Co jest większym problemem u nastolatków nadwaga czy niedożywienie?
|
|
- Aleksandra Niewiadomska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN Grażyna Kobus 1, Hanna Bachórzewska-Gajewska 1, Anna Tomaszuk-Kazberuk 2, Marta Michelis 1, Jolanta Małyszko 3, Jacek Małyszko 3 1 Zakład Medycyny Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 2 Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 3 Klinika Nefrologii i Transplantologii z Centrum Dializ Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Co jest większym problemem u nastolatków nadwaga czy niedożywienie? What is a bigger problem in teenagers overweight or underweight? STRESZCZENIE WSTĘP. Nadwaga i otyłość jest jednym z istotnych problemów zdrowotnych w każdej grupie wiekowej. Według wielu autorów niniejszej pracy, to jedno z najczęściej występujących zaburzeń rozwojowych u dzieci i młodzieży. Cele opracowania to ocena częstości występowania nadwagi i otyłości w grupie osiemnastolatków oraz określenie czynników ryzyka nadwagi i otyłości w badanej grupie. MATERIAŁ I METODY. Badaniami metodą sondażu diagnostycznego objęto 201 osiemnastolatków uczniów klas trzecich liceum ogólnokształcącego. Podczas badań wykorzystano kwestionariusz ankiety oraz wykonano pomiary obwodów talii i bioder. WYNIKI. Na podstawie wskaźnika BMI nadwagę stwierdzono u 10,9% osób, otyłość u 2,0%. U około 13% badanych dziewcząt stwierdzono niedowagę. Istotnie częściej nadwaga i otyłość występowały u chłopców niż u dziewcząt (8,1% v. 15,4%, p = 0,034). Czynnikami ryzyka występowania nadwagi i otyłości u badanych nastolatków były uwarunkowania rodzinne (42,3%), niska aktywność fizyczna (39,8%) oraz błędy żywieniowe. U ponad połowy osiemnastolatków stwierdzono nieregularność odżywania, 75% badanych jadało słodycze między głównymi posiłkami, 86,6% mło- Adres do korespondencji: dr n. med. Anna Tomaszuk-Kazberuk Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A, Białystok walkaz@poczta.fm Copyright 2012 Via Medica Nadesłano: Przyjęto do druku: dzieży późno spożywało ostatni posiłek, 17,9% badanych sięgało po posiłki typu fast-food. W badanej populacji co piąty uczeń nie uczęszczał na lekcje wychowania fizycznego, 34,8% uczniów nie uprawiało żadnych sportów, 58,7% młodzieży spędzało swój wolny czas przed komputerem, a 24,9% oglądając telewizję. WNIOSKI. Znaczny odsetek młodzieży szkolnej cierpi na nadwagę i otyłość. Z drugiej strony istotna grupa dziewcząt ma niedowagę. Duża część młodzieży popełnia błędy żywieniowe i nie uprawia żadnych sportów. Wolny czas młodzi ludzie spędzają w sposób bierny. Należy zwrócić większą uwagę na edukację dzieci i młodzieży oraz motywowanie ich do przestrzegania zasad zdrowego stylu życia. Słowa kluczowe: otyłość, nadwaga, czynniki ryzyka Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012, tom 8, nr 1, ABSTRACT INTRODUCTION. Overweight and obesity belong to the most important health problems at every age. According to many authors they are the most frequent growth disturbances in youngsters. The aim of the study was to assess frequency of overweight and obesity in the group of eighteens and evaluation of the risk factors of overweight and obesity. MATERIAL AND METHODS. We enrolled 201 eighteens pupils of high school who answered the questions from the survey on a diet and physical activity. Measurements of weight, waist and hips were taken in the whole group. 24
2 Grażyna Kobus i wsp., Nadwaga i niedożywienie u nastolatków RESULTS. According to BMI there were 10,9% overweight persons and 2,0% obese young people. In 12,2% of the girls we observed underweight. Significantly more boys were overweight and obese than the girls (8,1% v. 15,4%, p = 0,034). Following risk factors of overweight and obesity were found: family circumstances (42,3%), low physical activity (39,8%) and inappropriate diet. About 50% of eighteens ate irregularly, 75% ate sweets between the main meals, 86,6% had their last meal late at night, 17,9% ate fast-foods. In our population very fifth pupil did not attend physical education, 34,8% of the pupils did not practice any sports, 58,7% of the eighteens spent their leisure time using computer and 24,9% watching television. CONCLUSIONS. Significant percentage of teenagers are overweight or obese. On the other hand big group of the girls are malnourished. Substantial group of eighteens are on inappropriate diet and do not practice any sport. Young people spent their leisure time passively using computer and watching television. More attention should be focused on education of school children and youth on healthy life style. Key words: obesity, overweight, risk factors Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012, tom 8, nr 1, W 2005 roku w Instytucie Matki i Dziecka zbadano reprezentatywną grupę ponad 8000 nastolatków w wieku lat. Stwierdzono, że otyłość występowała u 4,5% ogółu badanych, częściej u dziewcząt niż u chłopców, a u 9% młodzieży stwierdzono nadwagę. Ogółem nadmiar masy ciała dotyczył ponad 13% populacji w wieku lat: co siódmej dziewczynki (15%) i co ósmego chłopca (12%). Odsetek nastolatków z nadmierną masą ciała (nadwaga i otyłość łącznie) był nieco większy w mieście (14%) niż na wsi (13%), natomiast odsetki młodzieży otyłej w mieście i na wsi były identyczne (4,5%) [9]. W przeważającej liczbie przypadków patogeneza rozwoju otyłości u dzieci wiąże się ze zmianami cywilizacyjnymi: łatwą dostępnością pożywienia o dużej zawartości energii i siedzącym trybem życia [10]. W niniejszej pracy podjęto próbę oceny częstości występowania nadwagi i otyłości u osiemnastolatków oraz określenia, jakie czynniki ryzyka nadwagi i otyłości występują w tej grupie. Wstęp Otyłość to bardzo istotny problem zdrowotny dzisiejszych czasów, który dotyczy nie tylko osób dorosłych, ale również populacji wieku rozwojowego. Tendencja do wzrostu częstości nowych przypadków otyłości wśród młodzieży jest niepokojącym zjawiskiem, obserwowanym przede wszystkim w krajach ekonomicznie rozwiniętych. Jak wynika z ostatnich badań, otyłość powoduje więcej schorzeń przewlekłych niż palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu, pochłaniając 10% wydatków przeznaczonych na ochronę zdrowia [1, 2]. Z raportu Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że ponad 110 mln dzieci na świecie ma nadmierną masę ciała [3]. Raport opracowany w 2005 roku przez The International Obesity Task Force wskazuje, że co piąte dziecko ma nadwagę lub otyłość [4]. W Stanach Zjednoczonych w ciągu 20 lat u dzieci i nastolatków (6 19 lat) częstość nadwagi się potroiła. W porównaniu z poprzednimi analizami zaobserwowano istotny wzrost nadwagi u dziewczynek (z 13,8% do 16,0%) oraz u chłopców (z 14% do 18,2%) [5, 6]. Również w Polsce rośnie odsetek dzieci i młodzieży z nadwagą i otyłością. Począwszy od wieku przedszkolnego, odsetek dzieci i młodzieży z nadwagą i otyłością zwiększa się wraz z wiekiem badanych i jest największy u nastolatków w okresie pokwitania, czyli letnich [7, 8]. Materiał i metody Badaniami metodą sondażu diagnostycznego zostało objętych 201 osiemnastolatków uczniów trzecich klas liceum ogólnokształcącego. Charakter badań był anonimowy i dobrowolny. Wszyscy uczniowie wyrazili zgodę na udział w badaniu, którego protokół uzyskał akceptację Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Narzędzie badawcze, czyli kwestionariusz ankiety konstrukcji własnej, składało się z 28 pytań. Pytania dotyczyły stylu życia ankietowanych, a więc ich aktywności fizycznej, sposobu odżywiania i spędzania wolnego czasu, stosowanych używek, jak również masy ciała. Za prawidłową masę ciała uznano wartość wskaźnika masy ciała (BMI, body mass index) 18,5 24,9 kg/m 2, za nadwagę BMI 25,0 29,9 kg/m 2, za otyłość BMI zaś > 30 kg/m 2. Za niedowagę uznano wartość BMI < 18,5 kg/m 2. U wszystkich uczniów zmierzono stosunek obwodu talii do bioder (WHR). W obliczeniach statystycznych do analizy cech jakościowych zastosowano test c 2 Pearsona. Do analizy cech porządkowych oraz cech ilościowych bez normalności rozkładu zastosowano nieparametryczny test U. Manna-Whitneya, z normalnością rozkładu zaś parametryczny klasyczny test t-studenta. Do oceny normalności rozkładu zmiennych liczbowych wykorzystano test W. Shapiro-Wilka. Wyniki istotne statystycznie uznano na poziomie p < 0,05. W obliczeniach statystycznych wykorzystano pakiet Statistica Version 9 firmy Statsoft. 25
