Ostre zapalenie wyrostka sutkowatego u dzieci
|
|
- Janusz Skowroński
- 1 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Ostre zapalenie wyrostka sutkowatego u dzieci Acute mastoiditis in children population Wkład autorów: A projekt badań B wykonanie badań C analiza statystyczna D interpretacja danych E przygotowanie manuskryptu F przegląd piśmiennictwa Mateusz Zonenberg 1BCDEF, Elżbieta Hassmann-Poznańska 1ADF, Krzysztof Trzpis 1EF, Bożena Skotnicka 1EF 1 Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny, Białystok, Polska Article history: Received: Accepted: Published: Streszczenie: Cel: Celem pracy była analiza retrospektywna dokumentacji chorych leczonych z powodu ostrego zapalenia wyrostka sutkowatego (OZWS) w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej w Białymstoku, jak również dostępnego piśmiennictwa na ten temat, w celu określenia optymalnych zasad postępowania w OZWS. Materiał i metody: Analiza retrospektywna 40 pacjentów leczonych z powodu OZWS w latach Kryteria włączenia pacjentów przyjęto za Anthonsenem i wsp.[15]. Wyniki: Średni wiek badanych wynosił 46 miesięcy, 37% dzieci miało mniej niż 2 lata, 2/3 przypadków nie było poprzedzonych wcześniejszymi epizodami OMA, a 69% pacjentów otrzymywało antybiotyk przed przyjęciem do szpitala. W badaniach laboratoryjnych u 95% dzieci stwierdzono podwyższone wykładniki stanu zapalnego (CRP, leukocytoza), ich wartość była wyższa wśród chorych zakwalifikowanych do leczenia operacyjnego. Wskazaniami do tomografii komputerowej (TK) był brak poprawy po leczeniu zachowawczym przez 48 godzin lub objawy obecności ropnia podokostnowego. Badanie to wykonano u 35% chorych; 24 małych pacjentów (60%) leczono wyłącznie zachowawczo: myringotomią bez/z założeniem drenu wentylacyjnego oraz antybiotykoterapię dożylną. Najczęściej stosowanym antybiotykiem był ceftriakson otrzymało go 75% dzieci. Szesnastu pacjentów (40%) wymagało wykonania mastoidektomii, w jednym przypadku obustronnie. Najczęstszym wskazaniem (30%) do mastoidektomii była obecność ropnia podokostnowego. Wnioski: W niepowikłanych przypadkach OZWS TK nie musi być wykonywana rutynowo, należy wykonać myringotomię z lub bez założenia drenów wentylacyjnych i rozpocząć empiryczną antybiotykoterapię dożylną. W przypadku obecności ropnia podokostnowego wskazane jest wykonanie TK z kontrastem i mastoidektomią. Przy braku poprawy lub pogorszeniu stanu pacjenta po 48 godzinach leczenia zachowawczego należy wykonać TK z kontrastem i na jej podstawie podjąć decyzję o mastoidektomii. Słowa kluczowe: ostre zapalenie wyrostka sutkowatego, dzieci, ostre zapalenie ucha środkowego, postępowanie Abstract: Keywords: Aaim: Aim of the study was retrospective analysis of the patients documentation treated for acute mastoiditis (AM) in Department of Pediatric Otolaryngology in Bialystok and available literature on this subject to determine the optimal rules of treatment in AM. Material and methods: A retrospective analysis of 40 patients treated for AM in We have adopted Anthonsen et al. [15] AM diagnosis criteria to include patients to this study. Results: The mean age of the respondents was 46 months, 37% of children were less than 2 years old. 2/3 of the cases were not preceded by previous acute otitis media (AOM) episodes. 69% of patients received antibiotics before admission to the hospital. In laboratory studies, 95% of patients had elevated indices of inflammation (CRP, leukocytosis), and their value was higher among patients qualified for surgery. The indications for computed tomography (CT) were the lack of improvement after conservative treatment for 48 hours or symptoms of the presence of subperiosteal abscess. CT was performed in 35% of patients. 24 patients (60%) were treated only conservatively: myringotomy without / with the insertion of a ventilation tubes and intravenous antibiotic therapy. The most commonly used antibiotic was ceftriaxone - 75% of patients. 16 patients required mastoidectomy. The most common indication (30%) for mastoidectomy was the presence of subperiosteal abscess. Cconclusion: In uncomplicated AM cases CT does not have to be routinely performed, a myringotomy should be performed with or without drains insertion and an empiric intravenous antibiotic therapy should be started. In presence of a subperiosteal abscess, it is recommended to perform CT with contrast and mastoidectomy. Deterioration of the patient s condition or lack of improvement after 48 hours of conservative treatment obliges us to make a CT and on the basis of the decision on mastoidectomy. acute mastoiditis, children, acute otitis media, treatment Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny, tom 8, nr 1 (2019), s doi: /
2 Wstęp Ostre zapalenie wyrostka sutkowatego (OZWS) jest najczęstszym powikłaniem ostrego zapalenia ucha. Wprowadzenie antybiotykoterapii znacząco obniżyło częstość jego występowania do ok. 1,2 4,8/ dzieci 14. roku życia/rok [1, 6, 15, 17]. Dane dotyczące wypływu ograniczania antybiotykoterapii i szczepień przeciwko pneumokokom na częstość występowania OZWS są sprzeczne. Brak ścisłej definicji OZWS powoduje, że podawane w literaturze informacje nie zawsze są porównywalne. Opinie na temat wykonywania badań obrazowych w przypadkach OZWS są różnorodne i wahają się od całkowitego negowania potrzeby ich wykonania do zalecania takiej procedury we wszystkich przypadkach [2, 16, 22]. W coraz większym zakresie proponowane jest postępowanie zachowawcze, ale w tym przypadku również brak jednolitego stanowiska. Celem pracy jest analiza retrospektywna dokumentacji chorych leczonych z powodu OZWS w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej w Białymstoku, jak również dostępnego piśmiennictwa na ten temat, by określić optymalne zasady postępowania. Metodyka Przeprowadzono retrospektywną analizę dokumentacji 40 pacjentów leczonych z powodu OZWS w latach Do badań kwalifikowano dzieci spełniające kryteria rozpoznania OZWS zaproponowane przez Anthonsena i wsp. [15]: 28 objawy kliniczne wskazujące na przebycie ostrego zapalenia ucha w okresie ostatnich 2 tygodni; przynajmniej trzy z czterech objawów: 1) odstawanie małżowiny usznej, 2) zaczerwienienie za małżowiną uszną, 3) ból przy obmacywaniu wyrostka, 4) obrzęk za małżowiną uszną z/bez chełbotania (ropień podokostnowy); i/lub cechy ostrego zapalenia wyrostka sutkowatego stwierdzone podczas leczenia operacyjnego. Z badań wyłączono dzieci z zapaleniem wyrostka sutkowatego w przebiegu przewlekłego zapalenia ucha. Analizie poddawaliśmy: objawy miejscowe i otoskopowe, objawy ogólne, wyniki badań laboratoryjnych (CRP, leukocytoza), wyniki badań bakteriologicznych, stosowaną diagnostykę radiologiczną, obecność innych powikłań, sposób leczenia zachowawczego i chirurgicznego. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej UMwB nr RI002/301/2018. Wyniki Średnia wieku badanych wynosiła 46 miesięcy (zakres: 7 miesięcy 15 lat, mediana 32 miesiące), 37% dzieci miało mniej niż 2 lata, 65% stanowili chłopcy. W 22 przypadkach OZWS dotyczyło ucha lewego, w 17 prawego, w jednym przypadku zmiany były obustronne. Około 1/4 chorych zgłaszała w wywiadzie przebyte wcześniej ostre zapalenia ucha. Dla większości jednak było to pierwsze zachorowanie. 69% chorych otrzymywało antybiotyk przed przyjęciem do szpitala, średnio przez 3 dni (mediana 2). Najczęściej przyjmowanymi antybiotykami były: amoksycylina z kwasem klawulanowym, cefuroksym i amoksycylina. W obrazie wziernikowym ucha dominowały objawy ostrego stanu zapalnego, które stwierdzono u 90% chorych, wyciek z ucha obserwowano u 20% chorych, zwężenie przewodu słuchowego wynikające z opadnięcia tylnej ściany przewodu u 13%. Zmiany w obrębie wyrostka sutkowatego, takie jak: odstawanie małżowiny usznej, zaczerwienienie i obrzęk za małżowiną uszną, ból przy obmacywaniu wyrostka obserwowano u wszystkich chorych. Połowa dzieci miała w chwili przyjęcia temperaturę ciała powyżej 38 C. W badaniach laboratoryjnych u 95% chorych stwierdzono podwyższone CRP. Wynosiło ono średnio 73 mg/l (zakres: 2,7 393, mediana 51). Było ono nieco wyższe wśród chorych, którzy wymagali leczenia operacyjnego: 81 mg/l vs 68 mg/l u chorych nieoperowanych. Wartość leukocytozy wynosiła średnio 13,6 tys. (zakres: 6,7 21 tys.) i również była nieco wyższa wśród chorych zakwalifikowanych do leczenia operacyjnego. Wskazaniami do tomografii komputerowej (TK) był brak poprawy po leczeniu zachowawczym przez 48 godzin lub objawy obecności ropnia podokostnowego (chełbotanie). Badanie to wykonano u 14 chorych (35%). Dwudziestu czterech chorych (60%) leczono wyłącznie zachowawczo myringotomią bez/z założeniem drenu wentylacyjnego oraz antybiotykoterapią dożylną. Najczęściej stosowanym antybiotykiem w terapii dożylnej był ceftriakson 75% chorych; 70% chorych było leczonych jednym antybiotykiem przez cały okres terapii. U 17% terapię uzupełniano podaniem metronidazolu antybiotyku działającego przeciwko bakteriom beztlenowym. W sześciu przypadkach antybiotykoterapia została zmieniona w trakcie leczenia. Szesnastu chorych (40%) wymagało wykonania mastoidektomii, w jednym przypadku obustronnie. Najczęstszym wskazaniem (30%) do mastoidektomii była obecność ropnia podokostnowego. Powikłania wewnątrzczaszkowe w postaci ropnia zewnątrzoponowego w okolicy zatoki esowatej i tylnym dole czaszki obserwowano u trzech chorych (7,5%). Spośród nich jeden miał również zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej. Jedynie u 39% chorych z materiału pobranego do badania bakteriologicznego (materiał z ucha środkowego lub wyrostka) wyizolowano patogen. Najczęściej był to S. pneumoniae (19%), w połowie przypadków wykazujący oporność na penicylinę. Czas hospitalizacji wynosił średnio 9,3 dni (zakres 4 21 dni, mediana 9). Dyskusja Van Zuijlen i wsp. [1] w publikacji z 2001 r. oceniali częstość występowania OZWS w różnych krajach. Okazało się, że tam, gdzie
3 stosowanie antybiotykoterapii w ostrym zapaleniu ucha jest ograniczone, częstość zachorowań wynosiła 3,8/100000/dzieci 14. roku życia/rok. Tam, gdzie antybiotykoterapia jest powszechnie stosowana, częstość występowania OZWS wyniosła 1,2 2/100000/dzieci 14. roku życia/rok. Dane te wskazują, że restrykcyjne wstrzymywanie się od stosowania antybiotyków może wpływać na częstość występowania OZWS po wprowadzeniu ograniczeń w stosowaniu antybiotyków w ostrym zapaleniu ucha niektórzy badacze obserwowali wzrost zachorowań na OZWS [40, 41]. Inne badania nie potwierdzają jednak tej tendencji [6, 15, 28]. Wpływ leczenia OMA antybiotykami analizowali w swojej pracy Thompson i wsp. [28]. Ryzyko wystąpienia OZWS po OMA wynosiło 1,8/ incydentów leczonych antybiotykami i 3,8/10 000, gdy ich nie stosowano. Podanie antybiotyku zmniejsza więc ryzyko choroby o połowę, ale NNTT (liczba dzieci z OMA, która musi być leczona, aby zapobiec jednemu OZWS) wynosi Antybiotykoterapia zastosowana w ostrym zapaleniu ucha nie zabezpiecza przed wystąpieniem OZWS; 69% naszych chorych z OZWS otrzymało antybiotyk z chwilą wystąpienia dolegliwości ze strony ucha. W piśmiennictwie odsetek chorych leczonych antybiotykiem przed wystąpieniem OZWS wynosi od 30% do 68% [11, 15, 17, 18, 19, 21, 22, 26, 31]. Zwraca się również uwagę na wpływ szczepień przeciwko pneumokokom na częstość występowania OZWS. Po wprowadzeniu szczepień obserwowano zmniejszenie występowania OZWS o ok % [8, 9]. W badaniach przeprowadzonych przez Halgrimsona i wsp. [29] stwierdzono spadek częstości występowania OZWS po wprowadzeniu PSV7 jedynie wśród dzieci poniżej 2. roku życia, jednakże potem częstość zachorowań wróciła do poziomu sprzed szczepień. Obserwowano zmniejszenie odsetka OZWS wywołanych przez S. pneumoniae, a wzrost wywołanych przez S. pyogenes [9]. W badaniach przeprowadzonych w USA spadek częstości występowania OZWS nastąpił dopiero po wprowadzeniu szczepionki 13-walentnej [30]. Szczepienia nie wpłynęły na częstość występowania powikłań przy zapaleniu wyrostka, takich jak: ropień podokostnowy, ropień zewnątrzoponowy, zakrzepowe zapalenie zatok żylnych, jak też na odsetek chorych wymagających antromastoidektomii [8]. Wiele publikacji przedstawia bardzo różniące się między sobą dane dotyczące OZWS. Wynika to po części z faktu braku ustalonej definicji i kryteriów diagnostycznych tej jednostki chorobowej. Często przypadki zapalenia wyrostka w przebiegu przewlekłego zapalenia ucha czy mastoiditis latens są bowiem przedstawiane łącznie z OZWS. W przeglądzie badań na temat OZWS przedłożonym przez van den Aardwega i wsp. [24] na 65 prac jedynie 26 przedstawiło kryteria diagnostyczne, które znacząco różniły się między sobą. Groth i wsp. [17] zaproponowali następujące kryteria rozpoznania OZWS: obecność wydzieliny ropnej lub ostrego stanu zapalnego stwierdzonego w obrębie wyrostka sutkowatego podczas mastoidektomii lub objawy kliniczne ostrego zapalenia ucha środkowego (obecne lub przebyte w przeciągu 14 poprzedzających dni) oraz dwa lub więcej objawów w okolicy zamałżowinowej i/lub opadanie ściany przewodu słuchowego. Kryteria przyjęte przez Anthonsena i wsp. [15] są podobne, wymagana jest jednak obecność przynajmniej trzech objawów ze strony wyrostka Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny, tom 8, nr 1 (2019), s sutkowatego. W naszym opracowaniu przyjęliśmy kryteria rozpoznania zgodne z tą propozycją. Ropień podokostnowy jest częstym powikłaniem OZWS. Wśród naszych chorych rozpoznano go u 30% chorych. Podawany w piśmiennictwie odsetek dzieci z tym powikłaniem wynosi ok. 20% [12, 17, 18, 31]. Powikłania wewnątrzczaszkowe obserwowaliśmy u 7,5% naszych chorych, co odpowiada danym najczęściej spotykanym w piśmiennictwie [12, 