Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
|
|
- Leszek Małecki
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Kulik-Rechberger B. i inni: Znaczenie ghreliny, hormonu wzrostu i insulinopodobnych czynników wzrostu w rozwoju płodu Vol. 8/2009 Nr 3(28) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Znaczenie ghreliny, hormonu wzrostu i insulinopodobnych czynników wzrostu w rozwoju płodu The Significance of Ghrelin, Growth Hormone and Insulin-Like Growth Factors in a Fetus Development 1 Beata Kulik-Rechberger, 2 Olimpia Mora Janiszewska 1 Zakład Propedeutyki Pediatrii I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 1 Dept. of Pediatric Propedentics, Medical University of Lublin 2 Oddział Ginekologii i Położnictwa Szpitala Wojewódzkiego Nr 2 w Rzeszowie 2 Dept. of Gynaecology and Obsterics, Regional Hospital Nr. 2 of Rzeszów Adres do korespondencji: Beata Kulik-Rechberger, DSK ul. Chodźki 2, Lublin Słowa kluczowe: ghrelina, insulinopodobny czynnik wzrostu, hormon wzrostu, płód Key words: ghrelin, insulin-like growth factor, growth hormone, fetus STRESZCZENIE/ABSTRACT Stwierdzenie ekspresji genu ghreliny w łożysku i w tkankach płodu oraz jej obecność w krwi pępowinowej noworodków nasunęły przypuszczenie, że peptyd ten odgrywa rolę we wzrastaniu płodu i dojrzewaniu mechanizmów utrzymujących jego równowagę energetyczną. W pracy przedstawiono udział ghreliny, insulinopodobnych czynników wzrostowych, ich białek wiążących i hormonu wzrostu w rozwoju wewnątrzmacicznym oraz ich wpływ na masę urodzeniową dziecka. Endokrynol. Ped. 8/2009;3(28): Recognition of gene gherlin expression in the placenta and fetus tissues as well as ghrelin presence in the umbilical cord blood of a newborn implicates an assumption that the peptide plays a role in the fetus s growth and maturation of mechanisms which maintain its energetic balance. The article presents the contribution of ghrelin, insulin-like growth factors, their binding proteins and growth hormone to the intrauterine development and their impact on the newborn s birth mass. Pediatr. Endocrinol. 8/2009;3(28):
2 Praca przeglądowa Endokrynol. Ped., 8/2009;3(28):39-44 Rozwój wewnątrzmaciczny to złożony i dynamiczny proces, prowadzący do osiągnięcia pełnej dojrzałości płodu i zdolności do życia w warunkach zewnątrzmacicznych. Jest on uwarunkowany przez środowisko wewnątrzmaciczne, funkcję i wydolność jednostki maciczno-łożyskowej oraz wrodzony, genetyczny potencjał wzrostowy płodu. Proces wzrastania płodu jest wynikiem hiperplazji (zwiększania liczby komórek) oraz hipertrofii (zwiększania wymiarów komórek). W zależności od fazy wzrastania Lin i Santolaya-Forgas [1] podzielili rozwój wewnątrzmaciczny dziecka na trzy etapy. Pierwszy, trwający do 16 tygodnia, charakteryzuje intensywne zwiększanie się liczby komórek. W drugim, trwającym do 32 tygodnia, komórki dzielą się i zwiększają swoje wymiary. W trzecim (po 32 tygodniu) komórki głównie zwiększają swoje wymiary. W ostatnim z wymienionych etapów dochodzi do intensywnej akumulacji glikogenu, rozwoju tkanki tłuszczowej i mięśniowej płodu [2]. W początkowym okresie ciąży rozwój dziecka zależy od potencjału genetycznego i jest sterowany przez czynniki wzrostu działające parakrynnie i autokrynnie. W późniejszym okresie decydujący wpływ na rozwój wywierają czynniki działające endokrynnie, środowisko wewnątrzmaciczne oraz wydolność łożyska [2, 3]. Łożysko, oprócz uczestniczenia w dostarczaniu odpowiedniej ilości składników odżywczych i tlenu, działa również jako narząd wewnątrzwydzielniczy. W nim syntetyzowany jest laktogen łożyskowy, prolaktyna i hormony steroidowe, a także szereg innych aktywnych czynników mających wpływ na rozwój płodu. Istotną rolę we wzrastaniu płodu odgrywają insulinopodobne czynniki wzrostu typu 1 i 2 (ang. insulin-like growth factor, IGF-1, IGF-2), insulina, receptory i białka wiążące IGF [4, 5]. Insulinopodobne czynniki wzrostu (somatomedyny) mają budowę podobną do proinsuliny, reagują krzyżowo z receptorami insuliny, ale nie reagują z przeciwciałami przeciwinsulinowymi [6]. Te, które syntetyzowane są w wątrobie, mają charakter hormonów dostają się do krwi, gdzie związane z białkami nośnikowymi docierają do posiadających receptory tkanek i narządów. IGF działają również autokrynnie i parakrynnie. Produkowane lokalnie obecne są prawie we wszystkich tkankach, gdzie pełnią kluczową rolę w procesach wzrastania i różnicowania komórek. jak również wpływają na funkcje metaboliczne [4 6]. Ekspresję IGF-1 i IGF-2 można wykazać już u zygoty [4]. W krążeniu płodowym IGF-2 występuje w stężeniu ok. 2 5 razy większym niż IGF-1 [3]. Stężenie insulinopodobnych czynników wzrostu wraz z zaawansowaniem ciąży zwiększa się, przy czym w większym stopniu dotyczy to IGF-1 [7]. Mechanizmy regulacji ekspresji insulinopodobnych czynników wzrostu w życiu płodowym nie są dokładnie poznane. Uważa się, że u płodu stężenie IGF-1 jest głównie uwarunkowane genetycznie, natomiast stężenie IGF-2 w dużej mierze zależy od środowiska wewnątrzmacicznego [7]. Z badań doświadczalnych wynika, że IGF-1 istotnie wpływa na masę płodu. Czynnik ten silnie stymuluje podziały komórek tłuszczowych jak również pobudza chondroblasty i chondrocyty do zwiększonej syntezy DNA, RNA i do syntezy kolagenu [7]. Znaczący wpływ IGF-1 na rozwój płodu sugeruje wysoka, wprost proporcjonalna zależność między poziomem IGF-1 w krwi pępowinowej i cechami somatycznymi noworodka [8 12]. Zależność miedzy IGF-2 i wielkością płodu czy noworodka nie jest do końca udowodniona. Większość badaczy wykazała brak korelacji między IGF-2 a masą i/lub długością urodzeniową dziecka [9, 11]. Czynnik ten wydaje się mieć większe znaczenie we wczesnym rozwoju embrionalnym, natomiast po ukształtowaniu się organów dominującą rolę