ROZDZIAŁ V: Półprzewodniki

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ROZDZIAŁ V: Półprzewodniki"

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ V: Półprzewodniki Temat 21 : Model pasmowy półprzewodnika. Budowa półprzewodników. Materiały pod wzgldem przewodnictwa elektrycznego dzieli si na trzy grupy: przewodniki, półprzewodniki i nieprzewodniki, zwane równie dielektrykami, materiałami izolacyjnymi. Klasyfikacja ta zwizana jest z wewntrzn budow atomow ciał i ze stanami energetycznymi noników prdów w tych materiałach. Podstaw podziału materiałów ze wzgldu na ich właciwoci elektryczne jest tzw. pasmowy układ energetyczny. W najogólniejszym przypadku istniej w materiałach trzy pasma: przewodnictwa, podstawowe i zabronione. W pamie przewodnictwa elektron moe porusza si pod wpływem czynników zewntrznych (temperatura, pole elektryczne). W pamie podstawowym (walencyjnym) na elektron działaj tylko siły wynikajce z ruchu elektronów po ich orbitach oraz siły elektryczne działajce midzy ujemnymi elektronami i dodatnim jdrem. Pasmo zabronione znajduje si midzy pasmem podstawowym i pasmem przewodnictwa. Wielko pasma zabronionego okrela si w elektronowoltach. Elektronowolt (ev) jest energi uzyskan przez elektron przebywajcy bez przeszkód drog pomidzy punktami o rónicy potencjałów 1 V. (1 ev = 1, J). Rónica pomidzy półprzewodnikiem a dielektrykiem jest umowna i dotyczy jedynie szerokoci pasma zabronionego. Półprzewodniki maj pasmo zabronione o szerokoci W g mniejszej bd równej 2 ev (german 0,7 ev; krzem 1,1 ev), natomiast dielektryki o szerokoci wikszej ni 2 ev. Rys Model pasmowy: a) półprzewodnika; b) dielektryka. Do materiałów półprzewodnikowych naley dua liczba krystalicznych ciał stałych, wystpujcych w przyrodzie w stanie naturalnym. W elektronice jednak znajduj zastosowanie jedynie nieliczne materiały półprzewodnikowe, które s przetwarzane sztucznie z niektórych pierwiastków lub zwizków chemicznych. Do pierwiastków tych nale: german (Ge), krzem (Si), wgiel (C), selen (Se) oraz zwizki chemiczne, np. wglik krzemu (SiC), arsenek galu (GaAs) i wiele innych. Istotn cech materiałów półprzewodnikowych jest dua zaleno ich właciwoci, a przede wszystkim rezystancji, od rónych warunków fizycznych, takich jak:

2 temperatury, natenia pola magnetycznego i elektrycznego, wiatła oraz zawartoci domieszek chemicznych, rodzaju obróbki cieplnej i mechanicznej, budowy krystalicznej itp. Rys21.2. Budowa sieci krystalicznej: a) monokryształu; b) polikryształu; c) ciała amorficznego. Atomy w sieci monokrystalicznej s zwizane wizaniem kowalencyjnym. Oznacza to, e powłoki walencyjne (ostatnia orbita) tych atomów zachodz na siebie. W zwizku z tym elektrony walencyjne ssiadujcych ze sob atomów s jakby wspólne. Gdy zostanie zerwane wizanie kowalencyjne, wówczas elektron staje si nonikiem swobodnym, poruszajcym si w krysztale. Wyrwanie elektronu z wizania powoduje powstanie luki, któr nazywamy dziur.

3 Temat 22 : Generacja i rekombinacja. Elektron w pamie przewodnictwa jest swobodnym nonikiem elementarnego ładunku elektrycznego. Niedobór ładunku w pamie walencyjnym, zwany dziur, jest te swobodny, a wic jest nonikiem ładunku. Zwykle s dwie składowe ruchu ładunków, czyli prdu: elektronowa i dziurowa. Generacja noników nastpuje pod wpływem dopływu energii (cieplnej, wiatła) W th do półprzewodnika. Zawsze jest to generacja par noników, a wic półprzewodnik pozostaje makroskopowo neutralny. Szybko generacji noników G o jest funkcj temperatury i właciwoci materiałowych. Gsto objtociow noników nazywa si koncentracj i oznacza: n dla elektronów, p dla dziur (jednostka najczciej cm -3 ). Rys Generacja i rekombinacja par noników. W v wierzchołek pasma podstawowego, W c dno pasma przewodnictwa; W pr energia wyjcia elektronu z półprzewodnika. Rekombinacja, czyli anihilacja par noników, jest procesem równoczesnym z generacj. W stanie równowagi termodynamicznej szybko rekombinacji R o jest równa szybkoci generacji, R o = G o. Podczas rekombinacji energia elektronu powracajcego do pasma walencyjnego ulega zmniejszeniu. Nadwyka energii zamienia si albo na drgania cieplne sieci krystalicznej (fonony), jeli jest to rekombinacja porednia typowa dla germanu i krzemu, albo wypromieniowana na zewntrz (fotony), jeli jest to rekombinacja bezporednia typowa dla arsenku galu (GaAs). Poniewa w półprzewodniku samoistnym mamy do czynienia z generacj par elektron dziura, w zwizku z tym koncentracja elektronów i dziur jest taka sama i nosi nazw koncentracji samoistnej.

4 Temat 23 : Domieszkowanie - półprzewodniki typu n i p. W przypadku gdy do czystego kryształu krzemu lub germanu doda pierwiastek piciowartociowy, np. antymonu, cztery sporód piciu elektronów zewntrznych atomu antymonu (Sb), wprowadzonego do kryształu na miejsce atomu germanu, utworz wizania z ssiednimi atomami, podobnie jak znajdujcy si poprzednio w tym miejscu german (rys, 23.1). Pity elektron antymonu nie moe ju wej do wiza midzy atomowych. Pomimo tego e jdro atomu antymonu ma ładunek piciu dodatnich jednostek i wywiera siły na pity elektron, to jednak w normalnej temperaturze energia cieplna jest wystarczajco dua, aby oswobodzi ten dodatkowy elektron. Elektron ten w przypadku, gdy znajdzie si w polu elektrycznym, bdzie si poruszał i wytwarzał prd elektryczny. W temperaturze normalnej wszystkie domieszki s, praktycznie biorc, zjonizowane. Rys Półprzewodnik typu n (domieszka do atomów czterowartociowych atomu piciowartociowego) Tego typu atom domieszki o dodatkowej pitej wartociowoci nazywany jest donorem. Dla germanu i krzemu donorami s atomy np. fosforu (P), arsenu (As) lub antymonu (Sb), a tylko dla germanu bizmut (Bi). Koncentracja rzdu l donora w 100 milionach atomów czystego półprzewodnika zwiksza wielokrotnie jego konduktancj w normalnej temperaturze. Półprzewodnik typu germanu lub krzemu z domieszk atomu piciowartociowego, w którym jest nadmiar elektronów, a wic s elektrony swobodne, nazywany jest półprzewodnikiem typu n. W takich półprzewodnikach konduktancja jest uzaleniona od noników ujemnych (n = negative). Jeeli do czystego kryształu półprzewodnika czterowartociowego germanu lub krzemu wprowadzi atom pierwiastka trójwartociowego, który ma tylko trzy elektrony walencyjne (zewntrzne), to w siatce krystalicznej germanu zabraknie" dla boru jednego elektronu do wytworzenia 4 wiza midzyatomowych (rys. 23.2). Rys Półprzewodnik typu p (domieszka do atomów czterowartociowych atomu trójwartociowego) Powstałe w ten sposób niekompletne wizania w strukturze kryształu powoduje powstanie dziury, zachowujcej si jak ładunek dodatni.

5 Półprzewodniki typu germanu lub krzemu z domieszk atomów trójwartociowych nazywa si półprzewodnikami typu p. W takich półprzewodnikach konduktancja jest uzaleniona od noników dodatnich (p = positive). Atom tego typu domieszki nazywa si akceptorem. Dla krzemu i germanu s to atomy boru (B), glinu (Al), galu (Ga), indu (In) oraz tylko dla germanu - talu (Tl). Podobnie jak w półprzewodniku typu n, i w półprzewodniku typu p w temperaturze normalnej domieszki wymienionych pierwiastków s zjonizowane. Jeeli taki półprzewodnik znajdzie si w polu elektrycznym, wówczas dziury bd przemieszczały si w krysztale tak swobodnie jak elektrony. W przypadku gdy półprzewodnik zawiera domieszk zarówno donorów, jak i akceptorów, swobodne elektrony wytwarzane przez donory zapełniaj dziury wytworzone dziki akceptorom. Półprzewodnik przewodzi wówczas w takim stopniu jak półprzewodnik bez domieszek, wyłcznie dziki zjawisku przewodnictwa samoistnego. Oczywicie, liczba akceptorów i donorów musi w tym przypadku by równa. Materiał taki nosi nazw półprzewodnika skompensowanego. W praktyce produkcyjnej uzyskanie takiej proporcji domieszek jest trudne, poniewa nawet niewielka nadwyka jednej z nich zwiksza konduktancj materiału i decyduje o typie półprzewodnika n lub p. Noniki ładunku elektrycznego (ujemne elektrony, dodatnie - dziury) wystpujce w półprzewodniku w wikszej iloci nazywane s nonikami wikszociowymi, natomiast mniej liczne - nonikami mniejszociowymi. Odpowiednio stosuje si pojcie kondukywnoci wikszociowej i konduktywnoci mniejszociowej.