18, 20, 31]. Wszystkie przypadki powikłań wewnątrzczaszkowych występowały u chorych, którzy mieli również ropień podokostnowy, 25% chorych z ropniem podokostnowym miała współistniejące powikłanie wewnątrzczaszkowe. W przedstawianym materiale badania radiologiczne wykonano u 35% chorych. We wszystkich przypadkach wykonywano tomografię komputerową (TK) wysokiej rozdzielczości z kontrastem, co pozwala zarówno na ocenę zmian w obrębie struktur kostnych, jak i ewentualnych powikłań wewnątrzczaszkowych i zmian w tkankach miękkich [32]. Wskazaniami do TK była obecność lub podejrzenie ropnia podokostnowego, brak poprawy po leczeniu zachowawczym, podejrzenie powikłań wewnątrzczaszkowych. Ocenia się, że badanie TK ma wartość predykcyjną dodatnią wynoszącą 50% i ujemną wynoszącą 100% w rozpoznawaniu zlewającego się OZWS. Natomiast badanie TK z kontrastem ma wartość predykcyjną dodatnią 80% i ujemną 94% w rozpoznawaniu powikłań wewnątrzczaszkowych [27]. Istnieją duże różnice poglądów na temat wskazań do wykonania tego badania, w efekcie odsetek chorych, u których wykonano TK waha się od 0,5 do 86% [11, 12, 17, 18, 20, 22, 23, 33]. W badaniach wykonanych w Danii, obejmujących 214 chorych, TK została wykonana w jednym przypadku [15]. Należy jednak podkreślić, że w grupie tej nie było żadnego chorego z powikłaniami wewnątrzczaszkowymi. Autorzy uważają, że postępowanie takie jest słuszne, ponieważ nie wykazano, aby częstsze wykonywanie TK wpływało istotnie na wyniki leczenia [15]. Luntz i wsp. [16] uważają natomiast, że zarówno objawy kliniczne, jak i wskaźniki laboratoryjne nie pozwalają na wykluczenie obecności powikłań wewnątrzczaszkowych, tak więc wykonanie badań obrazowych powinno być przeprowadzone w każdym przypadku OZWS. Chesney i wsp. [34] uważają takie postępowanie za kontrowersyjne ze względu na ekspozycję na promieniowanie rentgenowskie i konieczność ogólnego znieczulenia do badania małego dziecka. Uważają, że badanie to powinno być zarezerwowane dla chorych: z objawami neurologicznymi, podejrzeniem przewlekłego zapalenia ucha z perlakiem, ciężkim lub pogarszającym się stanem ogólnym, brakiem poprawy lub pogorszeniem mimo leczenia zachowawczego, podejrzewanych o powikłania wewnątrzczaszkowe. Marom i wsp. [12] za wskazanie do TK uważają również obecność ropnia podokostnowego, co jest zgodnie z postępowaniem przyjętym w naszym ośrodku. W naszym materiale powikłania wewnątrzczaszkowe towarzyszyły powikłaniom w postaci ropnia podokostnowego. Również Luntz i wsp. [16] stwierdzili obecność powikłań wewnątrzczaszkowych u 50% chorych z ropniem podokostnowym, a jedynie u 3% bez tego powikłania. Vassbotn i wsp. [35] stwierdzili, że tylko połowa ropni podokostnowych zauważonych podczas mastoidektomii została rozpoznana wcześniej, w trakcie badania klinicznego. Uważają więc, że badanie TK powinno być wykonywane u chorych, u których podejmowane są próby leczenia zachowawczego. 29
4 Przyjętym w naszym ośrodku, jak również powszechnie zaakceptowanym postępowaniem w niepowikłanych OZWS, jest wykonanie myringotomii z lub bez założenia drenażu wentylacyjnego i wdrożenie antybiotykoterapii dożylnej [13]. Pacjenci, u których postępowanie to w przeciągu 48 godzin nie przynosiło poprawy, wymagali diagnostyki radiologicznej i leczenia chirurgicznego w postaci antromastoidektomii. Jako wskazanie do interwencji chirurgicznej traktujemy również obecność powikłań zewnątrz- lub wewnątrzczaszkowych. Wśród naszych pacjentów z OZWS 40% z nich wymagało leczenia chirurgicznego, przy czym w 30% przypadków wskazaniem była obecność ropnia podokostnowego. W większości publikacji odsetek ten jest nieco niższy, wynosi ok % [15, 17, 21, 23]. Wyższy odsetek może wynikać ze specyfiki oddziału referencyjnego, do którego kierowane są cięższe przypadki. W badaniu Gorphe a i wsp. [19] mastoidektomię wykonano u 67% chorych, przy czym wszyscy z nich mieli ropień podokostnowy. W ostatnim czasie pojawiają się publikacje negujące potrzebę wykonywania mastoidektomii nawet w przypadkach obecności ropni podokostnowych. Autorzy tych publikacji uważają, że nakłucie lub nacięcie ropnia oraz antybiotykoterapia dożylna są terapią wystarczającą dla większości chorych [10, 13, 20, 21, 22, 42]. Z analizy przeprowadzonej przez Anne a i wsp. [4] wynika jednakże, że 12,5% chorych leczonych w ten sposób wymagało mastoidektomii. Nieliczni autorzy kwestionują nawet potrzebę wykonania myringotomii w OZWS [26, 36]. W naszym materiale jedynie u 39% chorych z materiału pobranego do badania bakteriologicznego wyizolowano patogen. Wynika to po części z powszechnie stosowanej antybiotykoterapii przed przyjęciem do szpitala, ale również z tego, że badania bakteriologiczne wykonywane są poza szpitalem. Podobny 30% odsetek dodatnich posiewów przedstawili Marom i wsp. [12] oraz Geva i wsp. [26]. W większości publikacji odsetek ten jest znacząco wyższy i wynosi ponad 60% [17, 22, 23, 31]. Najczęściej izolowanym patogenem w naszych badaniach był S. pneumoniae, podobnie jak w większości opracowań [5, 14, 15, 17, 19, 23, 35, 37]. Biorąc pod uwagę, że dwa najczęściej stwierdzane patogeny OZWS to S. pneumoniae i S. pyogenes, antybiotykoterapia empiryczna powinna obejmować oba te patogeny. Ze względu na utrzymującą się w Polsce wysoką oporność S. pneumoniae na penicyliny, najczęściej stosowanym przez nas antybiotykiem był ceftriakson. W krajach skandynawskich nadal stosowana jest penicylina i cefalosporyny II generacji [15, 17]. Zaleca się również podawanie amoksycykliny z kwasem klawulanowym [21, 22, 26], jednakże lek ten przy podaniu dożylnym ma krótki okres połowicznej eliminacji, co oznacza, że dawkowanie go nawet co osiem godzin może okazać się zbyt rzadkie [3]. Część autorów uważa za konieczne dodanie antybiotyku aktywnego przeciwko florze beztlenowej ze względu na ryzyko zakażenia F. necrophorum [18, 20] Na tę ostatnią bakterią beztlenową zwraca się w ostatnim okresie dużą uwagę, jako na patogen wywołujący OZWS o ciężkim przebiegu [7, 25, 38]. Spośród 43 dzieci z OZWS wywołanym przez tę bakterię 93% wymagało interwencji chirurgicznej w postaci mastoidektomii, a w grupie, w której przyczyną OZWS były inne patogeny, jedynie 9% [39]. Stergiopoulou i wsp. [38] dokonali przeglądu opisanych w literaturze 20 przypadków zakażeń usznopochodnych u dzieci poniżej 2. roku życia spowodowanych przez F. necrophorum. U wszystkich obserwowano dalsze powikłania, 83% miało ropień zewnątrz- lub wewnątrzoponowy, a wszystkie wymagały mastoidektomii. W badaniach Gelbart i wsp. [7] F. necrophorum wykryto w 13% przypadków OZWS (posiewy i badanie PCR, głównie PCR). Spośród OZWS z dalszymi powikłaniami 41% było spowodowanych przez ten patogen. Zjawisko częstszego występowania zakażeń wywołanych przez F. necrophorum nie zostało dotychczas wyjaśnione. Jako przyczynę wymienia się: ograniczenie antybiotykoterapii, zmianę wirulencji patogenu, stosowanie nowoczesnych metod identyfikacji patogenu, powszechne szczepienia przeciw pneumokokom, które powodują zmianę flory i wzrost nosicielstwa F. necrophorum, wzrost oporności jej bakterii penicylinę [7, 38]. Wnioski: Na podstawie analizy materiału własnego i literatury można zaproponować następujące zalecenia: 1. W niepowikłanych przypadkach ZWS tomografia komputerowa nie musi być rutynowo wykonywana. Należy wykonać myringotomię z lub bez założenia drenów i rozpocząć empiryczną antybiotykoterapię dożylną. 