Rozdział 11. Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się

Transkrypt

1 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 1 z 15 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się W rozdziale tym przedstawię Wam kilka istotnych informacji, które mogą być pomocne przy określaniu wieku zegarka marki ATLANTIC. Pokażę Wam również kilka przykładów zegarków z różnych okresów, w tym zegarki podesłane do mnie przez osoby, których interesował wiek ich zegarka, lub osoby, które chciały podzielić się ze mną informacją o wieku ich zegarka.

2 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 2 z 15 Wstęp Chciałbym na wstępie przytoczyć dość interesujący fragment książki Zegary do czarnej roboty Henryka Gołki, w której autor, kolekcjoner budzików, opisuje charakterystyczne cechy tarcz, w różnych okresach XX wieku. Pomimo tego, że w książce mowa jest o budzikach, myślę, że wiele z tych cech, odnosi się także do zegarków naręcznych. W okresie międzywojennym (lata ) pojawiły się tarcze drukowane bezpośrednio na cienkiej blasze aluminiowej, a następnie (w latach pięćdziesiątych) na folii plastikowej. Podłoże tarczy jest jednak sprawą drugorzędną. Wystrój tarczy, kształt cyfr to przemawia do użytkownika. Do wystroju tarczy zaczęto coraz częściej używać cyfr arabskich, szczególnie po wynalezieniu fosforyzującej farby w 1885 roku. W Europie zaczęto ją stosować od 1908 roku i jest to jeden z elementów ułatwiających datowanie produkcji. Po wykazaniu szkodliwości słabego promieniowania emitowanego przez te farby, w latach pięćdziesiątych zaprzestano ich stosowania, ale dało do asumpt do poszukiwania nowych, nie radioaktywnych, a świecących w nocy powłok. Kształt cyfr przez dziesięciolecia produkcji budzików również zmieniał się, ulegając wpływom aktualnych trendów i mody. Jako najbardziej charakterystyczne wymienić tu można: styl art-deco, panujący w latach dwudziestych oraz styl z lat sześćdziesiątych, charakteryzujący się maksymalną prostotą, w skrajnych przypadkach na tarczy budzika nie ma ani jednej cyfry, tylko kreseczki lub punkty w miejscach, gdzie należy spodziewać się cyfr. Po przerwie wróciły do zdobnictwa tarcz nowe, przetestowane, nie radioaktywne farby świecące. Wzornictwo wskazówek stosowanych w budzikach jest przeogromne. Od bardzo ozdobnych ażurowych poprzez klasyczne z gruszkowatym zakończeniem, do zupełnie prostych patyczków. Z reguły wskazówka minutowa i godzinowa są do siebie podobne i różnią się tylko długością i szerokością minutowa jest dłuższa i smuklejsza. Na te wskazówki częstokroć naniesiona jest farba fosforescencyjna. Pozostałe wskazówki sekundowa i nastawiania budzenia zawsze wyraźnie odróżniają się kolorem, kształtem lub też lokalizacją na tarczy. 1 1 Zegary do czarnej roboty, Gołka Henryk, Drukarnia Wydawnictwa ATLA 2, Wrocław 2002

3 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 3 z 15 Garść pomocnych informacji W części tej przytoczę część informacji, która pojawiła się już w rozdziale 10, dotyczącym analizy kompletności, ale tych, które mogą być wskazówką przy określaniu wieku zegarka ATLANTIC. Na co zatem należy zwrócić szczególną uwagę przy oględzinach danego zegarka? Przedstawiam poniżej kilka porad dotyczących najważniejszych aspektów tej czynności: 1. Logo na tarczy. Lata 30./40. to według mnie logo pisane za pomocą wielkich tylko liter, czyli ATLANTIC. Lata 50. i początek lat 60., to według mnie logo pisane jest jako Atlantic. Lata 60./70. to według mnie logo pisane za pomocą małych tylko liter, czyli atlantic. Więcej na temat logo w rozdziale Liczba kamieni. Bardzo stare zegarki mechaniczne z ręcznym naciągiem, budowane były w latach 40. w oparciu o mechanizmy na 15 kamieniach. Lata 50. i 60. to mechanizmy na 17 lub na 21 kamieniach. Na przykładzie starych zegarków marki ATLANTIC, powstałych w latach widać, że w kolejnych dekadach kamieni przybywało, ponieważ w celu poprawienia dokładności chodu, zaczęto stosować je w miejscach, w których wcześniej nie występowały, ze względu na oszczędności i zadowalającą jak na tamte czasy dokładność chodu. 3. Model/linia. W bardzo starych zegarkach, informacji o modelu nie było na tarczy w ogóle, ponieważ kolekcja nie była na tyle bogata, aby zegarki te rozróżniać po modelu. Dość często, tuż pod logo ATLANTIC, spotykało się wówczas napis WATERPROOF, który z modelem nie ma oczywiście nic wspólnego, ponieważ jest to jedynie informacja o wodoszczelności (jak dużej nie wiadomo), którą w tamtych czasach należało się pochwalić, i dlatego została tak mocno wyeksponowana. Linia Worldmaster pojawiła się według mnie po 1955 roku, ale póki co, nie dysponuję materiałami, dzięki którym udałoby się tę tezę potwierdzić. Faktem jest jednak to, że na starych reklamach z lat , nie ma informacji o linii Worldmaster. 4. Artiflex na tarczy i na deklu W rozdziale 5, poświęconym starym reklamom, pokazałem reklamę z roku 1954, na której widoczny jest napis Artiflex, oraz wyjaśnienie, że chodzi o nowy typ sprężyny napędowej. Nie mam jednak pewności, że sprężyna Artiflex została wprowadzona dopiero w roku 1954, i od tego czasu zaczęto nanosić na dekle napis Artiflex. Dość często spotyka się również zegarki z deklem, na którym nie ma napisu Artiflex, a mimo to, nad logo na tarczy, widoczny jest specyficzny zawijasek, który widoczny jest również na deklu, o ile jest na nim napis Artiflex.