przejmuje IGF-1. Obecnie uważa się, że IGF-2 odgrywa znaczącą rolę we wzroście łożyska [7]. Większość somatomedyn krąży we krwi płodu w połączeniu ze swoistymi białkami nośnikowymi (ang. insulin-like growth factor binding protein, IG- FBP), syntetyzowanymi w tkankach płodu, łożysku i w błonie śluzowej macicy [7, 8]. Białka wiążące insulinopodobne czynniki wzrostu przedłużają czas ich połowicznego rozpadu, wpływają na ich dystrybucję do tkanek i modulują dostępność na poziomie komórki. Wynikiem działania IGFBP może być potencjalizacja lub hamowanie odpowiedzi komórek na somatomedyny. Obecnie wyróżnia się sześć typów białek nośnikowych (IGFBP 1-6). Stężenie IGFBP-1 w krwi podlega regulacji insuliny, a jej wiązanie z IGF-1 i IGF-2 jest silniejsze niż w przypadku pozostałych IGFBP. IGFBP-1, będąca głównym regulatorem somatomedyn w okresie ciąży, syntetyzowana jest w łożysku. Wysokie jej stężenia stwierdza się w płynie owodniowym [7]. Stężenia IGFBP-1 i IGFBP-2 maleją stopniowo wraz z zaawansowaniem ciąży, w przeciwieństwie do narastających stężeń IGFBP-3 [3]. Stwierdzono, że stężenie IGFBP-1 we krwi płodu jest odwrotnie proporcjonalne do jego masy ciała [8, 11 13]. Ograniczenie dopływu substancji odżywczych i insuliny powoduje wzrost poziomu IGFBP-1. Stężenie 40
3 Kulik-Rechberger B. i inni: Znaczenie ghreliny, hormonu wzrostu i insulinopodobnych czynników wzrostu w rozwoju płodu IGFBP-3 u płodu dodatnio koreluje ze stężeniem IGF-1. Niskie stężenie IGFBP-3 stwierdzane jest w przypadku wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania płodu, natomiast wysokie u noworodków o masie ciała powyżej 90 percentyla dla danego wieku płodowego [8, 14]. Na wprost proporcjonalne zależności między masą ciała noworodków a stężeniem IGFBP-3, a także IGF-1 wskazują również obserwacje Martos-Moreno i wsp. [15]. Badane przez nich wcześniaki miały niższe stężenia IGF-1 i IGFBP-3 niż noworodki urodzone o czasie. Niższe stężenia IGF-1 i IGFBP-3 miały również noworodki małe w stosunku do wieku płodowego w porównaniu z noworodkami z masą prawidłową. Podczas gdy u kobiet niebędących w ciąży głównym białkiem wiążącym insulinopodobne czynniki wzrostu jest IGFBP-3, to u ciężarnych jest nim IG- FBP-1 [8]. Stężenie IGFBP-1 wzrasta począwszy od końca pierwszego trymestru, osiąga swoje maksimum w terminie porodu i wykazuje odwrotną zależność z cechami somatycznymi ciężarnej [8]. Obniżanie się stężenia IGFBP-3, a także IGFBP-2 w miarę zaawansowania ciąży (wynikające ze wzrostu aktywności IGFBP-proteaz) sprawia, że zmienia się biodostępność IGF-1 w tkankach matki, wzmaga się transfer substancji odżywczych do łożyska, co wspomaga wzrastanie płodu [6, 16]. Stwierdzono, że masa urodzeniowa noworodka jest wprost proporcjonalna do stężenia IGF-1 i odwrotnie proporcjonalna do stężenia IGFBP-1 w surowicy matki w trzecim trymestrze ciąży [8, 16]. Z kolei wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania płodu wiąże się z obniżeniem stężenia IGF-1 i IGFBP-3 oraz wzrostem stężenia IGFBP-1 i IGFBP-2 w krwi płodowej [16]. Mając na uwadze ścisły związek między stężeniem IGF-1 i stanem odżywienia płodu, należy podkreślić, że ważnymi regulującymi czynnikami są dostępność glukozy i poziom insuliny [7]. O tym, jak ważna jest insulina dla prawidłowego rozwoju płodu, świadczą obserwacje kliniczne noworodków z agenezją trzustki. Dzieci te mają zmniejszone urodzeniowe wymiary ciała [14]. Nadmiar insuliny prowadzi natomiast do makrosomii płodu i noworodka [6, 14]. Źródłem insuliny dla płodu jest płodowa trzustka (insulina matki nie przechodzi przez łożysko). Syntezę i wydzielanie płodowej insuliny wykazano już w ósmym tygodniu życia wewnątrzmacicznego [17]. Ilość komórek beta trzustki i stężenie hormonu zwiększają się wraz z wiekiem płodowym [18]. Mechanizm wpływu insuliny na przyrost masy płodu nie jest do tej pory dokładnie wyjaśniony. Bazując na znajomości efektów działania insuliny na poziomie komórkowym można przypuszczać, że stymulowanie wzrastania może przebiegać według kilku mechanizmów. Jeden z nich to promowanie komórkowego wychwytu substancji odżywczych, gromadzenie glikogenu, synteza białek w mięśniach i adipogeneza płodowa [14]. Inny związany jest z faktem, że insulina na poziomie niektórych komórek wywiera bezpośredni efekt proliferacyjny poprzez stymulowanie syntezy DNA, RNA i białek [3]. Oprócz insuliny i insulinopodobnych czynników wzrostu (IGF-1 i IGF-2) w rozwoju płodu biorą także udział hormony tarczycy. Działają one poprzez modulację produkcji czynników wzrostowych oraz na drodze metabolicznej, powodując wzrost wykorzystania tlenu przez płód. Płodowy hypotyreoidyzm prowadzi do asymetrycznej postaci wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania płodu, z towarzyszącym spadkiem masy mięśniowej [19]. Hormon wzrostu, który pełni kluczową funkcję regulacyjną w życiu zewnątrzmacicznym, w życiu wewnątrzmacicznym nie odgrywa prawdopodobnie decydującej roli [6]. Hormon ten pojawia się w krążeniu dziecka pod koniec pierwszego trymestru życia płodowego. Jego stężenie wzrasta do wartości ponad 100 ng/ml w połowie życia płodowego, a następnie obniża się do ng/ml u donoszonego noworodka [20]. Z obserwacji klinicznych wynika, że dzieci z wrodzonym przysadkowym niedoborem GH na ogół rodzą się z masą i długością ciała, która mieści się w zakresie normy. Jedynymi objawami w tych przypadkach może być hipoglikemia i przedłużająca się żółtaczka z przewagą bilirubiny związanej [21]. Niektóre badania wskazują jednak, że przysadkowy GH może mieć wpływ na długość płodu w końcowym okresie ciąży [3, 6]. O tym, że działanie GH może być istotne dla wzrastania wewnątrzmacicznego, świadczą noworodki z zespołem Larona (wrodzona niewrażliwość na GH), które rodzą się mniejsze niż zdrowe dzieci w tym samym wieku płodowym. Badania dowodzą [22], że GH jest obecny już w okresie embrionalnym (przed funkcjonalnym zróżnicowaniem się komórek somatotropowych w przysadce i wytworzeniem się systemu krążenia obwodowego) jako czynnik lokalny, działający autokrynnie i parakrynnie. Co więcej może on bezpośrednio stymulować wzrastanie i różnicowanie się komórek zarodka i płodu, niezależnie od IGF-1 [22]. Oprócz GH pochodzącego z tkanek obwodowych i z przysadki na rozwój wewnątrzmaciczny płodu wpływa również GH syntetyzowany w łożysku 41
