Tadeusz Burger wiadomo ekologiczna spo ecze stwa polskiego percepcja zmian klimatycznych Status bada

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Tadeusz Burger wiadomo ekologiczna spo ecze stwa polskiego percepcja zmian klimatycznych Status bada"

Franciszek Wierzbicki
8 lat temu
Przeglądów:

1 Wykad z cyklu Wybrane zagadnienia z ekologii i ochrony rodowiska - organizowanym przez Uniwersyteckie Centrum Bada nad rodowiskiem Przyrodniczym w semestrze 2004/2005 Tadeusz Burger wiadomo ekologiczna spoeczestwa polskiego percepcja zmian klimatycznych Status bada Przedstawione poniej tezy opieram przede wszystkim na wynikach reprezentatywnych ogólnopolskich bada socjologicznych przeprowadzanych w latach: 1992, 1993, 1997, 2000 i Badania te prowadzone w oparciu o kwestionariusz, krórego 90% stanowi modu niezmienny, maj walor aktualnoci a jednoczenie dziki porównywalnoci mierz dynamik przemian caego okresu transformacji. Obszary konfliktu, przyzwolenia i wspódziaania Na podstawie bada i staego monitoringu zdarze mona wskaza na cztery obszary, w których realizacja polityki ekologicznej pastwa konfrontowana jest z reakcj spoeczestwa. Te obszary to: 1. Zachowania konsumenckie. Zachowania konsumenckie s silnie zdominowane przez dwa motywy ekonomiczny i zdrowotny. Ludzie skonni s do dzia proekologicznych, jeli widz w tych dziaaniach zwizek z ochron i popraw stanu zdrowia swojego i osób najbliszych. atwiej uzyskujemy efekt ekologiczny w postaci oszczdnoci wody i energii, jeli efekt tych dzia wie si z wymiernymi korzyciami dla oszczdzajcych. 2. Komunikacja. Przyzwolenie na ograniczenia transportu indywidualnego na rzecz zbiorowego w centrach duych miast. Jedynie 19% respondentów opowiedziao si przeciw jakimkolwiek ograniczeniom dla ruchu prywatnych samochodów w centrach miast. Autostrady (alternatywa kolejowa, konflikty wokó przebiegu tras). ród respondentów istnieje 4% grupa zdecydowanych przeciwników budowy autostrad, ale do 45% (z 29% w 2000 r.) wzrós odsetek zwolenników autostrad. Przebieg tras szybkiego ruchu w miastach. Najostrzejsze konflikty spoeczne w Warszawie wi si z przebiegiem autostrady A 2 i tras szybkiego ruchu. 3. Tereny chronione. Ogólnopolska akceptacja dla powikszania i tworzenia nowych parków narodowych,

przeprowadzanych w latach: 1992, 1993, 1997, 2000 i 2004.

