STUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

Transkrypt

1 Dr hab. Barbara Iwańska Prawo ochrony środowiska zagadnienia wprowadzające cz. I 12 lutego 2016 r. 1. Pojęcie prawo ochrony środowiska - w ujęciu przedmiotowym to ogół norm prawnych, których przedmiotem jest ochrona środowiska, - W ujęciu podmiotowym to ogół norm (przepisów) stanowionych przez krajowego prawodawcę i norm (przepisów) stanowionych poza systemem krajowych (polskich) organów prawodawczych STUDIA PODYPLOMOWE 2 2. Kryteria wyróżnienia prawa ochrony środowiska jako obszaru regulacji prawnej przedmiot i celu regulacji prawnej - pojęcie środowisko podstawy w innych pozaprawnych dziedzinach naukowych bogactwo i zarazem ( ) «rozproszenie» przepisów prawnych dotyczących ochrony środowiska i aktów prawnych je zawierających, ich zróżnicowana ranga kompleksowe i całościowe podejście do prawnej problematyki ochrony środowiska europeizacja i globalizacji tego obszaru regulacji prawnej 3. Pojęcie środowiska w prawie polskim w prawie UE 3 4 Pojęcie środowiska w prawie polskim ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami (art. 3 pkt 39 ustawy Prawo ochrony środowiska) W tej i dalszych ustawach rozwija zakresową część definicji legalnej pojęcia środowiska przez co dookreśla (choć nie zacieśnia) przedmiot ochrony. W sensie pozytywnym, poprzez włączenie przedmiotów (woda, powietrze, powierzchnia ziemi) i zjawisk (klimat, różnorodność biologiczna, wzajemne oddziaływanie między elementami przyrodniczymi), które mają charakter i pochodzenie przyrodnicze, w sensie negatywnym, poprzez wyłączenie z jego zakresu wszelkich przedmiotów i zjawisk pochodzenia pozaprzyrodniczego, w tym tych elementów środowiska człowieka, które zostały przez niego stworzone od podstaw, czy też środowiska pracy. Pojęcie środowiska w prawo UE Brak w prawie pierwotnym definicji legalnej pojęcia środowiska W aktach prawa wtórnego ustawodawca nadaje mu różne znaczenie, stosownie do potrzeby określenia zakresu stosowania danego aktu. Skutki braku definicji legalnej: z jednej strony utrudnia uzyskanie względnej jednoznaczności co do granic polityki Unii w dziedzinie środowiska, z drugiej wydaje się jednak służyć właśnie temu, aby nie ograniczać przyznanych UE kompetencji w dziedzinie środowiska naturalnego i tym samym umożliwić podejmowanie przez nią stosownych działań w zależności od zmieniających się okoliczności i potrzeb

2 4. Zakres przestrzenny W pojęciu środowiska wskazuje się na określone elementy przyrodnicze bez odniesienia do aspektu ich przestrzennego występowania. wiele problemów środowiskowych ma obiektywnie wymiar zewnętrzny, ponadlokalny Przejawem eksterytorialnej ochrony środowiska są: międzynarodowe prawo ochrony środowiska legalne i dobrowolne ograniczenie niektórych kompetencji państw na rzecz organizacji międzynarodowej (UE) niektórych kompetencji przez państwa członkowskie, także w sprawach ochrony środowiska) indywidualne działania państw lub UE, które choć bezpośrednio oddziałujące na rodzime środowisko (odpowiednio krajowe lub unijne) służą także pośrednio ochronie środowiska na zewnątrz np. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 3254/91 zakazujące używania potrzasków we Wspólnocie oraz wprowadzania do Wspólnoty skór i innych towarów wytwarzanych z niektórych gatunków dzikich zwierząt, pochodzących z państw, w których chwyta się je za pomocą potrzasków lub metod odłowu niespełniających międzynarodowych norm odłowu humanitarnego Przesłanki ochrony środowiska w etyce i filozofii antropocentrycznie ukierunkowana ochrona środowiska fizjocentrycznie ukierunkowana ochrona środowiska Jedynym podmiotem ochrony jest człowiek (adresatem praw i obowiązków w ochronie środowiska) Perspektywa fizjocentryczna (czy ekocentryczna) określana jest przez człowieka - ochrona środowiska nie może i nie kieruje się przeciwko żywotnym interesom człowieka Motywy ochrony prawo (ukierunkowanie antropocentryczne) Przepis art. 30 Konstytucji RP (wraz z dalszymi normami konstytucyjnymi) określa aksjologiczne i normatywne podstawy całego systemu prawa przyrodzona i niezbywalna godność człowieka (preambuła do Konstytucji, art. 