Dodatek do Biuletynu informacyjnego Solidarnoœæ Zarz¹du Regionu Œl¹ska Opolskiego Nr 3 (298) 2009 r.

Transkrypt

1 Dodatek do Biuletynu informacyjnego Solidarnoœæ Zarz¹du Regionu Œl¹ska Opolskiego Nr 3 (298) 2009 r. Emerytury pomostowe - wczeœniejsze emerytury, w tym dla zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze 1. Zmiana przepisów o emeryturach pomostowych - podstawowe za³o enia Ustawa o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008r. (Dz.U. Nr 237, poz.1656) wesz³a w ycie z dniem 1 stycznia 2009r. Przewiduje ona wczeœniejsze emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948r., które nie mog³y ich otrzymaæ na podstawie dotychczasowych przepisów. Chodzi wiêc o osoby urodzone po tej dacie, które przed dniem wejœcia w ycie ustawy, a wiêc przed 1 stycznia 2009r. nie spe³ni³y warunków do uzyskania wczeœniejszej emerytury na starych zasadach i nie spe³niaj¹ równie warunków do przyznania emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, poniewa do koñca 1998r nie zdo³a³y udowodniæ wymaganego przepisami sta u pracy. Tak wiêc pracownicy wykonuj¹cy prace w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, którzy stracili prawo do uzyskania wczeœniejszej emerytury na podstawie dotychczasowych przepisów mog¹ staraæ siê o emerytury pomostowe, jeœli zatrudnienie w tych warunkach rozpoczê³y przed 1 stycznia 1999r. Œwiadczenie to zostanie obliczone w ca³oœci wed³ug nowych zasad. 2. Wczeœniejsze emerytury na starych zasadach Przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS dotycz¹ce wczeœniejszych emerytur dla ró nych grup zawodowych, nie przesta³y obowi¹zywaæ z koñcem 2008r., Dziêki temu wielu pracowników wci¹ mo e przejœæ na wczeœniejsze emerytury na starych, korzystniejszych zasadach. O wczeœniejsz¹ emeryturê pracownicz¹ mog¹ ubiegaæ siê mê czyÿni urodzeni w latach i kobiety urodzone w latach Wniosek musz¹ z³o yæ przed zakoñczeniem powszechnego wieku emerytalnego, wynosz¹cego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mê czyzn Podstawowe zasady Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. zachowuj¹ uprawnienia do wczeœniejszej emerytury, tj. przyznawanej przed osi¹gniêciem powszechnego wieku emerytalnego. Dla tych osób nie istnieje adna data graniczna, do której powinni spe³niæ warunki uprawniaj¹ce do wczeœniejszej emerytury. Natomiast osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. równie mog¹ skorzystaæ z prawa do wczeœniejszej emerytury, wed³ug zasad dotychczasowych. Jednak e warunki wymagane do przyznania tej emerytury dotycz¹ce sta u pracy i wieku powinni spe³niæ do dnia 31 grudnia 2008r. 2.2 Wczeœniejsza emerytura dla osób pozostaj¹cych ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym. W dotychczasowych przepisach mê czyzna urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r., zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS - móg³ przejœæ na wczeœniejsz¹ emeryturê po osi¹gniêciu wieku 60 lat, je eli udowodni³ co najmniej 25-letni okres sk³adkowy i niesk³adkowy oraz zosta³ uznany za ca³kowicie niezdolnego do pracy. Jednak e na podstawie dokonanej z dniem 8 maja 2008 r. nowelizacji przepisów, tj. art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach w zakresie tym wprowadzono istotne zmiany. 1/ Mê czyzna urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r. mo e przejœæ na emeryturê po osi¹gniêciu wieku 60 lat, je eli udowodni³ co najmniej 35-letni okres sk³adkowy i niesk³adkowy a w przypadku niezdolnoœci do pracy 25 letni okres takiego sta u. Przepisy nie wprowadzaj¹ tu ju adnych innych ograniczeñ czasowych zwi¹zanych ze spe³nieniem warunków sta owych lub dotycz¹cych niezdolnoœci do - 1 -