2 Za powoywaniem nowych i powikszaniem istniejcych parków narodowych opowiada si 78% respondentów (74% w 2000 r.) Stosunek spoecznoci lokalnych do tworzenia i funkcjonowania parków narodowych na ich terenie, Oprócz widocznych przed kilku laty sprzeciwów spoecznoci lokalnych wobec powoywania, powikszania i funkcjonowania parków narodowych (Turnicki, Tatrzaski, owiski, Biaowieski), zauwa mona równie starania spoecznoci lokalnych o powstanie parku. Najlepszym przykadem drugiej tendencji jest powoanie w 2001 roku Parku Narodowego Ujcie Warty efekt dzia 4 samorzdów gminnych, 4 powiatowych i sejmiku wojewódzkiego. Spory wokó inwestycji lokowanych kosztem terenów zielonych na terenie duych miast, Obok prawdziwych konfliktów funkcji terenów miejskich mamy tu do czynienia z konfliktami, w których argument ekologiczny stanowi opakowanie zastpcze, nie bce rzeczywistym powodem sporu (vide casus Przyjazne miasto). 4. Gospodarka odpadami. Istnieje wzgldnie wysoki poziom spoecznej akceptacji dla segregacji odpadów, Rol samorzdów terytorialnych jest sprawna organizacja odbioru odpadów segregowanych i ich recykling, Lokalizacja inwestycji scych utylizacji odpadów powinna by poprzedzona starannie przemylan akcj informacyjn i negocjacjami. W obszarach tych stykamy si ze wspódziaaniem obywatelskim, ale s one take terenem bardzo czsto ostrych konfliktów spoecznych. Dziaania wadz powinny zmierza do: - Poszerzenia sfer wspódziaania spoecznego, - Wczeniejszego identyfikowania potencjalnych konfliktów i przemylanego rozwizywania istniejcych, - Poszerzania sfery przyzwolenia za spraw zaprogramowanych dzia informacyjnych i wyjaniajcych. Wartoci i motywy Uzyskiwanie podanych zachowa proekologicznych zaley od wciwego odczytania wartoci uznawanych spoecznie oraz wykorzystania motywów skaniajcych do takich dzia. Wymieni tu naley w pierwszym rzdzie motywy: 2

funkcjonowania parków narodowych (Turnicki, Tatrzaski, owiski, Biaowieski), zauwa mona równie starania spoecznoci lokalnych o powstanie parku.

3 1. Zdrowotny. 75% respondentów wskazuje, e do dbania o rodowisko skania ich troska o zdrowie wasne i rodziny. 2. Ekonomiczny zachowania bce efektem indywidualnego rozliczania zuytej wody, gospodarki cieplnej, stosowanie alternatywnych róde energii, darmowy odbiór segregowanych odpadów. Oczywicie naley równolegle prowadzi dziaania edukacyjne prowadzce do uznania wartoci ekologicznych przez spoeczestwo za wartoci same w sobie. Zasada pomocniczoci Skutecznemu rozwizywaniu kwestii ekologicznej wyjtkowo dobrze s moe konsekwentne stosowanie zasady pomocniczoci wedug schematu, która polega na dawaniu podmiotowi stojcemu niej w strukturze pastwa tyle moliwoci dzia ile da i udzielania wsparcia, gdy tego potrzebuje, A. Obywatele dziaania bezporednie. 64% respondentów jest przekonanych o sensie dzia indywidualnych na rzecz rodowiska. B. Samorzd lokalny dziaania bezporednie i wspieranie dzia obywatelskich. 75% badanych wskazuje na samorzd, jako podmiot odpowiedzialny za stan rodowiska w ich miejscu zamieszkania, 64% respondentów jest przekonanych o sensie dzia indywidualnych na rzecz rodowiska. C. Centrum prawo, finanse, kontrola i egzekucja. Ocena zagrorodowiska W 12 letnim okresie badawczym istotnie zmienio si postrzeganie zagro ekologicznych. Zmiany te moemy pozna porównujc dwie listy zagro, które przedstawiano respondentom w trakcie piciu sekwencji badawczych. Zagroenia cywilizacyjne (w nawiasie miejsce w rankingu) Przestpczo 76 (1-2) 88(1-2) 85 (1) 85 (1) 79 (1) Narkomania 58 (6) 75 (6) 76 (3) 75 (2) 73 (2) Alkoholizm 67 (3) 82 (3) 68 (5) 70 (3) 62 (4-5) Nowotwory 64 (4) 80 (4) 67 (6) 69 (4) 66 (3) Zatrucie rodowiska 76 (1-2) 88 (1-2) 78 (2) 65 (5) 62 (4-5) AIDS 62 (5) 76 (5) 72 (4) 62 (6) 59 (7) Terroryzm 31(8) 54 (8) 62 (7) 52 (7) 60 (6) 3

Oczywicie naley równolegle prowadzi dziaania edukacyjne prowadzce do uznania wartoci ekologicznych przez spoeczestwo za wartoci same w sobie.

