Dyrektywy 2009/72 a operatorzy systemów dystrybucyjnych

Transkrypt

1 Dyrektywy /7 a operatorzy systemów dystrybucyjnych Autor: dr Robert Zajdler - radca prawny, kancelaria Wardyński i Wspólnicy ( Energia Elektryczna nr /) Rynek energii elektrycznej znajduje się obecnie w przededniu istotnych zmian systemowych, wynikających z nowych regulacji prawa Unii Europejskiej, zawartych w tzw. Trzecim Pakiecie Liberalizacyjnym, które powinny być wdrożone do krajowego porządku prawnego do dnia marca r. Zasadnicze zmiany wprowadziła dyrektywa /7 z dnia lipca r. dotycząca wspólnych zasad wewnętrznego rynku energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę //WE (Dz. Urz. UE L z dnia.. r.). Autor niniejszego artykułu koncentruje się na trzech istotnych z punktu widzenia operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD) zagadnieniach, a mianowicie kwestiach: () zwolnienia dla systemów dystrybucyjnych obsługujących mniej niż tys. przyłączonych odbiorców, () funkcjonowania zamkniętych systemów dystrybucyjnych oraz () funkcjonowania operatora systemów połączonych. Małe systemy dystrybucyjne Przepis art. () dyrektywy /7 reguluje możliwość zwolnienia OSD z rozdziału (tzw. unbundling) prawnego i funkcjonalnego od przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, jeżeli do sieci tego operatora jest podłączone mniej niż tys. odbiorców lub też ten OSD obsługuje małe systemy wydzielone. Zwolnienie nie jest limitowane w czasie. Wbrew temu, co można przypuszczać, zwolnienie to jest dość często wykorzystywane w państwach członkowskich UE. Zgodnie z raportem Komisji Europejskiej, państwa członkowskie intensywnie wykorzystują zwolnienia z unbundlingu na poziomie OSD. Tabela (na następnej stronie) pokazuje z jaką intensywnością to zwolnienie było wykorzystywane. Przesłanką zwolnienia na podstawie art. () dyrektywy /7 jest liczba odbiorców przyłączonych do sieci. Brak w dyrektywie /7 doprecyzowania, co oznacza przyłączenie do sieci w rozumieniu tego przepisu. Można uznać, że dom handlowy mający wielu najemców jest jednym punktem przyłączenia, podobnie wielorodzinny dom mieszkalny. Z drugiej strony, w ramach jednego gospodarstwa domowego może być więcej niż jeden punkt przyłączenia. Zgodnie z interpretacja KE, zastosowanie powinno mieć takie rozumienie, które jako odbiorcę przyłączonego do sieci rozumie tego, kto finalnie zużywa energię elektryczną i płaci rachunek za prąd. Odniesienie do tego, na kogo wystawiony jest Commission Staff Working Paper, Interpretative Note on directive /7/EC concerning common rules for the internal market in electricity and directive /7/EC concerning common rules for the internal market in natural gas, The unbundling regime, Bruksela..; Commission Staff Working Document, Technical Annex to the Communication from the Commission to the Council and the European Parliament, Report on progress in creating the internal gas and electricity market, SEC()final; Commission Staff Working Paper, Interpretative Note on directive /7/EC concerning common rules for the internal market in electricity and directive /7/EC concerning common rules for the internal market in natural gas, The unbundling regime, Bruksela..;

2 rachunek za prąd potwierdzają również komentatorzy. Taki zakres ograniczenia, nieuwzględniający ilości dostarczanej energii elektrycznej, wpływa na atrakcyjność tego wyłączenia. Można oczekiwać, że KE będzie dążyła do ograniczenia zastosowania tego zwolnienia, jednakże obecne przepisy nie pozwalają na jakiekolwiek zawężające ich interpretowanie. Zastosowanie tego zwolnienia jest jednakże pozostawione decyzji państwa członkowskiego, które może również zmniejszyć zakres tej derogacji, poprzez obniżenie limitu poniżej tys. przyłączonych odbiorców. Nie wydaje się jednak, aby państwa członkowskie mogły ograniczyć zakres tego zwolnienia, poprzez np. zastosowanie kryterium ilościowego. Mogą jedynie ograniczyć je do mniejszej liczby przyłączonych odbiorców niż tys. Państwo Ilość OSD Ilość OSD z rozdziałem własnościowym Ilość OSD z rozdziałem prawnym Ilość OSD ze zwolnieniem dla tys. odbiorców Austria Belgia Bułgaria Cypr Czechy 7 Dania Estonia Finlandia Francja Niemcy 77 Wielka Brytania Grecja Węgry Irlandia Włochy Łotwa Litwa Luxemburg 7 Malta Irlandia Norwegia Polska Portugalia Rumunia 7 Słowacja Jones Ch. (red.): EU Energy Law, Volume The Internal Energy Market, The Third Liberalisation Package, Leuven ;