2 pracy, tak jak wczeœniej. Osoby te ju na zawsze pozostan¹ w starym systemie emerytalnym 2/ Kobieta urodzona po dniu 31 grudnia 1948 r. mo e przejœæ na wczeœniejsz¹ emeryturê, jednak e: - najpóÿniej do dnia 31 grudnia 2008 r. powinna osi¹gn¹æ wiek 55 lat - do 31 grudnia 2008r. musi posiadaæ wymagany okres sk³adkowy i niesk³adkowy wynosz¹cy 30 lat lub 20 lat w przypadku powstania przed dniem 1 stycznia 2009 r. ca³kowitej niezdolnoœci do pracy - wniosek o przyznanie emerytury z ZUS winna z³o yæ przed osi¹gniêciem powszechnego wieku emerytalnego, tj.60 lat. Natomiast pozosta³e warunki, a wiêc: - pozostawanie przed zg³oszeniem wniosku o emeryturê w ubezpieczeniu pracowniczym, oraz - pozostawanie w stosunku pracy przez co najmniej 6 miesiêcy w okresie ostatnich 24 miesiêcy podlegania ubezpieczeniu spo³ecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym - mog¹ byæ spe³nione po dniu 31 grudnia 2008 r., z tym e w okresie poprzedzaj¹cym zg³oszenie wniosku o emeryturê. Pamiêtaæ jednak nale y, i omawiana emerytura mo e byæ przyznana kobietom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., które nie przyst¹pi- ³y do otwartego funduszu emerytalnego albo z³o- y³y wniosek o przekazanie œrodków zgromadzonych na rachunku w OFE, za poœrednictwem ZUS, na dochody bud etu pañstwa. Warunki dodatkowe: Wszystkie osoby staraj¹ce siê o wczeœniejsz¹ emeryturê musz¹ spe³niæ jeszcze i inne warunki: - ostatnim ubezpieczeniem, jakiemu musia³a podlegaæ przed zg³oszeniem wniosku osoba ubiegaj¹ca siê o emeryturê musi byæ ubezpieczenie pracownicze. Warunek ten nale y uznaæ za spe³niony tak e wówczas, gdy ubezpieczony ostatnio pobiera³ np. zasi³ek dla bezrobotnych lub œwiadczenie (zasi³ek) przedemerytalny, rentê z tytu³u niezdolnoœci do pracy, rentê rodzinn¹, gwarantowany zasi³ek z pomocy spo³ecznej, je eli w okresie poprzedzaj¹cym pobieranie tych œwiadczeñ by³ ubezpieczony jako pracownik. Te œwiadczenia musia³y jednak byæ przyznane bezpoœrednio po zakoñczeniu umowy o pracê, a takie osoby nie mog³y w trakcie je lub prowadziæ dzia³alnoœci gospodarczej. - podczas ostatnich 24 miesiêcy podlegania ubezpieczeniom spo³ecznym pozostawa³ w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesiêcy. Nie wymaga siê spe³nienia warunku pozostawania w stosunku pracy przez okres co najmniej 6 miesiêcy w okresie ostatnich 24 miesiêcy ubezpieczenia, je eli w dniu zg³oszenia wniosku o emeryturê wnioskodawca by³ uprawniony do renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy. Tak e osoba, która przechodzi z renty na emeryturê nie musi legitymowaæ siê szeœciomiesiêcznym okresem ubezpieczenia pracowniczego, o którym mowa wy ej. W takim przypadku wystarczy jakikolwiek okres ubezpieczenia pracowniczego. Ubezpieczenie pracownicze musi byæ jednak ostatnim ubezpieczeniem, jakiemu podlega³ rencista. Warunku pozostawania ostatnio w stosunku pracy oraz warunku dotycz¹cego 6 miesiêcznego ubezpieczenia pracowniczego w okresie ostatnich 24 miesiêcy podlegania ubezpieczeniu spo³ecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym nie wymaga siê od wnioskodawcy, który podlega³ ubezpieczeniu spo³ecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytu³u pozostawania w stosunku pracy - przez ca³y okres wymagany do przyznania emerytury. Chodzi o osoby, które sta niezbêdny do uzyskania wczeœniejszej emerytury wypracowa³y na tzw. etacie. Regulacja ta ma wiêc zastosowanie np. do 55-letniej kobiety, która ostatnio wykonywa³a pozarolnicz¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹, i udowodni³a 30-letni lub 20- letni (w razie ca³kowitej niezdolnoœci do pracy) okres ubezpieczenia pracowniczego. W przypadku 60-letniego mê czyzny okres ten wynosi 35 lat lub 25 (przy stwierdzeniu ca³kowitej niezdolnoœci do pracy). Poni ej przyk³adowe pytania obrazuj¹ce powy - sze sytuacje: Czy kobiecie, która ukoñczy³a 55 lat w 2008 r. i posiada 30 lat okresów sk³adkowych i niesk³adkowych, ZUS przyzna emeryturê tak e na wniosek zg³oszony w 2009 czy 2010 r.? Tak. W przypadku tej emerytury istotne jest, aby do dnia 31 grudnia 2008 r. ubezpieczona osi¹gnê³a wiek (55 lat) i sta pracy - 30 lat, a w przypadku ca³kowitej niezdolnoœci do pracy 20 lat. Natomiast wniosek o emeryturê mo e byæ zg³oszony tak e w póÿniejszych latach. Aby wysokoœæ emerytury zosta³a obliczona na starych zasadach konieczne jest - 2 -