4 Katastrofy atomowe 43 (7) 56 (7) 42 (8) 42(8) 36 (8) Katastrofy komunik. 13 (9) 44 (9) 42 (9) 36 (9) 34 (9) Poczwszy od 2000 roku zatrucie rodowiska przestao by przez badanych odbierane jako najpowaniejsze zagroenie cywilizacyjne. Przyczyn zmiany opinii spoecznej jest kilka: - Spoeczestwo zauwaa radykalne zmniejszenie dawnych zagro powodowanych ownie przez socjalistyczny przemys ciki, - Obecne zagroenia (spaliny, haas komunikacyjny, odpady) odbierane s jako moliwe do opanowania, dziki skutecznym dziaaniom samorzdu i mieszkaców oraz cisemu egzekwowaniu norm prawnych, - Dla Polaków w ostatnich latach szczególnie istotne stay si zagroenia socjalne: bezrobocie, zagroenie relatywnym zuboeniem rodziny. Zagroenia ekologiczne (odsetek wskaza na poszczególne rodzaje zagro respondenci mogli wybra maksimum 2 rodzaje zagro) Dziura ozonowa Ocieplenie klimatu Kwane deszcze Wycinanie lasów tropikalnych Ginicie niektórych gatunków fauny i flory Wyczerpywanie surowców naturalnych Zanieczyszczenie powietrza Zanieczyszczenie rzek, jezior i mórz Wszystkie s grone dla wiata Analiza zmian wskazuje na zdecydowane zmniejszenie zagro, które mog wystpowa w Polsce kwane deszcze, zanieczyszczenie wód i powietrza. Natomiast egzotyczne i globalne zagroenia osigaj niezmienne wyniki. Ocieplenie klimatu jest stale postrzegane przez ponad ¼ badanych jako istotne zagroenie. Utrzymywanie si staego, relatywnie wysokiego (1/3 populacji) poziomu wskaza na ocieplenie klimatu jako jedno ze róde zagro ekologicznych wiadczy o zainteresowaniu spoeczestwa polskiego tym problemem. Naley zaznaczy, e 4

Przyczyn zmiany opinii spoecznej jest kilka: - Spoeczestwo zauwaa radykalne zmniejszenie dawnych zagro powodowanych ownie przez socjalistyczny przemys ciki, - Obecne zagroenia (spaliny, haas

5 spoeczestwo tworzc opini opiera si nie tylko na wasnych obserwacjach i dowiadczeniach, ale korzysta take z upublicznionych opinii ekspertów, a te nie s jednoznaczne. Dlatego te mona powiedzie, e polska opinia publiczna zastyga w oczekiwaniu na jednoznaczny przekaz na temat ocieplenia klimatu ze strony kompetentnych róde. Uwag t mona równie odnie do postrzegania zagro wynikajcych z dziury ozonowej (zmniejszania si koncentracji ozonu stratosferycznego) czy GMO (czyli genetycznie modyfikowanych organizmów). Mgr Tadeusz Burger Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa Warszawa

Dlatego te mona powiedzie, e polska opinia publiczna zastyga w oczekiwaniu na jednoznaczny przekaz na temat ocieplenia klimatu ze strony

Podobne dokumenty

Samorz dy lokalne dla zdrowia mieszka ców program Zdrowe Miasta wiatowej Organizacji Zdrowia. Iwona Iwanicka Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich

Samorz dy lokalne dla zdrowia mieszka ców program Zdrowe Miasta wiatowej Organizacji Zdrowia. Iwona Iwanicka Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich Realizacja przez Iwona Iwanicka 1 z 6 Samorzdy lokalne dla zdrowia mieszkaców program Zdrowe Miasta wiatowej Organizacji Zdrowia Iwona Iwanicka Cele programu Zdrowe Miasta Poprawa warunków zdrowotnych