30 Konstytucji), znajduje rozwinięcie nie tylko w konstytucyjnie gwarantowanym prawie do życia (art. 38 Konstytucji RP) i prawie do ochrony zdrowia (art. 68 ust. 1 Konstytucji RP), ale także w konstytucyjnie określonych gwarancjach ochrony środowiska jako dobra wspólnego (art. 5, art. 68 ust. 4, art. 74, 86 Konstytucji RP). Godność osoby ludzkiej jest także fundamentalną wartością Unii, wspólną wszystkim państwom członkowskim. koncepcja zrównoważonego rozwoju w której centrum zainteresowania znajdują się istoty ludzkie (obecne i przyszłe pokolenia), które mają prawo do zdrowego i twórczego życia w harmonii z przyrodą (zasada praw polksiego i unijnego ) Środowisko jako wartość chroniona Środowisko jako dobro publiczne: przeznaczone do powszechnego użytku, z których w określonym zakresie i na określonych zasadach może korzystać każdy Środowisko jako dobro wspólne koncepcja konstytucyjno-ustrojowa traktująca środowisko jako wartość obiektywną stanowiącą dobro wspólne (kolektywne res omnium communis), którego wykorzystanie i ochrona jest dostępna powszechnie każdemu, jednak zawsze w sposób zgodny z wymaganiami zasady zrównoważonego rozwoju oraz determinowanymi przez nią rygorami międzypokoleniowej etyki ekologicznej (A. Wasilewski, Actio negatoria ) Przemawia za tym wiele argumentów

3 środowisko jest jedną z podstawowych wartości, determinujących aksjologię polskiego porządku konstytucyjnego (art. 5 Konstytucji RP) środowisko i jego ochrona jako dobro wspólne zabezpieczane jest przede wszystkim przez odpowiednie organy państwa, w tym też organy uprawnione do stanowienia prawa, jest także przesłanką wprowadzania ograniczeń w korzystaniu z wolności i praw jednostek ( kontrybucja jednostki na rzecz dobra wspólnego ) dbałość o środowisko konstytucyjny obowiązek o charakterze powszechnym (art. 86 Konstytucji RP) w praktyce orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego środowisko i jego ochrona są wprost kwalifikowane jako dobro wspólne. W ustawach środowiskowych ustawodawca expressis verbis kwalifikuje środowisko jako dobro wspólne, choć bez nadawania temu wyrażeniu bliższego normatywnego znaczenia. może dotyczyć to także tych elementów, które z uwagi na ich podzielny w sensie technicznym charakter (np. grunty, lasy) podlegają lub mogą podlegać indywidualnemu zawłaszczeniu (A. Wasilewski) TK: obowiązek uiszczania opłaty eksploatacyjnej jest całkowicie oderwany od stosunków własnościowych; obciąża on wszystkich eksploatujących złoża, niezależnie od istnienia jakichkolwiek praw do gruntu. Opłata stanowi wynagrodzenie za gospodarcze korzystanie ze środowiska naturalnego, które dziś powszechnie uważa się za dobro wspólne. TK : opłaty publiczne wiążące się z prawną ochroną wartości środowiska (opłaty ekologiczne) są powiązane ściśle z określonymi zadaniami, głównie z zakresu kształtowania i ochrony środowiska naturalnego jako dobra wspólnego kwalifikowanie środowiska w kategoriach dobra wspólnego w orzecznictwie sądów administracyjnych Wyrok WSA z dnia 11 maja 2006 r., IV SA/Wa 1328/05 celem postępowania administracyjnego prowadzonego na podstawię art. 362 ust. 1 POŚ p.o.ś. jest wyegzekwowanie zadośćuczynienia spełnienia wymaganiom ochrony środowiska w przypadku stwierdzenia negatywnego oddziaływania na nie, jako na dobro wspólne Ujmowanie środowiska w kategorie dobra wspólnego w prawie UE ochrona środowiska jest celem i zadaniem UE w orzecznictwo TS UE traktuje się środowisko naturalne (jego elementy) w kategoriach: a) wspólnego dziedzictwa Unii Europejskiej, które uzasadnia szczególne działania ochronne, b) dobra ogółu, które uzasadnia upodmiotowienie interesów ochrony środowiska poprzez przyznanie określonych uprawnień rzecznikom (powiernikom) środowiska c) w kategoriach interesu publicznego, które uzasadnia m.in. ingerencję w prawo własności