3 zg³oszenie wniosku przed ukoñczeniem pe³nego wieku emerytalnego, tj. 60 roku ycia. Nale y tak e pamiêtaæ, e ostatnim zatrudnieniem przed zg³oszeniem wniosku musi byæ zatrudnienie w ramach stosunku pracy, a okres tego zatrudnienia musi wynosiæ co najmniej 6 miesiêcy w ostatnich 24 miesi¹cach podlegania ubezpieczeniu spo³ecznemu. Czy dla uzyskania wczeœniejszej emerytury kobieta urodzona po 1948 r. musia³a zg³osiæ wniosek o emeryturê i rozwi¹zaæ stosunek pracy przed dniem 31 grudnia 2008r.? Nie. Rozwi¹zanie stosunku pracy nie jest w tym przypadku warunkiem wymaganym do przyznania emerytury. Nie ma równie potrzeby sk³adania wniosku w 2008 r. Uprawnienia do tej emerytury nie przepadaj¹, ale pamiêtaæ nale y o tym, e z³o enie wniosku przed ukoñczeniem 60. roku ycia oznacza obliczenie jej wysokoœci wg starych zasad. Mê czyzna w wieku 60 lat ma przepracowane 40 lat. Nie zamierza przerywaæ pracy, tym bardziej, e osi¹ga bardzo wysokie zarobki (ok z³ miesiêcznie). Czy przepadnie mu prawo do wczeœniejszej emerytury, jeœli wniosek z³o y w 2011 r. Czy wniosek ten musi z³o yæ przed ukoñczeniem 65 lat?. Nie. Ubezpieczony nie utraci prawa do wczeœniejszej emerytury, jeœli wniosek z³o y w 2011 r., a wiêc przed ukoñczeniem 65 lat. Natomiast w przypadku z³o enia tego wniosku po ukoñczeniu 65 lat zmieni siê podstawa prawna przyznania œwiadczenia (bêdzie ni¹ art. 27, a nie art. 29 ustawy emerytalnej). Nie zmieni siê natomiast sposób obliczenia wysokoœci emerytury. Ponadto w przypadku zg³oszenia wniosku po raz pierwszy po ukoñczeniu 65. roku ycia, jeœli po osi¹gniêciu tego wieku ubezpieczony nadal pracowa³ bêdzie móg³ zg³osiæ wniosek o sprawdzenie, czy korzystniejsze jest obliczenie wysokoœci emerytury wed³ug nowych, czy te wed³ug starych zasad. Okresy sk³adkowe wymienione w ustawie o emeryturach i rentach z FUS to takie okresy, w których dana osoba pracowa³a i op³acane by³y za ni¹ sk³adki na ZUS, a tak e niektóre okresy za które sk³adka nie by³a op³acana, bo nie by³o takiego obowi¹zku. Natomiast okresy niesk³adkowe to okresy braku aktywnoœci zawodowej, za które nie by³y op³acane sk³adki na ubezpieczenie spo³eczne, w tym. m.in. okresy pobierania wynagrodzenia za okres niezdolnoœci do pracy, zasi³ków z ubezpieczenia spo³ecznego czy te okresy nauki w szko³ach wy szych. Przy ustalaniu sta u emerytalnego obowi¹zuje ogólna zasada, e okresy niesk³adkowe mog¹ byæ uwzglêdnione jedynie w wymiarze nie przekraczaj¹cym 1/3 udowodnionych okresów sk³adkowych. Dotyczy ona równie emerytur pomostowych Warunek rozwi¹zania stosunku pracy Nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 2005r. znios³a warunek rozwi¹zania stosunku pracy, jako niezbêdny do przyznania prawa do wczeœniejszej emerytury pracowniczej. Zatem osoby kontynuuj¹ce zatrudnienie mog¹ nabyæ prawo do emerytury, a od 08 stycznia ZUS mo e zacz¹æ j¹ wyp³acaæ, niezale nie od tego czy stosunek pracy zosta³ rozwi¹zany, czy nie. Z dniem 8 stycznia 2009r. zosta³ bowiem uchylony przepis zobowi¹zuj¹cy do zawieszenia emerytury bez wzglêdu na wysokoœæ przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytu³u kontynuowania zatrudnienia u pracodawcy, z którym pozostawa³ on w stosunku pracy. Przepis ten wymusza³ dotychczas rozwi¹zanie umowy o pracê choæby na jeden dzieñ. Osoby, którym ZUS zawiesi³ emeryturê z powodu nie rozwi¹zania stosunku pracy i kontynuowania zatrudnienia, bêd¹ obecnie mog³y zg³osiæ wniosek o podjêcie wyp³aty œwiadczenia. Jeœli jednak nie ukoñczy³y jeszcze powszechnego wieku emerytalnego, emerytura bêdzie im wyp³acana pod warunkiem, e uzyskiwany z tytu³u zatrudnienia przychód nie przekroczy³ okreœlonej wysokoœci, albowiem przekroczenie okreœlonych progów przychodu mo e nawet spowodowaæ zawieszenie prawa do emerytury. Przepisy przewiduj¹ od 1 marca 2009 r., i przy przychodzie: - do kwoty 2167,60 z³, emerytura nie ulega zmniejszeniu - pow. kwoty 2167,60 z³, ulega zmniejszeniu o kwotê 467,09 z³ - pow. kwoty 4025,60 z³, emerytura ulega zawieszeniu. Powy sze ograniczenia dotycz¹ równie emerytur pomostowych. Przyk³ad: Pracownica zamierza zg³osiæ wniosek o emeryturê z tytu³u ukoñczenia powszechnego wieku eme