3 Słowenia Hiszpania Szwecja Holandia 7 Źródło: SEC()final, tabela 7. (wyciąg) 7 Na tle powyższego zwolnienia wątpliwości może również budzić sytuacja, w której w ramach przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo istnieją dwaj OSD, przy czym każdy z nich z osobna może podlegać temu zwolnieniu, gdyż ma mniej niż tysięcy podłączonych odbiorców. Podsumowując liczbę podłączonych odbiorców w ramach całego przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, przekracza ona tysięcy podłączonych odbiorców. Powstaje zatem pytanie: czy każdy z nich podlega powyższemu zwolnieniu?. Zgodnie z interpretacja KE, wartości te powinny się sumować. Tym samym taki podmiot, posiadający dwóch OSD, z których każdy ma mniej niż tysięcy podłączonych odbiorców, ale w sumie mają powyżej tej wartości, nie podlega temu zwolnieniu. Z drugiej strony jednak, jak podkreślają komentatorzy w przypadku, gdy ci dwaj OSD działają w innych państwach członkowskich, wartości te nie powinny się sumować, co oznacza, iż każdy z niech podlegałby powyższemu zwolnieniu. Takie rozróżnienie wydaje się nielogiczne w świetle tworzenia jednolitego rynku energii elektrycznej w UE, gdyż zróżnicowane traktowanie takich samych działalności w zależności od tego, czy są ulokowane w jednym państwie członkowskim, czy też w dwóch różnych jest sprzeczne z realizacją tego celu. Brak jest uzasadnienia dla uprzywilejowanego traktowania OSD, działających przy granicy, ale po obu jej stronach, od sytuacji dwóch OSD działających w dwóch różnych, znacząco oddalonych od siebie, regionach Polski. Podobne wydaje się być rozumienie tych przepisów przez różne państwa członkowskie, gdyż jak pokazuje raport KE znacząca większość OSD w państwach członkowskich UE korzysta z tego zwolnienia. Zamknięte systemy dystrybucyjne Zupełnie nowe rozwiązania prawne zostały stworzone w stosunku do tzw. Zamkniętych systemów dystrybucyjnych, uregulowanych w art. dyrektywy /7. Kwestie te nie były ujęte w poprzedniej regulacji dyrektywy /. Konieczność ich uregulowania wyniknęła m.in. z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-/, z dnia maja r. 7 oraz z potrzeby mniej uciążliwego traktowania pewnych typów systemów dystrybucyjnych. Zgodnie z art. dyrektywy /7 państwa członkowskie mogą stworzyć krajowe regulacje prawne, które w odmienny sposób będą traktowały wewnętrzne sieci dystrybucyjne, zaopatrujące w energię elektryczną podmioty na ograniczonym obszarze. Dotyczy to takich sieci, które stanowią zamknięte systemy, np. w ramach: zakładu przemysłowego, obiektu handlowego, czy też miejsca świadczenia usług wspólnych. Przesłankami takiego Jones Ch. (red.): EU Energy Law, Volume The Internal Energy Market, The Third Liberalisation Package, Leuven, pkt..; Commission Staff Working Document, technical Annex to the Communication from the Commission to the Council and the European Parliament, Report on Progress In creating the internal gas and electricity market, SEC()final; 7 Zob. Zajdler R.: Glosa do wyroku TS z dnia grudnia 7 r., C-/, System Informacji Prawnej LEX, nr ;