2. W przypadku obecności ropnia podokostnowego wskazane jest wykonanie tomografii komputerowej z kontrastem i mastoidektomia. 3. Przy braku poprawy lub pogorszeniu po 48 godzinach leczenia zachowawczego należy wykonać tomografię komputerową z kontrastem i na podstawie jej wyniku podjąć decyzję o mastoidektomii. Piśmiennictwo 1. Van Zuijlen D.A., Schilder A.G., Van Balen F.A., Hoes A.W.: National differences in incidence of acute mastoiditis: relationship to prescribing patterns of antibiotics for acute otitis media? Pediatr. Infect. Dis. J., 2001; 20: Tamir S., Schwartz Y., Peleg U., Perez R., Sichel J.Y.: Acute mastoiditis in children: is computed tomography always necessary? Ann. Otol. Rhinol. Laryngol., 2009; 118: Hryniewicz W., Ozorowski T.: Szpitalna lista antybiotyków. Wydawnictwo Narodowy Instytut Leków, Warszawa Anne S., Schwartz S., Ishman S.L., Cohen M., Hopkins B.: Medical versus surgical treatment of pediatric acute mastoiditis: a systematic review. Laryngoscope, Doi: /lary Mierzwiński J., Tyra J., Haber K., Drela M., Sinkiewicz A., Puricelli M.D.: Pediatric recurrent acute mastoiditis: Risk factors and insights into pathogenesis. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2018; 111: King L.M., Bartoces M., Hersh A.L., Hicks L.A., Fleming-Dutra K.E.: National incidence of pediatric mastoiditis in the United States, : creating a baseline for public health surveillance. Pediatr. Infect. Dis. J., Doi: /INF Gelbart M., Bilavski E., Chodick G., Raveh E., Levy I., Ashkenazi-Hoffnung L.: Fusobacterium necrophorum as an emerging pathogen of acute mastoiditis. Pediatr. Infect. Dis J., Doi: /INF
5 8. Cavel O., Tauman R., Simsolo E., Yafit D., Reindorf-Kfir E., Wasserzug O., Unger O., Handzel O., Fishman G., Oestreicher-Kedem Y., DeRowe A.: Changes in the epidemiology and clinical features of acute mastoiditis following the introduction of the pneumococcal conjugate vaccine. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2018; 104: Laursen B.B., Danstrup C.S., Hoffmann S., Nørskov-Lauritsen N., Christensen A.L.B., Ovesen T.: The effect of pneumococcal conjugate vaccines on incidence and microbiology associated with complicated acute otitis media. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2017; 101: Ghadersohi S., Young N.M., Smith-Bronstein V., Hoff S., Billings K.R.: Management of acute complicated mastoiditis at an urban, tertiary care pediatric hospital. Laryngoscope, 2017; 127(10): Grossman Z., Zehavi Y., Leibovitz E., Grisaru-Soen G., Shachor Meyouhas Y., Kassis I., Stein M., Ephros M., Luder A., Bamberger E., Abozaid S., Srugo I., Miron D.: Severe acute mastoiditis admission is not related to delayed antibiotic treatment for antecedent acute otitis media. Pediatr. Infect. Dis. J., 2016; 35: Marom T., Roth Y., Boaz M., Shushan S., Oron Y., Goldfarb A., Dalal I., Ovnat Tamir S.: Acute mastoiditis in children: necessity and timing of imaging. Pediatr. Infect. Dis. J., 2016; 35: Enoksson F., Groth A., Hultcrantz M., Stalfors J., Stenfeldt K., Hermansson A.: Subperiosteal abscesses in acute mastoiditis in 115 Swedish children. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2015; 79: Kordeluk S., Kraus M., Leibovitz E.: Challenges in the management of acute mastoiditis in children. Curr. Infect. Dis. Rep., 2015; 17: Anthonsen K., Høstmark K., Hansen S., Andreasen K., Juhlin J., Homøe P., Caye-Thomasen P.: Acute mastoiditis in children: a 10-year retrospective and validated multicenter study. Pediatr. Infect. Dis. J., 2013; 32: Luntz M., Bartal K., Brodsky A., Shihada R.: Acute mastoiditis: the role of imaging for identifying intracranial complications. Laryngoscope, 2012; 122: Groth A., Enoksson F., Hultcrantz M., Stalfors J., Stenfeldt K., Hermansson A.: Acute mastoiditis in children aged 0-16 years a national study of 678 cases in Sweden comparing different age groups. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2012; 76: Psarommatis I.M., Voudouris C., Douros K., Giannakopoulos P., Bairamis T., Carabinos C.: Algorithmic management of pediatric acute mastoiditis. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2012; 76: Gorphe P., de Barros A., Choussy O., Dehesdin D., Marie J.P., Acute mastoiditis in children: 10 years experience in a French tertiary university referral center. Eur. Arch. Otorhinolaryngol., 2012; 269: Bakhos D., Trijolet J.P., Morinière S., Pondaven S., Al Zahrani M., Lescanne E.: Conservative management of acute mastoiditis in children. Arch. Otolaryngol. Head Neck Surg., 2011; 137: Quesnel S., Nguyen M., Pierrot S., Contencin P., Manach Y., Couloigner V.: Acute mastoiditis in children: a retrospective study of 188 patients. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol. 2010; 74: Tamir S., Shwartz Y., Peleg U., Shaul C., Perez R., Sichel J.Y.: Shifting trends: mastoiditis from a surgical to a medical disease. Am. J. Otolaryngol., 2010; 31: Pang L.H., Barakate M.S., Havas T.E.: Mastoiditis in a paediatric population: a review of 11 years experience in management. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2009; 73: van den Aardweg M.T., Rovers M.M., de Ru J.A., Albers F.W., Schilder A.G.: A systematic review of diagnostic criteria for acute mastoiditis in children. Otol. Neurotol., 2008; 29: Le Monnier A., Jamet A., Carbonnelle E., Barthod G., Moumile K., Lesage F., Zahar J.R., Mannach Y., Berche P., Couloigner V.: Fusobacterium necrophorum middle ear infections in children and related complications: report of 25 cases and literature review. Pediatr. Infect. Dis. J., 2008; 27: Geva A., Oestreicher-Kedem Y., Fishman G., Landsberg R., DeRowe A.: Conservative management of acute mastoiditis in children. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2008; 72: Stähelin-Massik J., Podvinec M., Jakscha J., Rüst O.N., Greisser J., Moschopulos M., Gnehm H.E.: Mastoiditis in children: a prospective, observational study comparing clinical presentation, microbiology, computed tomography, surgical findings and histology. Eur. J. Pediatr., 2008; 167: Thompson P.L., Gilbert R.E., Long P.F., Saxena S., Sharland M., Wong I.C.: Effect of antibiotics for otitis media on mastoiditis in children: a retrospective cohort study using the United kingdom general practice research database. Pediatrics. 