6 Temat 24 : Złcze p-n. Złcze p-n jest to warstwa przejciowa istniejca w obszarze stykania si półprzewodników typu p i typu n. W obszarze tym dziury z półprzewodnika typu p bd przenikały do półprzewodnika typu n, w którym koncentracja dziur jest mniejsza, na skutek zjawiska dyfuzji. Podobnie elektrony z półprzewodnika typu n bd przechodziły do półprzewodnika typu p, gdzie jest mniejsza koncentracja elektronów. Jeeli proces przenikania wzajemnego odbywałby si bez zakłóce, wówczas nastpiłoby wyrównanie liczby elektronów i dziur w obszarach p i n. Tak jednak si nie dzieje, gdy zjonizowane atomy domieszek w obszarach p i n s zwizane z siatk krystaliczn i, na skutek odejcia" od nich elektronów i dziur, po obu stronach złcza powstan warstwy ładunku przestrzennego niezneutralizowanego (rys. 24.1). Jony ujemne nieruchome półprzewodnika typu p, znajdujce si w bliskoci złcza, bd oddziaływały przycigajce na dziury, które przeszły do półprzewodnika typu n. Podobnie jony dodatnie domieszek półprzewodnika typu n z obszaru złcza bd przycigały elektrony swobodne, które przeszły do obszaru p. Rys Zjawisko zachodzce z złczu p-n: a) półprzewodniki typu n i p nie stykajce si; b) półprzewodniki typu n i p o wspólnej powierzchni styku; c) rozkład ładunku przestrzennego; d) napicie bariery potencjału. Powstałe pole elektryczne pomidzy jonami dodatnimi półprzewodnika typu n a jonami ujemnymi półprzewodnika typu p przeciwdziała dalszemu przechodzeniu noników ruchomych do ssiednich obszarów. Pomidzy naelektryzowanym dodatnio obszarem w półprzewodniku typu n a ujemnie naelektryzowanym obszarem w półprzewodniku typu p powstanie wic rónica potencjałów. Przechodzenie noników trwa tak długo, dopóki rónica potencjałów nie stanie si wystarczajca, aby przeciwdziała dalszemu przechodzeniu elektronów i dziur przez złcze. Przy takiej rónicy potencjałów tworzy si tzw. bariera potencjału. Stan powstajcy w warstwie przejciowej złcza p-n odpowiada istnieniu duej rezystywnoci materiału, uniemoliwiajcej przepływ prdu w półprzewodniku. Warstw t nazywa si dlatego warstw zaporow.

7 Temat 25 : Polaryzacja złcza p n. Bieguny ródła napicia mog by przyłczone do półprzewodników w sposób dwojaki, a wic: 1) do półprzewodnika typu p biegun dodatni, a do półprzewodnika typu n biegun ujemny ródła, 2) do półprzewodnika typu p biegun ujemny, a do półprzewodnika typu n biegun dodatni ródła. Czsto mówi si, e złcze p-n zostało spolaryzowane napiciem zewntrznym bd w kierunku przewodzenia (kierunku przepustowym), bd te w kierunku zaporowym. Na rys. 25.1a pokazano złcze w stanie równowagi, gdy nie dołczono do niego zewntrznego ródła. Jeli złcze p-n zostanie dołczone do ródła prdu tak, e półprzewodnik typu n zostanie przyłczony do ujemnego bieguna (rys. 25.1b), to elektrony w półprzewodniku typu n bd odpychane w kierunku złcza typu p-n przez dodatkow rónic potencjałów. Podobnie dzieje si z dziurami w półprzewodniku typu p. Obydwa rodzaje noników, koncentrujc si w obszarze warstwy granicznej, zmniejszaj jej obszar o ładunek warstwy zaporowej oraz obniaj barier potencjału. Maleje rezystancja złcza p-n i dziki temu jest umoliwiony przepływ prdu. W tym przypadku złcze pracuje w kierunku przepustowym. Rys Wpływ napicia polaryzacji Up na wysoko bariery potencjału UB i szeroko warstwy zaporowej: a) złcze p-n w warunkach równowagi; b) złcze p-n spolaryzowane w kierunku przepustowym; c) złcze p-n spolaryzowane w kierunku zaporowym Obnienie bariery potencjału powoduje wzrost liczby elektronów przechodzcych z półprzewodnika typu n do półprzewodnika typu p. Podobnie wzrasta równie i liczba dziur przechodzcych z półprzewodnika typu p do półprzewodnika typu n. Wprowadzone noniki mniejszociowe, np. elektrony w półprzewodniku typu p, dyfunduj w kierunku od złcza do obszarów o mniejszej koncentracji, gdzie zanikaj w wyniku rekombinacji z nonikami wikszociowymi. Przepływ prdu w opisanym układzie jest wic wynikiem rekombinacji. Prd całkowity uzyskuje si w wyniku rekombinacji noników wikszociowych dostarczonych ze ródła zewntrznego z nonikami mniejszociowymi pochodzcymi z dyfuzji. Jeeli, do złcza p-n przyłczy bieguny ródła napicia odwrotnie (rys. 25.1c), wówczas elektrony i dziury bd oddalały si od złcza, powodujc rozszerzenie si warstwy granicznej. Uboeje ona w noniku prdu" tak bardzo, e rezystancja złcza p-n osiga bardzo du warto. Praktycznie tworzy ona izolacj midzy obu typami półprzewodników, uniemoliwiajc przepływ prdu w obwodzie zewntrznym. W tym przypadku warstwa graniczna nazywa si warstw zaporow, a kierunek, w którym prd nie moe płyn - kierunkiem zaporowym.

8 Temat 26 : Przebicie złcza. Przebicie oznacza zniszczenie lub trwale uszkodzenie złcza pod wpływem gwałtownego wzrostu prdu, przy polaryzacji złcza w kierunku zaporowym. Napicie, przy którym zachodzi przebicie złcza, nazywamy napiciem przebicia. Przebicie to moe nastpi w wyniku zjawiska Zenera lub powielania lawinowego. Zjawisko Zenera wystpuje w złczach o wskiej warstwie zaporowej lub silnie domieszkowanych. W modelu pasmowym złcza spolaryzowanego zaporowo, dno pasma podstawowego półprzewodnika typu p znajduje si powyej poziomu energetycznego pasma przewodnictwa półprzewodnika typu n. Jeeli elektron zostanie uwolniony z wizania kowalencyjnego w półprzewodniku typu p, to moe on przej poprzez barier energetyczn do półprzewodnika typu n, nie majc energii wikszej od energii tej bariery. Takie przejcie elektronu nazywamy tunelowym. W wyniku tego zjawiska gwałtownie zwiksza si prd wsteczny złcza. Zjawisko Zenera w złczach krzemowych wystpuje przy napiciach mniejszych ni 5 V. Rys Charakterystyka prdowo napiciowa I = f(u) złcza p-n 1 charakterystyka przepustowa, 2 charakterystyka zaporowa, 3 kontrolowany efekt Zenera. Jeeli złcze spolaryzujemy napiciem wikszym ni 7 V, to wówczas mamy do czynienia ze zjawiskiem powielania lawinowego (lawinowa jonizacja zderzeniowa). Przy duym napiciu zewntrznym silne pole elektryczne nadaje swobodnym elektronom bardzo due prdkoci. Energia kinetyczna uzyskana przez te elektrony moe wystarczy do wybicia innych elektronów z atomów znajdujcych si w złczu. Te wybite elektrony nabywajc duej energii w polu elektrycznym wybijaj nastpne elektrony itd. Z dowiadcze wynika, e w półprzewodnikach jonizacja zderzeniowa zachodzi przy nateniu pola rzdu 10 6 V/m. Warunkiem koniecznym do uzyskania jonizacji zderzeniowej jest istnienie równie odpowiednio długiej drogi swobodnej dla elektronów, tak by mogły one nabra odpowiedniej energii kinetycznej. Zjawisko Zenera wystpuje wic wyranie w cienkich złczach p-n, a zjawisko jonizacji zderzeniowej w złczach p-n o grubszej warstwie zaporowej.

