Przedwczesny wytrysk informacje podstawowe

Transkrypt

1 Przedwczesny wytrysk informacje podstawowe Przedwczesny wytrysk (PW) jest najczęstszym zaburzeniem funkcji seksualnych u mężczyzn poniżej 60. roku życia. Jednakże jest to jedna z najrzadziej diagnozowanych i leczonych męskich dolegliwości 1. Co 5. mężczyzna skarży się na PW 2. W Polsce może to być około 4 milionów osób. Jest to problem medyczny, który może być powodowany przez różne czynniki. Na przedwczesny wytrysk składają się trzy elementy: krótki czas do wytrysku, brak lub niewielka kontrola nad wytryskiem oraz odczuwana frustracja i stres 3. Prawidłowa odpowiedź seksualna u mężczyzny to proces rozpoczynający się stymulacją seksualną, a kończący wytryskiem. U mężczyzn cierpiących z powodu przedwczesnego wytrysku cała sekwencja wytrysku jest istotnie skrócona. Pojawia się on szybciej i jest poddany mniejszej kontroli niż w przypadku mężczyzn bez PW. W praktyce faza podniecenia jest bardzo szybka, z prawidłową erekcją, krótkim okresem plateau, szybkim wytryskiem i orgazmem 4. Definicje i epidemiologia Międzynarodowe Towarzystwo Medycyny Seksualnej (ISSM) zdefiniowało pierwotny PW jako 5 : 1. Czas opóźnienia wytrysku wynoszący ok. 1 minuty wytrysk występujący zawsze lub prawie zawsze przed lub w ciągu około minuty od penetracji pochwy 2. Brak kontroli nad wytryskiem brak możliwości opóźnienia wytrysku podczas każdej lub prawie każdej penetracji pochwy 3. Uczucie frustracji negatywne skutki w sferze osobistej, takie jak napięcie, niepokój, frustracja i/lub unikanie bliskości intymnej Czas IELT (ang. intravaginal ejaculation latency time to czas od penetracji pochwy do wytrysku) wynoszący ok. 1 minuty zgłaszany jest przez ok. 90% mężczyzn cierpiących na pierwotny PW, a 10% zgłasza IELT od 1 do 2 minut 6. IELT ma bezpośredni wpływ na poczucie kontroli nad wytryskiem, ale bezpośrednio nie wpływa na satysfakcję lub poczucie frustracji 7. Poziom kontroli nad wytryskiem jest związany z tym, czy mężczyzna odczuwa negatywne konsekwencje związane z PW, takie jak: niska satysfakcja ze współżycia i osobiste cierpienia związane z wytryskiem 8. Rodzaje przedwczesnego wytrysku: 1. Pierwotny PW (permanentny) występuje już od pierwszego (lub jednego z pierwszych) doświadczenia seksualnego; trwa przez całe życie, może pogarszać się z wiekiem; wytrysk następuje zbyt szybko: przed penetracją lub poniżej 1-2 minut 2. Nabyty PW (wtórny) występuje po okresie normalnej kontroli nad wytryskiem w pewnych momentach życia, ze stopniowym lub nagłym początkiem 9

2 Przedwczesny wytrysk występuje częściej niż zaburzenia wzwodu 10 (erectile dysfunction ED) wśród mężczyzn poniżej 60. roku życia. W około 50% przypadków może pojawić się od pierwszego doświadczenia seksualnego i w równej mierze występuje we wszystkich grupach wiekowych 11. Mimo, że ok % mężczyzn zgłasza przedwczesny wytrysk, zaledwie 9% zwraca się o pomoc do lekarza 12. Rozmowa na temat problemów seksualnych zazwyczaj sprawia trudności zarówno pacjentom, jak i niektórym lekarzom. Może wywoływać zażenowanie i lęk w szczególności u mężczyzn. Rozmowa o PW jest tym bardziej trudna, ponieważ dolegliwość ta nie jest postrzegana jako problem medyczny z przyczyną i dostępnymi rozwiązaniami, lecz jako kwestia stylu życia 13. Wśród 91% mężczyzn, którzy nie udają się do lekarza ponad połowa (52,2%) nawet nie rozważa takiej opcji. Przyczyny Prawidłowa odpowiedź seksualna u mężczyzny jest procesem sekwencyjnym, na który składają się cztery fazy: pożądania, podniecenia, orgazmu i odprężenia. Męskie dysfunkcje seksualne na ogół występują w którejś z 3 pierwszych faz. Mogą to być zaburzenia popędu płciowego (np. obniżony popęd, wzmożony popęd), zaburzenia erekcji i przedwczesny/opóźniony wytrysk 14. Przedwczesny wytrysk jest rezultatem gwałtownego skrócenia dwóch pierwszych faz i szybkiego przejścia do wytrysku z orgazmem 15. Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) kontroluje i kieruje odruchem wytrysku, dlatego też przedwczesny wytrysk jest bardziej problemem neurobiologicznym niż psychologicznym 16. W ten proces zaangażowane są liczne neuroprzekaźniki. Kluczowym neuroprzekaźnikiem jest serotonina, wywierająca efekt hamujący na wytrysk i funkcję seksualną mężczyzny. W związku z tym PW może być związany z niskim poziomem serotoniny w obszarach OUN, które kontrolują wytrysk 17. Przedwczesny wytrysk może być związany zarówno z czynnikami psychologicznymi, jak i fizycznymi. Najczęstsze przyczyny fizyczne: choroby prostaty, zwłaszcza zapalenie gruczołu krokowego zaburzenia erekcji nadczynność tarczycy skutek uboczny działania leków/narkotyków Najczęstsze przyczyny psychologiczne: stres niepokój związany z samym stosunkiem Poczucie dyskomfortu a relacje między partnerami Satysfakcjonujące życie seksualne jest nieodzowne dla każdego udanego związku. Aspekt seksualny jest niezbędny dla zachowania dobrego stanu zdrowia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje zdrowie jako