4 potraktowania sieci jest albo fakt, że w istocie system obsługiwany przez te różne podmioty jest wewnętrznie zintegrowany z technicznego lub eksploatacyjnego punktu widzenia, albo system ten dystrybuuje energię elektryczną głównie do właściciela sieci lub OSD lub do powiązanych z nim przedsiębiorstw. W zasięgu takiej sieci nie mogą być odbiorcami gospodarstwa domowe. Chyba że stanowią one niewielką liczbę użytkowników systemu o niewielkim znaczeniu z punktu widzenia ilości pobieranej energii elektrycznej oraz osobę lub osoby, będące w ramach tych gospodarstw domowych łączy z właścicielem sieci dystrybucyjnej stosunek zatrudnienia lub inny o porównywalnym znaczeniu. Gospodarstwa te muszą być położone w obrębie danej zamkniętej sieci dystrybucyjnej. Taki system dystrybucyjny będzie mógł być potraktowany jako zamknięty. Konsekwencją tego jest, że państwa członkowskie mogą postanowić, iż krajowe organy regulacyjne zwolnią operatora zamkniętego systemu dystrybucji z wymogu przewidzianego art. ust. dyrektywy /7, zgodnie z którym taryfy lub metody stosowane do ich kalkulacji są zatwierdzane przed ich wejściem w życie. W takiej sytuacji taryfy lub metody stosowane do ich kalkulacji poddaje się przeglądowi i zatwierdzeniu na wniosek użytkownika zamkniętego systemu dystrybucyjnego. Dodatkowo zwolniono OSD z obowiązku zaopatrywania się w swoim systemie dystrybucyjnym w energię elektryczną na pokrycie strat i zdolności rezerwowej, zgodnie z przejrzystymi i niedyskryminującymi procedurami opartymi na warunkach rynkowych. Oznacza to, że w przypadku zamkniętych systemów dystrybucyjnych odbiorca nie jest pozbawiony swoich uprawnień, a jedynie złagodzone są wymagania przede wszystkim, jeśli chodzi o taryfy. Funkcjonowanie tego rodzaju systemów w Polsce, uważanych za tzw. instalacje wewnętrzne, będzie musiało być dostosowane do wymogów tej dyrektywy. Operator systemów połączonych Kolejne zagadnienie, które co prawda istniało w dyrektywie /, ale zostało zmienione w art. dyrektywy /7, to kwestia tzw. operatora systemów połączonych, tj. przesyłowego i dystrybucyjnego. Kwestie te były uregulowane poprzednio w art. 7 dyrektywy /, który umożliwiał istnienie operatora systemu połączonego, niezależnego w swej formie prawnej, organizacyjnej i podejmowaniu decyzji od innych działalności niezwiązanych z przesyłem i dystrybucją. Podmiot taki musiał spełniać dodatkowo wymogi określone w art. 7()(a)-(d) dyrektywy /. Nie było jednak prawnego obowiązku wyodrębnienia własności aktywów takiego operatora systemów połączonych z przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo. Przepis art. dyrektywy /7 stanowi, że konieczność zapewnienia niezależności pod względem prawnym, organizacyjnym i podejmowaniu decyzji OSD od innych działalności niezwiązanych z dystrybucją nie stoi na przeszkodzie istnieniu operatora systemów połączonych: przesyłowego i dystrybucyjnego. Operator taki musi jednak spełnić wymagania dotyczące rozdziału właścicielskiego (art. dyrektywy /7), lub wymagania wynikające z modelu ISO (art. i dyrektywy /7) lub modelu ITO ( rozdział V dyrektywy /7). Jest jeszcze wyjątek podmiotowy, który dotyczy Luksemburga, Cypru i Malty. Państwa te są zwolnione z rozdziału właścicielskiego wynikającego z art. dyrektywy /7. Problematyczną kwestią wynikającą z brzmienia art. dyrektywy /7 jest to czy operator systemów połączonych może realizować obowiązki operatorskie nie tylko w ramach rynku energii elektrycznej, ale również na rynku gazu, np. łączyć działalność OSD gazu i

5 energii elektrycznej oraz LNG. Wydaje się, że powyższa regulacja nie uniemożliwia takiego łączenia działalności. Idea, jaka przyświeca wdrażanemu przez ustawodawcę unijnego modelowi rozdziału działalności dotyczy przede wszystkim rozdziału działalności produkcyjnej (wytwórczej) i dostaw od działalności w zakresie przesyłu i dystrybucji. Uniemożliwienie istnienia operatora systemów połączonych rynku energii elektrycznej i gazu nie miałoby uzasadnienia, gdyż obie te działalności są w istocie monopolami naturalnymi o podobnym charakterze, a ich rynki właściwe są inne. Połączenie tych działalności mogłoby dawać dodatkową wartość dodaną dla rozwoju rynku, chociażby w zakresie bardziej efektywnego ekonomicznie wdrażania modelu inteligentnych sieci. Podsumowanie Nowe rozwiązania prawa UE, które Polska powinna wdrożyć do marca r. wprowadzają szereg zmian do funkcjonowania systemu przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej. Zmiany te, wymuszone pewnym założonym modelem rynku energetycznego, spowodują określone koszty dla przedsiębiorstw działających w tym sektorze. Praktyka wdrażania prawa UE przez inne państwa członkowskie pokazuje, że pragmatyka zachowań jest bardziej elastyczna. Obecnie brak wiedzy, jak powyższe rozwiązania przełożą się na przepisy prawa krajowego. Wydaje się jednak, że zapewnienie elastycznego podejścia jest niezbędne, aby niepotrzebne bariery administracyjne nie powodowały nadmiernych kosztów funkcjonowania przedsiębiorstw.