9 Temat 27 : Złcze m-s. Złcze m-s (ang. metal-semiconductor) jest to powierzchnia graniczna styku ciał o bardzo rónej przewodnoci (rys. 27.1). Właciwoci złcza m-s zale od pracy wyjcia elektronów z metalu i półprzewodnika oraz od typu przewodnictwa półprzewodnika. Rys Złcza m-s: a) kontakt omowy; b) złcze prostujce, tzw. dioda Schottky'ego Tablica Bariera potencjału w rónych konfiguracjach, rodzaj złcza m-s Półprzewodnik typu n Półprzewodnik typu p m < s złcze liniowe omowe m < s złcze nieliniowe prostujce m > s złcze nieliniowe prostujce m > s złcze liniowe omowe Kontakt omowy (kocówka elementu) powstaje przez wytworzenie złcza m-p + -p lub m-n + -n (kontakt metalu z silnie domieszkowanym półprzewodnikiem). Charakterystyka złcza I(U) jest liniowa i symetryczna. Złcze prostujce m-s, zwane diod Schottky'ego, ma niesymetryczn i nieliniow charakterystyk I (U); jest to dioda m-n, najczciej krzemowa. Struktura MIS (ang. Metal-Insulator-Semiconductor) jest zasadniczym elementem unipolarnych tranzystorów i układów scalonych. W praktyce uywa si skrótu MOS (ang. Metal-Oxide-Semiconductor) od najczciej stosowanego izolatora dwutlenku krzemu SiO 2 (rys. 27.2). Rys Struktura MIS (ogólnie; MOS, gdy izolatorem jest SiO 2 ): a) bramka nie spolaryzowana; B podłoe (ang. Bulk), I izolator, M okładzina metalowa, G elektroda zwana bramk (ang. Gate); b) bramka spolaryzowana ujemnie struktura z dodatkowymi elektrodami: D dren (ang. Drain), S - ródło (ang. Source); l warstwa akumulacyjna, czyli kanał przypowierzchniowy p; 2 obszar neutralny, / Ds nie moe ptyn; c) polaryzacja dodatnia bramki powstawanie przypowierzchniowej warstwy zuboonej 1; d) silna polaryzacja dodatnia (wytwarza kanał n), moliwy przepływ 1 DS, 2 obszar zuboony, 3 obszar neutralny

10 Wystpuj w niej zjawiska przypowierzchniowe w półprzewodniku, w wyniku działania pola elektrycznego wytworzonego na skutek doprowadzenia do elektrody G napicia elektrycznego. W zalenoci od wartoci i zwrotu U GB (G bramka, ang. Gate; B podłoe, ang. Bulk) wystpi cztery przypadki: U GB = 0; U GB < 0; O < U GB < U (TO) ; U GB > U (TO} przy czym U (TO) napicie progowe. W półprzewodniku typu p nonikami wikszociowymi ruchliwymi s dziury. Oprócz nich wystpuj noniki mniejszociowe elektrony, o koncentracji mniejszej o kilka rzdów. Jeeli U GB = O lub U GB < O, to przy powierzchni półprzewodnika powstaje warstwa akumulacyjna dziur, czyli tzw. kanal przypowierzchniowy pomidzy obszarami n + ; złcza n + p, prawe i lewe s przeciwnie skierowane, wobec czego niemoliwy jest przepływ prdu w kanale równolegle do powierzchni. Jeeli O < U GB < U (TO), to dziury s odpychane w głb podłoa i przy powierzchni powstaje warstwa zuboona. Jeeli U GB >U (TO), to po przekroczeniu charakterystycznego napicia progowego U (TO) powstaje powierzchniowa warstwa ładunków ujemnych, zwana kanałem n (warstwa inwersyjna). Doprowadzenie napicia do elektrod D i S spowoduje przepływ prdu podłunego przypowierzchniowego I DS = f(u DS, U G ).

11 Temat 28 : Zjawisko tunelowe. Zjawisko tunelowe wystpuje w złczach p-n o małej gruboci, bardzo silnie domieszkowanych (o bardzo duej koncentracji domieszek po obu jego stronach), przy polaryzacji złcza w kierunku przewodzenia. W wyniku zjawiska tunelowego, ju przy bardzo małych poziomach energii, zaczyna si wdrówka noników ładunku poprzez cienk warstw zaporow. Jeeli do takiego złcza doprowadzimy napicie w kierunku przewodzenia, to mona zauway najpierw pojawienie si wzrastajcego prdu i to duo szybsze ni w zwykłym złczu p-n (rys.28.1). Jest to zjawisko tunelowe. Rys Charakterystyka prdowo-napiciowa złcza p-n ze zjawiskiem tunelowym 1 charakterystyka prdowo-napiciowa złcza p-n; 2 prd tunelowy; 3 odcinek charakterystyki o ujemnej rezystancji. Odcinek charakterystyki I(U) przy zjawisku tunelowym w zakresie którego wystpuje rezystancja ujemna, jest oznaczony zwykle przez podanie współrzdnych dwóch punktów tej charakterystyki: punktu szczytu o współrzdnych I p, U p punktu doliny o współrzdnych I v, U v.

12 Temat 29 : Pojemno złcza półprzewodnikowego. Rozpatrujc działanie złcza p-n i procesy transportu noników wprowadzonych przez złcze z obszaru p do n i z n do p, nie mona zapomnie o procesach zwizanych z szybkoci ustalenia si gstoci równowagowej noników przy gwałtownych zmianach koncentracji noników wprowadzanych na brzegach obszaru ładunku przestrzennego. Jeeli na brzegu obszaru n zmieni si skokowo koncentracja dziur od wartoci p 1 do p 2, to zanim ustali si rozkład trójktny dla p 2 noniki mniejszociowe musz napłyn do obszaru n i przepłyn przez ten obszar ruchem dyfuzyjnym, z czym wie si opónienie. Podobne opónienie wystpi przy zmianie gstoci noników w obszarze n, na granicy obszaru ładunku przestrzennego z powrotem od p 2 do p 1. To opónienie w ustalaniu si warunków pracy statycznej reprezentuje pojemno, zwana pojemnoci dyfuzyjn. Wystpowanie pojemnoci dyfuzyjnej wynika z koniecznoci uwzgldnienia skoczonego czasu ustalania si rozkładu ładunku wewntrz obszaru przelotowego złcza. Szybko ustalania si rozkładu zaley od szerokoci tego obszaru. Im wikszy, tym wikszy jest prd płyncy przez obszar przelotowy. Rys Zmiany ładunku w złczu p-n: a) ładunek w bazie złcza; b) ładunek w barierze; c) schemat zastpczy małosygnałowy. (C j pojemno złczowa; C d pojemno dyfuzyjna). Zmianom napicia na diodzie towarzysz take zmiany ładunku przestrzennego na granicy złcza. Zmiany ładunku objawiaj si w postaci zmieniajcej si szerokoci obszaru ładunku przestrzennego po obu stronach granicy złcza p-n. Wzrostowi napicia w kierunku przewodzenia towarzyszy zmniejszenie szerokoci, tych obszarów, zmniejszeniu napicia zwikszenie szerokoci, co przedstawiono w postaci zakreskowanych obszarów na rys. 29.1b. Przyrosty ładunku spowodowane przyrostami napicia s reprezentowane przez pojemno złczow (przyrostow). Jednoczesne istnienie w obszarze ładunku przestrzennego rozdzielonych ładunków i spadku napicia powoduje, e mona take mówi o tzw. pojemnoci złczowej statycznej, która jest równa stosunkowi ładunku do spadku napicia. Na rys pokazano, e przy wzrocie napicia, w kierunku zaporowym od U 1 do U 1 +U, ładunek wzrósł od wartoci Q 1 do wartoci Q 1 + Q 1. Przyrost ten nastpił na skutek rozszerzenia si obszarów ładunku przestrzennego po obu stronach złcza (p i n). Poniewa szeroko tych obszarów jest proporcjonalna do pierwiastka z napicia na obszarze ładunku przestrzennego, to przyrost ładunku jak te i ładunek take jest proporcjonalny do pierwiastka z tego napicia. Oznacza to, e pojemno złczowa statyczna bdca stosunkiem ładunku do spadku napicia bdzie odwrotnie proporcjonalna do pierwiastka z napicia, podobnie jak pojemno przyrostowa (dynamiczna).

2. Półprzewodniki. Istnieje duża jakościowa różnica między właściwościami elektrofizycznymi półprzewodników, przewodników i dielektryków.