4 rytalnego w lutym 2009r. Nie zamierza jednak rezygnowaæ z pracy, któr¹ obecnie wykonuje w ramach umowy o pracê zawartej na czas nieokreœlony. Po z³o eniu wniosku ZUS jej przyzna emeryturê. Z uwagi na to, e ukoñczy³a ona powszechny wiek emerytalny /60 lat/ - otrzyma emeryturê niezale nie od wysokoœci osi¹ganych dochodów. Odmienne zasady w zakresie obowi¹zku rozwi¹zywania umów o pracê w celu uzyskania wczeœniejszej emerytury dotycz¹ nauczycieli. Warunkiem nabycia do niej prawa z tytu³u pracy w szczególnym charakterze jest nadal uprzednie rozwi¹zanie stosunku pracy na podstawie wypowiedzenia z³o onego przez nauczyciela, b¹dÿ tak e na jego wniosek - na podstawie porozumienia stron. Jeœli nauczyciel wykonuje prace w szczególnym charakterze, bêd¹c zatrudnionym w kilku szko³ach lub placówkach, w celu nabycia prawa do emerytury na podstawie art.88 ust.1 Karty Nauczyciela musi rozwi¹zaæ stosunek pracy we wszystkich szko³ach (placówkach). Jeœli natomiast wykonuje prace na podstawie umowy zawartej na czas okreœlony, nabêdzie prawo do emerytury, je eli z³o y wniosek o jej rozwi¹zanie przed up³ywem okresu, na który umowa by³a zawarta. Podobne ograniczenia dotycz¹ tak e pracowników samorz¹dowych oraz pracowników urzêdów pañstwowych urodzonych przed 1949r. Przyk³ad: Pracownica urodzona w 1953r. maj¹ca 32 lata okresów sk³adkowych i niesk³adkowych, w tym od ponad 25 lat wykonuje prace nauczycielsk¹ w roku 2009 bêdzie chcia³a w yst¹piæ o emeryturê bez wzglêdu na wiek, przewidzian¹ w Karcie nauczyciela. ZUS przyzna jej to œwiadczenie i bêdzie wyp³aca³, pod warunkiem, e wczeœniej rozwi¹ e stosunek pracy nauczycielskiej w sposób przewidziany w Karcie Nauczyciela Wczeœniejsza emerytura dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zasady nabywania prawa do emerytury z tytu³u pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okreœlaj¹ przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeñ Spo³ecznych ( Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm). Natomiast wiek emerytalny, wymagany do nabycia prawa sta pracy oraz rodzaje prac okreœlaj¹ przepisy rozporz¹dzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), które nadal zachowuje aktualnoœæ. W wykazach A i B stanowi¹cych za³¹cznik do powo³anego rozporz¹dzenia, wymienione s¹ rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Natomiast szczegó³owy wykaz stanowisk prac wykonywanych w szczególnych warunkach zawarty jest w zarz¹dzeniach resortowych wydanych przez w³aœciwych ministrów, kierowników urzêdów centralnych oraz przez centralne zwi¹zki spó³dzielcze. Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. po spe³nieniu wymaganych przepisami warunków, mog¹ przejœæ na wczeœniejsz¹ emeryturê z tytu³u pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w ka dym czasie. Dla tych osób nie istnieje bowiem adna data graniczna, do której nale a³oby spe³niæ warunki, aby uzyskaæ prawo do takiej emerytury. W innej sytuacji s¹ osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które aby móc przejœæ na tak¹ emeryturê, warunki dotycz¹ce wymaganego sta u pracy i osi¹gniêcia obni onego wieku musia³y spe³niæ do koñca 2008 r. Osoby te mog¹ skorzystaæ z prawa do wczeœniejszej emerytury, je eli nie przyst¹pi³y do otwartego funduszu emerytalnego albo z³o y³y wniosek o przekazanie œrodków zgromadzonych na rachunku w takim funduszu, za poœrednictwem ZUS, na dochody bud etu pañstwa. Dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. posiadaj¹cych okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze istnieje mo liwoœæ przejœcia na wczeœniejsz¹ emeryturê, w oparciu o art. 184 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem, je eli wymienione osoby na dzieñ 1 stycznia 1999 r. posiada³y okres sk³adkowy i niesk³adkowy wynosz¹cy dla kobiet co najmniej 20 lat, a dla mê czyzn 25 lat, w tym co najmniej 15-letni (niekiedy 10-letni) okres pracy w szczególnych warunkach, mog¹ przejœæ na wczeœniejsz¹ emeryturê po osi¹gniêciu obni onego wieku emerytalnego. Przepis ten odnosi siê przede wszystkim do mê czyzn, którzy do 31 grudnia 2008 r. nie spe³nili warunku ukoñczenia - 4 -