3 Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012, tom 8, nr 1 Wyniki W badanej grupie były 123 (61,2%) dziewczęta oraz 78 chłopców (38,8%). Na podstawie BMI oceniono ich stan odżywienia. Prawidłową masę ciała stwierdzono u 79,6% badanych (u 78,9% dziewcząt i u 80,8% chłopców). Nadwaga występowała u 10,9% ankietowanych, w tym u 8,1% dziewcząt i u 15,4% chłopców, natomiast otyłość u 2,0% badanych 18-latków (w tym u 0,8% dziewcząt i u 3,8% chłopców). Z kolei niedowagę stwierdzono u 12,2% dziewcząt. Niedowaga u chłopców nie występowała. Wykazano istotną statystycznie różnicę między chłopcami i dziewczętami pod względem występowania nadwagi i otyłości (p = 0,034). Chłopcy istotnie statystycznie częściej mieli nadwagę i otyłość niż dziewczęta. Spośród dziewcząt u 18 (14,6%) stwierdzono WHR > 0,85, zaś u 11 (8,9%) obwód talii > 80 cm. Wśród chłopców WHR > 1,0 stwierdzono u 14 (17,9%), a obwód talii > 94 cm u 10 (12,8%). Zaobserwowano istotną statystycznie zależność między płcią a wskaźnikiem WHR (p = 0,011) oraz obwodem talii (p < < 0,0001). Otyłość brzuszną, na podstawie wskaźnika WHR i pomiarów obwodu pasa, wykazano u większej liczby chłopców niż dziewcząt. Wśród ankietowanych w przypadku 33 (16,4%) osób otyłość występowała u rodziców i dziadków, 5 (2,5%) respondentów miało otyłe rodzeństwo, a 14 (7,0%) innych otyłych bliskich krewnych. Sytuacja materialna Ponad połowa ankietowanych (60,7%) oceniła swoją sytuację socjalno-ekonomiczną jako dobrą, 21,9% jako średnią, a 15,9% jako bardzo dobrą. Tylko 1,5% badanych określiło swoją sytuację materialna jako złą. Nie zaobserwowano istotnego związku między sytuacją materialną a wartością BMI. Choroby współistniejące Cukrzyca typu 1 występowała u 2 (1%) badanych i były to osoby z nadwagą. Nadciśnienie tętnicze występowało u 2 (1%) badanych z nadwagą. Na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze chorował 1,0% młodzieży. Uczestnictwo w lekcjach wychowania fizycznego Spośród wszystkich ankietowanych 41,8% dość systematycznie uczestniczyło w lekcjach wychowania fizycznego (nieliczne zwolnienia), 38,8% ćwiczyło na lekcjach zawsze, a 19,4% było całkowicie zwolnionych z uczestnictwa w lekcjach wychowania fizycznego. W grupie chłopców 52,6% przynosiło zwolnienia na niektóre lekcje wychowania fizycznego, a wśród dziewcząt odsetek ten wynosił 30,1%. Podobny odsetek uczniów obu płci był zwolniony z udziału w zajęciach sportowych. Tylko 20,0% dziewcząt i 33,3% chłopców z nadwagą zawsze ćwiczyło na tych lekcjach i aż 30,0% dziewcząt i 25,0% chłopców z nadwagą było całkowicie zwolnionych z zajęć wychowania fizycznego. Osoby otyłe często korzystały z jednorazowych zwolnień (tab. 1). Istotnie statystycznie częściej zwolnienia z zajęć wychowania fizycznego dotyczyły dziewcząt (p = 0,004). Uprawianie sportu Ankietowana młodzież, poza zajęciami wychowania fizycznego, uprawiała różne sporty. Największą popularnością cieszyły się gry zespołowe (26,9%), bie- Tabela 1. Uczestnictwo w lekcjach wychowania fizycznego (wf) ze względu na płeć i wartość BMI Uczestnictwo Zawsze Nieliczne zwolnienia Zwolniony Ogółem w lekcjach wf BMI n %* n %* n %* n Niedowaga Dziewczęta 8 53,3 7 46,7 0 0,0 15 Chłopcy 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 Prawidłowa m.c. Dziewczęta 27 27, , ,7 97 Chłopcy 36 57, , ,5 63 Nadwaga Dziewczęta 2 20,0 5 50,0 3 30,0 10 Chłopcy 4 33,3 5 41,7 3 25,0 12 Otyłość Dziewczęta 0 0, ,0 0 0,0 1 Chłopcy 1 33,3 2 66,7 0 0,0 3 Ogółem Dziewczęta 37 30, , ,3 123 Chłopcy 41 52, , ,9 78 Razem 78 38, , ,4 201 *% z wiersza p = 0,004 (płeć a uczestnictwo w lekcjach wf) 26
4 Grażyna Kobus i wsp., Nadwaga i niedożywienie u nastolatków Tabela 2.Częstość chodzenia na siłownię przez ankietowanych ze względu na płeć i wartość BMI Siłownia Wcale 1 2 razy w tyg. 3 4 razy w tyg. > 5 razy w tyg. Ogółem BMI n %* n %* n %* n %* n Niedowaga Dziewczęta 9 60,0 5 33,3 0 0,0 1 6,7 15 Chłopcy 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 Prawidłowa m.c. Dziewczęta 87 89,7 7 7,2 2 2,1 1 1,0 97 Chłopcy 36 57, ,4 9 14,3 2 3,2 63 Nadwaga Dziewczęta 8 80,0 2 20,0 0 0,0 0 0,0 10 Chłopcy 6 49,9 2 16,7 2 16,7 2 16,7 12 Otyłość Dziewczęta 1 100,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 Chłopcy 2 66,7 1 33,3 0 0,0 0 0,0 3 Ogółem Dziewczęta , ,4 2 1,6 2 1,6 123 Chłopcy 44 56, , ,1 4 5,1 78 Razem , ,4 13 6,5 6 3,0 201 *% z wiersza p = 0,0002 ganie (25,9%), pływanie (14,9%), podnoszenie ciężarów (5,5%) i taniec (1,3%). Spośród badanych 18-latków 34,8% nie uprawiało żadnego sportu. Stwierdzono istotną statystyczne różnicę między chłopcami i dziewczętami w zakresie rodzaju uprawianych sportów (gry zespołowe, p = 0,0015; podnoszenie ciężarów, p = 0,0012 sporty te częściej wybierali chłopcy). W grupie osób z nadwagą, zarówno wśród dziewcząt, jak i chłopców, najczęściej uprawianym sportem było bieganie (33%), następnie wśród chłopców gry zespołowe (16,7%), a wśród dziewcząt pływanie (10,0%). W grupie z otyłością tylko chłopcy uprawiali sport najczęściej były to biegi i pływanie (33,3%). Wymienione wyżej sporty dziewczęta uprawiały przeważnie przez 1 2 godziny w tygodniu (11,4%). Przez 3 4 godziny tygodniowo sport uprawiało 1,6% dziewcząt i 24,4% chłopców. Dłużej niż przez 5 godzin tygodniowo sport uprawiało 1,6% dziewcząt i 5,1% chłopców. Korzystanie z siłowni Między chłopcami i dziewczętami stwierdzono istotną statystycznie różnicę pod względem częstości korzystania z siłowni. Częściej korzystali z niej chłopcy (43,6% v. 14,6%; p < 0,0001). Z siłowni korzystało 42,9% chłopców z prawidłową masą ciała, 50,0% z nadwagą i 33,3% z otyłością. W przypadku dziewcząt na siłowni ćwiczyło aż 40,0% z niedowagą, 10,30% dziewcząt z prawidłową masą ciała i co piąta dziewczynka z nadwagą. Dziewczęta otyłe wcale nie korzystały z siłowni. Stwierdzono istotny statystycznie związek między płcią a częstością korzystania z siłowni (p = 0,0002). Z siłowni 1 2 razy w tygodniu korzystało 33,3% dziewcząt z niedowagą, 7,2% o prawidłowej masie ciała i 20,0% z nadwagą, a także 25,4% chłopców o prawidłowej masie ciała, 16,7% z nadwagą i 33,3% z otyłością. Trzy do czterech razy w tygodniu na siłownię uczęszczało 2,1% dziewcząt o prawidłowej masie ciała, a powyżej 5 razy w tygodniu 6,7% dziewcząt z niedowagą oraz 1,0% o prawidłowej masie ciała. Spośród ankietowanych osób płci męskiej na siłownię 3 4 razy w tygodniu uczęszczało 14,3% chłopców o prawidłowej masie ciała oraz 16,7% z nadwagą. Więcej niż 5 razy w tygodniu z siłowni