3 pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie wyłącznie brak choroby lub niedomagania. Przedwczesny wytrysk wpływa na wiele aspektów życia zarówno mężczyzny, jak i jego partnerki 18. Mężczyźni z PW zgłaszają: bardzo słabą lub słabą kontrolę nad wytryskiem (95%) zmniejszony poziom satysfakcji ze stosunku seksualnego (57%) podwyższony poziom niepokoju (90%) podwyższony poziom problemów interpersonalnych (63%) Czas IELT jest zdecydowanie krótszy u mężczyzn z PW w porównaniu do mężczyzn bez PW (średni IELT 1,8 dla mężczyzn z PW i 7,3 dla mężczyzn bez PW) 19. Brak satysfakcji seksualnej może powodować uczucia frustracji, złości i rozczarowania, może również negatywnie wpływać na bliskość i harmonię w związku 20. Dyskomfort odczuwany przez mężczyznę (zarówno fizyczny, jak i psychiczny) w połączeniu ze zmniejszoną satysfakcją seksualną partnerki może powodować poważne problemy zarówno w życiu seksualnym, jak i emocjonalnym pary. Partnerki mężczyzn z PW również są dotknięte tą dysfunkcją: ponad 60% partnerek mężczyzn z PW nie są usatysfakcjonowane z życia seksualnego 21 60% mężczyzn z PW wierzy, że ich związek byłby silniejszy, gdyby mogli lepiej zaspokoić swoją partnerkę większość mężczyzn z PW (60%) deklarowało, że zgłosiłoby się na leczenie, gdyby zasugerowała to partnerka; prawie 75% mężczyzn z PW, którzy zgłosili się na leczenie, zrobiło to z potrzeby zwiększenia satysfakcji seksualnej partnerki 22 Możliwości leczenia Przedwczesny wytrysk był początkowo uznawany za problem psychologiczny. Przez dekady leczono go jedynie za pomocą terapii behawioralnych i kognitywnych. Później wprowadzono leczenie farmakologiczne w postaci leków na receptę i preparatów stosowanych miejscowo. PW zarówno pierwotna, jak i nabyta forma jest często schorzeniem pochodzenia organicznego/neurobiologicznego, co oznacza, że może być leczony. Jeżeli PW jest rezultatem innej choroby (na przykład niezdiagnozowane przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego), leczenie choroby podstawowej będzie miało również pozytywny wpływ na PW. Nawet w przypadku pierwotnej formy PW istnieją różne opcje leczenia, które może zalecić lekarz. Konsultacja lekarska (u urologa lub seksuologa) jest zalecana w każdym przypadku w celu postawienia poprawnej diagnozy i leczenia.