4 Praca przeglądowa Endokrynol. Ped., 8/2009;3(28):39-44 (ang. placental growth hormone PGH). Pomimo że jego wydzielanie nie jest stymulowane przez hormon uwalniający hormon wzrostu (ang. growth hormone releasing hormone GHRH), to działa on na te same receptory co GH przysadkowy, wykazując nawet większe do nich powinowactwo [23]. Łożyskowy hormon wzrostu wykrywany jest w krwi matki już od pierwszego trymestru ciąży. Od połowy ciąży progresywnie zastępuje on swój przysadkowy wariant w jej krążeniu, osiągając maksymalne stężenie w ostatnich tygodniach ciąży. Jest on regulatorem wydzielania matczynego IGF-1 i wykazuje spektrum efektów metabolicznych podobne do GH przysadkowego [24]. Łożyskowy GH przechodzi do krążenia płodowego w niewielkich ilościach, ale jego stężenie u matki koreluje z masą urodzeniową noworodka [23, 24]. Uważa się, że łożyskowy GH, wpływając na wzrost matczynego IGF-1, zwiększa mobilizację substratów odżywczych w organizmie matki, przez co powoduje zwiększenie ich dopływu do płodu [14]. Jak wynika z ostatnio prowadzonych badań, istotne znaczenie dla rozwoju płodu może mieć ghrelina. Jest to zbudowany z 28 aminokwasów peptyd będący naturalnym ligandem receptorów dla syntetycznych substancji pobudzających wydzielanie hormonu wzrostu (ang. growth hormone secretagouges GHS), działających niezależnie od GHRH [25, 26]. Ghrelina syntetyzowana jest głównie w żołądku, w mniejszych ilościach w jelicie cienkim, trzustce, nerkach, podwzgórzu, przysadce mózgowej i łożysku [25, 27]. Receptory dla ghreliny (ang. growth hormone secretagogue receptor GHS-R) obecne są w mózgu, sercu, trzustce i komórkach tłuszczowych [28, 29]. Liczne badania wykazały, że ghrelina, oprócz stymulowania wydzielania hormonu wzrostu, pobudza łaknienie i powoduje przyrost masy ciała w mechanizmie niezależnym od hormonu wzrostu [28]. Pobudzanie łaknienia przez ghrelinę odbywa się na drodze aktywacji jej receptorów zlokalizowanych w podwzgórzu, głównie w jądrze łukowatym, które uważane jest za ośrodek regulujący pobór pokarmu i masę ciała. Istotne znaczenie w stymulowaniu łaknienia odgrywa także motoryka żołądka, wydzielanie kwasu solnego oraz uwalnianie insuliny i gastryny, w których to procesach ghrelina również bierze udział. U ludzi dorosłych stężenie ghreliny we krwi wzrasta przed jedzeniem i obniża się po jego zakończeniu [25, 26]. Okazuje się, że udział ghreliny w zwiększaniu masy ciała polega nie tylko na stymulacji łaknienia, ale także na regulacji metabolizmu węglowodanów i sekrecji insuliny. Jak wynika z badań eksperymentalnych, głodzenie, hipoglikemia oraz dieta niskobiałkowa zwiększają stężenie ghreliny we krwi, z kolei podawanie ghreliny powoduje wzrost glikemii [26]. Stwierdzenie ekspresji ghreliny w łożysku i w tkankach płodu oraz obecność tego peptydu w krwi pępowinowej noworodków [30 32] nasunęły przypuszczenie, że odgrywa on rolę we wzrastaniu płodu, dojrzewaniu mechanizmów utrzymujących jego równowagę energetyczną (w tym chroniących przed hipoglikemią) oraz ułatwia rozpoczęcie ssania przez noworodka [31]. Ponieważ nie stwierdza się ghreliny w dojrzałym łożysku [27], a jej stężenie w żyle pępowinowej jest identyczne lub tylko nieznacznie wyższe niż w tętnicy pępowinowej oraz wyższe niż w krwi matczynej, należy uznać, że głównym źródłem tego białka są tkanki płodu [30, 31]. Badania wykazały, że ghrelina jest obecna w płodowej tarczycy, płucach, trzustce, przysadce, podwzgórzu i żołądku [30]. Wpływ ghreliny na wydzielanie GH i przyrosty masy ciała płodu pozostaje niejasny. Zważywszy na opinię, że wewnątrzmaciczny wzrost płodu w niewielkim stopniu zależy od przysadkowego GH, można przypuszczać, że ghrelina działając poprzez zlokalizowane w tkankach receptory stymuluje syntezę i wydzielanie GH tkankowego [22]. W tkankach płodów gryzoni wykryto wysokie stężenia mrna (ang. messenger ribonucleic acid) receptora ghreliny już od wczesnego okresu płodowego [29]. Prowadzone ostatnio badania dowodzą, że ghrelina może stymulować wzrastanie płodu niezależnie od GH. Dodana do kultury komórek skóry płodu powoduje ich proliferację [29]. Wykazano ekspresję mrna ghreliny w ludzkich płodowych chondrocytach płytki wzrostowej (głównie w jej warstwie proliferacyjnej i dojrzewającej), co sugeruje, że peptyd ten ma wpływ na wzrastanie i dojrzewanie kośćca [33]. Badania Nakahary i wsp. [29] sugerują, że istotne znaczenie dla rozwoju płodu może mieć również ghrelina matki. Autorzy ci wykazali, że pojedyncza iniekcja tego białka ciężarnym szczurom już w ciągu pięciu minut od podania powodowała wzrost stężenia ghreliny u płodu, co dowodzi, że białko to łatwo przechodzi przez łożysko. Okazało się również, że ghrelina podawana ciężarnym szczurom zwiększa urodzeniową masę ciała, natomiast podawanie przeciwciał przeciwko ghrelinie redukuje masę ciała ich potomstwa. Wytłumaczeniem tego zjawiska może być fakt, że ghrelina pobudza apetyt u matki, powodując wzrost 42