4 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 4 z System anty-wstrząsowy. W bardzo starych zegarkach (lata 30./40.), system anty-wstrząsowy opisywany był jako SHOCK PROTECTED. Następnie (lata 50./60.) opisywany był jako INCABLOC, a w nowych jako ANTICHOC (powiedzmy od początku lat 70.). Zależy to oczywiście od mechanizmu zamontowanego w konkretnym zegarku. Zdarza się bowiem, że również w zegarkach z lat 50., możemy spotkać opis SHOCKPROTECTED, umieszczony na tarczy zegarka, w którym zamontowano mechanizm FELSA Sekundnik i podziałka sekundnika. Zegarki ATLANTIC, które posiadają sekundnik centralny (ze wspólną osią wskazówki sekundnika, minut i godzin), to zegarki zdecydowanie nowsze, niż zegarki z małym sekundnikiem (dodatkowa tarczka nad godziną 6-tą). Warto również zwrócić uwagę na to, że drobna podziałka sekundnika, to typowa cecha zegarków z lat 40. i początku lat Koronka. Koronki w niektórych bardzo starych zegarkach były wąskie. Wraz z nadejściem lat 40. i 50., koronki przyjęły kształt, który nazywam po prostu grzybkiem. Spójrzcie na koronki pokazane w rozdziale 10. Potem nadszedł okres pięknych, zdobionych stylizowaną literą A koronek, które niestety są obecnie rzadkością. Lata 60. i 70. to koronki z małą literką a, taką samą, jaką widać nad logo na tarczy, pisanym jako atlantic. 8. Mechanizm. W bardzo starych zegarkach marki ATLANTIC (lata 40.), spotyka się dość często mechanizm AS Wraz z nadejściem lat 50., popularnym mechanizmem stały się mechanizmy ETA 1100 oraz AS 1188, a potem mechanizmy ETA 1113 oraz AS Lata 60. to już w zasadzie mechanizm ETA 1113 oraz UNITAS 6300, a lata 70. i 80. to głównie mechanizmy FHF.

5 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 5 z 15 Analiza wieku Lata 30./40. Według opisu, dołączonego do zegarka, którego zdjęcie pokazałem poniżej, datowany jest on na lata 30. ubiegłego wieku. Czy datowanie takie jest właściwe? Według mnie tak, ponieważ tak jak już napisałem na początku tego rozdziału, mały sekundnik to właśnie cecha charakterystyczna bardzo starych zegarków (lata 30. i 40.). Co więcej, mała liczba kamieni (15), dodatkowo podnosi wiarygodność takiego datowania. Zwracam uwagę na to, że nie występuje tu napis INCABLOC, a zamiast niego widoczny jest napis SHOCK PROTECTED. Co niezwykłego jest jeszcze w tym zegarku, co dodatkowo przemawiałoby za jego wiekiem? Spójrzmy na dekiel tego zegarka, na którym widać wyraźnie napis Ed Kummer S.A. Bettlach! Charakterystyczną cechą niektórych, starych zegarków, jest również kształt koperty, w której tzw. uszy służące mocowaniu paska, wydają się być elementem doczepionym, przez co nie stwarzają wrażenia jednolitości. Proszę zwrócić uwagę na małą liczbę kamienie (15) oraz to, że logo jest zupełnie płaskie (zwykły napis na tarczy), co również jest charakterystyczne dla zegarków starszych (być może jest to wynikiem braku technologii do produkcji i nanoszenia napisów aplikowanych, choć indeksy takie właśnie są).

6 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 6 z 15 Według opisu dołączonego do tego zegarka, datowany jest on na lata 40. ubiegłego wieku. Czy i w tym przypadku opis jest prawdziwy? Według mnie również może być to prawdą, ponieważ jest to dość popularny model MILANO, z charakterystyczną czarną obwódką i cenioną stalową kopertą, nazywaną po prostu stalówką. To, co jest charakterystycznego w tym i kolejnym zegarku, to drobna podziałka sekundnika, typowa dla zegarków z przełomu lat 40./50. I kolejny przykład zegarka z tego okresu (model SPEEDWAY) wraz ze zdjęciem dekla.