2009; 123: Halgrimson W.R., Chan K.H., Abzug M.J., Perkins J.N., Carosone-Link P., Simões E.A.: Incidence of acute mastoiditis in Colorado children in the pneumococcal conjugate vaccine era. Pediatr. Infect. Dis. J., 2014; 33: Marom T., Tan A., Wilkinson G.S., Pierson K.S., Freeman J.L., Chonmaitree T.: Trends in otitis media-related health care use in the United States, JAMA Pediatr., 2014; 168: Luntz M., Brodsky A., Nusem S., Kronenberg J., Keren G., Migirov L., Cohen D., Zohar S., Shapira A., Ophir D., Fishman G., Rosen G., Kisilevsky V., Magamse I., Zaaroura S., Joachims H.Z., Goldenberg D.: Acute mastoiditis the antibiotic era: a multicenter study. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2001; 57: Minks D.P., Porte M., Jenkins N.: Acute mastoiditis the role of radiology. Clin. Radiol., 2013; 68: Attlmayr B., Zaman S., Scott J., Derbyshire S.G., Clarke R.W., De S.: Paediatric acute mastoiditis, then and now: is it more of a problem now? J. Laryngol. Otol., 2015; 129: Chesney J., Black A., Choo D.: What is the best practice for acute mastoiditis in children? Laryngoscope, 2014; 124: Vassbotn F.S., Klausen O.G., Lind O., Moller P.: Acute mastoiditis in a Norwegian population: a 20 year retrospective study. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2002; 62: Alkhateeb A., Morin F., Aziz H., Manogaran M., Guertin W., Duval M.: Outpatient management of pediatric acute mastoiditis. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2017; 102: Laulajainen-Hongisto A., Saat R., Lempinen L., Markkola A., Aarnisalo A.A., Jero J.: Bacteriology in relation to clinical findings and treatment of acute mastoiditis in children. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2014; 78: Stergiopoulou T., Walsh T.J.: Fusobacterium necrophorum otitis and mastoiditis in infants and young toddlers. Eur. J. Clin. Microbiol. Infect. Dis., 2016; 35: Ulanovski D., Shavit S.S., Scheuerman O., Sokolov M., Hilly O., Raveh E.: Fusobacterium necrophorum, an emerging pathogen with severe course of acute mastoiditis. 10 years experience of tertiary children hospital. Streszczenia ESPO Thorne M.C., Chewaproug L., Elden L.M.: Suppurative complications of acute otitis media: changes in frequency over time. Arch. Otolaryngol. Head Neck Surg., 2009; 135: Bahadori R.S., Schwartz R.H., Ziai M.: Acute mastoiditis in children: an increase in frequency in Northern Virginia. Pediatr. Infect. Dis. J., 2000; 19: Taylor M.F., Berkowitz R.G.: Indications for mastoidectomy in acute mastoiditis in children. Ann. Otol. Rhinol. Laryngol., 2004; 113: Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny, tom 8, nr 1 (2019), s
6 Word count: 3480 Tables: Figures: References: 42 Access the article online: DOI: / Table of content: Corresponding author: Lek. Mateusz Zonenberg, Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny, ul Waszyngtona 17, Białystok, Polska, Tel.: , Fax: , Copyright 2019 Polish Society of Otorhinolaryngologists Head and Neck Surgeons. Published by Index Copernicus Sp. z o.o. All rights reserved Competing interests: The authors declare that they have no competing interests. Cite this article as: Zonenberg M., Hassmann-Poznańska E., Trzpis K., Skotnicka B.: Acute mastoiditis in children population; Pol Otorhino Rev 2019: 8(1):
Obustronne zapalenie wyrostka sutkowatego z ropniem podokostnowym
2 Otorynolaryngologia 2016, 15(3): xxx Obustronne zapalenie wyrostka sutkowatego z ropniem podokostnowym Bilateral acute mastoiditis with subperiosteal abscess Mateusz Zonenberg 1/, Agnieszka Kurzyna 1/,
Bardziej szczegółowoPowikłania zapaleń płuc
Powikłania zapaleń płuc Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Miejscowe powikłania zapaleń płuc Powikłany wysięk parapneumoniczny/ropniak
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Wraz z wprowadzeniem nowoczesnej antybiotykoterapii w latach 40. XX w. istotnie zmniejszyła się liczba wewnątrzskroniowych i wewnątrzczaszkowych powikłań usznopochodnych u dzieci. Częstość występowania
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoPozaszpitalne zapalenia płuc u dzieci
Pozaszpitalne zapalenia płuc u dzieci Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Thorax 2011;66: suppl. 2 Zapalenia płuc - etiologia Nowe czynniki
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów. Powikłania ostrego zapalenia wyrostka sutkowatego u dzieci Complications of acute mastoiditis in children Jerzy Kuczkowski, Waldemar Narożny, Czesław Stankiewicz,
Bardziej szczegółowoOstre zapalenie ucha środkowego u dzieci hospitalizowanych w roku 2014 w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Borgis N Ped 2015; 19(3): 87-92 Elżbieta Niemczyk, Małgorzata Dębska, *Lidia Zawadzka-Głos Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci hospitalizowanych w roku 2014 w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego
Bardziej szczegółowoPowikłania zapaleń płuc
Powikłania zapaleń płuc Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Miejscowe powikłania zapaleń płuc Powikłany wysięk parapneumoniczny/ropniak
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoZadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia
Praktykowanie EBM Krok 1 Krok 2 Krok 3 Krok 4 Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji Ocena informacji o metodzie leczenia Podjęcie decyzji klinicznej na podstawie
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoJedna bakteria, wiele chorób
Jedna bakteria, wiele chorób prof. dr hab. med. Jacek Wysocki dr n. med. Ilona Małecka Katedra i Zakład Profilaktyki Zdrowotnej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Specjalistyczny
Bardziej szczegółowoProfil oporności bakterii w ostrym zapaleniu ucha środkowego u dzieci po nieskutecznej antybiotykoterapii
ARTYKUŁY ORYGINALNE Zielnik-Jurkiewicz B, Bielicka A. Profil oporności bakterii w ostrym zapaleniu ucha środkowego u dzieci... 189 Profil oporności bakterii w ostrym zapaleniu ucha środkowego u dzieci
Bardziej szczegółowoprzewlek³ego stanu zapalnego ucha œrodkowego
93 Otorynolaryngologia, 2005, 4(2), 93-99 Ocena powik³añ wewn¹trzczaszkowych w przebiegu przewlek³ego stanu zapalnego ucha œrodkowego Intracranial complications of chronic otitis media JOANNA KOBIORSKA-NOWAK,
Bardziej szczegółowoRopień Bezolda powikłanie zapalenia ucha środkowego
Warszawa 25-26 listopada 2016 Wiesław Konopka Ropień Bezolda powikłanie zapalenia ucha środkowego Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci jest najczęstszą przyczyną powikłań usznopochodnych Otitis media
Bardziej szczegółowoSHL.org.pl SHL.org.pl
Polityka antybiotykowa w oddziale pediatrycznym Adam Hermann Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych Stowarzyszenie Higieny Lecznictwa Fundacja Instytut Profilaktyki Zakażeń Adam Hermann Stare Jabłonki 05-07.10.2014r.