2. Półprzewodniki. Istnieje duża jakościowa różnica między właściwościami elektrofizycznymi półprzewodników, przewodników i dielektryków. 2. Półprzewodniki 1 Półprzewodniki to materiały, których rezystywność jest większa niż rezystywność przewodników (metali) oraz mniejsza niż rezystywność izolatorów (dielektryków). Przykłady: miedź - doskonały

Bardziej szczegółowo

3. ZŁĄCZE p-n 3.1. BUDOWA ZŁĄCZA

3. ZŁĄCZE p-n 3.1. BUDOWA ZŁĄCZA 3. ZŁĄCZE p-n 3.1. BUDOWA ZŁĄCZA Złącze p-n jest to obszar półprzewodnika monokrystalicznego utworzony przez dwie graniczące ze sobą warstwy jedną typu p i drugą typu n. Na rysunku 3.1 przedstawiono uproszczony

Bardziej szczegółowo

Podstawy fizyki ciała stałego półprzewodniki domieszkowane

Podstawy fizyki ciała stałego półprzewodniki domieszkowane Podstawy fizyki ciała stałego półprzewodniki domieszkowane Półprzewodnik typu n IV-Ge V-As Jeżeli pięciowartościowy atom V-As zastąpi w sieci atom IV-Ge to cztery elektrony biorą udział w wiązaniu kowalentnym,

Bardziej szczegółowo

Repeta z wykładu nr 5. Detekcja światła. Plan na dzisiaj. Złącze p-n. złącze p-n

Repeta z wykładu nr 5. Detekcja światła. Plan na dzisiaj. Złącze p-n. złącze p-n Repeta z wykładu nr 5 Detekcja światła Sebastian Maćkowski Instytut Fizyki Uniwersytet Mikołaja Kopernika Adres poczty elektronicznej: mackowski@fizyka.umk.pl Biuro: 365, telefon: 611-3250 Konsultacje:

Bardziej szczegółowo

Zjawiska zachodzące w półprzewodnikach Przewodniki samoistne i niesamoistne

Zjawiska zachodzące w półprzewodnikach Przewodniki samoistne i niesamoistne Zjawiska zachodzące w półprzewodnikach Przewodniki samoistne i niesamoistne Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12) Kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Zadania elektroniki: Urządzenia elektroniczne

Bardziej szczegółowo

3.4 Badanie charakterystyk tranzystora(e17)

3.4 Badanie charakterystyk tranzystora(e17) 152 Elektryczność 3.4 Badanie charakterystyk tranzystora(e17) Celem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyk tranzystora npn w układzie ze wspólnym emiterem W E. Zagadnienia do przygotowania: półprzewodniki,

Bardziej szczegółowo

Przyrządy i układy półprzewodnikowe

Przyrządy i układy półprzewodnikowe Przyrządy i układy półprzewodnikowe Prof. dr hab. Ewa Popko ewa.popko@pwr.edu.pl www.if.pwr.wroc.pl/~popko p.231a A-1 Zawartość wykładu Wy1, Wy2 Wy3 Wy4 Wy5 Wy6 Wy7 Wy8 Wy9 Wy10 Wy11 Wy12 Wy13 Wy14 Wy15

Bardziej szczegółowo

Cia!a sta!e. W!asno"ci elektryczne cia! sta!ych. Inne w!asno"ci

Cia!a sta!e. W!asnoci elektryczne cia! sta!ych. Inne w!asnoci Cia!a sta!e Podstawowe w!asno"ci cia! sta!ych Struktura cia! sta!ych Przewodnictwo elektryczne teoria Drudego Poziomy energetyczne w krysztale: struktura pasmowa Metale: poziom Fermiego, potencja! kontaktowy

Bardziej szczegółowo

Teoria pasmowa. Anna Pietnoczka

Teoria pasmowa. Anna Pietnoczka Teoria pasmowa Anna Pietnoczka Opis struktury pasmowej we współrzędnych r, E Zmiana stanu elektronów przy zbliżeniu się atomów: (a) schemat energetyczny dla atomów sodu znajdujących się w odległościach

Bardziej szczegółowo

Badanie charakterystyki diody

Badanie charakterystyki diody Badanie charakterystyki diody Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie charakterystyk prądowo napięciowych różnych diod półprzewodnikowych. Wstęp Dioda jest jednym z podstawowych elementów elektronicznych,

Bardziej szczegółowo

STRUKTURA PASM ENERGETYCZNYCH

STRUKTURA PASM ENERGETYCZNYCH PODSTAWY TEORII PASMOWEJ Struktura pasm energetycznych Teoria wa Struktura wa stałych Półprzewodniki i ich rodzaje Półprzewodniki domieszkowane Rozkład Fermiego - Diraca Złącze p-n (dioda) Politechnika

Bardziej szczegółowo

Fizyka i technologia złącza PN. Adam Drózd 25.04.2006r.

Fizyka i technologia złącza PN. Adam Drózd 25.04.2006r. Fizyka i technologia złącza P Adam Drózd 25.04.2006r. O czym będę mówił: Półprzewodnik definicja, model wiązań walencyjnych i model pasmowy, samoistny i niesamoistny, domieszki donorowe i akceptorowe,

Bardziej szczegółowo

Materiały używane w elektronice

Materiały używane w elektronice Materiały używane w elektronice Typ Rezystywność [Wm] Izolatory (dielektryki) Over 10 5 półprzewodniki 10-5 10 5 przewodniki poniżej 10-5 nadprzewodniki (poniżej 20K) poniżej 10-15 Model pasm energetycznych

Bardziej szczegółowo

Złącze p-n: dioda. Przewodnictwo półprzewodników. Dioda: element nieliniowy

Złącze p-n: dioda. Przewodnictwo półprzewodników. Dioda: element nieliniowy Złącze p-n: dioda Półprzewodniki Przewodnictwo półprzewodników Dioda Dioda: element nieliniowy Przewodnictwo kryształów Atomy dyskretne poziomy energetyczne (stany energetyczne); określone energie elektronów

Bardziej szczegółowo

Złącze p-n powstaje wtedy, gdy w krysztale półprzewodnika wytworzone zostaną dwa obszary o odmiennym typie przewodnictwa p i n. Nośniki większościowe

Złącze p-n powstaje wtedy, gdy w krysztale półprzewodnika wytworzone zostaną dwa obszary o odmiennym typie przewodnictwa p i n. Nośniki większościowe Diody Dioda jest to przyrząd elektroniczny z dwiema elektrodami mający niesymetryczna charakterystykę prądu płynącego na wyjściu w funkcji napięcia na wejściu. Symbole graficzne diody, półprzewodnikowej

Bardziej szczegółowo

IV. TRANZYSTOR POLOWY

IV. TRANZYSTOR POLOWY 1 IV. TRANZYSTOR POLOWY Cel ćwiczenia: Wyznaczenie charakterystyk statycznych tranzystora polowego złączowego. Zagadnienia: zasada działania tranzystora FET 1. Wprowadzenie Nazwa tranzystor pochodzi z

Bardziej szczegółowo

Część 2. Przewodzenie silnych prądów i blokowanie wysokich napięć przy pomocy przyrządów półprzewodnikowych

Część 2. Przewodzenie silnych prądów i blokowanie wysokich napięć przy pomocy przyrządów półprzewodnikowych Część 2 Przewodzenie silnych prądów i blokowanie wysokich napięć przy pomocy przyrządów półprzewodnikowych Łukasz Starzak, Przyrządy i układy mocy, studia niestacjonarne, lato 2018/19 23 Półprzewodniki

Bardziej szczegółowo

Półprzewodniki samoistne. Struktura krystaliczna

Półprzewodniki samoistne. Struktura krystaliczna Półprzewodniki samoistne Struktura krystaliczna Si a5.43 A GaAs a5.63 A ajczęściej: struktura diamentu i blendy cynkowej (ZnS) 1 Wiązania chemiczne Wiązania kowalencyjne i kowalencyjno-jonowe 0K wszystkie

Bardziej szczegółowo

Przyrządy półprzewodnikowe

Przyrządy półprzewodnikowe Przyrządy półprzewodnikowe Prof. Zbigniew Lisik Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych i Optoelektronicznych pokój: 116 e-mail: zbigniew.lisik@p.lodz.pl wykład 30 godz. laboratorium 30 godz WEEIiA E&T Metal

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ

LABORATORIUM INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i TWN 20-618 Lublin, ul. Nadbystrzycka 38A www.kueitwn.pollub.pl LABORATORIUM INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Podstawy

Bardziej szczegółowo

Teoria pasmowa ciał stałych

Teoria pasmowa ciał stałych Teoria pasmowa ciał stałych Poziomy elektronowe atomów w cząsteczkach ulegają rozszczepieniu. W kryształach zjawisko to prowadzi do wytworzenia się pasm. Klasyfikacja ciał stałych na podstawie struktury

Bardziej szczegółowo

Elektryczne własności ciał stałych

Elektryczne własności ciał stałych Elektryczne własności ciał stałych Do sklasyfikowania różnych materiałów ze względu na ich własności elektryczne trzeba zdefiniować kilka wielkości Oporność właściwa (albo przewodność) ładunek [C] = 1/

Bardziej szczegółowo

Elementy elektroniczne Wykłady 3: Półprzewodniki. Teoria złącza PN

Elementy elektroniczne Wykłady 3: Półprzewodniki. Teoria złącza PN Elementy elektroniczne Wykłady 3: Półprzewodniki. Teoria złącza PN Budowa i właściwości elektryczne ciał stałych - wprowadzenie Budowa atomu: a) model starożytny b) model J.J. Thompsona c) model E. Rutherforda

Bardziej szczegółowo

Aleksandra Banaś Dagmara Zemła WPPT/OPTOMETRIA

Aleksandra Banaś Dagmara Zemła WPPT/OPTOMETRIA Aleksandra Banaś Dagmara Zemła WPPT/OPTOMETRIA B V B C ZEWNĘTRZNE POLE ELEKTRYCZNE B C B V B D = 0 METAL IZOLATOR PRZENOSZENIE ŁADUNKÓW ELEKTRYCZNYCH B C B D B V B D PÓŁPRZEWODNIK PODSTAWOWE MECHANIZMY

Bardziej szczegółowo

Instytut Systemów Inżynierii Elektrycznej Wydział Elektrotechniki, Elektroniki Informatyki i Automatyki Politechnika Łódzka

Instytut Systemów Inżynierii Elektrycznej Wydział Elektrotechniki, Elektroniki Informatyki i Automatyki Politechnika Łódzka Zakład Inżynierii Materiałowej i Systemów Pomiarowych Instytut Systemów Inżynierii Elektrycznej Wydział Elektrotechniki, Elektroniki Informatyki i Automatyki Politechnika Łódzka LABORATORIUM INŻYNIERII

Bardziej szczegółowo

Złącza p-n, zastosowania. Własności złącza p-n Dioda LED Fotodioda Dioda laserowa Tranzystor MOSFET

Złącza p-n, zastosowania. Własności złącza p-n Dioda LED Fotodioda Dioda laserowa Tranzystor MOSFET Złącza p-n, zastosowania Własności złącza p-n Dioda LED Fotodioda Dioda laserowa Tranzystor MOSFET Złącze p-n, polaryzacja złącza, prąd dyfuzyjny (rekombinacyjny) Elektrony z obszaru n na złączu dyfundują

Bardziej szczegółowo

Podstawy działania elementów półprzewodnikowych - diody

Podstawy działania elementów półprzewodnikowych - diody Podstawy działania elementów półprzewodnikowych - diody Wrocław 2010 Ciało stałe Ciało, którego cząstki (atomy, jony) tworzą trwały układ przestrzenny (sieć krystaliczną) w danych warunkach (tzw. normalnych).

Bardziej szczegółowo

Część 2. Przewodzenie silnych prądów i blokowanie wysokich napięć przy pomocy przyrządów półprzewodnikowych

Część 2. Przewodzenie silnych prądów i blokowanie wysokich napięć przy pomocy przyrządów półprzewodnikowych Część 2 Przewodzenie silnych prądów i blokowanie wysokich napięć przy pomocy przyrządów półprzewodnikowych Łukasz Starzak, Przyrządy półprzewodnikowe mocy, zima 2015/16 20 Półprzewodniki Materiały, w których

Bardziej szczegółowo

Przewodność elektryczna ciał stałych. Elektryczne własności ciał stałych Izolatory, metale i półprzewodniki

Przewodność elektryczna ciał stałych. Elektryczne własności ciał stałych Izolatory, metale i półprzewodniki Przewodność elektryczna ciał stałych Elektryczne własności ciał stałych Izolatory, metale i półprzewodniki Elektryczne własności ciał stałych Do sklasyfikowania różnych materiałów ze względu na ich własności

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczenia: Badanie diod półprzewodnikowych i LED (wersja robocza)

Instrukcja do ćwiczenia: Badanie diod półprzewodnikowych i LED (wersja robocza) Instrukcja do ćwiczenia: Badanie diod półprzewodnikowych i LED (wersja robocza) Laboratorium Elektroenergetyki 1 1. Cel i program ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest: zapoznanie się z budową diody półprzewodnikowej

Bardziej szczegółowo

Półprzewodniki. złącza p n oraz m s

Półprzewodniki. złącza p n oraz m s złącza p n oraz m s Ryszard J. Barczyński, 2012 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Publikacja współfinansowana ze środków Unii

Bardziej szczegółowo

Elektryczne własności ciał stałych

Elektryczne własności ciał stałych Elektryczne własności ciał stałych Izolatory (w temperaturze pokojowej) w praktyce - nie przewodzą prądu elektrycznego. Ich oporność jest b. duża. Np. diament ma oporność większą od miedzi 1024 razy Metale

Bardziej szczegółowo

Ryszard J. Barczyński, 2012 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego

Ryszard J. Barczyński, 2012 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Półprzewodniki i elementy z półprzewodników homogenicznych Ryszard J. Barczyński, 2012 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Publikacja

Bardziej szczegółowo

Ciała stałe. Literatura: Halliday, Resnick, Walker, t. 5, rozdz. 42 Orear, t. 2, rozdz. 28 Young, Friedman, rozdz

Ciała stałe. Literatura: Halliday, Resnick, Walker, t. 5, rozdz. 42 Orear, t. 2, rozdz. 28 Young, Friedman, rozdz Ciała stałe Podstawowe własności ciał stałych Struktura ciał stałych Przewodnictwo elektryczne teoria Drudego Poziomy energetyczne w krysztale: struktura pasmowa Metale: poziom Fermiego, potencjał kontaktowy

Bardziej szczegółowo

Wykład IV. Półprzewodniki samoistne i domieszkowe

Wykład IV. Półprzewodniki samoistne i domieszkowe Wykład IV Półprzewodniki samoistne i domieszkowe Półprzewodniki (Si, Ge, GaAs) Konfiguracja elektronowa Si : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 2 = [Ne] 3s 2 3p 2 4 elektrony walencyjne Półprzewodnik samoistny Talent

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 4. Parametry statyczne tranzystorów polowych JFET i MOSFET

Ćwiczenie 4. Parametry statyczne tranzystorów polowych JFET i MOSFET Ćwiczenie 4 Parametry statyczne tranzystorów polowych JFET i MOSFET Cel ćwiczenia Podstawowym celem ćwiczenia jest poznanie charakterystyk statycznych tranzystorów polowych złączowych oraz z izolowaną

Bardziej szczegółowo

S. Baran - Podstawy fizyki materii skondensowanej Półprzewodniki. Półprzewodniki

S. Baran - Podstawy fizyki materii skondensowanej Półprzewodniki. Półprzewodniki Półprzewodniki Definicja i własności Półprzewodnik materiał, którego przewodnictwo rośnie z temperaturą (opór maleje) i w temperaturze pokojowej wykazuje wartości pośrednie między przewodnictwem metali,

Bardziej szczegółowo

W1. Właściwości elektryczne ciał stałych

W1. Właściwości elektryczne ciał stałych W1. Właściwości elektryczne ciał stałych Względna zmiana oporu właściwego przy wzroście temperatury o 1 0 C Materiał Opór właściwy [m] miedź 1.68*10-8 0.0061 żelazo 9.61*10-8 0.0065 węgiel (grafit) 3-60*10-3

Bardziej szczegółowo

Struktura pasmowa ciał stałych

Struktura pasmowa ciał stałych Struktura pasmowa ciał stałych dr inż. Ireneusz Owczarek CMF PŁ ireneusz.owczarek@p.lodz.pl http://cmf.p.lodz.pl/iowczarek 2012/13 Spis treści 1. Pasmowa teoria ciała stałego 2 1.1. Wstęp do teorii..............................................

Bardziej szczegółowo

Układy nieliniowe. Stabilizator - dioda Zenera. Dioda LED. Prostownik na diodach (Graetza) Logiczna bramka NAND. w.7, p.1

Układy nieliniowe. Stabilizator - dioda Zenera. Dioda LED. Prostownik na diodach (Graetza) Logiczna bramka NAND. w.7, p.1 Układy nieliniowe Układy nieliniowe odgrywają istotną rolę w nowoczesnej elektronice, np.: generatory sygnałów, stabilizatory, odbiorniki i nadajniki w telekomunikacji, zasialcze impulsowe stałego napięcia

Bardziej szczegółowo

1. PÓŁPRZEWODNIKI 1.1. PODSTAWOWE WŁAŚCIWOŚCI PÓŁPRZEWODNIKÓW

1. PÓŁPRZEWODNIKI 1.1. PODSTAWOWE WŁAŚCIWOŚCI PÓŁPRZEWODNIKÓW 1. PÓŁPRZEWODNIKI 1.1. PODSTAWOWE WŁAŚCIWOŚCI PÓŁPRZEWODNIKÓW Najprostsza definicja półprzewodników brzmi: "Półprzewodniki są materiałami, których rezystywność 1 jest większa niż rezystywność przewodników

Bardziej szczegółowo

Rys.1. Struktura fizyczna diody epiplanarnej (a) oraz wycinek złącza p-n (b)

Rys.1. Struktura fizyczna diody epiplanarnej (a) oraz wycinek złącza p-n (b) Ćwiczenie E11 UKŁADY PROSTOWNIKOWE Elementy półprzewodnikowe złączowe 1. Złącze p-n Złącze p-n nazywamy układ dwóch półprzewodników.jednego typu p w którym nośnikami większościowymi są dziury obdarzone

Bardziej szczegółowo

Przewodniki, półprzewodniki i izolatory

Przewodniki, półprzewodniki i izolatory Przewodniki, półprzewodniki i izolatory Według współczesnego poglądu na budowę materii zawiera ona w stanie normalnym albo inaczej - obojętnym, równe ilości elektryczności dodatniej i ujemnej. JeŜeli takie

Bardziej szczegółowo

Cel ćwiczenia: Wyznaczenie szerokości przerwy energetycznej przez pomiar zależności oporności elektrycznej monokryształu germanu od temperatury.