4 Przedstawiamy niektóre ogólnie znane opcje leczenia dla mężczyzn z objawami PW, w tym zakres działań kognitywnych/behawioralnych (np. konkretne pozycje podczas stosunku, przerywana stymulacja, miejscowo stosowane środki zmniejszające wrażliwość i leki na receptę) 23. Terapia behawioralna i kognitywna Są to techniki psychologiczne i fizyczne nakierunkowane na rozpoznawanie objawów występujących przed wytryskiem i zwiększenie kontroli nad wytryskiem. Najczęstsze techniki behawioralne obejmują metodę stop-start (po raz pierwszy wprowadzone przez dr. J. Semansa w 1956 roku) i technikę ściskania (opisaną przez Masters i Johnsona w 1970 roku) 24. Opracowano kilka modyfikacji tych metod, lecz po początkowym stwierdzeniu skuteczności rzędu 50-60% doświadczenie kliniczne wykazało, że techniki te często nie zapewniają długoterminowej poprawy. Zamiast stosowania techniki stop-start, która może być mało satysfakcjonująca dla partnerki, mężczyzna powinien nauczyć się modulować i redukować poziom pobudzenia i podniecenia poprzez wykonywanie powolnych, zmysłowych ruchów, jednocześnie wykonując głębokie i wolne oddechy. Celem jest utrzymanie poziomu pobudzenia poniżej progu dla wytrysku przy równoczesnym utrzymaniu erekcji. Tego rodzaju techniki kontroli oddychania wywierają uspokajający wpływ i obecnie wydaje się, że są efektywne. Jednakże doświadczenie kliniczne i badania naukowe sugerują, że poprawa uzyskana za pomocą tych technik zazwyczaj nie utrzymuje się przez dłuższy czas 25. Masturbacja przed stosunkiem seksualnym jest metodą stosowaną przez wielu młodszych mężczyzn. W innym podejściu mężczyzna uczy się rozpoznawać oznaki zwiększonego pobudzenia seksualnego i utrzymywać poziom podniecenia poniżej natężenia, które wywołałoby odruch wytrysku. Tego rodzaju techniki samopomocy, mimo iż częściowo skuteczne w krótkim okresie czasu, mogą raczej nasilić niż uśmierzać PW, jako że służą celowemu ignorowaniu lub tłumieniu doznań seksualnych, które powinny być kontrolowane, aby uzyskać poprawę. Ponadto złe techniki masturbacyjne, tj. bezustanne dążenie do kulminacji, może dodatkowo utrudniać rozwój mechanizmów kontroli wytrysku 26. Ogólnie rzecz biorąc, nie są dostępne kontrolowane badania potwierdzające skuteczność technik behawioralnych 27. Leczenie farmakologiczne Jedną z metod leczenia przedwczesnego wytrysku jest farmakoterapia. W leczeniu PW stosowane są różne leki doustne na receptę. Na chwilę obecną tylko jeden produkt (dapoksetyna) jest zarejestrowany w leczeniu przedwczesnego wytrysku. Kremy i aerozole Miejscowo stosowane kremy i aerozole, zawierające preparaty znieczulające, takie jak lidokaina i prilokaina, które znieczulają penisa i pomagają opóźnić wytrysk, wykazały umiarkowaną skuteczność w małych badaniach 28. Jednakże tego rodzaju preparaty znieczulające są trudne

5 w dawkowaniu mogą powodować uczucie drętwienia żołędzia/penisa, a w rezultacie utratę erekcji i/lub wytrysku (jeśli dojdzie do przedawkowania). Istnieje również ryzyko przeniesienia preparatu znieczulającego na partnerkę, zmniejszając przyjemne doznania i skutkując zaburzeniami w występowaniu orgazmu 29. Inne metody Inne techniki samopomocy, łącznie ze stosowaniem podwójnych kondomów lub kondomów zawierających anestetyki (kondomy opóźniające wytrysk), które dają efekt nieznacznego znieczulenia, są częściowo skuteczne w krótkim okresie czasu. W efekcie końcowym mogą jednak nasilić, zamiast uśmierzyć PW, jako że prowadzą do celowego ignorowania lub tłumienia doznań seksualnych, które należy kontrolować, aby uzyskać poprawę Lindau 2007, McCarty 2012, Sotomayor EAU Guidelines 2012, Porst Shabsigh R. et al Halvorsen 1992, Giuliano McMahon 2008, EAU 2012, Althof McMahon et al Giuliano et al. 2008, Patrick et al Giuliano et al. 2008, Patrick et al McMahon 2013, EAU 2012, Buvat 2011, Rowland 2010, Waldinger 2007, Jannini 2007, Broderick Broderick Laumann et al, Lindau 2007, McCarty 2012, Sotomayor EAU 2012, Porst 2007, Sotomayor Miner Rosenberg Waldinger 2002, Giuliano Giuliano 2006, McMahon 2011, Buvat 2011, McCarty Giuliano Jannini 2002, Porst Patrick Porst Porst, Porst, Revicki, Revicki, EAU, Althof, ESSM.org, Sotomayor M, 2005; Atikeler MK, 2010