korzystało 3,2% chłopców o prawidłowej masie ciała i 16,7% z nadwagą (tab. 2). Rodzaj spędzania wolnego czasu W wolnym czasie telewizję oglądało 24,9% ankietowanych, w tym 30,9% dziewcząt i 15,4% chłopców. Z komputera w wolnym czasie korzystało 68,7% badanych, w tym 52,8% dziewcząt i 67,9% chłopców, książki czytało 30,8% ankietowanych, w tym 35,8% dziewcząt i 23,1% chłopców. Wolny czas aktywnie (jeżdżąc na rowerze lub grając w piłkę) spędzało 26,4% badanych, w tym 26,0% dziewcząt i 26,9% chłopców. Dziewczęta z nadwagą preferowały głównie spacery (80,0%), czytanie (70,0%) oraz korzystanie z komputera (50,0%), natomiast chłopcy z nadwagą częściej wybierali to ostatnie (50,0%). W grupie wszystkich osób otyłych zarówno dziewcząt, jak i chłopców główną formą spędzania czasu wolnego było korzystanie z komputera (100,0% chłopców i dziewcząt otyłych) (tab. 3). Nie stwierdzono istotnego statystycznie związku między wartością BMI u młodzieży a sposobem spędzania wolnego czasu. Zauważono jednak istotną statystycznie różnicę między chłopcami i dziewczętami w odniesieniu do sposobu spędzania wolnego czasu (przed telewizorem, p = 0,0132; przed komputerem, p = 0,0341). 27
5 Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012, tom 8, nr 1 Tabela 3. Rodzaj spędzania wolnego czasu przez ankietowanych ze względu na płeć i wartość BMI Wolny czas TV Komputer Czytanie Spacer Rower/piłka Inne BMI n %* n %* n %* n %* n %* n %* Niedowaga Dziewczęta 6 40,0 6 40,0 2 13, ,7 7 46,7 2 13,3 Chłopcy 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Prawidłowa m.c. Dziewczęta 29 29, , , , , ,4 Chłopcy 11 17, , , , , ,9 Nadwaga Dziewczęta 2 20,0 5 50,0 7 70,0 8 80,0 1 10,0 1 10,0 Chłopcy 1 8,3 6 50,0 3 25,0 2 16,7 2 16,7 2 16,7 Otyłość Dziewczęta 1 100, , , ,0 Chłopcy 0 0, ,0 1 33,3 1 33,3 0 0,0 0 0,0 Ogółem Dziewczęta 38 30, , , , , Chłopcy 12 15, , , , , ,4 Razem 50 24, , , , , ,9 *% nie sumują się do 100, ponieważ ankietowani udzielali więcej niż jednej odpowiedzi p = 0,0132 (płeć a oglądanie telewizji); p = 0,0341 (płeć a korzystanie z komputera) Liczba godzin spędzanych dziennie przed telewizorem i/lub komputerem Ankietowani dziennie przed ekranem telewizora lub komputera spędzali średnio 2,86 godziny. Ponad połowa dziewcząt i chłopców poświęcała na tę czynność 1 2 godziny dziennie; 3 4 godziny na telewizję i komputer przeznaczało dziennie 28,4% badanych, w tym więcej dziewcząt (37,4%) niż chłopców (14,1%). Pięć do sześciu godzin dziennie na telewizję i komputer poświęcało 16,4% badanych (7,3% dziewcząt i aż 30,8% chłopców), a więcej niż 6 godzin dziennie 2,5% badanych (0,8% dziewcząt i 5,1% chłopców). W grupie osób z nadwagą i otyłością czas poświęcany na oglądanie telewizji i korzystanie z komputera mieścił się w granicy 1 4 godzin. Stwierdzono istotne statystycznie różnice między chłopcami i dziewczętami w zakresie liczby godzin spędzanych dziennie przed ekranem telewizora (p = 0,0001). Więcej czasu na oglądanie telewizji poświęcali chłopcy. Odżywianie liczba posiłków Dwa posiłki dziennie spożywało 4,4% ankietowanych. Były to osoby z prawidłową masą ciała. Trzy posiłki dziennie spożywało 33,3% osób z niedowagą, 39,4% o prawidłowej masie ciała, 40,9% z nadwagą i połowa osób otyłych. Pięć posiłków w ciągu dnia spożywało 53,4% osób z niedowagą, 45,0% o prawidłowej masie ciała, 59,1% z nadwagą oraz 25,0% otyłych. Sześć posiłków dziennie spożywało 13,3% ankietowanych z niedowagą, 11,2% o prawidłowej masie ciała i 25,0% otyłych. Nie zaobserwowano istotnych różnic między chłopcami i dziewczętami pod względem liczby posiłków spożywanych w ciągu dnia. Jedzenie słodyczy między posiłkami Większość badanych 18-latków przyznała się do podjadania słodyczy między posiłkami. Grupę tę stanowiło 73,3% osób z niedowagą, 76,9% o prawidłowej masie ciała, 73,3% z nadwagą i 100,0% otyłych. Nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy między chłopcami i dziewczętami, jeśli chodzi o spożywanie słodyczy między posiłkami. Godzina spożycia ostatniego posiłku Spośród ankietowanych 13,4% (w tym 17,1% dziewcząt i 7,7% chłopców) ostatni posiłek spożywało przed godziną 18.00; 43,8% (w tym 55,35% dziewcząt i 25,6% chłopców) badanych jadło kolację między godziną a 20.00, natomiast 42,8% (w tym 27,6% dziewcząt i 66,7% chłopców) po godzinie Stwierdzono istotną statystycznie różnicę między chłopcami a dziewczętami, jeśli chodzi o godzinę spożywania ostatniego posiłku w ciągu dnia (p < 0,0001). Spożywanie posiłków typu fast-food Zdecydowana większość 82,1% ankietowanych sporadycznie spożywała posiłki typu fast-food. Spośród badanych 17,4% jadało je 1 3 razy w tygodniu, przy czym większość stanowili chłopcy (29,5% chłopców i tylko 9,8% dziewcząt). Zaledwie 1 osoba przyznała się do spożywania posiłków typu fast-food codziennie i był to chłopiec. Ponad połowa, czyli 6 (53,3%), osób z nadwagą spożywała je 1 3 razy w tygodniu. Zaobserwowano istotne statystycznie różnice między chłopcami a dziewczętami pod względem częstości spożywania tego typu posiłków (p = 0,0002). 28
6 Grażyna Kobus i wsp., Nadwaga i niedożywienie u nastolatków Stosowanie diety odchudzającej Podczas przeprowadzania badań na diecie odchudzającej była co piąta dziewczynka z niedowagą, 14,4% o prawidłowej masie ciała i 30,0% z nadwagą. W przypadku chłopców na diecie odchudzającej było 6,4% osób o prawidłowej masie ciała i 8,3% z nadwagą. Zaobserwowano istotną statystycznie różnicę między chłopcami i dziewczętami, jeśli chodzi o stosowanie diety odchudzającej (p = 0,0392). Istotnie częściej stosowały ją dziewczęta. W badanej grupie 100,0% otyłych dziewcząt i 66,7% otyłych chłopców przyznało się do stosowania w przeszłości diet odchudzających. Diety stosowało też 60% dziewcząt i 25% chłopców z nadwagą, jak również 59,8% dziewcząt i 3,2% chłopców o prawidłowej masie ciała. W przeszłości diety odchudzające stosowało istotnie więcej dziewcząt niż chłopców (p < 0,0001). Dyskusja Nadwaga i otyłość są czynnikami predysponującymi do rozwoju wielu chorób oraz skracającymi średni oczekiwany okres życia. Szczególnie niepokojący jest obserwowany obecnie gwałtowny wzrost występowania nadwagi i otyłości w populacji dziecięcej. Wzrost ten stał się punktem wyjścia do badania skali tego problemu na całym świecie, również w Polsce. Szczególnie skupiono się na badaniach dotyczących częstości występowania tego zjawiska u młodzieży w okresie dojrzewania, gdyż jest to krytyczny okres w wieku rozwojowym. W badaniach własnych stwierdzono, że nadwaga i otyłość występowały u znaczącego odsetka ankietowanych osiemnastolatków. Płeć istotnie wpływała na częstość nadwagi i otyłości, która była większa u chłopców. Dla porównania, w Stanach Zjednoczonych w populacji w wieku lat nadwagę stwierdzono u 30,4% badanych, a otyłość u 15,5% [11]. Dane na ten temat z innych krajów są nieco niższe. W Kanadzie nadwaga występowała u 19,8%, a otyłość u 9,4% populacji w wieku lat [12]. Natomiast w Chinach odsetki są najmniejsze i wynoszą dla nadwagi 3,4%, a otyłości 3,6% dla dzieci w wieku 6 18 lat [6]. Zarówno nadwaga, jak i otyłość częściej występowały w dużym mieście niż na wsi i mniejszych miastach. Sytuacja materialna nie miała wpływu na częstość nadwagi i otyłości w badanej grupie. Podobnie w badaniach Mazura [13], sytuacja materialna nie zwiększała istotnie ryzyka wystąpienia otyłości u dzieci w wieku szkolnym. Wyniki badań epidemiologicznych od dawna wskazywały, że otyłość jest typowa dla niektórych