Budowa i właściwości soli

Transkrypt

1 Budwa i właściwści sli 1. Cele lekcji a) Wiadmści Uczeń zna: pjęcie sli, właściwści sli, nazewnictw sli, metdy trzymywania sli. b) Umiejętnści Uczeń: dróżnia sle d innych związków, nazywa sle zgdnie z nmenklaturą chemiczną. 2. Metda i frma pracy Pgadanka, pkaz, praca z całą klasą, praca indywidualna 3. Śrdki dydaktyczne Pdręcznik 4. Przebieg lekcji a) Faza przygtwawcza 1. Sprawdzenie listy becnści. 2. Przypmnienie zagadnień mawianych na pprzedniej lekcji pprzez pgadankę na temat: C nazywamy tlenkiem, a c - kwasem tlenwym? 3. Pgadanka na temat sli. b) Faza realizacyjna 1. Wprwadzenie pjęcia sli Pdanie definicji sli i jej wzru gólneg. Sól jest t związek metalu i reszty kwaswej. Ogólny wzór sli jest następujący: M n R m, gdzie n znacza wartściwść reszty kwaswej, a m wartściwść metalu. Pdanie metd trzymywania sli. Zapisanie dpwiednich równań pd kntrlą nauczyciela. Zapisanie w zeszytach infrmacji na temat metd trzymywania sli.

2 a) kwas + zasada = sól + wda, np. HNO 3 + NaOH = NaNO 3 + H 2 O; b) tlenek metalu ( tl. zasadwy) + kwas = sól + wda, np. CuO + H 2 SO 4 = CaSO 4 + H 2 O; c) zasada + tlenek niemetalu (tl. kwaswy) = sól + wda, np. 2KOH + SO 3 = K 2 SO 4 + H 2 O; d) tlenek metalu + tlenek niemetalu = sól, np. 3CaO + P 2 O 5 = Ca 3 (PO 4 ) 2 ; e) metal + kwas = sól + wdór (z wyjątkiem metali szlachetnych i półszlachetnych ), np. Zn + H 2 SO 4 = ZnSO 4 + H 2 ; f) metal + kwas utleniający = sól + tlenek + wda, np. 3Cu +8HNO 3 = 3Cu(NO 3 ) 2 + 2NO + 4H 2 O; g) metal + niemetal = sól (beztlenwa), np. Hg + S = HgS. 2. Pdanie nazewnictwa sli. Na pdstawie dtychczas pznanej nmenklatury ćwiczenie przez uczniów nazewnictwa sli. a) Sle kwasów beztlenwych: Sól kwasu beztlenweg ma kńcówkę ek, np.: kwas slny (HCl) chlrek, kwas brmwdrwy (HBr) brmek, kwas cyjanwdrwy (HCN) cyjanek, kwas siarkwdrwy (H 2 S ) siarczek. W przypadku, gdy metal występuje w kilku stpniach utlenienia, t p nazwie metalu ddajemy w nawiasie cyfrę rzymską, znaczającą stpień utlenienia metalu w danej sli, np.: FeCl 2 chlrek żelaza (II), FeCl 3 chlrek żelaza (III). b) Sle kwasów tlenwych: Wszystkie sle kwasów tlenwych mają kńcówkę an, a jeśli niemetal występuje w różnych stpniach utleniania, t ddaje się w nawiasie cyfrę rzymską, znaczającą stpień utlenienia niemetalu w kwasie, d któreg pchdzi reszta kwaswa sli, np.: kwas aztwy (V) aztan (V) kwas aztwy (III) aztan (III) jeżeli metal twrzący sól występuje także na różnych stpniach utlenienia t p nazwie metalu także ddaje się w nawiasie cyfrę rzymską znaczającą stpień utlenienia metalu w danej sli, np.: CuSO 4 siarczan (VI) miedzi (II) Cu 2 SO 4 siarczan(vi) miedzi (I) 3. Pdanie nazewnictwa i definicji wdrsli i hydrkssli. Wdrsle są t sle wywdzące się z kwasów, zawierających więcej niż jeden atm wdru, gdzie nie wszystkie kwaswe atmy wdru zstały zastąpine atmami metalu, np.: NaHSO 4 wdrsiarczan (VI) sdu,