4 Ujmowanie środowiska w kategorie dobra wspólnego w prawie międzynarodowym Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza sporządzona w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r. obszar dna mórz i oceanów oraz jego podziemie, jak również jego zasoby, stanowią wspólne dziedzictwo ludzkości, oraz że badanie i eksploatację tego obszaru należy prowadzić dla dobra całej ludzkości, niezależnie od geograficznego położenia państw. W prawie międzynarodowym ochrona zasobów naturalnych włączana jest do zakresu problemów uważanych za problemy tzw. wspólnej troski. Środowisko jako dobra wspólne Uzasadnia poddanie tego dobra szczególnemu publicznoprawnemu reżimowi prawnemu. uzasadnia formułowanie w ramach istniejącego porządku prawnego efektywnych instrumentów prawnych jego ochrony uzasadnia formułowanie w ramach istniejącego porządku prawnego określonych zasad korzystania z przedmiotowego dobra (np. wód) lub ich udostępniania (np. lasów) korzystanie powszechne korzystanie zwykłe tzw. korzystanie reglamentowane Zasada zrównoważonego rozwoju (art. 3 pkt 50 POŚ) 7. Zasady prawne ochrony środowiska zrównoważonym rozwoju rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń Zasada prewencji (art. 6 ust. 1 POŚ) Kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu Zasada przezorności (art. 6 ust. 2 POŚ) kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze. Zasada zanieczyszczający płaci (art. 7 POŚ) Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia. Kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu

5 Zasada integracji (w jej aspekcie zewnętrznym i wewnętrznym) Zasada kooperacji ( ustawa o informacji ) Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie Udział społeczeństwa w postępowaniach w sprawcach ochrony środowiska Dostęp do wymiaru sprawiedliwości Art. 5. POŚ: Ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów Art. 8. POŚ: Polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju Źródła prawa ochrony środowiska Prawo polskie Konstytucja Ustawy Ratyfikowane umowy międzynarodowe Rozporządzenia Akty prawa miejscowego Prawo UE Prawo pierwotne Umowy międzynarodowe Unii Prawo wtórne (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, akty soft law) 9. OCHRONA ŚRODOWISKA W KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r Art. 5. Konstytucji RP: Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Art. 68 ust. 3 Konstytucji RP: Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. Art. 74. Konstytucji RP 1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. Art. 86. Konstytucji RP: Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa. Art. 31 Konstytucji RP 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Art. 21. Konstytucji RP 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Art. 22. Konstytucji RP Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Art. 64. Konstytucji RP 1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności

6 10.1 Ochrona środowiska jako przesłanka ingerencji w prawa i wolności jednostek (art. 31 ust. 3 zdanie pierwsze) 10. Ochrona środowiska w orzecznictwie TK Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. ( ) Wyrok TK z dnia 15 maja 2006 r., P 32/05 Przesłanka ochrony środowiska zawarta w art. 31 ust. 3 Konstytucji akcentuje nie tylko dopuszczalność, ale i potrzebę ustanawiania ograniczeń wolności i praw z uwagi na ochronę środowiska. Wymagania w dziedzinie ochrony środowiska rzutują przede wszystkim na ukształtowanie swobody działalności gospodarczej ale uzasadniają także ingerencje w sferę praw właścicielskich przy zachowaniu proporcjonalności ingerencji oraz istoty prawa własności. Środowisko stanowi wartość konstytucja o szczególnym znaczeniu. Lasy są czymś więcej aniżeli przedmiotem prawa własności i innych praw rzeczowych. Stanowią one dobro ogólnonarodowe o wielkim znaczeniu społecznym która uzasadnia m.in nałożone ustawą obowiązki właścicieli lasów sprecyzowanym jako racjonalne użytkowanie lasu w sposób trwale zapewniający optymalną realizację jego funkcji przez pozyskiwanie drewna w granicach nieprzekraczających możliwości produkcyjnych lasu Wyrok TK z dnia , K 20/14 Ochrona środowiska stanowi dobro umocowane w Konstytucji na kilku płaszczyznach, m.in. jako obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego obecnemu i przyszłym pokoleniom (art. 74 ust. 1), a także jako jedna z przesłanek uzasadniających ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności (art. 31 ust. 3). Powszechne obowiązki wyznaczone przez Konstytucję w zakresie ochrony środowiska nie ograniczają się do zakazywania, czy nakazywania określonego zachowania, lecz sięgają znacznie dalej umożliwiają bowiem ustawodawcy ograniczanie praw i wolności konstytucyjnych, gdy jest to konieczne dla wypełnienia obowiązku ochrony środowiska Wyrok TK z dnia 16 października 2007 r., K 28/ Ograniczenia praw i wolności zakaz naruszania istoty wolności i praw (art. 31 ust. 3 zdanie drugie) Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie ( ) dla ochrony środowiska ( ). Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. W odniesieniu do prawa własności, naruszenie jego istoty (rdzenia, jądra) nastąpiłoby wówczas, gdyby wprowadzone ograniczenia dotyczyły podstawowych uprawnień składających się na treść własności, uniemożliwiając w praktyce korzystanie z tego prawa. Ograniczenia nie mogą prowadzić do wynaturzenia prawa własności czy nałożenia na właściciela ciężaru nie do zniesienia (por. między innymi powołane wyżej wyroki w sprawach o sygn. P. 11/98, SK 9/98). zakazy ustanowione w art. 85 ust. 1 pkt 4 prawa wodnego nie naruszają istoty prawa własności w taki sposób, że uniemożliwiają korzystanie z niego ponieważ: nie mają charakteru absolutnego zakaz określonych działań na nieruchomości w odległości mniejszej niż 50 metrów od wału przeciwpowodziowego nie niweczy podstawowych składników prawa własności, takich jak możliwość korzystania, pobierania pożytków czy rozporządzania własnością. w art. 85 ust. 1 pkt 4 prawa wodnego nie mamy do czynienia ani z wywłaszczeniem, ani z naruszeniem istoty prawa własności. Dochodzi jedynie do ograniczenia prawa własności, przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich konstytucyjnych wymogów dotyczących granic ingerencji we własności

7 10.2. Wymóg proporcjonalności (przydatność, konieczność i proporcjonalność w ścisłym tego słowa znaczeniu) Wyr. TK z dnia 1 lipca 2014 r. (administracyjna kara pieniężna za usuwanie drzew i krzewów); Wprowadzony w art. 88 ust. 1 pkt 2 i art. 89 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, bezwzględny obowiązek organu wymierzania administracyjnej kary pieniężnej i to bardzo wysokiej (majątkowo dolegliwej), bo sięgającej trzykrotności także wysokiej opłaty za usunięcie drzewa za zezwoleniem, może stanowić, w określonych okolicznościach, sankcję nieproporcjonalną do uszczerbku wywołanego w środowisku naturalnym na skutek usunięcia drzewa lub krzewu (TK stwierdził niezgodność ww. przepisów z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji) Zdaniem TK zaskarżone przepisy: - przewidują za usunięcie z nieruchomości drzewa lub krzewu bez zezwolenia czysto obiektywną odpowiedzialność, - oderwaną od indywidualnych okoliczności dokonania tego deliktu. - bez prawnej możliwości zwolnienia się od odpowiedzialności przez wykazanie, że doszło do tego z przyczyn, za które on nie odpowiada - sztywno określają wysokość kary, bez możliwości uwzględnienia stopnia uszczerbku w przyrodzie, ciężkości naruszenia obowiązku ustawowego, ani sytuacji majątkowej sprawcy deliktu Wyrok TK z dnia 10 lipca 2014 r., P 19/13, OTK-A 2014/7/71 Art. 27 ust. 1 w związku z art. 26 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (Dz. U. z 2013 r. poz oraz z 2014 r. poz. 228) przez to, że upoważnia do objęcia nieruchomości reżimem obwodu łowieckiego, nie zapewniając odpowiednich prawnych środków ochrony praw właściciela tej nieruchomości, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Brak jakichkolwiek prawnych form udziału właścicieli nieruchomości w procesie tworzenia obwodów łowieckich obejmujących te nieruchomości oraz brak instrumentów prawnych umożliwiających właścicielom wyłączenie ich nieruchomości spod reżimu obwodu łowieckiego lub wyłączenie poszczególnych ograniczeń, jakie przewiduje prawo łowieckie, niezależnie od powodu, jakim uzasadniają to żądanie (ekonomiczny, światopoglądowy itd.), nie jest konieczne dla zapewnienia należytego poziomu ochrony środowiska, w szczególności zaś ochrony zwierzyny Prawo podmiotowe do odszkodowania za szkody wyrządzone przez zwierzęta objęte ochroną gatunkową ( ) z Konstytucji nie wynika prawo