5 ni szego wieku emerytalnego. O przyznanie takiej emerytury mog¹ ubiegaæ siê te osoby, które; - nie przyst¹pi³y do otwartego funduszu emerytalnego albo z³o y³y wniosek o przekazanie œrodków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za poœrednictwem ZUS, na dochody bud etu pañstwa - rozwi¹za³y stosunek pracy Warunki do uzyskania wczeœniejszej emerytury z tytu³u pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Warunki jakie nale y spe³niæ, aby uzyskaæ prawo do wczeœniejszej emerytury z tytu³u pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze s¹ zró nicowane, a podstawowym kryterium tych ró nic jest rodzaj, charakter wykonywanej pracy. Przyk³ad: mê czyzna, który by³ zatrudniony jako kierowca samochodu ciê arowego o dopuszczalnym ciê arze ca³kowitym powy ej 3,5 tony (rodzaj tej pracy jest wymieniony w wykazie A) mo e przejœæ na emeryturê w wieku 60 lat, je eli ma co najmniej 25- letni okres sk³adkowy i niesk³adkowy, w tym 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach. Do tego 15- letniego okresu pracy mo e byæ równie wliczony ka dy inny rodzaj pracy w szczególnych warunkach. Natomiast mê czyzna, który wykonywa³ pracê w szczególnych warunkach wymienion¹ w dziale IV wykazu B np. pracê przy produkcji o³owiu i kadmu oraz przetwórstwie tych metali mo e przejœæ na emeryturê w wieku 55 lat, je eli posiada co najmniej 25-letni okres sk³adkowy i niesk³adkowy, w tym co najmniej 10-letni okres takiej pracy. Muzyk graj¹cy na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych przejdzie na emeryturê w wieku 60 lat je eli ma co najmniej 25-letni okres sk³adkowy i niesk³adkowy, w tym co najmniej 15-letni okres wymienionej dzia³alnoœci artystycznej. W niektórych przypadkach okreœlonych przepisami, prawo do emerytury uzale nione jest od osi¹gniêcia ni szego wieku emerytalnego w czasie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, b¹dÿ w czasie innej pracy, do której wykonywania skierowano pracownika ze wzglêdów zdrowotnych. Przyk³adowo warunek ten dotyczy pracowników, którzy wykonywali w hutnictwie prace w szczególnych warunkach wymienione w dziale III wykazu B stanowi¹cego za³¹cznik do rozporz¹dzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. Pocz¹wszy od 24 czerwca 2004r., tj. od dnia og³oszenia wyroku Trybuna³u Konstytucyjnego Konstytucyjnego dnia 14 czerwca 2004r. ( sygn.p 17/03, Dz.U. Nr 144, poz.1530 ) z prawa do emerytury pomostowej z tytu³u wykonywania pracy w szczególnych warunkach mog¹ skorzystaæ tak e pracownicy zatrudnieni u prywatnych pracodawców. 3. Kto ma prawo do emerytury pomostowej Prawo do emerytury przys³uguje pracownikom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., którzy przed 1 stycznia 1999r. wykonywali prace w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze. ZUS przyzna im to œwiadczenie po osi¹gniêciu obni onego wieku emerytalnego, udowodnieniu ogólnego i szczególnego sta u pracy oraz po rozwi¹zaniu stosunku pracy. Ustawa o emeryturach pomostowych z 19 grudnia 2008r. (Dz.U. z 2008r. nr 237, poz.1656) w art. 3 ust.1 i ust.3 definiuje pojêcie pracy w szczególnych warunkach i pracy i o szczególnym charakterze i przywo³uje wykazy prac wykonywanych w tych warunkach w Za³¹cznikach Nr 1 i 2. Zastrzega, i za pracowników wykonuj¹cych prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uwa a siê pracowników wykonuj¹cych po dniu wejœcia w ycie ustawy prace w wymienione wymiarze tych wykazach w pe³nym wymiarze czasu pracy. Ustawa nie nak³ada obowi¹zku sporz¹dzania wykazów tych prac w odrêbnym trybie w zak³adach pracy. Do ich ustalenia nale y bowiem œciœle stosowaæ przepisy ustawy. Porozumienia zak³adowe podejmowane w tej sprawie nie mog¹ bowiem zakresu tych prac ani zawê aæ ani ograniczaæ. W myœl przepisów ustawy pracownik bêdzie móg³ przejœæ na emeryturê pomostow¹ po osi¹gniêciu wieku co najmniej 55 lat przez kobietê i co najmniej 60 lat przez mê czyznê, je eli spe³ni ³¹cznie nastêpuj¹ce warunki: 1) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynosz¹cy co najmniej 15 lat, 2) ma okres sk³adkowy i niesk³adkowy (uwzglêdnio