Bardziej szczegółowoPROBLEMY TERAPEUTYCZNE WTÓRNYCH ZAKAŻEŃ KRWI POWODOWANE PRZEZ PAŁECZKI Enterobacterales W PRAKTYCE ODDZIAŁÓW ZABIEGOWYCH I ZACHOWAWCZYCH
PROBLEMY TERAPEUTYCZNE WTÓRNYCH ZAKAŻEŃ KRWI POWODOWANE PRZEZ PAŁECZKI Enterobacterales W PRAKTYCE ODDZIAŁÓW ZABIEGOWYCH I ZACHOWAWCZYCH DOROTA ROMANISZYN KATEDRA MIKROBIOLOGII UJCM KRAKÓW Zakażenie krwi
Bardziej szczegółowoOstre zapalenie wyrostka sutkowego powikłane ropniem podokostnowym u dzieci
22 Otorynolaryngologia 2012, 11(1): 22-26 Ostre zapalenie wyrostka sutkowego powikłane ropniem podokostnowym u dzieci Acute mastoiditis with subperiosteal abscess in children Agnieszka Krajewska 1/, Małgorzata
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr XXXIII/332/2013
UCHWAŁA Nr XXXIII/332/2013 Rady Miejskiej w Nowym Warpnie z dnia 26 września 2013 r. w sprawie realizacji w 2013 roku Programu profilaktycznego przeciwko zakażeniom pneumokokowym wśród dzieci po 2 r.ż.
Bardziej szczegółowoZapalenia płuc u dzieci
Zapalenia płuc u dzieci Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Zapalenie płuc - definicja 1. Objawy wskazujące na ostre zakażenie (gorączka,
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
- - - - - 314 Pol. Przegląd Otorynolaryngol 2012; 4 (1): 314-318 Zakażenia ropne głębokich przestrzeni szyi w Klinice Otolaryngologii PUM w okresie ostatnich 5 lat Deep neck space suppurative infections
Bardziej szczegółowoPRACA ORYGINALNA. Andrzej Siwiec. 1 mgr Iwona Kowalska, Centrum Pediatrii im. Jana Pawła II w Sosnowcu. Dyrektor dr nauk. med.
PRACA ORYGINALNA MONITOROWANIE I KONTROLA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH W CENTRUM PEDIATRII IM. JANA PAWŁA II W SOSNOWCU [PROPHYLAXIS AND INSPECTION OF HOSPITAL INFECTIONS ON CENTRUM PEDIATRII IM. JANA PAWŁA II
Bardziej szczegółowoPostępowanie w zakażeniach układu oddechowego
Postępowanie w zakażeniach układu oddechowego Etiologia Wirusy; Rinowirusy; Adenowirusy; Koronawirusy; Wirusy grypy i paragrypy; Wirus RS; Enterowirusy ; Etiologia Bakterie Streptococcus pneumoniae Haemophilus
Bardziej szczegółowoIs there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoSpearman.
2 1 * :... 109 - :. Spearman. (α=0/05). : 20-29.. 50. :.. : ). sheikhi@dnt.mui.ac.ir * ( :1. :2. 89/5/5 89/8/4. 89/11/1 573 568 :(5)6 :1389 568 : %75 : ) %35-40 :. %35 :. : ) (. ( ) ) ( ) -1 : ( -2 ( -3-4
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoUrszula Coupland. Zaburzenia neurologiczne u dzieci wertykalnie zakażonych HIV. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Urszula Coupland Zaburzenia neurologiczne u dzieci wertykalnie zakażonych HIV Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoWYNIKI PUNKTOWEGO BADANIA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ZAKAŻEŃ MIEJSCA OPEROWANEGO PRZEPROWADZONEGO 2013 ROKU W WSZZ W TORUNIU
WYNIKI PUNKTOWEGO BADANIA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ZAKAŻEŃ MIEJSCA OPEROWANEGO PRZEPROWADZONEGO 2013 ROKU W WSZZ W TORUNIU Ewa Chodakowska WszZ ToruŃ Badanie przeprowadzono w ramach
Bardziej szczegółowoZALECENIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEFROLOGII DZIECIĘCEJ (PTNFD)
ZALECENIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEFROLOGII DZIECIĘCEJ (PTNFD) DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM Z ZAKAŻENIEM UKŁADU MOCZOWEGO Zasady leczenia Grupa Ekspertów PTNFD ZALECENIE 4. Postępowanie z dzieckiem
Bardziej szczegółowoPodsumowanie sezonu zachorowań oraz program profilaktyki zakażeń 2016/2017
Profilaktyka zakażeń RSV w Polsce od 1.1.213 Profilaktyka zakażeń wirusem RS (ICD-1 P 7.2, P 27.1) Podsumowanie sezonu zachorowań oraz program profilaktyki zakażeń 216/217 Ewa Helwich Klinika Neonatologii
Bardziej szczegółowo89/11/6 : 89/9/7 : 1389 /120 / * 2 1. :.. 1383 196 1383 :... 100 :. :.... :.(1)..... 4..(1) Email: rafiei@med.mui.ac.ir *.. 2. : 1 1499 SPSS... (1)..1 100 92/5 83/9 100 93/6 72/1. 100.(4-2).(5) 1383...