3 NaHCO 3 wdrwęglan sdu (niesłusznie zwany też kwaśnym węglanem sdu), NaH 2 PO 4 diwdrrtfsfran (V) sdu, Na 2 HPO 4 wdrrtfsfran (V) sdu. Hydrkssle są t sle wywdzące się z zasad, zawierających więcej niż jedną grupę wdrtlenwą, gdzie nie wszystkie zasadwe grupy wdrtlenwe zstały zastąpine grupami reszt kwaswych, np.: CaOHCl chlrek hydrkswapnia, AlOHCl 2 chlrek hydrksglinu, Al.(OH) 2 Cl chlrek dihydrksglinu. 4. Pdsumwanie wiadmści slach. Pisanie przez uczniów wzrów strukturalnych wybranych sli Wzór kwasu Nazwa kwasu Nazwa sli Przykład sli Wzór Nazwa sli HCl chlrwdrwy chlrek NaCl chlrek sdu HI jdwdrwy jdek KI jdek ptasu HClO 3 chlrwy (V) chlran (V) KClO 3 chlran (V) ptasu H 2 SO 4 siarkwy (VI) siarczan (VI) Na 2 SO 4 siarczan (VI) sdu H 2 SO 3 siarkwy (IV) siarczan (IV) K 2 SO 3 siarczan (IV) ptasu H 2 CO 3 węglwy węglan Na 2 CO 3 węglan sdu HNO 2 aztwy (III) aztan (III) NaNO 2 aztan (III) sdu HNO 3 aztwy (V) aztan (V) KNO 3 aztan (V) ptasu wdrfsfran (III) H 3 PO 3 fsfrwy (III) fsfran (III) Na 2 HPO 3 sdu metafsfran(v) HPO 3 metafsfrwy (V) metafsfran (V) NaPO 3 sdu rtfsfran (V) H 3 PO 4 rtfsfrwy (V) rtfsfran (V) Mg 3 (PO 4 ) 2 magnezu 5. Pdział sli: Zapisanie w frmie tabeli pdziału na sle tlenwe i beztlenwe. Pdanie przykładów. Beztlenwe SOLE tlenwe NaCl KMnO 4 KBr K 2 SO 4 NaCN Na 3 PO 4 Nadmienienie, że prócz teg pdziału jest jeszcze inny, bardziej właściwy pd względem naukwym, pdział sli, według któreg sle dzielimy następując: Sle bjętne wzrze gólnym zapisanym wcześniej. Sle kwaśne - wdrsle, gdzie przynajmniej jeden z atmów wdru kwasu nie zstał zastąpiny atmem metalu. Sle te mają wzór gólny M y (H k R) x, a ich przedstawicielem jest NaHCO 3 Sle zasadwe hydrkssle, gdzie przynajmniej jedna grupa wdrtlenwa nie

4 zstała zastąpina przez resztę kwaswą. Sle te mają wzór gólny [M.(OH) k ] y R x,, a ich przedstawicielem jest Mg(OH)Cl. 6. Właściwści sli. Zapisywanie na tablicy i w zeszycie właściwści sli. a) Sle są ciałami stałymi wiązaniu jnwym. b) Psiadają krystaliczną sieć przestrzenną, w której znajdują się ddatnie katiny metali i ujemne aniny reszty kwaswej. c) Większść sli jest rzpuszczalna w wdzie, a najbardziej rzpuszczalne są aztany. d) Rzpuszczalnść sli rśnie wraz ze wzrstem temperatury. e) Niektóre sle są bezbarwne, a barwa innych sli zależy d becnści katinu metalu w śrdwisku wdnym: sle Cu 2+ - niebieskie, sle Cr 3+ - zielne lub filetwe, sle CrO żółte, sle Cr 2 O pmarańczwe, sle MnO filetwe, sle Mn 2+ - różwe, sle Ni 2+ - zielne, sle C 2+ - różwe, sle Fe 3+ - żółtbrunatne. f) Hydrlizie nie ulegają tylk sle mcnych kwasów i zasad. g) Niektóre sle mają związaną w cząsteczce sli wdę - są t tak zwane hydraty Zapisanie przez uczniów właściwści hydrkssli. a) W rztwrach wdnych ulegają stpniwej hydrlizie, najpierw dszczepiają anin reszty kwaswej, a później grupę OH. b) Mgą mieć dczyn kwaśny, bjętny lub zasadwy. c) Są w większści rzpuszczalne w wdzie. d) Pd wpływem kwasów przechdzą w sle bjętne. Zapisanie przez uczniów właściwści wdrsli. a) Ulegają stpniwej dyscjacji, najpierw dszczepiając atm metalu, a później atm wdru. b) Dbrze rzpuszczają się w wdzie. c) Mgą mieć dczyn kwaśny, bjętny lub zasadwy, w reakcji z zasadą przechdzą w sól bjętną. c) Faza pdsumwująca Pwtórzenie wiadmści zdbytych na lekcji.

5 5. Bibligrafia Z. Kluz, M. M. Pźniczek, Chemia. Pdręcznik dla liceum gólnkształcąceg, Warszawa Załączniki brak 7. Czas trwania lekcji 2 x 45 minut 8. Uwagi d scenariusza Ze względu na rzległść prezentwaneg materiału zajęcia mgą trwać nawet 3 x 45 minut.