rodzin. Stwierdzenie zależności pomiędzy otyłością rodziców i dzieci nie przesądza o działaniu czynnika genetycznego, gdyż dzieci uczą się od rodziców tych samych nawyków żywieniowych i trybu życia, a więc na podłoże genetyczne nakłada się wpływ czynników zewnętrznych. Sieć powiązań społecznych może wpływać na rozprzestrzenianie się otyłości, o czym świadczą badania Christakis i wsp. [14], którzy ocenili grupę osób ściśle ze sobą związanych różnymi więzami społecznymi i stwierdzili, że otyłość występuje częściej (57%), jeśli mamy otyłego przyjaciela (związek ten jest wyższy dla przyjaciół tej samej płci). Wśród dorosłego rodzeństwa otyłość jednej osoby zwiększa ryzyko otyłości o 40%, a wśród partnerów życiowych otyłość u jednego z partnerów w 37% wiąże się z otyłością drugiego. W badaniach własnych stwierdzono, że 16,4% ankietowanej młodzieży miało w rodzinie otyłych rodziców i dziadków. Niepokojącym faktem jest wysoki odsetek występowania niedowagi u około 13% badanych dziewcząt. Może to wynikać z dominacji w ostatnich latach w środkach masowego przekazu kultu szczupłej sylwetki. W przeciwieństwie do nadwagi i otyłości, szczupłość dla dziewcząt i młodych kobiet stała się gwarancją atrakcyjności, odniesienia sukcesu, osiągnięcia wysokiej pozycji społecznej czy zdobycia popularności wśród rówieśników, a także zainteresowania ze strony płci przeciwnej [15, 16]. Woynarowska [17], oceniając zachowania żywieniowe polskiej młodzieży w wieku lat, ustaliła, że co czwarty chłopiec i połowa dziewcząt ma potrzebę schudnięcia. Potrzeba ta wraz z wiekiem nasilała się u dziewcząt, a malała u chłopców. W badaniu Oblacińskiej [18] obejmującym uczniów otyłych dziewczęta stosowały dietę istotnie częściej niż chłopcy. Ma to swoje odzwierciedlenie również w rezultatach programów edukacyjnych i leczniczych otyłości u dzieci, w których lepsze rezultaty obserwuje się u dziewcząt. Z zebranych danych wynika, że 20% dziewcząt z niedowagą, 14,4% o prawidłowej masie ciała i 30% z nadwagą w chwili przeprowadzania badania było na diecie odchudzającej. Odsetek odchudzających się chłopców był znacznie mniejszy. Nikt z otyłych ankietowanych nie był na diecie odchudzającej. Jednak 100% otyłych dziewcząt i 66,7% otyłych chłopców przyznało się do stosowania w przeszłości diet odchudzających. Podobnie jak u dorosłych, również u dzieci i młodzieży wykazano ścisły związek otyłości z nadciśnieniem tętniczym. Jak wynika z badań Lurbe i wsp. [19], skurczowe ciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży istotnie koreluje z BMI oraz grubością fałdu skórnego i wartością wskaźnika talia-biodra. Wyniki badań przeprowadzonych w ponad 18-tysięcznej populacji dzieci i młodzieży w wieku 2 19 lat wskazują, że u 6,6% chłopców i 4,4% dziewcząt z nad- 29
7 Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012, tom 8, nr 1 wagą nadciśnienie tętnicze stwierdza się już w wieku 2 5 lat. Natomiast między 16. a 19. rokiem życia aż u 13,3% chłopców i 16,3% dziewcząt z nadwagą wartość ciśnienia tętniczego przekracza normę [20]. W badaniach własnych nadciśnienie tętnicze miało 1,0% ankietowanych z nadwagą. Wraz ze wzrostem częstości występowania otyłości u dzieci i młodzieży zwiększyła się częstość zaburzeń gospodarki węglowodanowej. W badaniach Sinha i wsp. upośledzoną tolerancję glukozy stwierdzono u 21% populacji latków z otyłością i u 25% otyłych dzieci w wieku 4 10 lat [21]. W badaniach własnych cukrzyca występowała u 1,0% ankietowanych z nadwagą. Oblacińska i Jodkowska [9] w swoich badaniach nad otyłością polskich nastolatków wykazały, że większość badanych osób (78%) oceniła się jako aktywna lub bardzo aktywna fizycznie, pozostali (22%) uważali, że są nieaktywni lub raczej mało aktywni. W porównaniu z rówieśnikami o prawidłowej masie ciała wśród otyłych odsetek osób nieaktywnych fizycznie był dwukrotnie większy. W badaniach własnych również wykazano, że aktywność fizyczna osób z nadwagą i otyłością była zdecydowanie mniejsza niż osób o prawidłowej masie ciała. Wyniki badań przeprowadzonych w naszym kraju wskazują, że zaledwie 30% młodzieży uczestniczyło w zajęciach poprawiających sprawność fizyczną w czasie wolnym od zajęć, a odsetek ten zmniejszył się bardzo istotnie do 5% wśród osób w wieku dojrzałym [22, 23]. Oglądanie telewizji jest nie tylko biernym sposobem spędzania wolnego czasu, co wpływa na niską aktywność fizyczną, ale również największym źródłem informacji na temat produktów spożywczych dla dzieci i młodzieży. W Stanach Zjednoczonych dzieci w wieku 2 4 lat oglądają telewizję około 2 godzin dziennie, w wieku szkolnym około 3,5 4 godzin, w okresie dojrzewania zaś 2,75 godziny dziennie. W rodzinach o niskim poziomie wykształcenia i dochodów czas trwania oglądania TV oraz ekspozycji na reklamy jest istotnie dłuższy [24]. Podobny wynik uzyskano w badaniach własnych. Ankietowani 18-latkowie dziennie przed ekranem telewizora lub komputera spędzali średnio 2,86 godziny. Nie stwierdzono jednak istotnej statystycznie zależności pomiędzy BMI a liczbą godzin spędzanych przed TV. Autorzy niniejszej pracy badali również liczbę posiłków spożywanych w ciągu dnia. Stwierdzono, że nieregularnie odżywiała się połowa osób z nadwagą i 75% otyłych. Jednak nie odnotowano istotnej zależności między regularnością odżywania a wskaźnikiem BMI. Według Oblacińskiej i Jodkowskiej [9] młodzież otyła istotnie częściej opuszczała główne posiłki w porównaniu z grupą kontrolną, jak również istotnie rzadziej spożywała je regularnie. Autorki stwierdziły także, że słodycze w badanej grupie spożywa kilka razy w tygodniu 35,5% osób otyłych i 50% nieotyłych, codziennie zaś 15,1% uczniów otyłych i 29% nieotyłych. Giammattei i wsp. [16] zauważyli związek między czasem oglądania telewizji, ilością wypijanych słodkich napojów a ryzykiem rozwoju otyłości. Osoby oglądające telewizję poniżej 2 godzin dziennie oraz osoby pijące mniej niż 500 ml słodkich napojów w ciągu dnia charakteryzowały się mniejszym BMI. Przez ostatnie lata podejmowano wiele prób walki z nadwagą i otyłością zarówno w Polsce, jak i na świecie. Główny Inspektorat Sanitarny i Stowarzyszenie Polska Federacja Producentów Żywności realizowały ogólnopolski program edukacyjny Trzymaj Formę!, promując zasady zbilansowanej diety i aktywności fizycznej wśród młodzieży szkolnej [13]. Wzrosła liczba gabinetów udzielających profesjonalnych porad dietetycznych, a w 2007 roku w ślad za wytycznymi Unii Europejskiej opracowano Narodowy program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej na lata [25]. W programach prewencyjnych i leczniczych otyłości dziecięcej lepsze rezultaty obserwuje się u dziewcząt. Dowodem na to są efekty jednego z najbardziej znanych programów prewencyjnych Planet Health Intervention Study, w którym znamienne statystycznie obniżenie BMI zaobserwowano tylko u dziewcząt [26]. Amerykańskie Towarzystwo Endokrynologiczne w 2008 roku opublikowało wytyczne dotyczące prewencji i leczenia otyłości wieku rozwojowego. Podkreśla się w nich przede wszystkim znaczenie działań profilaktycznych w grupie dzieci z BMI powyżej 85. percentyla. Zalicza się do nich: karmienie piersią przynajmniej do 6. miesiąca życia, zobowiązanie szkól do organizowania codziennych godzinnych ćwiczeń fizycznych we wszystkich grupach wiekowych, informowanie o zasadach diety optymalnej i korzyściach wynikających ze zwiększenia aktywności fizycznej, propagowanie ograniczenia spożycia niezdrowej żywności i zakazu jej reklamy, jak również stwarzanie możliwości bezpiecznego dotarcia do szkoły pieszo lub rowerem [27]. Wnioski Uzyskane wyniki wskazują, że istotnie częściej nadwaga i otyłość występują u chłopców, niepokojącym faktem jest natomiast wysoki odsetek występowania niedowagi u dziewcząt. Czynnikami ryzyka występowania nadwagi i otyłości u badanych nastolatków były uwarunkowania rodzinne, niska aktywność fizyczna oraz błędy żywieniowe. 30