6 ny w wymiarze nie wiêkszym ni 1/3 udowodnionego okresu sk³adkowego), wynosz¹cy co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mê czyzn, 3) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywa³ (co najmniej przez 1 dzieñ) prace: a) w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a wiêc ustalone na podstawie przepisów obowi¹zuj¹cych przed dniem 1 stycznia 2009 r. - nawet je eli praca taka nie zosta³a wymieniona w nowych wykazach prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze albo b) w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach prac. 4) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywa³ (co najmniej przez 1 dzieñ) prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach prac, obowi¹zuj¹cych od 1 stycznia 2009 r., 5) rozwi¹za³ stosunek pracy. Osoby ubiegaj¹ce siê o emeryturê pomostow¹ na podstawie jednego z przepisów wskazanych wy ej, tj. w pkt 2 5, musz¹ spe³niæ, oprócz warunków tam wskazanych, tak e dodatkowe warunki w tym m.in. w zakresie: - wykonywania przez okres 15 lat lub w niektórych przypadkach przez okres 10 lat - okreœlonej w przepisach pracy lub prac wymienionych w nowych wykazach, - uzyskania w niektórych przypadkach orzeczenia lekarskiego o niezdolnoœci do wykonywania okreœlonych prac (wskazanych w poszczególnych przepisach). Ustawa przewiduje równie mo liwoœæ uzyskania przez ubezpieczonego urodzonego po dniu 31 grudnia 1948 r. prawa do emerytury pomostowej w wieku ni - szym ni 55 lat dla kobiety i 60 lat dla mê czyzny. Warunki te dla poszczególnych zawodów s¹ okreœlone w art ustawy o emeryturach pomostowych. Prawo do emerytury pomostowej uzyskali równie pracownicy urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., wykonuj¹cy prace górnicze, o których mowa w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Nabywaj¹ oni prawo do tej emerytury w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mê - czyzna), je eli spe³niaj¹ warunki wskazane wy ej w pkt 2 5 i wykonywali prace górnicze przez co najmniej 15 lat. Przy ustalaniu, czy zosta³ spe³niony warunek co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uwzglêdnia siê zarówno okresy, w których by³y wykonywane prace ustalone na podstawie przepisów obowi¹zuj¹cych przed dniem 1 stycznia 2009 r., jak te okresy, w których wykonywane by³y prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach prac. Okresy te podlegaj¹ sumowaniu. Nowa ustawa pozwala na zaliczenie do tych okresów wy- ³¹cznie pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy i tylko w pe³nym wymiarze czasu pracy. Tak jak dot¹d, ZUS nie uwzglêdnia okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymuje wynagrodzenie lub œwiadczenie z ubezpieczenia spo³ecznego w razie choroby i macierzyñstwa. Nie zaliczane s¹ równie okresy urlopu wychowawczego i bezp³atnego oraz okresy s³u by wojskowej. Zaliczane s¹ natomiast okresy urlopu wypoczynkowego. Przyk³ady : Pracownik przepracowa³ 15 lat w szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w Za³. Nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Ponadto udowodni³ jeszcze 6 lat niesk³adkowych oraz 4 lata op³acania sk³adek na ubezpieczenie spo³eczne rolników. Dla wykazania 25 letniego okresu sk³adkowego do emerytury pomostowej ustawa nie pozwala na zaliczenie do wymaganego sta u sk³adkowego i niesk³adkowego okresów uzupe³niaj¹cych / rolnych/ wymienionych w art.10 ustawy emerytalnej. W analizowanej sprawie pracownik móg³by do ogólnego sta u uwzglêdniæ jedynie 15 lat sk³adkowych i 5 lat niesk³adkowych /a wiêc 1/3 z 15 lat sk³adkowych/, tj. ogó³em 20 lat pracy. Nie spe³nia wiêc wymogów do uzyskania emerytury pomostowej. Pracownica udowodni³a 22 lata sk³adkowe oraz jeden rok niesk³adkowy, w tym 16 lat wykonywania pracy w warunkach szczególnych, na stanowisku wymienionym w Za³. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. W ci¹gu tego 16 letniego okresu przez dwa miesi¹ce przebywa³a na zwolnieniach lekarskich, przez 3 miesiàce przebywaùa na urlopie bezpùatnym a przez póù roku na urlopie wychowawczym. Ponadto przez póù roku wykonywaùa pracæ w warunkach szczególnych w wymiarze ½ etatu. ZUS w takiej sytuacji wyùàczy okres pobierania úwiadczeñ chorobowych, urlop bezp³at