5 Kulik-Rechberger B. i inni: Znaczenie ghreliny, hormonu wzrostu i insulinopodobnych czynników wzrostu w rozwoju płodu spożywanych pokarmów i zwiększenie ilości potencjalnych składników odżywczych dla płodu. Zwiększenie wzrostu wewnątrzmacicznego płodów obserwowano jednak także u tych szczurów, którym podawano ghrelinę i ograniczano podaż pokarmu. Nie znaleziono zależności między stężeniem całkowitej ghreliny u matek i w krwi pępowinowej noworodków przedwcześnie urodzonych, stwierdzono natomiast istotną dodatnią zależność między stężeniem acylowanej formy ghreliny u matki i w krwi pępowinowej, co sugeruje, że właśnie ta forma przekracza barierę łożyskową [34]. Jednak, jak już wspomniano, głównym źródłem ghreliny są tkanki płodu. Niektóre badania wykazują, że stężenie ghreliny jest wyższe u noworodków zbyt małych w stosunku do wieku płodowego [15, 35, 36], co sugeruje, że białko to pełni rolę adaptacyjną w sytuacji niedożywienia wewnątrzmacicznego. Co więcej, może ono wzmagać łaknienie dziecka po urodzeniu i stymulować wydzielanie GH, którego stężenie jest podwyższone u noworodków z niedożywieniem wewnątrzmacicznym [37], i w efekcie przyspieszyć wzrastanie dziecka. W ostatnich latach pojawia się coraz więcej publikacji dowodzących, że szereg białek działających w okresie płodowym, a wśród nich również ghrelina, może odgrywać rolę w programowaniu szlaków metabolicznych organizmu dziecka w okresie życia płodowego, co może mieć znaczenie dla jego zdrowia w życiu późniejszym [38]. PIŚMIENNICTWO/REFERENCES [1] Lin C.C., Santolaya-Forgas J.: Current concepts of fetal growth restriction: part I. Causes, classification, and pathophysiology. Obstet. Gynecol., 1998:92 (6), [2] Monk D., Moore G.E.: Intrauterine growth restriction genetic causes and consequences. Sem. Fetal Neonatal. Med., 2004:9, [3] Fant M.E., Weisoly D.: Insulin and insulin-like growth factors in human development: implications for perinatal period. Sem. Perinatol., 2001:25 (6), [4] Randhawa R., Cohen P.: The role of the insulin-like growth factor system in prenatal growth. Mol. Gen. Metab., 2005:86, [5] Niedźwiedzka A.: Insulinopodobny czynnik wzrostowy 1 (somatomedyna C) i jego białka wiążące 1 i 3 u dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem cukrzycy. Endokrynol. Diabetol. Chor. Przemiany Materii Wieku Rozw., 2000:6 (1), [6] De Leon D.D., Cohen P., Lewitt Katz L.E.: Growth factor regulation of fetal growth. [in:] Fetal and neonatal physiology Eds. Pollin R.A, Fox W.W., Abman S.H., Saunders, 2004, [7] Murphy V.E., Smith R., Giles W.B. et al.: Endocrine regulation of human fetal growth: the role of mother, placenta, and fetus. Endocr. Rev., 2006:27 (2), [8] Boyne M.S., Thame M., Bennett F.I. et al.: The relationship among circulating insulin-like growth factor (IGF)-I, IGF-binding proteins-1 and -2, and birth anthropometry: a prospective study. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2003:88 (4), [9] Gluckman P.D., Johnson-Barrett J.J. Butler J.H. et al.: Studies of insulin-like growth factor -I and -II by specific radioligand assays in umbilical cord blood. Clin. Endocrinol., 1983:19 (3), [10] Klauwer D., Blum W.F., Hanitsch S. et al.: IGF-I, IGF-II, free IGF-I and IGFBP-1, -2 and -3 levels in venous cord blood: relationship to birthweight, length and gestational age in healthy newborns. Acta Paediatr., 1997:86 (8), [11] Ong K., Kratzsch J., Kiuess W. et al.: Size at birth and cord blood levels of insulin, insulin-like growth factor I (IGF-I), IGF-II, IGF-binding protein-1(igfbp-1), IGFBP-3, and soluble IGF-II/mannose-6phosphate receptor in term human infants. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2000:85, [12] Vatten L.J., Nilsen S.T., Odegård R.A. et al.: Insulin-like growth factor I and leptin in umbilical cord plasma and infant birth size at term. Pediatrics, 2002:109 (6), [13] Verhaeghe J., Van Bree R., Van Herck E. et al.: C-peptide, insulin-like growth factors I and II, and insulin-like growth factor binding protein-1 in umbilical cord serum: correlations with birth weight. AJOG, 1993:169 (1), [14] Kliegman R.M., Das U.G.: Intrauterine growth retardation. [in:] Neonatal-perinatal medicine. Diseases of the fetus and infant. Eds. Fanaroff A.A., Martin R.J. Mosby, 2002, [15] Martos-Moreno G.A., Barrios V., Sáenz de Pipaón M. et al.: Influence of prematurity and growth restriction on the adipokine profile, IGF1, and ghrelin levels in cord blood: relationship with glucose metabolism. Eur. J. Endocrinol., 2009:161 (3), [16] Speroff L., Fritz M.: Clinical gynecologic endocrinology and fertility. Lippincott Williams & Wilkins, 2005, [17] Pildes R.S.: Metabolizm węglowodanów. Hipoglikemia noworodków. [w:] Neonatologia. Red. J. Gadzinowski, D. Vidyasagar, Ośrodek Wydawnictw Naukowych PAN, Poznań 2000, [18] Reiher H., Fuhrmann K., Noack S. et al.: Age-dependent insulin secretion of the endocrine pancreas in vitro from fetuses of diabetic and nondiabetic patients. Diab. Care, 1983:6 (5), [19] Fowden A.L., Forhead A.J.: Endocrine mechanisms of intrauterine programming Reproduction, 2004:127 (5),
6 Praca przeglądowa Endokrynol. Ped., 8/2009;3(28):39-44 [20] Gluckman P.D., Grumbach M.M., Kaplan S.L.: The neuroendocrine regulation and function of growth hormone and prolactin in the mammalian fetus. Endocr. Rev., 1981:2 (4), [21] Ogilvy-Stuard A.L.: Growth hormone deficiency (GHD) from birth to 2 years of age: diagnostic species of GHD during the early phase of life. Horm. Res., 2003:60 (Suppl 1), 2-9. [22] Sanders E.J., Harvey S.: Growth hormone as an early embryonic growth and differentiation factor. Anat. Embryol. (Berl), 2004:209 (1), 1-9. [23] Alsat E., Guibourdenche J., Couturier A. et al.: Physiological role of human placental growth hormone. Mol. Cell. Endocrinol., 1998: 140, [24] McIntyre H.D., Serek R., Crane D.I. et al.: Placental growth hormone (GH), GH-binding protein, and insulin-like growth factor axis in normal, growth-retarded, and diabetic pregnancies: correlations with fetal growth. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2000:85 (3), [25] Hosoda H., Kojima M., Kangawa K.: Ghrelin and the regulation of food intake and energy balance. Mol. Interv., 2002:2 (8), [26] Korbonits M., Goldstone A.P., Gueorguiev M. et al.: Ghrelin a hormone with multiple functions. Front. Neuroendocrinol., 2004:25 (1), [27] Gualillo O., Caminos J., Blanco M. et al.: Ghrelin, a novel placental-derived hormone. Endocrinology, 2001:142, [28] Kojima M., Kangawa K.: Ghrelin: structure and function. Physiol Rev., 2005:85 (2), [29] Nakahara K., Nakagawa M., Baba Y. et al.: Maternal ghrelin plays an important role in rat fetal development during pregnancy. Endocrinology, 2006:147 (3), [30] Chanoine J.P.: Ghrelin in growth and development. Horm. Res., 2005:63, [31] Farquhar J., Heiman M., Wong A.C. et al.: Elevated umbilical cord ghrelin concentrations in small for gestational age neonates. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2003:88 (9), [32] Chanoine J.P., Yeung L.P.K., Wong A.C.K. et al.: Immunoreactive ghrelin in human cord blood: relation to anthropometry, leptin, and growth hormone. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2002:35, [33] Caminos J.E., Gualillo O., Lago F. et al.: The endogenous growth hormone secretagogue (ghrelin) is synthesized and secreted by chondrocytes. Endocrinology, 2005:146 (3), [34] Lányi E., Várnagy A., Kovács K.A. et al.: Ghrelin and acyl ghrelin in preterm infants and maternal blood: relationship with endocrine and anthropometric measures. Eur J Endocrinol., 2008:158 (1), [35] Kitamura S., Yokota I., Hosoda H. et al.: Ghrelin concentration in cord and neonatal blood: relation to fetal growth and energy balance. J. Clin Endocrinol. Metab., 2003:88, [36] Onal E.E., Cinaz P., Atalay Y. et al.: Umbilical cord ghrelin concentrations in small- and appropriate-for-gestational age newborn infants: relationship to anthropometric markers. J. Endocrinol., 2004:180, [37] Cance-Rouzaud A., Laborie S., Bieth E. et al.: Growth hormone, insulin-like growth factor-i and insulin-like growth factor binding protein-3 are regulated differently in small-for-gestational-age and appropriate-for-gestational-age neonates. Biol. Neonate, 1998:73, [38] Briana D.D., Malamitsi-Puchner A.: Intrauterine growth restriction and adult disease: the role of adipocytokines. Eur. J. Endocrinol., 2009:160 (3),
Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 10/2011 Nr 1(34) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Stężenia greliny i insuliny w surowicy krwi matek i krwi pępowinowej a parametry urodzeniowe noworodków Serum Ghrelin and Insulin
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 4/2005 Nr 2(11) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Stężenie tyroksyny, insulinopodobnego czynnika wzrostu typu 1. oraz wskaźników syntezy kolagenu u wcześniaków i noworodków donoszonych
Bardziej szczegółowoZaburzenia wzrastania wewnątrzmacicznego. Justyna Tołłoczko Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM
Zaburzenia wzrastania wewnątrzmacicznego Justyna Tołłoczko Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM Hipotrofia < 10. centyla Eutrofia 10-90 centyl Hipertrofia > 90. centyla IUGR Intrauterine
Bardziej szczegółowodr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 3 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ
dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 3 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ KOMÓRKI SATELITARNE (ang. stem cells) potencjał regeneracyjny mięśni HIPERTROFIA MIĘŚNI University College London,
Bardziej szczegółowoProfil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 6/2007 Nr 1(18) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Udział ghreliny i leptyny w regulacji wzrastania i dojrzewania dziewcząt The Role of Ghrelin and Leptin in the Regulation of Growth
Bardziej szczegółowoCzy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
Bardziej szczegółowoRola hormonu wzrostu, insulinopodobnego czynnika wzrostu typu 1 oraz greliny w rozwoju somatycznym płodu
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2016, Tom 22, Nr 3, 216 220 www.monz.pl PRACA POGLĄDOWA Rola hormonu wzrostu, insulinopodobnego czynnika wzrostu typu 1 oraz greliny w rozwoju somatycznym płodu Zuzanna
Bardziej szczegółowoCharakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie.
Anastasiya Zasimovich Charakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie. Ciąża jest to specyficzny, fizjologiczny stan organizmu kobiety. O
Bardziej szczegółowoWpływ palenia tytoniu na stężenia wybranych czynników angiogennych oraz somatomedyny C w surowicy krwi kobiet ciężarnych i krwi pępowinowej
PRACE ORYGINALNE Magdalena Chełchowska 1 Joanna Gajewska 1 Jadwiga Ambroszkiewicz 1 Leszek Lewandowski 2 Tomasz M. Maciejewski 2 Mariusz Ołtarzewski 1 Teresa Laskowska-Klita 1 1 Zakład Badań Przesiewowych,
Bardziej szczegółowoHepcidin and iron status in pregnant women and full-term newborns in first days of life
Hepcidin and iron status in pregnant women and full-term newborns in first days of life Hepcydyna a wybrane wskaźniki gospodarki żelazem u ciężarnych kobiet i donoszonych noworodków w pierwszych dniach
Bardziej szczegółowoOCENA ROZPRAWY NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH
KLINIKA NEONATOLOGII PUM 72-010 Police, ul. Siedlecka 2 Kierownik kliniki: Prof. dr. hab. n. med. Maria Beata Czeszyńska Tel/fax. 91 425 38 91 adres e- mail beataces@pum.edu.pl Szczecin, dnia 11. 06. 2018r
Bardziej szczegółowolek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.
lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 10/2011 r 3(36) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Zależności między stężeniem leptyny a płcią, sposobem urodzenia i masą ciała noworodków w pierwszych dniach życia Relationships
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.
Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoUkład wewnątrzwydzielniczy
Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne
Bardziej szczegółowoPiotr Socha. Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014 Zdjęcie Holenderki Zima 1944/45 2414 urodzonych w
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 9/2010 Nr 3(32) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Budowa i funkcja insulinopodobnych czynników wzrostowych oraz objawy kliniczne niedoboru IGF-1 Structure and Function of Insulin-like
Bardziej szczegółowo8. STRESZCZENIE Celem niniejszej pracy jest:
8. STRESZCZENIE Zadaniem lekarza pracującego w oddziale neonatologicznym jest dbanie, aby przebieg adaptacji noworodka do życia zewnątrzmacicznego był prawidłowy, została nawiązana więź między matką a
Bardziej szczegółowoKonferencja Naukowo-Szkoleniowa PTMEIAA. Dr n. ekon. lek. med. Dorota Wydro
Konferencja Naukowo-Szkoleniowa PTMEIAA Dr n. ekon. lek. med. Dorota Wydro Warszawa 06-2014 GRELINA TKANKA TŁUSZCZOWA LEPTYNA CRP CHOLECYSTOKININA IRYZYNA INSULINA ADIPONEKTYNA 1.Asakawa A, et al. Gut.
Bardziej szczegółowoPrzedmowa. Zawartość. 1. Wprowadzenie Kompleksowe podejście do żywienia Koncepcja równowagi (bilansu)
140964 Zawartość Przedmowa 1. Wprowadzenie 1.1. Kompleksowe podejście do żywienia 1.2. Koncepcja równowagi (bilansu) 1.2.1. Model podaży i zapotrzebowania 1.2.2. Przekarmienie 1.2.3. Niedożywienie 1.2.4.
Bardziej szczegółowoVITA-MIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport.
Witaminy i minerały > Model : Producent : Olimp VITAMIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport. DZIAŁA PROZDROWOTNIE WZMACNIA SYSTEM ODPORNOŚCIOWY
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W ujęciu fizjologicznym jest to: każda
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 3/2004 Nr 3(8) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Czy upośledzenie wewnątrzmacicznego wzrastania (IUGR) jako przyczyna zaburzeń wzrastania jest wskazaniem do leczenia hormonem wzrostu?
Bardziej szczegółowoGruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka
Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony Gruczoły dokrewne człowieka PRZYSADKA mózgowa Przysadka mózgowa jest gruczołem wielkości ziarna grochu
Bardziej szczegółowoTkanka kostna. Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi:
Tkanka kostna Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi: Osteogeneza (kościotworzenie) - przeważa do 25-30 lat tzn. do osiągnięcia szczytowej
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 5/2006 Nr 3(16) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena stężeń IGF-I i IGFBP-3 w różnych grupach dzieci urodzonych z hipotrofią wewnątrzmaciczną Evaluation of concentration of IGF-I
Bardziej szczegółowoRodzaj przyczepu pępowiny a stan urodzeniowy bliźniąt
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 2, zeszyt 1, 12-16, 2009 przyczepu pępowiny a stan urodzeniowy bliźniąt SŁAWOMIR SZYMAŃSKI 1, WITOLD MALINOWSKI 1, ELŻBIETA RONIN-WALKNOWSKA 2 Streszczenie
Bardziej szczegółowoW Polsce ok. 6-7% ciąż kończy się przedwczesnymi porodami, a 20-25% z nich związane jest z chorobą łożyska.
W Polsce ok. 6-7% ciąż kończy się przedwczesnymi porodami, a 20-25% z nich związane jest z chorobą łożyska. Dzięki wczesnej diagnostyce możemy wykryć 94% takich przypadków i podjąć leczenie, zapobiegając
Bardziej szczegółowoJak prowadzić poród w 23. tygodniu ciąży
GRZEGORZ JAKIEL Jak prowadzić poród w 23. tygodniu ciąży I Klinika Położnictwa i Ginekologii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie Peri- viable birth Poród na granicy przeżywalności AGENDA
Bardziej szczegółowoZastosowanie kalorymetrii w codziennej praktyce OIT
Zastosowanie kalorymetrii w codziennej praktyce OIT dr hab. med. Jacek Sobocki Klinika Chirurgii Ogólnej i Żywienia Klinicznego Warszawski Uniwersytet Medyczny Kalorymetria pośrednia Wady koszty zakupu
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 11/2012 Nr 2(39) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Stan zaopatrzenia w witaminę D noworodków urodzonych przedwcześnie oraz urodzonych o czasie The Supply of Vitamin D in Pre-Term
Bardziej szczegółowoBest Body. W skład FitMax Easy GainMass wchodzą:
Gainery > Model : - Producent : Fitmax Easy GainMass - to produkt przeznaczony jest szczególnie dla sportowców trenujących dyscypliny siłowe, szybkościowo-siłowe oraz wytrzymałościowe. Doskonale dopracowany
Bardziej szczegółowoAnna Wędrychowicz 1, Hanna Dziatkowiak 1, Krystyna Sztefko 2, Joanna Nazim 1. Wstęp. Abstract PRACA ORYGINALNA
Anna Wędrychowicz 1, Hanna Dziatkowiak 1, Krystyna Sztefko 2, Joanna Nazim 1 PRACA ORYGINALNA 1 Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii Collegium
Bardziej szczegółowoDieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT
Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Odżywianie oparte na tłuszczach jest coraz częściej stosowane w sportach wytrzymałościowych. Jakie korzyści płyną ze wzrostu spożycia lipidów i kiedy można stosować taką
Bardziej szczegółowoNoworodki SGA w oddziale intensywnej terapii grupa ryzyka przewlekłych zaburzeń wzrastania.
Noworodki SGA w oddziale intensywnej terapii grupa ryzyka przewlekłych zaburzeń wzrastania. M. Kęsiak, A. Stolarczyk, T. Talar, B. Cyranowicz, E. Gulczyńska Klinika Neonatologii ICZMP, kierownik kliniki
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 271 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 271 SECTIO D 2003 Oddział Położniczy i Trakt Porodowy, Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego w
Bardziej szczegółowoMIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO. Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia
MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia Aktywność fizyczna - jest to dowolna forma ruchu ciała
Bardziej szczegółowojako markerów wczesnego zakażenia noworodków urodzonych przedwcześnie
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE I WYDZIAŁ LEKARSKI Z ODDZIAŁEM STOMATOLOGICZNYM KATARZYNA DĄBEK Ocena wybranych czynników (MMP-9, TIMP-1, CRP, PCT) jako markerów wczesnego zakażenia noworodków urodzonych
Bardziej szczegółowoMARIA KWIATKOWSKA, MAŁGORZATA POKRZYWNICKA, PAWEŁ KRAJEWSKI. Streszczenie. Materiał i metody. Wstęp
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 1, zeszyt 2, 116-120, 2008 Analiza porównawcza sposobu urodzenia, urodzeniowej masy i długości ciała oraz wewnątrzmacicznego wzrostu płodu u noworodków matek
Bardziej szczegółowoWazoprotekcyjne i antydiabetogenne działanie telmisartanu zależne od aktywacji receptora PPAR?
Wazoprotekcyjne i antydiabetogenne działanie telmisartanu zależne od aktywacji receptora PPAR? Receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów Wśród receptorów PPAR wyróżnić można 3 izoformy, mianowicie:
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 11/2012 Nr 2(39) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Wrodzona niedoczynność tarczycy u noworodka matki z chorobą autoimmunizacyjną tarczycy Congenital Hypothyroidism in a Neonate Born
Bardziej szczegółowokatedra fizjologii i biochemii zwierząt
katedra fizjologii i biochemii zwierząt RYS HISTORYCZNY Powstanie Katedry 1951 r Z chwilą utworzenia Wydziału Zootechnicznego Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu (rozporządzenie Ministra Szkół Wyższych
Bardziej szczegółowoMolekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl
Molekuły Miłości Borys Palka Katarzyna Pyzik www.agh.edu.pl Zakochanie Przyczyną Hormonalnych Zmian Grupa zakochanych, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet ) Grupa kontrolna, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet)
Bardziej szczegółowoCzynność wątroby. Fizjologia człowieka
Czynność wątroby Fizjologia człowieka Wątroba (hepar) Jest największym gruczołem, Zbudowana jest w 80% z komórek miąższowych hepatocytów, w 16% z komórek siateczkowo-śródbłonkowych gwieździstych Browicza-Kupffera
Bardziej szczegółowoPrzykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza
lek. Jacek Bujko 17 października 2014 Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza W diagnostyce laboratoryjnej uszkodzenia podwzgórza można stwierdzić cechy niedoczynności
Bardziej szczegółowoZaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Piekarski R. i inni: Katecholainy a Szewczyk wzrost sekrecji L. i inni hormonu Aktywność wzrostu opioidowa podczas u dziewcząt testów z nadczynnością stymulacyjnych i niedoczynnością u dzieci niskorosłych
Bardziej szczegółowoPraca oryginalna Endokrynol. Ped : DOI: /EP
Praca oryginalna Endokrynol. Ped. 2018.17.3.64:175-181 DOI: 10.18544/EP-01.17.03.1700 Original Paper Pediatr. Endocrinol. 2018.17.3.64:175-181 Efekty leczenia ludzkim rekombinowanym hormonem wzrostu dzieci
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Słowa kluczowe: Wstęp Cel pracy
STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Noworodek urodzony przedwcześnie, granulocyt obojętnochłonny, molekuły adhezji komórkowej CD11a, CD11b, CD11c, CD18, CD54, CD62L, wczesne zakażenie, posocznica. Wstęp W ostatnich
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoHormony Gruczoły dokrewne
Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie
Bardziej szczegółowoIUGR. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Sodowski
IUGR prof. dr hab. n. med. Krzysztof Sodowski definicja postacie znaczenie diagnostyka monitoring decyzje porodowe mały płód - SGA prawidłowy - brak cech wad, chorób genetycznych, infekcji nieprawidłowy
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 1/2002 Nr 1 Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena wybranych parametrów gospodarki lipidowej u dzieci z mikrosomią Evaluation of selected lipid metabolism in children with microsomia
Bardziej szczegółowoPraca oryginalna Original Article
diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics 2012 Volume 48 Number 4 399-404 Praca oryginalna Original Article Biochemiczne markery przebudowy kości, aktywności płytki wzrostowej i syntezy
Bardziej szczegółowoLeczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości
Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Dr n. med. Iwona Jakubowska Oddział Diabetologii, Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych SP ZOZ Woj,. Szpital Zespolony Im. J. Śniadeckiego w Białymstoku DEFINICJA
Bardziej szczegółowoOstre infekcje u osób z cukrzycą
Ostre infekcje u osób z cukrzycą Sezon przeziębień w pełni. Wokół mamy mnóstwo zakatarzonych i kaszlących osób. Chorować nikt nie lubi, jednak ludzie przewlekle chorzy, jak diabetycy, są szczególnie podatni
Bardziej szczegółowoFormuła 2 Zestaw witamin i minerałów dla kobiet
KARTA OŚWIADCZEŃ PRODUKTOWYCH Formuła 2 Zestaw witamin i minerałów dla kobiet GŁÓWNE OŚWIADCZENIA Równowaga hormonalna: Zawiera witaminę B6 przyczyniającą się do regulacji aktywności hormonalnej. Metabolizm
Bardziej szczegółowoDIOKSYNY- CZYNNIKI ZABURZAJĄCE FUNKCJE ENDOKRYNNE
DIOKSYNY- CZYNNIKI ZABURZAJĄCE FUNKCJE ENDOKRYNNE E.L. Gregoraszczuk Zakład Fizjologii Zwierząt, Instytut Zoologii, Uniwersytet Jagielloński, Kraków Kilka słów o układzie endokrynnym. Układ endokrynny,
Bardziej szczegółowoInstytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek
Instytut Sportu Zakład Biochemii Biochemiczne wskaźniki przetrenowania Przetrenowanie (overtraining)- długotrwałe pogorszenie się dyspozycji sportowej zawodnika, na skutek kumulowania się skutków stosowania
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 9. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego
Ćwiczenie 9 Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego Zagadnienia teoretyczne 1. Kryteria oceny wydolności fizycznej organizmu. 2. Bezpośredni pomiar pochłoniętego tlenu - spirometr Krogha. 3. Pułap tlenowy
Bardziej szczegółowoOPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II MÓZGOWE MECHANIZMY FUNKCJI PSYCHICZNYCH 1.1. ZMYSŁY CHEMICZNE (R.7.3) 1.2. REGULACJA WEWNĘTRZNA (R.10) Zakład Psychofizjologii UJ ZMYSŁY CHEMICZNE Chemorecepcja: smak,
Bardziej szczegółowoKategoria żywności, środek spożywczy lub składnik żywności. Warunki dla stosowania oświadczenia
Kategoria, WITAMINY VITAMINS 1 Wiatminy ogólnie Vitamins, in general - witaminy pomagają w rozwoju wszystkich struktur organizmu; - witaminy pomagają zachować silny organizm; - witaminy są niezbędne dla
Bardziej szczegółowoLP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
Bardziej szczegółowoWewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu (IUGR)
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 2, 112-116, 2014 SYTUACJA KLINICZNA #18 Wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu (IUGR) Pacjentka l. 36 przyjęta została do szpitala w 32.
Bardziej szczegółowoŻywienie, które wspomaga rozwój mózgu
Żywienie, które wspomaga rozwój mózgu Enfamil Premium - formuła, dla której potwierdzono w badaniach korzystny wpływ na parametry rozwoju OUN* Rozwój dziecka przebiega w czterech obszarach * W porównaniu
Bardziej szczegółowoMateriał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez:
2 Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez: Prof. dr hab. med. Katarzyna Cypryk Klinika Diabetologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytet Medyczny w Łodzi,
Bardziej szczegółowoUltrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim
Lek. med. Izabela Wnuczek-Mazurek Ultrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim Promotor: Dr hab.