8 Grażyna Kobus i wsp., Nadwaga i niedożywienie u nastolatków Piśmiennictwo 1. Gaziano J.M.: Fifth phase of the epidemiologic transition. The age of obesity and inactivity. JAMA 2010; 303: Kumanyika S.K., Obarzanek E., Stettler N. i wsp.: Population-based prevention of obesity: the need for comprehensive promotion of healthful eating, physical activity, and energy balance: a scientific statement from American Heart Association Council on Epidemiology and Prevention, Interdisciplinary Committee for Prevention (formerly the expert panel on population and prevention science. Circulation 2008; 118: Speiser P.W., Rudolf M.C., Anhalt H. i wsp.: Obesity Consensus Working Group. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2005; 90: International Obesity Task Force, European Union Platform Briefing Paper; Brussels; 15 March //ec.europa.eu/health/ph_determinants/ /life_style/nutrition/documents/ /iotf_en.pdf. 5. Flegal K.M., Carroll M.D., Ogden C.L. i wsp.: Prevalence and trends in obesity among US adults. JAMA 2002; 288: Wang Y., Monteiro C., Popkin B.M.: Trends of obesity and underweight in older children and adolescents in the United States, Brazil, China, and Russia. Am. J. Clin. Nutr. 2002; 75: Szadkowska A., Bodalski J.: Otyłość u dzieci i młodzieży. Przew. Lek. 2003; 6: Szponar L., Sekuła W.: Badania indywidualnego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa Oblacińska A., Jodkowska M.: Otyłość u polskich nastolatków, epidemiologia, styl życia, samopoczucie. Instytut Matki i Dziecka, Zakład Medycyny Szkolnej, Warszawa Han J.C., Lawlor D.A., Kimm S.Y.S.: Childhood obesity. Lancet 2010; 375: Ogden C.L., Flegal K.M., Carroll M.D. i wsp.: Prevalence and trends in overweight among US children and adolescents, JAMA 2002; 288: Canadian Community Health Survey. Obesity among children and adults Statistics Canada-Cataloque 2005; Mazur A.: Dynamika i czynniki ryzyka występowania nadwagi i otyłości u dzieci w wieku szkolnym. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów Christakis N.A., Fowler J.H.: The spread of obesity in a large social network over 32 years. N. Engl. J. Med. 2007; 357: Chytra-Gędek W., Kobierecka A.: Gotowość anorektyczna u dziewcząt i młodych kobiet. Psychiatria 2008; 5: Giammattei J., Blix G., Marshak H. H. i wsp.: Television watching and soft drink consumption. Arch. Pediatr. Adolesc. Med. 2003; 157: Woynarowska B.: Zachowania żywieniowe u młodzieży w wieku lat w Polsce i ich niektóre skutki zdrowotne i społeczne. Standardy Medyczne 2004; 1: Oblacińska A., Jodkowska M., Palczeska I. i wsp.: Value and usefulness of modified screening test for detection of overweight and obesity in school- -aged children and adolescents. Medycyna Wieku Rozwojowego 2007; 11: Lurbe E., Alvarez V., Redon J.: Obesity, body fat distribution, and ambulatory blood pressure in children and adolescents. J. Clin. Hypertens. (Greenwich) 2001; 3: Falkner E., Gidding S. S., Ramirez- Garnica G. i wsp.: The relationship of body mass index and blood pressure in primary care pediatric patients. J. Pediatr. 2006; 148: Sinha R., Fisch G., Teague B. i wsp.: Prevalence of impaired glucose tolerance among children and adolescents with marked obesity. N. Engl. J. Med. 2002; 346: Charzewska J., Jajszczyk B., Chabrom E.: Uczestnictwo młodzieży w wieku pokwitania w pozalekcyjnych zajęciach sportowych w aspekcie biologicznym i społecznych uwarunkowań. W: Dąbrowska A. (red.). Uczestnictwo Polaków w rekreacji ruchowej i jego uwarunkowania. AWF Warszawa, Płock 2003; Stan zdrowia ludności polskiej 2004 rok. GUS, Warszawa Gentile D.A., Walsh D.A.: A normative study of family media habits. J. Appl. Dev. Psychol. 2002; 23: Narodowy Program Zapobiegania Nadwadze i Otyłości oraz Przewlekłym Chorobom Niezakaźnym poprzez poprawę Żywienia i Aktywności Fizycznej na lata Ministerstwo Zdrowia, Gortmaker S.L., Peterson K., Wiecha J. i wsp.: Reducing obesity via a school-based interdisciplinary intervention among youth: Planet Health. Arch. Pediatr. Adolesc. Med. 1999; 153: August G.P., Caprio S., Fennoy I. i wsp.: Prevention and treatment of pediatric obesity: an Endocrine Society Clinical Practice Guideline based on Expert Opinion. J. Clin. Endocrin. Metab. 2008; 93:
AKTUALNE TRENDY UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC. Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka
AKTUALNE TRENDY OTYŁOŚCI I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka Informacja o badaniach HBSC Sieć HBSC obejmuje 43 kraje/regiony Europy i Ameryki
OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA
Katedra i Zakład Promocji Zdrowia Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UMK OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA I. WYWIAD WIEK.. PŁEĆ WYKSZTAŁCENIE. MIEJSCE ZAMIESZKANIA
Profilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia. Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka
Profilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka KIERUNKI DZIAŁAŃ tworzenie prawa realizacja programów polityki zdrowotnej współpraca
Zachowania żywieniowe i aktywność fizyczna młodzieży w świetle badań HBSC. (Health Behaviour in School-aged Children)
Zachowania żywieniowe i aktywność fizyczna młodzieży w świetle badań HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) Cyklicznie powtarzane międzynarodowe badania ankietowe nad zachowaniami zdrowotnymi
DuŜo wiem, zdrowo jem
DuŜo wiem, zdrowo jem Projekt edukacyjny: Pogadanki do dzieci w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz prezentacje do ich rodziców Cel projektu: Podniesienie świadomości na temat odżywiania
Znaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z otyłością
Znaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z otyłością dr n. hum. Izabela Tabak Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka Dlaczego warto zajmować się
Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 6/2007 r 4(21) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Częstość występowania nadwagi i otyłości u dzieci w wieku 7-9 lat województwa mazowieckiego Analysis of nutritional status 7-9 years
Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Analiza wyników badań
Analiza wyników badań WSTĘP Aktywność fizyczna należy do jednej z podstawowych potrzeb człowieka w każdym okresie życia. Szczególnie istotna jest w trakcie rozwoju dziecka, ponieważ jest jednym z niezbędnych
PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA
PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA Wraz z postępem cywilizacyjnym nasz styl życia dorosłych, dzieci, młodzieży zmienia się niestety nie zawsze na lepsze, co ma swoje konsekwencje również w odniesieniu
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
tel. (87) 610 27 47 e-mail: ppp_elk@o2.pl www.ppp.elk.edu.pl
tel. (87) 610 27 47 e-mail: ppp_elk@o2.pl www.ppp.elk.edu.pl ZDROWIE jest jedną z najważniejszych wartości w Życiu człowieka. TROSKA O NIE to najlepsza inwestycja na jaką możemy i powinniśmy sobie pozwolić.