7 ny, urlop wychowawczy i zatrudnienie w niepe³nym wymiarze ³¹cznie 1 rok i 5miesiêcy. W zwi¹zku z tym pracownica udowodni³a 14 lat i 7 miesiêcy wykonywania pracy w szczególnych warunkach, co nie pozwoli jej na uzyskanie prawa do emerytury. a Ustawa gwarantuje tak e uzyskanie prawa do emerytury pomostowej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy wprawdzie po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywali pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w nowych wykazach prac, ale spe³nili inne warunki okreœlone w ustawie dla uzyskania prawa do emerytury pomostowej. Jednym z tych warunków jest posiadanie w dniu 1 stycznia 2009 r. wymaganego w przepisach reguluj¹cych nabycie uprawnieñ do emerytury pomostowej, okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w nowych wykazach prac. Przyk³ady : Pracownik po ukoñczeniu 60 lat zamierza wyst¹piæ o emeryturê pomostow¹. Od 1 stycznia roku 1995 wykonuje nieprzerwanie prace w warunkach szczególnych wymienion¹ w dziale IX wykazu A w charakterze kominiarza. Praca ta nie zosta³a wymieniona w nowych wykazach do ustawy o emeryturach pomostowych. Oznacza to, e pracownik ten nie spe³nia wymogu wykonywania po 31 grudnia 2008r. pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z nowego wykazu, chyba e po tej dacie zatrudni siê przy wykonywaniu pracy przewidzianej w nowym wykazie / przepisy nie okreœlaj¹ na jak d³ugo/. Od powy szej zasady istnieje jednak wyj¹tek. Osoba, która 1 stycznia 2009r. mia³a wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionej w nowych wykazach prac, mo e nabyæ prawo do emerytury pomostowej po spe³nieniu pozosta³ych warunków wymienionych w art.4 pkt 1-5 i 7, art.5 12 ustawy o emeryturach pomostowych, mimo e po 31 grudnia 2008r. nie wykonywa³a ju takiej pracy wg art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych. Pracownik ubiega siê o przyznanie emerytury pomostowej. Udowodni³ 26 lat sk³adkowych i niesk³adkowych w tym: - okres zatrudnienia w warunkach szczególnych wg wykazu A od r. do 31 grudnia 1996r. - okres zatrudnienia na kolei od r. do r. - okres pracy w szczególnych warunkach wymienionej w Za³. Nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych od r. i nadal pozostaje w stosunku pracy, wykonuj¹c tê sam¹ pracê. Ustalaj¹c 15 letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach ZUS zaliczy zarówno okres pracy wymienionej w wykazie A, ³¹cznie z prac¹ na kolei, jak równie okres wykonywania pracy wymienionej w Za³. Nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Pracownica w maju 2009r. ukoñczy 55 lat. Udowodni³a 22 lata okresów sk³adkowych. Przez 17 lat, do 31 grudnia 2008r. by³a zatrudniona jako nauczycielka w oœrodku szkolno-wychowawczym przy wykonywaniu prac wymienionych w rozporz¹dzeniu w sprawie wieku emerytalnego oraz w Za³. Nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Nie wykonywa³a pracy w tym charakterze po 1 stycznia 2009r. Poniewa jednak na 1 stycznia 2009r. udowodni³a wymagany okres takiego zatrudnienia, uzyska prawo do emerytury pomostowej. Pracownica przed 1 stycznia 1999r. wykonywa³a prace w szczególnych warunkach wymienion¹ w wykazie A przez 7 lat. Od 1 stycznia 2000r. zatrudniona zosta³a w szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w wykazie Nr 1 ustawy o emeryturach pomostowych. Po odliczeniu zwolnieñ lekarskich 15 letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych spe³ni³a w dniu 8 stycznia 2009r. i z tym dniem rozwi¹za³a stosunek pracy, poniewa ukoñczy³a 55 lat. Wykaza³a zatem 26 lat i 7 miesiêcy okresów sk³adkowych i niesk³adkowych. Naby- ³a wiêc prawo do emerytury pomostowej, poniewa spe³ni³a warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach po 31 grudnia 2008r. Z chwil¹ nabycia uprawnieñ do emerytury pomostowej, postêpowanie wszczyna siê na wniosek osoby ubiegaj¹cej siê o jej przyznanie, zg³oszony bezpoœrednio w ZUS lub za poœrednictwem p³atnika sk³adek. Do wniosku musz¹ byæ do³¹czone dokumenty potwierdzaj¹ce spe³nienie warunków nabycia prawa do emerytury pomostowej. Decyzjê w sprawie emerytury pomostowej wydaje i emeryturê tê wyp³aca w³aœciwa jednostka ZUS, a od - 7 -

8 tej decyzji osobie zainteresowanej przys³uguje odwo- ³anie do s¹du na zasadach przyjêtych dla emerytur i rent. Prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu bez wzglêdu na wysokoœæ uzyskiwanego przychodu w razie podjêcia przez uprawnionego pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymienionej w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy do emerytury pomostowej. Jednak e po dniu od którego przyznano emeryturê pomostow¹ uprawniony bêdzie móg³ nadal pracowaæ, z tym e musi jednak zmieniæ miejsce i rodzaj pracy. Wi¹ e siê to niekiedy ze zmian¹ zawodu. Jeœli z niego nie zrezygnuje - ZUS zawiesi emeryturê pomostow¹, bez wzglêdu na wysokoœæ zarobków. Nast¹pi to tak e gdy zatrudni siê w nowym zawodzie daj¹cym prawo do emerytury pomostowej. Natomiast emerytura pomostowa zostanie zmniejszona o 440 z³, gdy uprawniony uzyska w ca³kiem innym zawodzie przychody przekraczaj¹ce 2078 z³, a ca³kowicie zawieszona, gdy przekroczy limit 3859,20 z³. Prawo do emerytury pomostowej przys³uguje do czasu przyznania innej zwyk³ej emerytury nie d³u ej ni do osi¹gniêcia powszechnego wieku emerytalnego. W razie zbiegu prawa do emerytury pomostowej prawem do renty, uposa enia w stanie spoczynku, zasi³ku przedemerytalnego, œwiadczenia przedemerytalnego lub innego œwiadczenia o charakterze emerytalnym lub rentowym, ustalonym na podstawie odrêbnych ustaw, przys³uguje tylko jedno z tych œwiadczeñ wy sze lub wybrane przez uprawnionego. 3.1 Wysokoœæ emerytury pomostowej Emerytura pomostowa stanowi równowartoœæ kwoty bêd¹cej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w taki sposób, w jaki ustalana jest podstawa obliczenia emerytury z Funduszu Ubezpieczeñ Spo³ecznych, przez œrednie dalsze trwanie ycia dla osób w wieku 60 lat, ustalone wed³ug obowi¹zuj¹cych w dniu zg³oszenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej - tablic œredniego trwania ycia, s³u- ¹cych do obliczenia emerytury z FUS. Podstawê obliczenia emerytury pomostowej stanowi kwota sk³adek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzglêdnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do koñca miesi¹ca, poprzedzaj¹cego miesi¹c, od którego przys³uguje wyp³ata emerytury oraz zwaloryzowanego kapita³u pocz¹tkowego. Kwota emerytury pomostowej nie mo e byæ ni sza ni kwota najni szej emerytury, o której mowa w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Je eli po dniu, od którego przyznano emeryturê pomostow¹, uprawniony podlega³ ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokoœæ emerytury pomostowej ulega ponownemu ustaleniu na zasadach przyjêtych dla emerytury z Funduszu Ubezpieczeñ Spo³ecznych. 3.2 Rekompensata dla pracuj¹cych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którzy nie spe³niaj¹ warunków do uzyskania prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata przys³uguje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., je eli przed dniem 1 stycznia 2009 r. wykonywa³ przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do 15-letniego okresu pracy uwzglêdnia siê tylko tak¹ pracê w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, która by³a wykonywana stale i w pe³nym wymiarze czasu pracy. Przy ustalaniu okresów tej pracy pomija siê okresy niezdolnoœci do pracy, za które wyp³acono mu wynagrodzenie lub œwiadczenie z ubezpieczenia spo³ecznego w razie choroby i macierzyñstwa, np. zasi³ek chorobowy. Rekompensata bêdzie ustalona po z³o eniu wniosku o now¹ emeryturê z Funduszu Ubezpieczeñ Spo- ³ecznych przez osobê maj¹c¹ 60 lat (kobieta) i 65 lat (mê czyzna) i bêdzie stanowi³a dodatek do kapita³u pocz¹tkowego, który jest sk³adnikiem podstawy obliczenia nowej emerytury. Pamiêtaæ nale y e ZUS doliczy rekompensatê tylko na wniosek emeryta. Osoba, która bêdzie ubiega³a siê o przyznanie nowej emerytury z FUS, powinna przed³o yæ dokumentacjê potwierdzaj¹c¹ wykonywanie przed dniem 1 stycznia 2009 r. pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o ile wczeœniej dokumentacja taka nie zosta³a przed³o ona organowi rentowemu. Rekompensata nie przys³uguje osobie, która naby³a prawo do emerytury na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS. Opracowa³a: Helena Rajczuk w konsultacji z Oddzia³em ZUS w Opolu - 8 -