Bardziej szczegółowoPowikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych
Powikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych S.Szymik-Kantorowicz, A.Taczanowska-Niemczuk, P.Łabuz, I.Honkisz, K.Górniak, A.Prokurat Klinika Chirurgii Dziecięcej CM
Bardziej szczegółowoHemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010
HemoRec in Poland Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 Institute of Biostatistics and Analyses. Masaryk University. Brno Participating
Bardziej szczegółowoZapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego Poradnik dla pacjenta Dr Maciej Starachowski Ostre zapalenie ucha środkowego. Co to jest? Ostre zapalenie ucha środkowego jest rozpoznawane w przypadku zmian zapalnych w uchu
Bardziej szczegółowoKliniczne i kosztowe skutki stosowania antybiotykoterapii w polskim szpitalu
Kliniczne i kosztowe skutki stosowania antybiotykoterapii w polskim szpitalu Rafał Niżankowski prof. dr hab. med, EconMed Europe Michał Seweryn dr n ekon, Instytut Zdrowia Publicznego UJ IX Sympozjum EBHC,
Bardziej szczegółowoProfilaktyka owrzodzeń stresowych żołądka
Procedury (za)często wykonywane na OIT Profilaktyka owrzodzeń stresowych żołądka Anna Dylczyk-Sommer Sopot, Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii 17-18 kwietnia 2015 Gdański Uniwersytet Medyczny
Bardziej szczegółowoPROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa. wprowadzenie
PROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa wprowadzenie CZĘŚĆ PIERWSZA: Czym jest prokalcytonina? PCT w diagnostyce i monitowaniu sepsy PCT w diagnostyce zapalenia dolnych dróg oddechowych Interpretacje
Bardziej szczegółowo1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi
Płód w płodzie fetus in fetu. Hanna Moczulska 1, Maria Respondek-Liberska 2 1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi 2. Zakład
Bardziej szczegółowoHanna Misiołek. Katedra Anestezjologii Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej Śląski Uniwersytet Medyczny
PCEA-czy wpływa na czas pobytu chorego w szpitalu? Hanna Misiołek Katedra Anestezjologii Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej Śląski Uniwersytet Medyczny ZALECENIA DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z BÓLEM POOPERACYJYM
Bardziej szczegółowoWSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoWyzwania wynikające z rozwoju metod obrazowania
Wyzwania wynikające z rozwoju metod obrazowania Konferencja w ramach projektu Wykorzystywanie nowych metod i narzędzi w kształceniu studentów UMB w zakresie ochrony radiologicznej Uniwersytet Medyczny
Bardziej szczegółowośrodkowego bez towarzyszących cech ostrego stanu zapalnego prowadzi środkowego, ale również w pływać niekorzystnie rozwój mowy oraz zdolności
Streszczenie Wysiękowe zapalenie ucha środkowego to proces chorobowy obejmujący struktury ucha środkowego. Przewlekłe zaleganie płynu w przestrzeniach ucha środkowego bez towarzyszących cech ostrego stanu
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoUniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska
Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Lekarski Jarosław Woźniak Rozprawa doktorska Ocena funkcji stawu skokowego po leczeniu operacyjnym złamań kostek goleni z uszkodzeniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego
Bardziej szczegółowoWarsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją
Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Ocena wiarygodności badania z randomizacją Każda grupa Wspólnie omawia odpowiedź na zadane pytanie Wybiera przedstawiciela, który w imieniu grupy przedstawia
Bardziej szczegółowoOcular compications in ethmoiditis in children treated in a reference laryngological academic center
Borgis New Med. 2018; 22(3): 87-94 DOI: https://doi.org/10.25121/newmed.2018.22.3.87 Iryna Drohobycka, *Lidia Zawadzka-Głos Ocular compications in ethmoiditis in children treated in a reference laryngological
Bardziej szczegółowoRola i zakres limfadenektomii w raku pęcherza moczowego
Tomasz Borkowski Department of Urology Medical University of Warsaw Rola i zakres limfadenektomii w raku pęcherza moczowego VII Pomorskie spotkanie Uroonkologiczne Rak pęcherza moczowego Henry Gray (1825
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
- - - - - Artykuł oryginalny/original research article Zębopochodne stany zapalne tkanek miękkich twarzy i szyi w materiale Oddziału Otolaryngologii Szpitala Wojewódzkiego im. św. Łukasza w Tarnowie obserwacja
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoObrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych
Lekarz Daria Dziechcińska-Połetek Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: Dr hab. n. med. Ewa Kluczewska, prof. nadzw.
Bardziej szczegółowoGdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Beata Wieczorek-Wójcik
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Beata Wieczorek-Wójcik Poziom obsad pielęgniarskich a częstość i rodzaj zdarzeń
Bardziej szczegółowoZapalenia płuc u dzieci. Joanna Lange
Zapalenia płuc u dzieci Joanna Lange choroba przebiegająca z dusznością, gorączką oraz różnymi objawami osłuchowymi, potwierdzona (zgodnie z definicją kliniczno - radiologiczną) lub nie (zgodnie z definicją
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
- - - - - Ostre zapalenie ucha racjonalna antybiotykoterapia * Acute otitis media rational antibiotic treatment *Wykład przygotowany na zlecenie firmy GlaxoSmithKline Elżbieta Hassmann-Poznańska Klinika
Bardziej szczegółowoOporność na antybiotyki w Unii Europejskiej
Podsumowanie danych z 2014 roku o oporności na antybiotyki w Unii Europejskiej Dane z monitorowania sieci EARS-Net Listopad 2015 Poważne zagrożenie: oporność na antybiotyki w Unii Europejskiej Oporność
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowo3M Strzygarki chirurgiczne. 3M Aseptyka. Tnij koszty. zakażeń
3M Strzygarki chirurgiczne 3M Aseptyka Tnij koszty zakażeń 3 Wybierz swoją ulubioną 3M 9661 Strzygarka chirurgiczna z ruchomym ostrzem 3M 9671 Strzygarka chirurgiczna z nieruchomym ostrzem NOWOŚĆ wielkość
Bardziej szczegółowoAnaliza kliniczna pacjentów z ropniem okołomigdałkowym w materiale Kliniki Otolaryngologii Dziecięcej WUM w 2016 roku
LARYNGOLOGIA LARYNGOLOGY PRACA ORYGINALNA ORIGINAL PAPER Borgis Nowa Pediatr 2017; 21(1): 3-8 Agata Wasilewska, *Lidia Zawadzka-Głos Analiza kliniczna pacjentów z ropniem okołomigdałkowym w materiale Kliniki
Bardziej szczegółowoRopniak opłucnej czy gruźliczy wysięk opłucnowy? - Rola torakoskopii
Michał Pasierbek, Andrzej Grabowski, Filip Achtelik, Wojciech Korlacki Ropniak opłucnej czy gruźliczy wysięk opłucnowy? - Rola torakoskopii Klinika Chirurgii Wad Rozwojowych Dzieci i Traumatologii w Zabrzu
Bardziej szczegółowoFormularz recenzji magazynu. Journal of Corporate Responsibility and Leadership Review Form
Formularz recenzji magazynu Review Form Identyfikator magazynu/ Journal identification number: Tytuł artykułu/ Paper title: Recenzent/ Reviewer: (imię i nazwisko, stopień naukowy/name and surname, academic
Bardziej szczegółowoDiagnostyka mikrobiologiczna zakażeń krwi Paweł Zwierzewicz
Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń krwi Paweł Zwierzewicz Diagnostyka mikrobiologiczna sepsy oferta firmy biomerieux Automatyczne analizatory do posiewów krwi Automatyczne analizatory do identyfikacji
Bardziej szczegółowoStopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Bardziej szczegółowo3 Zespół czerwonego ucha opis, diagnostyka i leczenie Antoni Prusiński. 4 Zawroty głowy w aspekcie medycyny ratunkowej Antoni Prusiński
VERTIGOPROFIL VOL. 3/Nr 3(11)/2009 Redaktor naczelny: Prof. dr hab. n. med. Antoni Prusiński Zastępca redaktora naczelnego: Dr n. med. Tomasz Berkowicz 2 XXXVI Międzynarodowy Kongres Towarzystwa Neurootologicznego
Bardziej szczegółowoOcena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne
Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i
Bardziej szczegółowoMgr Paweł Musiał. Promotor Prof. dr hab. n. med. Hanna Misiołek Promotor pomocniczy Dr n. med. Marek Tombarkiewicz
Mgr Paweł Musiał Porównanie funkcjonowania podstawow-ych i specjalistycznych Zespołów Ratownictwa Medycznego na przykładzie Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Staszowie Rozprawa
Bardziej szczegółowoZapalenie kości skroniowej jako powikłanie wysiękowego zapalenia ucha środkowego
Robert Bartoszewicz, Emilia Karchier, Krzysztof Morawski, Jacek Sokołowski, Kazimierz Niemczyk Zapalenie kości skroniowej jako powikłanie wysiękowego zapalenia ucha środkowego Katedra i Klinika Otolaryngologii
Bardziej szczegółowoUkład moczowy. Przypadki kliniczne
Układ moczowy Przypadki kliniczne 2015-2016 Przypadek 1 Case courtesy of Dr Frank Gaillard rid: 16699 Mężczyzna, 40 lat lewostronna kolka brzuszna Ból w okolicy lędźwiowej Pytanie 1 Podaj prawdopodobne
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019 Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń CASE Najważniejsze zalecenia Zakażenie górnych dróg układu moczowego
Bardziej szczegółowoOstre zapalenie ucha środkowego (OMA)
210 Ostre zapalenie ucha środkowego (OMA) Otitis media acuta Elżbieta Hassmann-Poznańska Pol. Przegląd Otorynolaryngol 2012; 3 (1): 210-214 SUMMARY Acute otitis media (AOM) is the inflammation of the middle
Bardziej szczegółowoROZPRAWA DOKTORSKA. Mateusz Romanowski
Mateusz Romanowski Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na aktywność choroby i sprawność chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Dr hab., prof. AWF Anna Straburzyńska-Lupa
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku
Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wyrażenia zgody na realizację programu zdrowotnego w zakresie szczepień ochronnych przeciwko grypie, dla mieszkańców Miasta
Bardziej szczegółowoROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem )
Publikacje naukowe: ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem 7.03.2013) Stosowanie larw Lucilia sericata jako metoda leczenia przewlekłych ran kończyn. Inne publikacje: 1.
Bardziej szczegółowoRozdział 36 Udar mózgu
36. Udar mózgu 36. Udar mózgu 245 Rozdział 36 Udar mózgu Istotne informacje Szybka ocena pacjentów z ostrym udarem mózgu, z wykorzystaniem TK głowy bez kontrastu, jest decydująca w różnicowaniu udarów
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń Omówienie przypadków dzieci z ZUM w świetle rekomendacji Najważniejsze
Bardziej szczegółowoDługi czas diagnostyki zmniejsza szanse na przeżycie chorych (TK - złe opisy, EUS - trudno dostępny, H-P długi okres oczekiwania)
Posiedzenie Plenarne Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia 09.05.2012 Prof. dr hab. n. med. Paweł Lampe Katedra i Klinika Chirurgii Przewodu Pokarmowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Obserwowany
Bardziej szczegółowoBadania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka sutka. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN)
Badania przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka sutka zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Cel wykonywania badań przesiewowych Jak powinna postępować każda kobieta? U jakich
Bardziej szczegółowoZalecenia rekomendowane przez Ministra Zdrowia. KPC - ang: Klebsiella pneumoniae carbapenemase
Zalecenia dotyczące postępowania w przypadku identyfikacji w zakładach opieki zdrowotnej szczepów bakteryjnych Enterobacteriaceae wytwarzających karbapenemazy typu KPC * * KPC - ang: Klebsiella pneumoniae
Bardziej szczegółowoBadania obserwacyjne w ocenie bezpieczeństwa leków This gentle murmur it could be stings of remorse
Badania obserwacyjne w ocenie bezpieczeństwa leków This gentle murmur it could be stings of remorse Magdalena Władysiuk 1. Pharmacovigilance: Co to jest pharmacovigilance? Podstawowe założenia systemu
Bardziej szczegółowoSHL.org.pl SHL.org.pl
Infekcje układów sterujących pracą serca - podziały, kryteria oceny rozległości infekcji Anna Polewczyk II Klinika Kardiologii Świętokrzyskie Centrum Kardiologii Wydział Nauk o Zdrowiu UJK Kielce Infekcje
Bardziej szczegółowolek Magdalena Puławska-Stalmach STRESZCZENIE
lek Magdalena Puławska-Stalmach tytuł pracy: Kliniczne i radiologiczne aspekty tętniaków wewnątrzczaszkowych a wybór metody leczenia STRESZCZENIE Tętniak to miejscowe, nieprawidłowe poszerzenie światła
Bardziej szczegółowoŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoUdział czynników demograficznych w kształtowaniu wyników leczenia raka jajnika na podstawie materiału Gdyńskiego Centrum Onkologii
Lek. med. Andrzej Kmieć Udział czynników demograficznych w kształtowaniu wyników leczenia raka jajnika na podstawie materiału Gdyńskiego Centrum Onkologii Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Zakład
Bardziej szczegółowoEtiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach
lek. Anna Starostka-Tatar Etiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach 2009-2015 Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Beata Labuz-Roszak
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoWirus zapalenia wątroby typu B
Wirus zapalenia wątroby typu B Kliniczne następstwa zakażenia odsetek procentowy wyzdrowienie przewlekłe zakażenie Noworodki: 10% 90% Dzieci 1 5 lat: 70% 30% Dzieci starsze oraz 90% 5% - 10% Dorośli Choroby
Bardziej szczegółowoDlaczego warto publikować? Kto to jest autor? Rodzaje prac naukowych
Dlaczego warto publikować? Kto to jest autor? Rodzaje prac naukowych Piotr Knapik Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu What can journals do for you? Make your career Make you influential Make you attractive
Bardziej szczegółowoKatedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Wydziału Lekarskiego w Katowicach SUM Kierownik: prof. dr hab. n. med.
Katowice 2016 Jolanta Żak Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Wydziału Lekarskiego w Katowicach SUM Kierownik: prof. dr hab. n. med. Damian Kusz W razie zaobserwowania niepokojących
Bardziej szczegółowoCzy wybór antybiotyku jest trudnym pytaniem dla neonatologa?
0/0/205 Czy wybór antybiotyku jest trudnym pytaniem dla neonatologa? Krystyna Bober Olesińska Klinika Neonatologii WUM 2 Struktura oddziałów neonatologicznych na Mazowszu 53 - oddziały Stopień referencyjności
Bardziej szczegółowoMgr inż. Aneta Binkowska
Mgr inż. Aneta Binkowska Znaczenie wybranych wskaźników immunologicznych w ocenie ryzyka ciężkich powikłań septycznych u chorych po rozległych urazach. Streszczenie Wprowadzenie Według Światowej Organizacji
Bardziej szczegółowoChoroba uchyłkowa co nowego (w leczeniu)?
Choroba uchyłkowa co nowego (w leczeniu)? A.M. Pietrzak Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Onkologii Klinicznej CMKP Klinika Gastroenterologii Onkologicznej COI W ciągu 2 lat Autor Pismo Rok Autor
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE
PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR IV/35/2011 RADY GMINY W BOGORII. z dnia 16 lutego 2011 r.
UCHWAŁA NR IV/35/2011 RADY GMINY W BOGORII z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zatwierdzenia: Programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci zamieszkałych na terenie Gminy Bogoria Na podstawie
Bardziej szczegółowoROZPRAWA DOKTORSKA. Udział badań obrazowych obejmujących jamę brzuszną w diagnozowaniu chorób nowotworowych u dzieci.
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Lek. Małgorzata Skuza ROZPRAWA DOKTORSKA Udział badań obrazowych obejmujących
Bardziej szczegółowoKWESTIONARIUSZ OCENY RYZYKA / INSURANCE QUESTIONNAIRE
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia badań klinicznych/ Clinical trials liability insurance KWESTIONARIUSZ OCENY RYZYKA / INSURANCE QUESTIONNAIRE ZEZWOLENIA PUNU NR 1098/02 I NR
Bardziej szczegółowo