TRYB ŻYCIA I PRZYJMOWANE SUPLEMENTY DIETY raport z badania. Warszawa, Grudzień 2017
TRYB ŻYCIA I PRZYJMOWANE SUPLEMENTY DIETY raport z badania Warszawa, Grudzień 2017 O badaniu Grupa docelowa Próba Realizacja Metodologia All 20+ użytkownicy Internetu N=220 Grudzień 2017 CAWI (online)
ZAŁOŻENIA IV EDYCJI PROGRAMU PROFILAKTYCZO EDUKACYJNEGO TRZYMAJ FORMĘ! W ROKU SZKOLNYM 2009/2010
ZAŁOŻENIA IV EDYCJI PROGRAMU PROFILAKTYCZO EDUKACYJNEGO TRZYMAJ FORMĘ! W ROKU SZKOLNYM 2009/2010 Państwowa Inspekcja Sanitarna we współpracy ze Stowarzyszeniem Polska Federacja Producentów Żywności w roku
Raport z przeprowadzonych badań ankietowych Projekt Sport for All
Raport z przeprowadzonych badań ankietowych Projekt Sport for All Miejsce przeprowadzenia badania ankietowego: Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych w Czeladzi Wielkość próby badawczej: 170 uczniów
Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Dodatkowe inicjatywy związane z realizacją VIII edycji Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! (rok szkolny 2013/2014)
Dodatkowe inicjatywy związane z realizacją VIII edycji Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! (rok szkolny 2013/2014) Warszawa, 27 sierpnia 2014 Kampania medialna promująca program Trzymaj
Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Załącznik do Uchwały Nr VI/83/07 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 marca 2007 r. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego REGIONALNY PROGRAM ZWALCZANIA OTYŁOŚCI U DZIECI I
Wychowanie fizyczne w opinii uczniów i ich rodziców
Wychowanie fizyczne w opinii uczniów i ich rodziców Raport z badania przygotowanego przez pracowników Warmińsko Mazurskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie Filia w Olecku przeprowadzonego
Kinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 87 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIESKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 8 SECTIO D 0 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Katedra Anatomii i Antropologii, Gdańsk Jędrzej Śniadecki Academy
Aktywność fizyczna, sposób odżywiania się i zawartość tkanki tłuszczowej u chłopców trenujących i nietrenujących w wieku lat
Artykuł oryginalny Original Paper Aktywność Fizyczna i Zdrowie Physical Activity and Health 13:21-25, 2018 www.afiz-pah.pl Aktywność fizyczna, sposób odżywiania się i zawartość tkanki tłuszczowej u chłopców
Zaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Dr hab. n med. Tomasz Zatooski. Analiza wyników badań
Dr hab. n med. Tomasz Zatooski Analiza wyników badań MATERIAŁ I METODY BADAWCZE Badanie ankietowe przeprowadzono na grupie 3092 (3345/10000) uczniów z 34 szkół podstawowych i gimnazjalnych na terenie Wrocławia
SPRAWOZDANIE ZA ROK 2009 Z REALIZACJI,,PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA WŚRÓD MIESZKAŃCÓW GMINY BOBOLICE W LATACH 2009-2013
SPRAWOZDANIE ZA ROK 2009 Z REALIZACJI,,PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA WŚRÓD MIESZKAŃCÓW GMINY BOBOLICE W LATACH 2009-2013 1. Podniesienie świadomości społeczności lokalnej w zakresie realizacji
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Ilość posiłków w ciągu dnia: Odstępy między posiłkami:
Co znaczy ZDROWO SIĘ ODŻYWIAĆ? Ilość posiłków w ciągu dnia: 4-5 Odstępy między posiłkami: regularne, co 3,5-4h ŚNIADANIE : max.2h od momentu wstania KOLACJA : min.3h przed snem Co znaczy ZDROWO SIĘ ODŻYWIAĆ?
NATURALNA I BEZPIECZNA ŻYWNOŚĆ PODSTAWĄ NOWOCZESNEJ DIETY
NATURALNA I BEZPIECZNA ŻYWNOŚĆ PODSTAWĄ NOWOCZESNEJ DIETY KATEDRA I ZAKŁAD ZDROWIA PUBLICZNEGO Prof. dr hab. n med.dr h.c. Piotr Książek W zdrowym ciele zdrowy duch Decimus Junius Juvenalis Prawidłowe
1. Wykorzystanie czasu wolnego wczoraj i dziś
STRUKTURA WYKORZYSTANIA CZASU WOLNEGO A STAN ZDROWIA DZIECI I MŁODZIEŻY mgr inż. Janusz Trepkowski 1. Wykorzystanie czasu wolnego wczoraj i dziś 1.1 Formy wykorzystania czasu wolnego. Do najbardziej spotykanych
Sport - nawyk na całe życie Ruch to prawo naszych dzieci
Sport - nawyk na całe życie Ruch to prawo naszych dzieci SPORT - NAWYK NA CAŁE ŻYCIE RUCH TO PRAWO NASZYCH DZIECI Światowa Organizacja Zdrowia ostrzega: obecne pokolenie dzieci może być pierwszym od długiego
Kuratorium Oświaty w Kielcach
Programy z zakresu profilaktyki zdrowotnej, bezpieczeństwa i higieny w środowisku szkolnym rekomendowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Bożena Kropisz starszy wizytator Kuratorium Oświaty w Kielcach
Alicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
Analiza ankiety dotyczącej niektórych zachowań zdrowotnych uczniów klas III gimnazjum. Cel i metoda
Analiza ankiety dotyczącej niektórych zachowań zdrowotnych uczniów klas III gimnazjum Cel i metoda Celem badań jest poznanie zachowań i poziomu wiedzy na temat podstawowych komponentów kształtujących nawyki
ZACHOROWANIA DZIECI NA CUKRZYCĘ W WIEKU SZKOLNYM (7-12 LAT)
Autor: EDYTA LENDZION Opiekun badań: dr Beata Trzpil-Zwierzyk ZACHOROWANIA DZIECI NA CUKRZYCĘ W WIEKU SZKOLNYM (7-12 LAT) Badanie przeprowadzone zostało w czerwcu 2014 roku w poradni diabetologicznej w
Problem otyłości wśród populacji trzynastolatków na przykładzie uczniów Miejskiego Zespołu Szkół nr 2 w Będzinie
Borgis Problem otyłości wśród populacji trzynastolatków na przykładzie uczniów Miejskiego Zespołu Szkół nr 2 w Będzinie *Wiesława Kołodziej, Katarzyna Galeja Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego, Dąbrowa
Założenia Realizacji Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! w latach 2012 2015 Założenia ogólne
Założenia Realizacji Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! w latach 2012 2015 Założenia ogólne 1. Celem Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! jest edukacja w zakresie trwałego
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE SZKOLNYM Opracowała: Iwona Konowalska Prawidłowe żywienie powinno stanowić bardzo istotny element promocji zdrowia. Tworząc szkolne programy prozdrowotne należy koncentrować
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 520 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 520 SECTIO D 2005 Zakład Wychowania Zdrowotnego Wydział Nauk Przyrodniczych Uniwersytet Szczeciński Kierownik prof. zw.