7 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 7 z 15 Lata 50./60. Od razu zaznaczam, że z zegarkami z tego okresu, jest najwięcej problemów i pomyłek w datowaniu. Okres ten charakteryzuje się dużą różnorodnością montowanych mechanizmów oraz ogromną różnorodnością wyglądu tarcz. Nie sposób zebrać wszystkich niepowtarzalnych modeli w tym opracowaniu. To właśnie w tym okresie pojawia się słynna linia Worldmaster a także różnicowanie jej nazwami modeli. Popatrzmy zatem jak to wyglądało. Według opisu dołączonego do tego zegarka, datowany jest on na lata 50. ubiegłego wieku. Czy opis jest prawdziwy? Dużo wskazuje na to, że tak (INCABLOC, 17 kamieni), ale od razu rzucają się w oczy przynajmniej dwie rzeczy. Po pierwsze, koronka wydaje się zbyt duża i niezniszczona, a po drugie indeksy godzin zbyt piękne jak na zegarek z tamtego okresu. Dlaczego? Koronkę po prostu wymieniono na nową, wygodniejszą w użyciu, a tarczę prawdopodobnie odnowiono, ale mimo wszystko, zegarek ma typowe cechy dla zegarka z lat 50. Inni przedstawiciele tego okresu:

8 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 8 z 15

9 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 9 z 15 Koniec lat 50. i lata 60., to nowe logo, pisane tylko za pomocą małych liter, czyli atlantic :

10 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 10 z 15 Na zakończenie tej części, przedstawiam zegarek Atlantic Worldmaster SUPER DE LUXE, zakupiony w Belgii, otrzymany w 1964 za zdaną maturę, którego zdjęcia podesłał jeden z fanów marki i obecny właściciel tego egzemplarza:

11 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 11 z 15 Późne lata 60. i początek lat 70. Design późnych lat 60-tych i początku lat 70-tych jest niezwykle charakterystyczny, i nie sposób pomylić go z żadnym innym. Na tarcze wchodzi kolor, który w poprzednich latach objawiał się jedynie czernią i bielą, a właściwie kolorem pustynnego piasku. Moda na wzornictwo tamtego okresu znów wraca, co widać coraz częściej po siermiężnych zegarkach o średnicy ponad 45mm. Poniżej kilka modeli, które są wizytówką tamtego okresu: Charakterystyczną cechą zegarków z tamtego okresu, są indeksy godzin w postaci kwadracików, prostokącików lub po prostu kresek, oraz specyficzny kształt wskazówek (proste, ale o delikatnych skosach na ich końcu). W późnych latach 60. i na początku lat 70., zamiast aplikowanego logo atlantic, pojawia się płaskie logo atlantic, z widoczną nad nim literką a, wtłoczoną w mały kwadracik.

12 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 12 z 15 Późne lata 70. i początek lat 80. Design późnych lat 70. i początku lat 80., to powrót do delikatnej budowy, ale z charakterystycznymi elementami wzornictwa widocznymi na tarczy. Poniżej kilka bardzo znanych modeli, które jeszcze dziś można często zobaczyć na rękach ich użytkowników: Charakterystyczną cechą zegarków z tamtego okresu, są znów wskazówki, które tym razem mają kształt prostokątów, o zupełnie prostym zakończeniu. Powróciły indeksy godzin w postaci cyfr, ale zamiast napisu INCABLOC, pojawia się coraz częściej napis ANTICHOC (nowe mechanizmy FHF), oraz datownik, z którego marka ATLANTIC zasłynęła już na początku lat 60. Najpopularniejszy model to oczywiście pokazany powyżej ORIGINAL.

13 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 13 z 15 Lata 80. i 90. oraz nowości Wśród zdjęć, które można znaleźć w sieci, napotkałem na poniższe, opisane jako model z lat 70. Osobiście uważam, że jest to model przynajmniej z lat 80., ze względu na logo z widocznym symbolem cyrkla i kotwicy, który występuje do dnia dzisiejszego. I przykład zegarka z lat 90./początku XXI wieku (z lewej) oraz zegarka z 2009 roku (z prawej). Różnica między nimi jest taka, że w nowym zegarku, napis Worldmaster wylądował na dole, w miejscu gdzie widoczna była do tej pory informacja o liczbie kamieni, a wszystko przez nowość, czyli napis SINCE 1888 ). Inne różnice to indeks 12 zamiast symbolu kotwicy i cyrkla, który nadal jest, ale tuż nad aplikowanym logo Atlantic :

14 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 14 z 15 Kilka nowości z roku 2008/2009:

15 Rozdział 11 Jakie to lata?, czyli wróżenie z fusów, które czasem udaje się Str. 15 z 15 I moje marzenie, czyli Worldmaster CHRONOGRAPH z mechanizmem Valjoux 7750: