzysu oraz możliwości i uwarunkowań ukształtowania zdolności trwałego rozwoju światowej społeczności.

6 Cybernetyka - ogólna teoria sterowania (przebiegiem różnorodnych procesów, w tym procesem życia i rozwoju społeczno-gospodarczego), - ogólna teoria informacji

7 N. Wiener: wzrost szybkości wrażego samolotu jako powód moralnego zdegradowania się tradycyjnej na metodzie FEEDBACK opartej - obrony przeciwlotniczej (OPL), nakierowującej ogień bezpośrednio na dany samolot oraz w przypadku niepowodzenia - post factum korygującej nastawy celownika. W sytuacji takiego radykalnego wzrostu tempa zmian w uwarunkowaniach działania OPL konieczność rozbudowania OPL o FEEDFORWARD.

8 FEEDBACK sprzężenie zwrotne nadążające (węższe, sterownicze, ujęcie) Korygowanie przebiegu procesu metodą post factum, czyli ocena ew. odchylenia od - i przybliżanie do - stanu pożądanego. A więc także podejmowanie działań dostosowawczych dopiero na podstawie stwierdzenia w praktyce dokonanych zmian w wewnętrznych lub zewnętrznych uwarunkowaniach życia

9 FEEDFORWARD sprzężenie zwrotne wyprzedzające Przewidywanie zmian w uwarunkowaniach życia i z wyprzedzeniem podejmowanie działań dostosowawczych. A także korygowanie przebiegu sterowanego tak procesu z wykorzystaniem sukcesywnie prowadzonego monitoringu dynamicznego czyli także w sposób wyprzedzający.

10 Dla uniknięcia globalnej katastrofy i ukształtowania zdolności trwałego rozwoju ŚS konieczność ULTRASTABILNOŚCI światowej społeczności

11 ULTRASTABILITY The ability of a system to change its internal organization or structure in response to environmental conditions that threaten to disturb a desired behavior ( ). Web Dictionary of Cybernetics and Systems:

12 Stan Zmian i Ryzyka (SZiR) jako cecha szczególna współczesności Feedforward jako warunek ultrastabilności w SZiR

13 W ramach cybernetyki trwałego rozwoju traktujemy modelowo różnej formy społeczności, organizacje, lub ekosystemy, w tym narody, przedsiębiorstwa, innej postaci organizacje (np naukowo-wytwórcze, finansowe), itp jak również ekosystemy lokalne lub ekosystem globalny (Ziemię) - jako systemy życia (sż), w tym systemy: człowiek-technika (SCT). Również środowisko takich systemów ujmujemy jako system życia.

14 System Życia Model konceptualny systemów typu Człowiek-Technika-Środowisko, odwzorowujący ich stałe i okresowo zmienne cechy strukturalne i właściwości, w tym uwarunkowania rozwoju

15

16 Życie jako proces tworzenia informacji realnej w układzie: system życia środowisko, lub przeciwstawiania się wzrostowi entropii w tym układzie.

17 Entropia Informacja (jako miara) Struktura bardziej sprawna i trwała mniej prawdopodobna

18 Informacja pojęcie używane w trzech ujęciach: 1) jako, przeciwstawna entropii (dezorganizacji),konceptualna miara jakości, w tym zorganizowania, sż; 2) jako informacja realna, zawarta w strukturze nadsystemu, czyli każdy czynnik, który przyczynia się do życia lub bardziej sprawnego funkcjonowania sż; 3) jako informacja odwzorowująca układ: system życia środowisko, w tym wiedza dotycząca jego przyszłości.

19 Synergiczna właściwość informacji realnej, w tym odwzorowującej: Zintegrowanie elementów sż o wzajemnie uzupełniających się zasobach informacji realnej umożliwia uzyskanie efektu synergicznego, czyli skokowego wzrostu poziomu informacji sż.

20 Proces życia składa się z rozwoju i regresu. System życia (sż) w trakcie rozwoju zwiększa poziom informacji, a wraz z tym, swą trwałość i jakość w nim życia

21 Rozwój ta część procesu życia (dowolnej postaci systemu życia, w tym SCT) w trakcie której system zwiększa swą trwałość oraz jakość życia stanowiących go podsystemów.

22 Rozwój trwały: bezkryzysowy, nie wymagający podtrzymywania go budową na gruzach starej kryzysem zniszczonej nowej dominującej formy życia tak rozwijającego się systemu życia.

23 Rozwój trwały

24 Trwały rozwój jako osiąganie i rozwojowe przekraczanie kolejnych granic wzrostu światowej społeczności

25 Meadows, D.H., Granice wzrostu (1972)

26 Meadows,, Beyond the Limits 1992/2004 Tools for the Transition to Sustainability ( ) VISIONING ( ) Networking ( ) Truth- Telling ( ) Learning ( ) LOVING ( ). Przemiana cywilizacyjna, w tym aksjologiczna, jako warunek kontynuowania życia homo sapiens

27 Dennis Meadows 2009: dla przezwyciężenia globalnego kryzysu (1) We desperately need for population, energy use, material use, and pollution streams to be reduced. s.dennismeadows_en.0.html (2) If you want everyone to have the full potential of mobility, adequate food and self-development, then it is 1 or 2 billion. (mld, obecnie jest nas ok. 7 mld. osób)

28 Powstrzymać III Wojnę Światową Papież Franciszek: perhaps one, can speak of A THIRD WAR, one fought PIECEMEAL ( ) Jan Paweł II: SPISEK PRZECIW ŻYCIU ( ) NARODÓW ( )

29 Współczesna globalna WALKA konkurencyjna nie jest docelowo ukierunkowana na ZWIĘKSZANIE stopnia PODPORZĄDKOWANIA społecznościom silniejszym społeczności słabszych. Obecnie jej GŁÓWNYM CELEM jest NEO-SOCJALDARWINISTYCZNE ELIMINOWANIE KONKURENTÓW do deficytowych zasobów naturalnych, w tym ZAWŁASZCZANIE posiadanych przez nich ich ŹRÓDEŁ. A także ograniczanie degradacji środowiska przyrodniczego.

30 Wojna tajna, spiskowa (JPII, Franciszek), CYBERNETYCZNA nie zagrażająca degradacją środowiska przyrodniczego - jako współcześnie podstawowa metoda antykryzysowego zmniejszania zaludnienia Ziemi

31 Konstytucja RP Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

32 Polski konstytucyjny przekład ONZ-owskiego pojęcia sustainable development jako zrównoważony rozwój jest błędny i niezgodny z Traktatem Lizbońskim

33 Sustainable development rozwój trwały, zgodnie z polskim przekładem Traktatu Lizbońskiego:. Patrz: The Llisbon Treaty, Article The Union ( ) shall work for the sustainable development of Europe based on balanced economic growth ( ): treaty/treaty-on-european-union-and-comments/title- 1-common-provisions/4-article-3.html W tekście polskim jest: Artykuł 2, 3. Unia ( ) Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy ( ): D0EC76C19B299F C7BB418?id=WDU &type=2

34 W ujęciu cybernetyki trwałego rozwoju warunkiem rozwoju jest nierównowaga przejawiająca się nadwyżką konstrukcji nad nieuchronnie postępującą destrukcją (fizyczną i moralną). Mądra ludzka praca to warunek trwałego utrzymywania tej nierównowagi, powodującego wzrost trwałości rozwijającej się społeczności oraz jakości życia tworzących ją osób.

35 ONZ, patrz: (Raport Brundtland, tekst ang., rozdz. I, p. 27). Humanity has the ability to MAKE DEVELOPMENT SUSTAINABLE to ensure that it meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs.. (Nie ma tu żadnego odniesienia do słowa "równowaga, które stanowi podstawę polskiego przekładu tego pojęcia.)

36 Accordingly, we assume a collective responsibility to advance and strengthen the INTERDEPENDENT AND MUTUALLY REINFORCING PILLARS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT ECONOMIC DEVELOPMENT, SOCIAL DEVELOPMENT AND ENVIRONMENTAL PROTECTION at local, national, regional and global levels. Patrz: (WSSD Johannesburg, 2002.

37 ONZ-owski Szczyt na rzecz Trwałego Rozwoju ŚS września 2015 Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development (Agenda 2030) - n.org/post2015/transformingourw orld.

38 CELE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU (Agenda 2030) - 1 Cel 1: WYELIMINOWAĆ UBÓSTWO we wszystkich jego formach na całym świecie Cel 2: WYELIMINOWAĆ GŁÓD, osiągnąć bezpieczeństwo żywnościowe i zapewnić lepsze odżywianie, promować zrównoważone rolnictwo Cel 3: ZAPEWNIĆ ŻYCIE W ZDROWIU oraz promować dobrobyt dla wszystkich ludzi w każdym wieku Cel 4: Zapewnić inkluzyjną i jakościowo DOBRĄ EDUKACJĘ oraz stworzyć wszystkim ludziom możliwość uczenia się przez całe życie Cel 5: Osiągnąć równość płci i wzmocnić pozycję kobiet i dziewcząt Cel 6: Zapewnić dostępność wody dla wszystkich ludzi oraz zrównoważone zarządzanie wodą i infrastrukturą sanitarną

39 CELE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU (Agenda 2030) 2 Cel 7: Zapewnić wszystkim dostęp do, stabilnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii po przystępnej cenie Cel 8: Promować trwały, inkluzyjny i zrównoważony wzrost gospodarczy, PEŁNE I PRODUKTYWNE ZATRUDNIENIE ORAZ GODNĄ PRACĘ DLA WSZYSTKICH LUDZI Cel 9: Budować infrastrukturę odporną na skutki katastrof, promować inkluzyjną i zrównoważoną industrializację oraz wspierać innowacje Cel 10: ZMNIEJSZYĆ NIERÓWNOŚCI w obrębie państwa i między państwami Cel 11: Zrobić wszystko, by miasta i ludzkie osiedla były inkluzyjne, bezpieczne, odporne na skutki katastrof i zrównoważone Cel 12: Zapewnić zrównoważoną konsumpcję i ZRÓWNOWAŻONE WZORCE PRODUKCYJNE Cel 13: Podjąć pilne działania zwalczające zmiany klimatyczne i ich skutki

40 CELE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU (Agenda 2030) 3 Cel 14: Chronić oceany i morza oraz wykorzystywać ich zasoby w zrównoważony sposób Cel 15: Chronić, przywrócić i promować zrównoważone wykorzystywanie ekosystemów lądowych, gospodarować lasami w sposób zrównoważony, zwalczać pustynnienie, zatrzymać i odwrócić proces degradacji gleby, powstrzymać straty w bioróżnorodności Cel 16: Promować istnienie pokojowych i inkluzyjnych społeczeństw, co umożliwi zrównoważony rozwój; zapewnić wszystkim ludziom dostęp do wymiaru sprawiedliwości; budować efektywne, odpowiedzialne i inkluzyjne instytucje na wszystkich szczeblach Cel 17: Wzmocnić mechanizmy powstawania globalnych partnerstw oraz OŻYWIĆ JUŻ ISTNIEJĄCE PARTNERSTWA. (Tekst SDG wg ONZ)

41 Agenda 2030 We are committed TO ACHIEVING SUSTAINABLE DEVELOPMENT in its three dimensions ECONOMIC, SOCIAL AND ENVIRONMENTAL in a balanced and integrated manner.

42 Review of the EU Sustainable Development Strategy (EU SDS) - Renewed Strategy (2006) Research and development 18. Research into sustainable development must include short-term decision support projects and LONG-TERM VISIONARY CONCEPTS and has to tackle problems of a global and regional nature. It has to promote inter- and transdisciplinary approaches involving social and natural sciences and bridge the gap between science, policy-making and implementation. The positive role of technology for smart growth has to be further developed. There is still a strong need for further research in the INTERPLAY BETWEEN SOCIAL, ECONOMIC AND ECOLOGICAL SYSTEMS, and in methodologies and instruments for RISK ANALYSIS, BACKand FORECASTING and PREVENTION SYSTEMS.

43 G. Nadlera idealnego projektowania koncepcja modernizacji m.in. ŚS (1): 1. Ze względu na zmienność uwarunkowań, aktualna struktura każdej organizacji nieuchronnie ulega sukcesywnie postępującej moralnej degradacji. 2. Zatem zespół zamierzający ją zmodernizować powinien odmiennie, aniżeli tradycyjnie, przystępować do projektowania jej rozwojowej/doskonalącej przebudowy lub przezwyciężenie kryzysu, w której się ona znalazła. 3. Należy odejść od tradycyjnej jako działania wstępnego - oceny stanu istniejącego, w tym krytyki: - istniejących aktualnie mankamentów, oraz - dotychczasowych twórców, danej organizacji.

44 G. Nadlera idealnego projektowania koncepcja modernizacji m.in. ŚS (2): 4. Uznać, iż aktualny jej stan z natury rzeczy podlega wraz ze zmianami w uwarunkowaniach funkcjonowania moralnej degradacji, zatem musi ulec przebudowie. 5. Rozpoznać misję jaką na rzecz środowiska społeczno-przyrodniczego może optymalnie spełniać dana organizacja. 6. Zaprojektować zgodną z nowymi uwarunkowaniami idealną formę jej struktury, w tym orgware u, umożliwiającą minimalnym kosztem pełnienie tej misji.

45 G. Nadlera idealnego projektowania koncepcja modernizacji m.in. ŚS (3): 7. Określić wszelkie ograniczenia uniemożliwiające ukształtowanie tej idealnej formy organizacyjnej. 8. Opracować program sukcesywnego eliminowania tych ograniczeń, które mogą i jak - zostać stopniowo wyeliminowane. 9. Opracować możliwą do zrealizowania (praktopia) WIZJĘ przyszłościowej formy organizacji i na tej podstawie strategię ( mapę drogową ) jej osiągania, czyli sposób realizacji takiej wizji metodą wizyjnego programowania strategicznego/backcasting (Odnowiona [2006] EU SDS).

46 G. Nadlera idealnego projektowania koncepcja modernizacji m.in. ŚS (4): 10. Każdy etap realizacyjny powinien być poprzedzony eliminowaniem ograniczeń realizacyjnych jego dotyczących, a także wyznaczeniem kryteriów oceny jego skutków, celem: - stwierdzania czy faktycznie postępuje zbliżanie do strategicznego celu (tak stopniowo realizowanej modernizacji danej organizacji), lub - korygowania danej strategii.

47 G. Nadlera idealnego projektowania koncepcja modernizacji m.in. ŚS (5): 11. W prace modernizacji należy włączyć dotychczasowych budowniczych modernizowanej organizacji celem wykorzystania ich doświadczeń realizacyjnych. Nadler G. 1967, Work Systems Design: the IDEALS concept, Illinois. nef 2010, Michnowski L. 2003c, Analiza zmienności w kształtowaniu strategii trwałego rozwoju (sustainable development) (Changes analysis in shaping sustainable strategy), [w:] Filozoficzne i społeczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju, (red. Artur Pawłowski), Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk, vol. 16, Lublin 2003:

48 Wizja zmodernizowanej organizacji i na jej podstawie realizująca ją strategia winny być wypracowane z wykorzystaniem cybernetycznej teorii trwałego rozwoju oraz symulacyjnych metod dynamiki systemów. W przeciwnym razie, zamiast spełniać rolę praktopii (A. Toffler) może być jedynie utopią nierealizowalną pobożnym życzeniem.

49 A zatem czy i jak kształtować w ramach wizyjnego programowania strategicznego/backcasting (EU SDS 2006) wieloetapową strategię SD ŚS?

50 Analiza systemowa jako metoda poznawania trwałych i okresowo zmiennych cech strukturalnych i właściwości polityką (m.in. trwałego rozwoju) przekształcanych jej obiektów (m.in. światowej społeczności)

51 W analizie systemowej niezbędność jednoznacznego języka

52 Modelowanie jako podstawa analizy systemowej celem poznawania właściwości i przyszłego (w zależności od zmian w oddziaływaniach/środowisku) zachowania się badanego obiektu/sż

53 Modele: (1) konceptualne; (2) operacyjne.

54 Homomorfizm, Izomorfizm, ułatwienie w poszukiwaniu społecznogospodarczych poprawnych modernizacyjnych rozwiązań

55 Model konceptualny rzeczywistości jako: - przedstawienie, przydatnej w sterowaniu rozwojem społeczności, wiedzy systemowofilozoficznej, w tym dotyczącej właściwości dynamicznych rzeczywistości, oraz - narzędzie konceptualnej analizy systemowej

56 Model operacyjny/symulacji komputerowej

57 Modelowanie dynamiczne J. W. Forrestera dla komputerowo-symulacyjnej analizy systemowej

58 Polityka jako - zgodne z celami jej kreatorów - sterowanie przebiegiem procesu życia społeczności, będącej obiektem polityki, oraz jej środowiska

59 Sage a koncepcja kształtowania polityki - zgodna z postulatem Forrestera Sage A. P. 1977, Methodology for Large- Scale Systems, MCGrew-Hill Book Company, New York. Haliniak M. 2008, Filozofia polityki ekologicznej (Philosophy of Sustainable Development Policy), EPISTEME 80(2008), Wszechnica Mazurska UKSW, Olecko-Warszawa.

60

61

62 Dla trwałego przezwyciężenia globalnego kryzysu i ukształtowania zdolności trwałego rozwoju (TR) konieczność: - modelu konceptualnego rzeczywistości; - adekwatnego do aktualnego stanu rzeczywistości systemu wartościowania zmian w układzie: dana społeczność środowisko; - dostępności adekwatnych do zmieniającej się rzeczywistości baz danych i wiedzy, ją odwzorowujących; - metod symulacji komputerowej, w tym monitoringu dynamicznego/md; - analizy systemowej konceptualnej i komputerowosymulacyjnej.

63 Poprawny system wartości, w tym wartościowania rozwojowych przedsięwzięć, jako istotny element polityki rozwoju.

64 Adekwatny do rzeczywistości system wartościowania zmian będących skutkiem polityki jest zależny od aktualnego stanu, w tym etapu rozwoju i kondycji układu: społeczność środowisko.

65 Dla przykładu, w warunkach nadmiaru dostępnych w środowisku zasobów nie występuje konieczność uwzględniania kosztów ich zużywania

66 Egoizm albo egoaltruizm, współcześnie ekohumanizm (SNK)

67 Wybrane modele konceptualne przydatne (lecz niewystarczające) w kształtowaniu polityki SD: - systemy otwarty i ogólny L. von Bertalanffy ego; - system naturalny E. Laszlo - regulon K. Bogdańskiego; - system cybernetyczny N. Wienera; - system autonomiczny M. Mazura

68 Dziękuję za uwagę.