podmiotowe, którego treścią byłoby odszkodowanie ze środków Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta podlegające ochronie gatunkowej. Jednakże jeżeli ustawodawca przyznał, na podstawie rozwiązań ustawowych, takie prawo określonej grupie podmiotów, to jest zobowiązany do respektowania zasad konstytucyjnych. (Wyr. TK z dnia , K 20/14) Trybunał nie zakwestionował samej możliwości włączenia nieruchomości prywatnych do obwodu łowieckiego Zasada równości (art. 32 Konstytucji) i zasada równej dla wszystkich ochrony prawa własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji RP) Orzeczenia TK dotyczące art. 126 uop Odpowiedzialność za szkody art. 126 uop uwagi wprowadzające Odpowiedzialność Skarbu Państwa określona w art. 126 u.o.p. jest odpowiedzialnością deliktową. Czynem niedozwolonym w rozumieniu prawa cywilnego jest: czyn zabroniony przez prawo, ale także tego rodzaju zdarzenia prawne, w związku z zaistnieniem których ustawodawca nakłada na zobowiązanego obowiązek naprawienia szkody wynikającej z tych zdarzeń (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 5 marca 2010 r., sygn. akt I ACa 6/10, Lex nr )

8 Ustawodawca, kształtując odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody na gruncie ustawy o ochronie przyrody, odmiennie w stosunku do ogólnych zasad odpowiedzialności wynikających z kodeksu cywilnego określił zasady odpowiedzialności. Przyjęta w ustawie o ochronie przyrody koncepcja odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta objęte ochroną gatunkową została ujęta w normę prawną o zawężonej przedmiotowo odpowiedzialność odszkodowawczej: za szkody wyrządzone przez wybrane zwierzęta (żubry, rysie, wilki, niedźwiedzie, bobry) (do czasu wydania orzeczeń TK) w określonych dobrach (dla każdego gatunku oddzielnie), w których wystąpienie szkody pociąga obowiązek odszkodowawczy. (wyrok TK 20/14, pkt 2.3.) Wyrok TK z dnia 3 lipca w sprawie P 49/11 (zawężona przedmiotowo odpowiedzialność odszkodowawcza za szkody wyrządzone przez gatunki chronione (bobry) w określonych rodzajach dóbr) Brak możliwości żądania odszkodowania ze środków Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez bobry na działce rekreacyjnej, w sytuacji przyznania takiego uprawnienia w stosunku do szkód wyrządzonych w gospodarstwach rolnych, leśnych i rybackich, wskazuje, że nastąpiła nieuzasadniona konstytucyjnie ingerencja władzy publicznej w sferę interesów ekonomicznych jednostki Tak też: wyrok TK z dnia 21 lipca 2014 w sprawie K 36/13 (zawężona przedmiotowo odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez niektóre zwierzęta objęte ochroną gatunkową (żubry, wilki, rysie, niedźwiedzie) w określonych rodzajach dóbr wprawdzie z Konstytucji nie wynika prawo podmiotowe, którego treścią jest odszkodowanie ze środków Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta podlegające ochronie gatunkowej, to jednak skoro ustawodawca przyznaje na podstawie rozwiązań ustawowych takie prawo jednym podmiotom, musi respektować zasady konstytucyjne. Wśród tych zasad znajdują się zasada równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji) oraz zasada równej ochrony prawnej własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji). Brak możliwości żądania na gruncie ustawy o ochronie przyrody odszkodowania ze środków Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez żubry, wilki, rysie i niedźwiedzie w mieniu innym niż określone w art. 126 ust. 1 pkt 1-4 u.o.p. wskazuje, że ma miejsce nieuzasadniona konstytucyjnie ingerencja władzy publicznej w sferę interesów ekonomicznych jednostki. wyrok TK z dnia 21 lipca 2014 w sprawie K 36/13 (współdziałanie w celu zabezpieczenia przed szkodami powodowanymi przez zwierzęta objęte ochroną gatunkową) Art. 126 ust. 4 u.o.p. w zakresie, w jakim: ogranicza grono podmiotów, które mogą współdziałać z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego z dyrektorem tego parku, w sprawie sposobów zabezpieczania przed szkodami powodowanymi przez żubry, wilki, rysie i niedźwiedzie i bobry, do właścicieli lub użytkowników gospodarstw rolnych i leśnych, oraz w zakresie, w jakim ogranicza mienie, które podlega