Bardziej szczegółowoWpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
Bardziej szczegółowoZadania egzaminacyjne obejmujące materiał z klasy II gimnazjum
Zadania egzaminacyjne obejmujące materiał z klasy II gimnazjum Informacje do zadań 1. i 2. A C D B Schemat przedstawia szkielet kończyny górnej. Zadanie 1. (0 2) Podaj nazwy kości oznaczonych literami
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Zachurzok-Buczyńska A. i inni Wzrost i masa ciała w pierwszych trzech latach życia dzieci... Vol. 2/2003 Nr 1(2) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Wzrost i masa ciała w pierwszych trzech
Bardziej szczegółowoWskaźniki rozwoju fizycznego noworodków radomskich urodzonych w różnym wieku płodowym
702 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): 702-706 Wskaźniki rozwoju fizycznego noworodków radomskich urodzonych w różnym wieku płodowym Physical development indicators in newborns of different gestational age
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTY PODSTAWOWE
PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?
Bardziej szczegółowoJAK NEONATOLODZY REALIZUJĄ WYTYCZNE DOTYCZĄCE SZCZEPIEŃ WCZEŚNIAKÓW. M.K.Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM
JAK NEONATOLODZY REALIZUJĄ WYTYCZNE DOTYCZĄCE SZCZEPIEŃ WCZEŚNIAKÓW M.K.Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM STOP-NOP Szczepionki: Stowarzyszenie "Stop Nop" apeluje o to, żeby
Bardziej szczegółowoREGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW
REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW Regulacja nerwowa wpływ układu wegetatywnego na czynność endokrynną gruczołów wydzielania dokrewnego wytwarzanie i uwalnianie hormonów z zakończeń neuronów np.wazopresyny
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoAnna Zmelonek, Miros³awa Dudyñska, Karolina Ziaja
Studia Medyczne Akademii Œwiêtokrzyskiej tom 4 Kielce 2006 Anna Zmelonek, Miros³awa Dudyñska, Karolina Ziaja Klinika Neonatologii Katedry Ginekologii i Po³o nictwa Collegium Medicum Uniwersytetu Jagielloñskiego
Bardziej szczegółowoAneks II. Wnioski naukowe i podstawy do zmiany charakterystyk produktu leczniczego,i ulotek dla pacjenta przedstawione przez EMA
Aneks II Wnioski naukowe i podstawy do zmiany charakterystyk produktu leczniczego,i ulotek dla pacjenta przedstawione przez EMA 67 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej produktów leczniczych
Bardziej szczegółowoOcena stężenia czynników antyangiogennych, triglicerydów, glukozy, insuliny oraz SHBG u kobiet z dwoma postaciami stanu przedrzucawkowego
Ocena stężenia czynników antyangiogennych, triglicerydów, glukozy, insuliny oraz SHBG u kobiet z dwoma postaciami stanu przedrzucawkowego Concentrations of antiangiogenic factors, triglycerides, glucose
Bardziej szczegółowoNieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia
Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Niedożywienie może występować u osób z nadwagą (powyżej 120% masy należnej) niedowagą (poniżej 80%
Bardziej szczegółowoWarszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013 Nieskuteczna
Bardziej szczegółowo- szac. zapotrzebowanie O pok. naturalny
Białko w żywieniu niemowląt i małych dzieci D. Gruszfeld Klinika Neonatologii, Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka IP CZD Plan Rola białka Skutki niedoboru białka Skutki nadmiaru białka Ocena zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoWpływ narażenia na ksenobiotyki dymu tytoniowego na profil białkowy i transport żelaza we krwi kobiet ciężarnych
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej MARTA WRZEŚNIAK Wpływ narażenia na ksenobiotyki dymu tytoniowego na profil białkowy i transport żelaza we krwi kobiet ciężarnych ROZPRAWA DOKTORSKA
Bardziej szczegółowoLECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 697 Poz. 133 Załącznik B.19. LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23) ŚWIADCZENIOBIORCY Do programu kwalifikuje Zespół Koordynacyjny
Bardziej szczegółowoKARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY
KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY nr zad. max punktów 1. 4 pkt. A. ośrodek dotyku płat ciemieniowy ośrodek ruchowy płat czołowy ośrodek Wernickiego płat skroniowy
Bardziej szczegółowoz jadłowstrętem psychicznym i otyłością"
Warszawa, 05.03.2018 RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ pt. "Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością" Lekarz Agaty Mikołajczak- Będkowskiej Jadłowstręt psychiczny
Bardziej szczegółowoDostępność terapii z zastosowaniem pomp insulinowych. Dr hab.n.med. Tomasz Klupa Uniwersytet Jagielloński, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych
Dostępność terapii z zastosowaniem pomp insulinowych Dr hab.n.med. Tomasz Klupa Uniwersytet Jagielloński, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Konflikt interesów Wykłady i seminaria dla firmy Medtronic.w
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 10/2011 Nr 4(37) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Stężenia letyny, adionektyny i insulinoodorność u dzieci urodzonych z hiotrofią wewnątrzmaciczną The Letin and Adionectin Concentrations
Bardziej szczegółowoDIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK
KURS 15.04.2016 Szczecinek DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK dr hab. n. med. Sylwia Małgorzewicz, prof.nadzw. Katedra Żywienia Klinicznego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 6/2007 Nr 3(20) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Grelina nowy hormon zaangażowany w regulację wzrastania i homeostazę metaboliczną ustroju Ghrelin a New Hormone Involved in Growth
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Bosak-Prus M. i inni: Stężenie greliny u dzieci niskorosłych Vol. 13/2014 Nr 2(47) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Stężenie greliny u dzieci niskorosłych Ghrelin concentration in short-statured
Bardziej szczegółowoAnna Wędrychowicz 1, Hanna Dziatkowiak 1, Krystyna Sztefko 2, Andrzej Wędrychowicz 3. Wstęp. Abstract PRACA ORYGINALNA
Anna Wędrychowicz 1, Hanna Dziatkowiak 1, Krystyna Sztefko 2, Andrzej Wędrychowicz 3 PRACA ORYGINALNA 1 Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii
Bardziej szczegółowoBadanie predyspozycji do łysienia androgenowego u kobiet (AGA)
Badanie predyspozycji do łysienia androgenowego u kobiet (AGA) RAPORT GENETYCZNY Wyniki testu dla Pacjent Testowy Pacjent Pacjent Testowy ID pacjenta 0999900004112 Imię i nazwisko pacjenta Pacjent Testowy
Bardziej szczegółowo