Wrocławskich Gimnazjów i Szkół Podstawowych
Sprawozdanie z badań przesiewowych realizowanych w latach 2015-2018 wśród uczniów klas pierwszych gimnazjów i klas czwartych szkół podstawowych Wrocławskich Gimnazjów i Szkół Podstawowych w ramach Ogólnopolskiego
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 5/2014 z dnia 7 stycznia 2014 r. o projekcie programu Profilaktyczna opieka nad uczniami miasta Katowice Po zapoznaniu
Małgorzata Jasińska LUBELSKI ROCZNIK PEDAGOGICZNY T. XXXII 2013
LUBELSKI ROCZNIK PEDAGOGICZNY T. XXXII 2013 Nawyki żywieniowe młodzieży gimnazjalnej ze środowiska miejskiego i wiejskiego Abstrakt: Racjonalne żywienie to jeden z ważniejszych czynników warunkujących
SIEDEM PODSTAW DOBREJ DIETY
SIEDEM PODSTAW DOBREJ DIETY czyli kilka wskazówek na dobry początek zmian. Drogi Czytelniku, w tym e-booku znajdziesz siedem powodów braku sukcesu w Twoim dotychczasowym odchudzaniu. Wierzę, że tym razem
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 421 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 421 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Wydział Ochrony Zdrowia, Collegium Medicum UJ 1, Clinical Nursing
PROBLEM NADWAGI I OTYŁOŚCI W POLSCE WŚRÓD OSÓB DOROSŁYCH - DANE EPIDEMIOLOGICZNE -
PROBLEM NADWAGI I OTYŁOŚCI W POLSCE WŚRÓD OSÓB DOROSŁYCH - DANE EPIDEMIOLOGICZNE - Wg raportu GUS Stan zdrowia ludności w 2009 r. Otyłość jest chorobą przewlekłą spowodowaną nadmierną podażą energii zawartej
Joanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia
Joanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7, 89-93 2007
WpŁyW stylu Życia na masę ciała u nastolatków na podstawie badania ankietowego W Wybranej grupie młodzieży Wiejskiej i miejskiej
WpŁyW stylu Życia na masę ciała u nastolatków na podstawie badania ankietowego W Wybranej grupie młodzieży Wiejskiej i miejskiej impact of life style on body Weight in adolescents on the basis of questionnaire
Główny Urząd Statystyczny. Urzędu Statystycznego w Krakowie
Główny Urząd Statystyczny Ośrodek Statystyki Zdrowia Urzędu Statystycznego w Krakowie Stan zdrowia, warunki życia i rozwoju dzieci i młodzieży w Polsce Warszawa, 02.06.2008 r. Populacja dzieci i i młodzieży
Jak dbać o swoją kondycję fizyczną, jak żyć i odżywiać się zdrowo? Sondaż
Jak dbać o swoją kondycję fizyczną, jak żyć i odżywiać się zdrowo? Sondaż Sprawozdanie z zadania numer 2 SP2 im. Marii Skłodowskiej Curie w Sobótce W dn. 5 listopada 2014 r. w kl. III VI (75 uczniów) przeprowadzono
otyłości, jako choroby nie tylko groźnej samej w sobie, lecz sprzyjającej rozwojowi wielu innych schorzeń skracających życie współczesnemu
Informacja o Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy ( KIK/34) pt. Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym poprzez edukację społeczeństwa w zakresie żywienia i aktywności fizycznej
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
BADANIE BIOFIZYCZNE WYDOLNOŚCI UKŁADU KRĄŻENIA MŁODZIEŻY LICEALNEJ
BADANIE BIOFIZYCZNE WYDOLNOŚCI UKŁADU KRĄŻENIA MŁODZIEŻY LICEALNEJ Katarzyna Gliniewicz, VI Liceum Ogólnokształcące w Szczecinie Opiekunowie: mgr Piotr Chmiel, dr Aneta Mika Plan prezentacji Biofizyka
DBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI
DBAJMY O PRAWIDŁOWY ROZWÓJ NASZYCH DZIECI Nadwaga i otyłość ukształtowana w wieku dziecięcym niesie za sobą zwiększone ryzyko utrzymania się w wieku dojrzewania i po osiągnięciu dorosłości, co za tym idzie
10. Czy uważasz, że masz problem z którąś z używek?
1. Czy uważasz, że masz problem z którąś z używek? 45 424 4 35 3 25 2 15 5 42 Nie Powiedzmy, że nie Tak, ale to mi nie przeszkadza 21 11 Tak, ale walczę z tym 11. Czy Twoi rodzice są świadomi Twojego zachowania?
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 300 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 300 SECTIO D 2003 Zakład Antropologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Department of Anthropology Academy
Realizacja Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! wnioski z ewaluacji. Dr n. med. PRZEMYSŁAW BILIŃSKI GŁÓWNY INSPEKTOR SANITARNY
Realizacja Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! wnioski z ewaluacji Dr n. med. PRZEMYSŁAW BILIŃSKI GŁÓWNY INSPEKTOR SANITARNY 1 Partnerzy programu: Agencja Rynku Rolnego Instytut Żywności
Czy stać nas na. złe. żywienie dzieci. Warszawa, 14 listopada 2012 roku
Warszawa, 14 listopada 2012 roku Czy stać nas na złe żywienie dzieci Stowarzyszenie Promocji Zdrowego Żywienia Dzieci Choroby cywilizacyjne to dziś jeden z najważniejszych problemów, jakie stoją przed
Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 679 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 9 SECTIO D 00 Zakład Żywienia Człowieka, Instytut Zdrowia Publicznego, Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński, Instytut
Ruch i zdrowe żywienie w szkole
Ruch i zdrowe żywienie w szkole Inicjatorzy projektu HEPS Koordynacja: Netherlands Institute for Health Promotion (NIGZ) Ośrodki współpracujące: Free University of Brussels, Belgia Welsh Ministers, Walia
Czym jest program Trzymaj formę? Dlaczego taki program? Cele programu
Czym jest program Trzymaj formę? Główny Inspektorat Sanitarny i Stowarzyszenie Polska Federacja Producentów Żywności wychodząc naprzeciw zaleceniom strategii Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w zakresie
ELEKTRONICZNY SYSTEM MEDYCYNY SZKOLNEJ ESMS
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PROGRAMU GDYŃSKI ZDROWY UCZEŃ ELEKTRONICZNY SYSTEM MEDYCYNY SZKOLNEJ ESMS Zestawienie zbiorcze ORGANIZATOR PROJEKTU: PARTNERZY: HONOROWY PATRONAT: Gdynia, 2019 SPIS TREŚCI Wprowadzenie...
Ciśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Świadomość naszego zdrowia to oprócz odczuwania dolegliwości, wiedza na temat podstawowych parametrów pozwalających ocenić, czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Zapoznaj się z nimi i regularnie kontroluj
CMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
ZACHOWAJ RÓWNOWAGĘ. Kierownik Projektu prof. dr hab. Mirosław Jarosz
Projekt KIK/34: Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym poprzez edukację społeczeństwa w zakresie żywienia i aktywności fizycznej ZACHOWAJ RÓWNOWAGĘ Kierownik Projektu prof. dr hab.
Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 3/2004 Nr 1(6) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Otyłość, nadwaga i niedobór masy ciała u dzieci śląskich w wieku 7-9 lat Obesity, overweight and thinness in Silesian children 7-9
1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne
Formularz zgłoszenia udziału w Konkursie Zdrowy Samorząd Gmina Miasta Sopotu ul. Kościuszki 25/27 81-704 Sopot 1. Nazwa programu polityki zdrowotnej promującego zachowania prozdrowotne Program wczesnego
Deklarowana aktywność ruchowa po ukończeniu szkoły średniej młodzieży klas IV tych ZSE w Hrubieszowie w roku szkolnym 2000/2001
Deklarowana aktywność ruchowa po ukończeniu szkoły średniej młodzieży klas IV tych ZSE w Hrubieszowie w roku szkolnym / Cel badań:. Deklaracje uczniów na temat uczestnictwa w kulturze fizycznej po ukończeniu
Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Zapobieganie problemom zdrowotnym dzieci i młodzieży poprzez aktywność fizyczną.
Zapobieganie problemom zdrowotnym dzieci i młodzieży poprzez aktywność fizyczną. Dr n. med. Joanna Ruszkowska Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi PABIANICE, 30
Ośrodek Usług Pedagogicznych i Socjalnych Związek Nauczycielstwa Polskiego- Filia Gdańsk. Robert Niedźwiedź. Gdańsk 2012/2013 rok
Ośrodek Usług Pedagogicznych i Socjalnych Związek Nauczycielstwa Polskiego- Filia Gdańsk Robert Niedźwiedź Gdańsk 2012/2013 rok Nadwaga i otyłość z roku na rok w coraz większym stopniu dotykają dzieci
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Epidemiologia cukrzycy
Cukrzyca kiedyś Epidemiologia Epidemiologia - badanie występowania i rozmieszczenia stanów lub zdarzeń związanych ze zdrowiem w określonych populacjach oraz wpływu czynników wpływających na stan zdrowia
SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE PROJEKT
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bohaterów Warszawy w Kamienicy SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE Plan działań Czas realizacji 2014 2017 PROJEKT W szkole, gdzie naturalnym procesem jest nauczanie i kształtowanie postaw,
OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH NA TEMAT DODATKÓW DO ŻYWNOŚCI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 1055 1059 Aneta Kościołek 1, Magdalena Hartman 2, Katarzyna Spiołek 1, Justyna Kania 1, Katarzyna Pawłowska-Góral 1 OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH
Realizowany w Szkole Podstawowej nr 307 Im. Króla Jana III Sobieskiego w Warszawie
Realizowany w Szkole Podstawowej nr 307 Im. Króla Jana III Sobieskiego w Warszawie W roku szkolnym 2013/2014 nasza szkoła przystąpiła do programu certyfikacji Szkoła Przyjazna Żywieniu i Aktywności Fizycznej
Ocena prawidłowości masy ciała i wyliczanie zapotrzebowania na energię. Scenariusz lekcji
Ocena prawidłowości masy ciała i wyliczanie zapotrzebowania na energię Scenariusz lekcji Opracowanie: Anna Harton, Danuta Gajewska, Joanna Myszkowska-Ryciak, Sylwia Gudej na potrzeby programu Mądre żywienie,
Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
STRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Praca oryginalna Original paper. *Zbigniew Krenc 1,2, Marzenna Wosik-Erenbek 1,2
Borgis Praca oryginalna Original paper Analiza żywienia, nawyków żywieniowych oraz aktywności ruchowej u dzieci we wczesnym wieku szkolnym w aspekcie prewencji chorób cywilizacyjnych układu krążenia *Zbigniew
WYSTĘPOWANIE NADWAGI I OTYŁOŚCI WŚRÓD DZIECI W WIEKU OD 10 DO 13 LAT W MIEŚCIE I GMINIE OSTRZESZÓW
NAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE 3(14) 2014 ENGINEERING SCIENCES AND TECHNOLOGIES ISSN 2080-5985 Marta Witkowska, Tomasz Lesiów Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu e-mail: tomasz.lesiow@ue.wroc.pl WYSTĘPOWANIE
wskaźnik WHR. Ocenie poddano także skład ciała wykorzystując analizator składu ciała TANITA BC 554. Na podstawie uzyskanych wyników wysunięto
STRESZCZENIE Nadwaga i otyłość stanowią globalny problem zdrowotny ze względu na skalę i powszechność jego występowania. Są problemem złożonym, obejmującym nie tylko aspekt medyczny, ale też odzwierciedlającym
Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie
3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce
pożycie alkoholu przez uczniów po 18. roku życia uczęszczających do warszawskich szkół ponadgimnazjalnych
P R A C A O R Y G I N A L N A Mariola Joanna Pietrzak, Zofia Sienkiewicz, Jacek Imiela Zakład Pielęgniarstwa Społecznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny S pożycie przez uczniów po. roku życia uczęszczających
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 318 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 318 SECTIO D 2005 Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow URSZULA MIĄZEK, MIROSŁAW
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Wiedza i zachowania zdrowotne mieszkańców Lubelszczyzny a zmienne demograficzno-społeczne.
Michał Nowakowski Zakład Socjologii Medycyny i Rodziny Instytut Socjologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Luiza Nowakowska Samodzielna Pracownia Socjologii Medycyny Katedra Nauk Humanistycznych Wydziału
parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
OCENA WIEDZY RODZICÓW W ZAKRESIE WPŁYWU NIEPRAWIDŁOWYCH ZACHOWAŃ ŻYWIENIOWYCH NA ROZWÓJ OTYŁOŚCI PROSTEJ U DZIECI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 1087 1091 Anna Platta, Anna Martul OCENA WIEDZY RODZICÓW W ZAKRESIE WPŁYWU NIEPRAWIDŁOWYCH ZACHOWAŃ ŻYWIENIOWYCH NA ROZWÓJ OTYŁOŚCI PROSTEJ U DZIECI Katedra Handlu
kształtującym zdrowe nawyki żywieniowe dzieci Wyniki oceny programu
Program Owoce w szkole skutecznym narzędziem kształtującym zdrowe nawyki żywieniowe dzieci Wyniki oceny programu Warszawa, 2012 OCENA SKUTECZNOŚCI PROGRAMU I. Podstawa prawna Przeprowadzanie regularnej
Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Ligenza I. i inni: Ocena wpływu niektórych czynników środowiskowych na występowanie nadmiaru masy ciała u dzieci w wieku przedszkolnym Vol. 10/2011 Nr 2(35) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Raport z ewaluacji wewnętrznej Szkoły Podstawowej nr 9 im M. Kopernika w Tarnowskich Górach rok szkolny 2013/2014
Działania szkoły na rzecz bezpieczeństwa i zdrowia uczniów oraz kształtowania ich postaw prozdrowotnych. Raport z ewaluacji wewnętrznej Szkoły Podstawowej nr 9 im M. Kopernika w Tarnowskich Górach rok
FORMY SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO DZIECI i MŁODZIEŻY
FORMY SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO DZIECI i MŁODZIEŻY Współcześni badacze czasu wolnego: pedagodzy, psycholodzy czy socjolodzy zwracają uwagę na rangę odpoczynku dla prawidłowego i zrównoważonego życia człowieka.
2019, nr 1 ss
2019, nr 1 ss. 111-131 Ocena poziomu aktywności fizycznej i zachowań sedenteryjnych u młodzieży w wieku 13 15 lat z nadwagą i otyłością Evaluation of the Level of Physical Activity and Sedative Behavior
2. Młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole
17 2. Młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole 2.1. Zjawisko przemocy w szkołach w opiniach badanych uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych
Stan zdrowia, problemy i potrzeby zdrowotne pracowników w kontekście struktury wieku i starzenia się
Stan zdrowia, problemy i potrzeby zdrowotne pracowników w kontekście struktury wieku i starzenia się Eliza Goszczyńska Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytut Medycyny Pracy im. prof.
Ocena zachowań żywieniowych licealistów miasta Poznania Analysis of nutrition habits of high school students in Poznań
161 FARMACJA WSPÓŁCZESNA 2011; 4: 161-165 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 19.11.2011 Poprawiono/Corrected: 04.12.2011 Zaakceptowano/Accepted: 05.12.2011 Akademia Medycyny Ocena zachowań
Recenzja rozprawy doktorskiej pt. Analiza wybranych czynników ryzyka otyłości u dzieci w wieku szkolnym w regionie bieszczadzkim.
Warszawa 27.07.2015 Recenzja rozprawy doktorskiej pt. Analiza wybranych czynników ryzyka otyłości u dzieci w wieku szkolnym w regionie bieszczadzkim mgr Edyty Kwilosz Otyłość jest jednym z najpoważniejszych