zabezpieczeniu, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji Wyrok TK z dnia 28 września 2015 w sprawie K 20/14 (zawężona odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez niektóre zwierzęta objęte ochroną gatunkową art. 126 ust. 1 i 12 uop) Art. 126 ust. 1 i oraz 4 w zakresie w jakim ogranicza odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez niektóre zwierzęta objęte ochroną gatunkową (żubry, wilki, rysie, niedźwiedzie, bobry) oraz w zakresie w jakim ogranicza grono podmiotów, które mogą współdziałać w właściwymi organami co do zabezpieczenia przed szkodami (tylko ci którzy mogą doznać szkód wyrządzonych przez żubry, wilki, rysie, niedźwiedzie, bobry, z pominięciem szkód wyrządzonych przez pozostałe zwierzęta objęte ochroną gatunkową ) jest zgodny z 32 ust. 1 i 64 ust. 2 Konstytucji 11. Konkretyzacja przepisów konstytucyjnych w aktach prawa powszechnie obowiązującego

9 Ustawa Prawo ochrony środowiska ustawa ogólna/systemowa W ustawie Prawo ochrony środowiska połączono regulacje o charakterze ogólnym (zasady prawa ochrony środowiska, odpowiedzialność, środki finansowo prawne, system organizacyjnoprawny ochrony środowiska) z regulacją prawną niektórych zagadnień szczegółowych (powietrze, hałas, kontrola emisji zanieczyszczeń). Ustawy szczególne - Art ustawy - Prawo Ochrony środowiska: Ochrona zasobów środowiska realizowana jest na podstawie ustawy POŚ oraz przepisów szczególnych. Których przedmiotem jest ochrona wybranego komponentu środowiska Lub ochrona środowiska przed określonym zagrożeniem Przepisy ochronne zawarte w licznych ustawach pozaśrodowiskowych Rozporządzenia Akty prawa miejscowego Przepisy prawa ochrony środowiska można podzielić na:część ogólna prawa ochrony środowiska - zasady prawne w ochronie środowiska, - Dostęp do informacji o środowisku - Udział społeczeństwa w sprawach ochrony środowiska - Oceny oddziaływania na środowisko - środki finansowo prawne, - odpowiedzialność w prawie ochrony środowiska, - system organizacyjnoprawny ochrony środowiska - Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i w procesie budowlanym - Część szczególna - Ochrona powietrza, - Ochrona przed hałasem - Ochrona przed polami elektromagnetyczne - ochrony przyrody - Ochrona powierzchni ziemi - Gospodarka odpadami - Ochrona i gospodarka wodami - Gospodarowanie geologicznymi zasobami środowiska Wykorzystana podstawowa literatura: J. Boć, E. Samborska-Boć, w: J. Boć, K. Nowacki, E. Samborska-Boć, Ochrona środowiska, Wrocław 2004; M. Górski (red.) Prawo ochrony środowiska, Warszawa 2014; A. Lipiński, Prawne podstawy ochrony środowiska, Kraków R. Paczuski, Ochrona środowiska. Zarys wykładu, Bydgoszcz 2008; R. Paczuski, Prawo ochrony środowiska, Bydgoszcz 1994; Radecki W., Środowisko naturalne jako przedmiot reglamentacji prawnej (Zagadnienia terminologiczne), Acta UWr. No 584, Przegląd Prawa i Administracji XV, Wrocław 1981, s Rakoczy B., Ograniczenie praw i wolności jednostki ze względu na ochronę środowiska w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Toruń 2006 J. Stelmasiak (red.), Prawo ochrony środowiska, Warszawa 2010 A. Wasilewski, Wprowadzenie, w: P. Czepiel, B. Iwańska, A. Wasilewski, Ustawa o ochronie środowiska i inne akty prawne ze skorowidzem, Kraków 1996; A. Wasilewski, Prawna problematyka ochrony środowiska w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (kwestia granic związania Państw Członkowskich prawem WE), KPPubl. 2007, Nr 2, s ; A. Wasilewski, Dynamika zmian i kontynuacja we współczesnym prawie administracyjnym wyzwaniem dla doktryny prawa (na przykładzie prawa o ochronie środowiska), w: Między tradycją a przyszłością w nauce prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Bociowi (pod red. J. Supernata), Wrocław 2009, s ; A. Wasilewski, Actio negatoria jako instrument prawny ochrony środowiska (w świetle prawa polskiego) (w:) Vetera Novis Augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, t. 1 2, pod red. S. Grodziskiego i in., Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2010, t. 2 s B. Wierzbowski, B. Rakoczy, Prawo ochrony środowiska. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 2012; 51 9