Cel ćwiczenia: Wyznaczenie szerokości przerwy energetycznej przez pomiar zależności oporności elektrycznej monokryształu germanu od temperatury. WFiIS PRACOWNIA FIZYCZNA I i II Imię i nazwisko: 1. 2. TEMAT: ROK GRUPA ZESPÓŁ NR ĆWICZENIA Data wykonania: Data oddania: Zwrot do poprawy: Data oddania: Data zliczenia: OCENA Cel ćwiczenia: Wyznaczenie

Bardziej szczegółowo

Elementy przełącznikowe

Elementy przełącznikowe Elementy przełącznikowe Dwie główne grupy: - niesterowane (diody p-n lub Schottky ego), - sterowane (tranzystory lub tyrystory) Idealnie: stan ON zwarcie, stan OFF rozwarcie, przełączanie bez opóźnienia

Bardziej szczegółowo

Budowa. Metoda wytwarzania

Budowa. Metoda wytwarzania Budowa Tranzystor JFET (zwany też PNFET) zbudowany jest z płytki z jednego typu półprzewodnika (p lub n), która stanowi tzw. kanał. Na jego końcach znajdują się styki źródła (ang. source - S) i drenu (ang.

Bardziej szczegółowo

Równanie Shockley a. Potencjał wbudowany

Równanie Shockley a. Potencjał wbudowany Wykład VI Diody Równanie Shockley a Potencjał wbudowany 2 I-V i potencjał wbudowany Temperatura 77K a) Ge E g =0.7eV b) Si E g =1.14eV c) GaAs E g =1.5eV d) GaAsP E g =1.9eV qv 0 (0. 5 0. 7)E g 3 I-V i

Bardziej szczegółowo

ELEKTRONIKA I ENERGOELEKTRONIKA

ELEKTRONIKA I ENERGOELEKTRONIKA ELEKTRONIKA I ENERGOELEKTRONIKA wykład 2 PÓŁPRZEWODNIKI luty 2008 - Lublin krzem u ej n o z r o w t rze i p o ytk d u pł m rze k Od m ik ro pr oc es or ET F S MO p rzy rząd Od p iasku do Ten wykład O CZYM

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1 LABORATORIUM ELEKTRONIKI POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH

Ćwiczenie 1 LABORATORIUM ELEKTRONIKI POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH LABORAORUM ELEKRONK Ćwiczenie 1 Parametry statyczne diod półprzewodnikowych Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie statycznych charakterystyk podstawowych typów diod półprzewodnikowych oraz zapoznanie

Bardziej szczegółowo

Repeta z wykładu nr 3. Detekcja światła. Struktura krystaliczna. Plan na dzisiaj

Repeta z wykładu nr 3. Detekcja światła. Struktura krystaliczna. Plan na dzisiaj Repeta z wykładu nr 3 Detekcja światła Sebastian Maćkowski Instytut Fizyki Uniwersytet Mikołaja Kopernika Adres poczty elektronicznej: mackowski@fizyka.umk.pl Biuro: 365, telefon: 611-3250 Konsultacje:

Bardziej szczegółowo

Rekapitulacja. Detekcja światła. Rekapitulacja. Rekapitulacja

Rekapitulacja. Detekcja światła. Rekapitulacja. Rekapitulacja Rekapitulacja Detekcja światła Sebastian Maćkowski Instytut Fizyki Uniwersytet Mikołaja Kopernika Adres poczty elektronicznej: mackowski@fizyka.umk.pl Biuro: 365, telefon: 611-3250 Konsultacje: czwartek

Bardziej szczegółowo

21 Badanie ogniw i baterii słonecznych

21 Badanie ogniw i baterii słonecznych BADANIE OGNIW I BATERII SŁONECZNYCH. 1. Budowa i zasada działania Ogniwo słoneczne jest to ogniwo fotowoltaiczne, w którym do wytwarzania prdu elektrycznego wykorzystuje si promieniowanie słoneczne. Wikszo

Bardziej szczegółowo

Rozszczepienie poziomów atomowych

Rozszczepienie poziomów atomowych Rozszczepienie poziomów atomowych Poziomy energetyczne w pojedynczym atomie Gdy zbliżamy atomy chmury elektronowe nachodzą na siebie (inaczej: funkcje falowe elektronów zaczynają się przekrywać) Na skutek

Bardziej szczegółowo

Diody, tranzystory, tyrystory. Materiały pomocnicze do zajęć.

Diody, tranzystory, tyrystory. Materiały pomocnicze do zajęć. Diody, tranzystory, tyrystory Materiały pomocnicze do zajęć. Złącze PN stanowi podstawę diod półprzewodnikowych. Rozpatrzmy właściwości złącza poddanego napięciu. Na poniŝszym rysunku pokazano złącze PN,

Bardziej szczegółowo

WYZNACZANIE STAŁEJ PLANCKA Z POMIARU CHARAKTERYSTYK PRĄDOWO-NAPIĘCIOWYCH DIOD ELEKTROLUMINESCENCYJNYCH. Irena Jankowska-Sumara, Magdalena Krupska

WYZNACZANIE STAŁEJ PLANCKA Z POMIARU CHARAKTERYSTYK PRĄDOWO-NAPIĘCIOWYCH DIOD ELEKTROLUMINESCENCYJNYCH. Irena Jankowska-Sumara, Magdalena Krupska 1 II PRACOWNIA FIZYCZNA: FIZYKA ATOMOWA Z POMIARU CHARAKTERYSTYK PRĄDOWO-NAPIĘCIOWYCH DIOD ELEKTROLUMINESCENCYJNYCH Irena Jankowska-Sumara, Magdalena Krupska Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie

Bardziej szczegółowo

6. TRANZYSTORY UNIPOLARNE

6. TRANZYSTORY UNIPOLARNE 6. TRANZYSTORY UNIPOLARNE 6.1. WSTĘP Tranzystory unipolarne, inaczej polowe, są przyrządami półprzewodnikowymi, których działanie polega na sterowaniu za pomocą pola elektrycznego wielkością prądu przez

Bardziej szczegółowo

TEORIA PASMOWA CIAŁ STAŁYCH

TEORIA PASMOWA CIAŁ STAŁYCH TEORIA PASMOWA CIAŁ STAŁYCH Skolektywizowane elektrony w metalu Weźmy pod uwagę pewną ilość atomów jakiegoś metalu, np. sodu. Pojedynczy atom sodu zawiera 11 elektronów o konfiguracji 1s 2 2s 2 2p 6 3s

Bardziej szczegółowo

+ + Struktura cia³a sta³ego. Kryszta³y jonowe. Kryszta³y atomowe. struktura krystaliczna. struktura amorficzna

+ + Struktura cia³a sta³ego. Kryszta³y jonowe. Kryszta³y atomowe. struktura krystaliczna. struktura amorficzna Struktura cia³a sta³ego struktura krystaliczna struktura amorficzna odleg³oœci miêdzy atomami maj¹ tê sam¹ wartoœæ; dany atom ma wszêdzie takie samo otoczenie najbli szych s¹siadów odleg³oœci miêdzy atomami

Bardziej szczegółowo

SYMBOLE GRAFICZNE. Tyrystory. Struktura Charakterystyka Opis

SYMBOLE GRAFICZNE. Tyrystory. Struktura Charakterystyka Opis SYMBOLE GRAFICZNE y Nazwa triasowy blokujący wstecznie SCR asymetryczny ASCR Symbol graficzny Struktura Charakterystyka Opis triasowy blokujący wstecznie SCR ma strukturę czterowarstwową pnpn lub npnp.

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM ELEKTRONIKI ĆWICZENIE 4 POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH

LABORATORIUM ELEKTRONIKI ĆWICZENIE 4 POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH LABORATORIUM ELEKTRONIKI ĆWICZENIE 4 Parametry statyczne tranzystorów polowych złączowych Cel ćwiczenia Podstawowym celem ćwiczenia jest poznanie statycznych charakterystyk tranzystorów polowych złączowych

Bardziej szczegółowo

Układy nieliniowe. Stabilizator dioda Zenera. Dioda LED. Prostownik na diodach (Graetza) w.9, p.1

Układy nieliniowe. Stabilizator dioda Zenera. Dioda LED. Prostownik na diodach (Graetza) w.9, p.1 Układy nieliniowe Układy nieliniowe odgrywają istotną rolę w nowoczesnej elektronice, np.: generatory sygnałów, stabilizatory, odbiorniki i nadajniki w telekomunikacji, zasialcze impulsowe stałego napięcia

Bardziej szczegółowo

METALE. Cu 8.50 1.35 1.56 7.0 8.2 Ag 5.76 1.19 1.38 5.5 6.4 Au 5.90 1.2 1.39 5.5 6.4

METALE. Cu 8.50 1.35 1.56 7.0 8.2 Ag 5.76 1.19 1.38 5.5 6.4 Au 5.90 1.2 1.39 5.5 6.4 MAL Zestawienie właściwości gazu elektronowego dla niektórych metali: n cm -3 k cm -1 v cm/s ε e ε /k Li 4.6 10 1.1 10 8 1.3 10 8 4.7 5.5 10 4 a.5 0.9 1.1 3.1 3.7 K 1.34 0.73 0.85.1.4 Rb 1.08 0.68 0.79

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 170013 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 297079 (22) Data zgłoszenia: 17.12.1992 (51) IntCl6: H01L 29/792 (

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY PÓŁPRZEWODNIKOWE

MATERIAŁY PÓŁPRZEWODNIKOWE MATERIAŁY PÓŁPRZEWODNIKOWE Półprzewodniki obejmują obszerną grupę materiałów, które ze względu na przewodnictwo elektryczne zajmują pośrednie miejsce pomiędzy metalami a izolatorami. Półprzewodniki stanowią

Bardziej szczegółowo

Układy nieliniowe. Stabilizator dioda Zenera. Dioda LED. Prostownik na diodach (Graetza) w.9, p.1

Układy nieliniowe. Stabilizator dioda Zenera. Dioda LED. Prostownik na diodach (Graetza) w.9, p.1 Układy nieliniowe Układy nieliniowe odgrywają istotną rolę w nowoczesnej elektronice, np.: generatory sygnałów, stabilizatory, odbiorniki i nadajniki w telekomunikacji, zasialcze impulsowe stałego napięcia

Bardziej szczegółowo

Teoria pasmowa ciał stałych Zastosowanie półprzewodników

Teoria pasmowa ciał stałych Zastosowanie półprzewodników Teoria pasmowa ciał stałych Zastosowanie półprzewodników Model atomu Bohra Niels Bohr - 1915 elektrony krążą wokół jądra jądro jest zbudowane z: i) dodatnich protonów ii) neutralnych neutronów Liczba atomowa

Bardziej szczegółowo

1. Właściwości materiałów półprzewodnikowych 2. Półprzewodniki samoistne i domieszkowane 3. Złącze pn 4. Polaryzacja złącza

1. Właściwości materiałów półprzewodnikowych 2. Półprzewodniki samoistne i domieszkowane 3. Złącze pn 4. Polaryzacja złącza Elementy półprzewodnikowe i układy scalone 1. Właściwości materiałów półprzewodnikowych 2. Półprzewodniki samoistne i domieszkowane 3. Złącze pn 4. Polaryzacja złącza ELEKTRONKA Jakub Dawidziuk sobota,

Bardziej szczegółowo

Wykład V Złącze P-N 1

Wykład V Złącze P-N 1 Wykład V Złącze PN 1 Złącze pn skokowe i liniowe N D N A N D N A p n p n zjonizowane akceptory + zjonizowane donory x + x Obszar zubożony Obszar zubożony skokowe liniowe 2 Złącze pn skokowe N D N A p n

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 243 4.2. Badanie zależności temperaturowej oporu elektrycznego metalu i półprzewodnika

Ćwiczenie 243 4.2. Badanie zależności temperaturowej oporu elektrycznego metalu i półprzewodnika Nazwisko... Data... Nr na liście... Imię... Wydział... Dzień tyg.... Godzina... Ćwiczenie 243 4.2. Badanie zależności temperaturowej oporu elektrycznego metalu i półprzewodnika Tabela I. Metal Nazwa próbki:

Bardziej szczegółowo

Zygmunt Kubiak Instytut Informatyki Politechnika Poznańska

Zygmunt Kubiak Instytut Informatyki Politechnika Poznańska Zygmunt Kubiak Instytut Informatyki Politechnika Poznańska 1947 r. pierwszy tranzystor ostrzowy John Bradeen (z lewej), William Shockley (w środku) i Walter Brattain (z prawej) (Bell Labs) Zygmunt Kubiak

Bardziej szczegółowo

IX. DIODY PÓŁPRZEWODNIKOWE Janusz Adamowski

IX. DIODY PÓŁPRZEWODNIKOWE Janusz Adamowski IX. DIODY PÓŁPRZEWODNIKOWE Janusz Adamowski 1 1 Dioda na złączu p n Zgodnie z wynikami, otrzymanymi na poprzednim wykładzie, natężenie prądu I przepływającego przez złącze p n opisane jest wzorem Shockleya

Bardziej szczegółowo

Podstawy krystalografii

Podstawy krystalografii Podstawy krystalografii Kryształy Pojęcie kryształu znane było już w starożytności. Nazywano tak ciała o regularnych kształtach i gładkich ścianach. Już wtedy podejrzewano, że te cechy związane są ze szczególną

Bardziej szczegółowo

VI. POMIAR ZALEŻNOŚCI OPORNOŚCI METALI I PÓŁPRZEWODNIKÓW OD TEMPERATURY

VI. POMIAR ZALEŻNOŚCI OPORNOŚCI METALI I PÓŁPRZEWODNIKÓW OD TEMPERATURY Oporność właściwa (Ωm) 1 VI. POMIAR ZALEŻNOŚCI OPORNOŚCI METALI I PÓŁPRZEWODNIKÓW OD TEMPERATURY Cel ćwiczenia: pomiar zależności oporności elektrycznej (rezystancji) metalu i półprzewodnika od temperatury,

Bardziej szczegółowo

EFEKT FOTOWOLTAICZNY OGNIWO SŁONECZNE

EFEKT FOTOWOLTAICZNY OGNIWO SŁONECZNE ĆWICZENIE 104 EFEKT FOTOWOLTAICZNY OGNIWO SŁONECZNE Cel ćwiczenia: Wyznaczenie charakterystyki prądowo napięciowej I(V) ogniwa słonecznego przed i po oświetleniu światłem widzialnym; prądu zwarcia, napięcia

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ

LABORATORIUM INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i TWN 20-618 Lublin, ul. Nadbystrzycka 38A www.kueitwn.pollub.pl LABORATORIUM INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Podstawy

Bardziej szczegółowo

35 KATEDRA FIZYKI STOSOWANEJ

35 KATEDRA FIZYKI STOSOWANEJ 35 KATEDRA FIZYKI STOSOWANEJ PRACOWNIA FIZYKI Ćw. 35. Wyznaczanie charakterystyk diod półprzewodnikowych Wprowadzenie Substancje w przyrodzie mają dużą rozpiętość wartości oporu właściwego od najmniejszej

Bardziej szczegółowo

EL08s_w03: Diody półprzewodnikowe

EL08s_w03: Diody półprzewodnikowe EL08s_w03: Diody półprzewodnikowe Złącza p-n i m-s Dioda półprzewodnikowa ( Zastosowania diod ) 1 Złącze p-n 2 Rozkład domieszek w złączu a) skokowy b) stopniowy 3 Rozkłady przestrzenne w złączu: a) bez

Bardziej szczegółowo

WYBRANE ELEMENTY I UKŁADY ELEKTRONICZNE W ZASTOSOWANIU DLA CELÓW AUTOMATYZACJI. 1.1 Model pasmowy przewodników, półprzewodników i dielektryków.

WYBRANE ELEMENTY I UKŁADY ELEKTRONICZNE W ZASTOSOWANIU DLA CELÓW AUTOMATYZACJI. 1.1 Model pasmowy przewodników, półprzewodników i dielektryków. Pracownia Automatyki Katedry Tworzyw Drzewnych Ćwiczenie 1 str.1/10 ĆWICZENIE 1 WYBRANE ELEMENTY I UKŁADY ELEKTRONICZNE W ZASTOSOWANIU DLA CELÓW AUTOMATYZACJI. 1.CEL ĆWICZENIA: Zapoznanie się z podstawowymi

Bardziej szczegółowo

Tranzystory polowe MIS

Tranzystory polowe MIS Kraków, 20.06.2009 r. Tranzystory polowe MIS Tomasz Noga Fizyka Ciała Stałego Rok IV Streszczenie Tranzystory MIS (ang. Metal-Insulator-Semiconductor) należą do rodziny tranzystorów polowych z izolowaną

Bardziej szczegółowo

Repeta z wykładu nr 6. Detekcja światła. Plan na dzisiaj. Metal-półprzewodnik

Repeta z wykładu nr 6. Detekcja światła. Plan na dzisiaj. Metal-półprzewodnik Repeta z wykładu nr 6 Detekcja światła Sebastian Maćkowski Instytut Fizyki Uniwersytet Mikołaja Kopernika Adres poczty elektronicznej: mackowski@fizyka.umk.pl Biuro: 365, telefon: 611-3250 - kontakt omowy

Bardziej szczegółowo

Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych i Optoelektronicznych pokój:

Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych i Optoelektronicznych pokój: Podstawy Elektroniki Prowadzący: Prof. dr hab. Zbigniew Lisik Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych i Optoelektronicznych pokój: 116 e-mail: zbigniew.lisik@p.lodz.pl Program: wykład - 15h laboratorium

Bardziej szczegółowo

Półprzewodniki typu n, p, złącze p-n - diody

Półprzewodniki typu n, p, złącze p-n - diody Półprzewodniki typu n, p, złącze p-n - diody Wrocław 2016 Ciało stałe Ciało, którego cząstki (atomy, jony) tworzą trwały układ przestrzenny (sieć krystaliczną) w danych warunkach (tzw. normalnych). Ruchy

Bardziej szczegółowo

10 K AT E D R A F I Z Y K I S T O S OWA N E J

10 K AT E D R A F I Z Y K I S T O S OWA N E J 10 K AT E D R A F I Z Y K I S T O S OWA N E J P R A C O W N I A P O D S T A W E L E K T R O T E C H N I K I I E L E K T R O N I K I Ćw. 10. Wyznaczanie charakterystyk diod półprzewodnikowych Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Wykład 7. Złącza półprzewodnikowe - przyrządy półprzewodnikowe

Wykład 7. Złącza półprzewodnikowe - przyrządy półprzewodnikowe Wykład 7 Złącza półprzewodnikowe - przyrządy półprzewodnikowe Złącze p-n Złącze p-n Tworzy się złącze p-n E Złącze po utworzeniu Pole elektryczne na styku dwóch półprzewodników powoduje, że prąd łatwo

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 241. Wyznaczanie ładunku elektronu na podstawie charakterystyki złącza p-n (diody półprzewodnikowej) .. Ω.

Ćwiczenie 241. Wyznaczanie ładunku elektronu na podstawie charakterystyki złącza p-n (diody półprzewodnikowej) .. Ω. Nazwisko... Data... Nr na liście... Imię... Wydział... Dzień tyg.... Godzina... Ćwiczenie 241 Wyznaczanie ładunku elektronu na podstawie charakterystyki złącza p-n (diody półprzewodnikowej) Opór opornika

Bardziej szczegółowo

TEORIA TRANZYSTORÓW MOS. Charakterystyki statyczne

TEORIA TRANZYSTORÓW MOS. Charakterystyki statyczne TEORIA TRANZYSTORÓW MOS Charakterystyki statyczne n Aktywne podłoże, a napięcia polaryzacji złącz tranzystora wzbogacanego nmos Obszar odcięcia > t, = 0 < t Obszar liniowy (omowy) Kanał indukowany napięciem

Bardziej szczegółowo

Tranzystory polowe FET(JFET), MOSFET

Tranzystory polowe FET(JFET), MOSFET Tranzystory polowe FET(JFET), MOSFET Ryszard J. Barczyński, 2012 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Publikacja współfinansowana

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 123. Dioda półprzewodnikowa

Ćwiczenie 123. Dioda półprzewodnikowa Ćwiczenie 123 Ćwiczenie 123. Dioda półprzewodnikowa Cel ćwiczenia Poznanie własności warstwowych złącz półprzewodnikowych typu p-n. Wyznaczenie i analiza charakterystyk stałoprądowych dla różnych typów

Bardziej szczegółowo

Różne dziwne przewodniki

Różne dziwne przewodniki Różne dziwne przewodniki czyli trzy po trzy o mechanizmach przewodzenia prądu elektrycznego Przewodniki elektronowe Metale Metale (zwane również przewodnikami) charakteryzują się tym, że elektrony ich

Bardziej szczegółowo

Przerwa energetyczna w germanie

Przerwa energetyczna w germanie Ćwiczenie 1 Przerwa energetyczna w germanie Cel ćwiczenia Wyznaczenie szerokości przerwy energetycznej przez pomiar zależności oporu monokryształu germanu od temperatury. Wprowadzenie Eksperymentalne badania

Bardziej szczegółowo

Absorpcja związana z defektami kryształu

Absorpcja związana z defektami kryształu W rzeczywistych materiałach sieć krystaliczna nie jest idealna występują różnego rodzaju defekty. Podział najważniejszych defektów ze względu na właściwości optyczne: - inny atom w węźle sieci: C A atom

Bardziej szczegółowo

Przyrządy półprzewodnikowe część 5 FET

Przyrządy półprzewodnikowe część 5 FET Przyrządy półprzewodnikowe część 5 FET r inż. Bogusław Boratyński Wydział Elektroniki Mikrosystemów i Fotoniki Politechnika Wrocławska 2011 Literatura i źródła rysunków G. Rizzoni, Fundamentals of Electrical

Bardziej szczegółowo

W książce tej przedstawiono:

W książce tej przedstawiono: Elektronika jest jednym z ważniejszych i zarazem najtrudniejszych przedmiotów wykładanych na studiach technicznych. Co istotne, dogłębne zrozumienie jej prawideł, jak również opanowanie pewnej wiedzy praktycznej,

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 5 BADANIE ZALEŻNOŚCI PRZEWODNICTWA ELEKTRYCZNEGO PÓŁPRZEWODNIKA OD TEMPERATURY 1.WIADOMOŚCI OGÓLNE

Ćwiczenie 5 BADANIE ZALEŻNOŚCI PRZEWODNICTWA ELEKTRYCZNEGO PÓŁPRZEWODNIKA OD TEMPERATURY 1.WIADOMOŚCI OGÓLNE Laboratorium z Fizyki Materiałów 00 Ćwiczenie 5 BADANIE ZALEŻNOŚCI PRZEWODNICTWA ELEKTRYCZNEGO PÓŁPRZEWODNIKA OD TEMPERATURY.WIADOMOŚCI OGÓLNE Przewodnictwo elektryczne ciał stałych można opisać korzystając

Bardziej szczegółowo

Przyrządy półprzewodnikowe część 2

Przyrządy półprzewodnikowe część 2 Przyrządy półprzewodnikowe część 2 Prof. Zbigniew Lisik Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych i Optoelektronicznych pokój: 110 e-mail: zbigniew.lisik@p.lodz.pl wykład 30 godz. laboratorium 30 godz WEEIiA

Bardziej szczegółowo

Czym jest prąd elektryczny

Czym jest prąd elektryczny Prąd elektryczny Ruch elektronów w przewodniku Wektor gęstości prądu Przewodność elektryczna Prawo Ohma Klasyczny model przewodnictwa w metalach Zależność przewodności/oporności od temperatury dla metali,

Bardziej szczegółowo

ELEKTRONIKA ANALOGOWA

ELEKTRONIKA ANALOGOWA NIWESYTET LSKI WYDZIAŁ TECHNIKI INSTYTT INFOMATYKI ZAKŁAD KOMPTEOWYCH SYSTEMÓW STEOWANIA ELEKTONIKA ANALOGOWA Konspekt wykładu dla studentów kierunków Wychowanie Techniczne Informatyka Prof. dr hab. in.

Bardziej szczegółowo

Repeta z wykładu nr 4. Detekcja światła. Dygresja. Plan na dzisiaj

Repeta z wykładu nr 4. Detekcja światła. Dygresja. Plan na dzisiaj Repeta z wykładu nr 4 Detekcja światła Sebastian Maćkowski Instytut Fizyki Uniwersytet Mikołaja Kopernika Adres poczty elektronicznej: mackowski@fizyka.umk.pl Biuro: 365, telefon: 611-3250 Konsultacje:

Bardziej szczegółowo

Skończona studnia potencjału

Skończona studnia potencjału Skończona studnia potencjału U = 450 ev, L = 100 pm Fala wnika w ściany skończonej studni długość fali jest większa (a energia mniejsza) Teoria pasmowa ciał stałych Poziomy elektronowe atomów w cząsteczkach

Bardziej szczegółowo