Podstawy ochrony własności intelektualnej

Transkrypt

1 Podstawy ochrony własności intelektualnej dr Alicja Adamczak Prezes Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej Adiunkt Politechniki Świętokrzyskiej

2 Własnośd intelektualna PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ DOBRA OSOBISTE PRAWA AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE PRAWA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ PRAWO DO FIRMY PRAWO DO BAZY DANYCH PRAWO DO KNOW-HOW - Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) - Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz z późn. zm.)

3 Prawa własności przemysłowej

4 Przedmioty własności przemysłowej wynalazki wzory użytkowe znaki towarowe wzory przemysłowe topografie układów scalonych oznaczenia geograficzne Patent na wynalazek Prawo ochronne na wzór użytkowy Prawo ochronne na znak towarowy Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego Prawo z rejestracji topografii układu scalonego Prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego 4

5 Prawa własności przemysłowej Prawa własności przemysłowej (patenty, prawa ochronne, prawa z rejestracji): majątkowe prawo cywilne do wyłącznego korzystania z przedmiotu tego prawa przez określony czas: w sposób zarobkowy (przemysłowy, handlowy), na terytorium danego paostwa lub paostw, skuteczne wobec wszystkich w granicach określonych w ustawie lub umowie międzynarodowej, przyznane przez kompetentny organ paostwowy, regionalny lub międzynarodowy. Zasada terytorialności: Prawa ochronne mają ważnośd tylko w kraju rejestracji 5

6 Prawa własności przemysłowej Prawa własności przemysłowej: są zbywalne i podlegają dziedziczeniu do przeniesienia praw własności przemysłowej wymagane jest zachowanie formy pisemnej umowy pod rygorem nieważności przeniesienie praw staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu do właściwego rejestru Do przenoszenia praw służą umowy nazwane prawa cywilnego: sprzedaż praw, zamiana praw oraz darowizna. 6

7 Wynalazek Brak definicji wynalazku w PWP oraz konwencjach międzynarodowych Wynalazek, by uzyskad ochronę patentową: musi posiadad charakter techniczny oraz cechowad się : nowością w skali światowej poziomem wynalazczym (nieoczywistością) przemysłową stosowalnością Nowośd Wynalazek uważa się za nowy, jeżeli nie jest on częścią stanu techniki. Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeostwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. 7

8 Wynalazek zdj. za: Karol Kowalczuk zwycięzca programu Kapitalny pomysł opracował gogle wizyjne poprawiające wzrok zdj. za: Segway najpopularniejszy wynalazek amerykaoskiego przedsiębiorcy Deana Kamena, właściciela ponad 130 patentów Urządzenie do pobierania krwi - DonorCare, którego igła jest automatycznie zabezpieczana natychmiast po wyjęciu z żyły krwiodawcy (patent australijskiej firmy ITL Corporation) zdj. za: 8

9 Wynalazek 9

10 Wzór użytkowy jest to nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. 10

11 Wzór użytkowy Przedmiotem wzoru użytkowego jest rower wodny wykorzystujący do napędu koło wodne (4) usytuowane z tyłu roweru, a siedziska w liczbie 1,2 lub więcej osób płynących są przesuwne do przodu i do tyłu, co zapewnia możliwośd indywidualnego dostosowania odległości siedzisk (5) od wykorbionego wałka napędowego (1) z zabudowanymi na nim pedałami (2) znajdującego się z przodu roweru do wzrostu osób płynących 11

12 Kolejnośd działao: najpierw zgłoszenie, później publikacja wyników badao w fachowej literaturze lub na wystawach czy konferencjach!

13 Topografia układu scalonego rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów układu scalonego, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeo układu scalonego. zdj. za:

14 Wzór przemysłowy jest to nowa i posiadająca indywidualny charakter (oryginalnośd) postad wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. 14

15 Wzór przemysłowy źródło: źródło: strona Krzesło Piórka, Jan Kurzątkowski spółdzielnia Ład źródło: 15

16 Wzór przemysłowy Zdjęcia:

17 Znak towarowy Rodzaje znaków towarowych: słowne obrazowe (graficzne) plastyczne (trójwymiarowe, przestrzenne) dźwiękowe kombinowane Źródło zdjęć: strony internetowe właścicieli poszczególnych znaków towarowych 17

18 Znak towarowy Źródło zdjęć: strony internetowe właścicieli poszczególnych znaków towarowych 18

19 Znak towarowy RANKING BEST GLOBAL BRANDS 2010 Źródło:

20 Znak towarowy ŹRÓDŁO: RZECZPOSPOLITA

21 Oznaczenia geograficzne oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (teren), które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakośd, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru. Oscypek Truskawka kaszubska / Kaszëbskô malëna Rogal świętomarcioski Źródło zdjęć:

22 Regulamin korzystania z dóbr własności intelektualnej Powinien w szczególności precyzyjnie określad: zakres obowiązywania (podmiotowy i przedmiotowy), obowiązek weryfikacji możliwości uzyskania praw wyłącznych na rozwiązania powstałe w uczelni lub przedsiębiorstwie, procedury dot. ochrony własności intelektualnej oraz zarządzania prawami wyłącznymi w uczelni lub przedsiębiorstwie, zasady postępowania w sprawach dot. własności intelektualnej w przypadkach współpracy z podmiotami zewnętrznymi, uprawnienia uczelni lub przedsiębiorstwa, twórców będących pracownikami (oraz studentami w przypadku uczelni) w stosunku do dóbr własności intelektualnej powstałych w uczelni lub przedsiębiorstwie. 22

23 Prawa autorskie i prawa pokrewne

24 Utwór przedmiot prawa autorskiego Utwór - każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia musi byd ustalony (dla ustalenia konieczne jest jego uzewnętrznienie innym osobom niż twórca, chodby w postaci nieutrwalonej) Ochroną nie jest objęty sam pomysł, lecz wyłącznie sposób wyrażenia. 24

25 Utwór Przedmiotem prawa autorskiego są m.in. utwory: 1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); 2) plastyczne; 3) fotograficzne; 4) lutnicze; 5) wzornictwa przemysłowego; 6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; 7) muzyczne i słowno-muzyczne; 8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; 9) audiowizualne (w tym filmowe). 25

26 PRAWA AUTORSKIE MAJĄTKOWE OSOBISTE 26

27 Autorskie prawa osobiste - dobra o charakterze niemajątkowym, które chronią więź twórcy z utworem - nieodłącznie związane z osobą autora (nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu) - powstają wraz z ochroną prawa autorskiego i trwają bezterminowo 27

28 autorstwo utworu; Autorskie prawa osobiste oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępnianie go anonimowo; nienaruszalnośd treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; nadzór nad sposobem korzystania z utworu. 28

29 Autorskie prawa majątkowe Treścią prawa autorskiego jest wyłączne, skuteczne wobec wszystkich prawo decydowania o każdej formie korzystania z utworu Prof. E. Traple Twórcy przysługuje wyłączne prawo do: - korzystania z utworu - rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji - wynagrodzenia za korzystanie z utworu. 29

30 Prawo autorskie ograniczenia praw podmiotowych - dozwolony użytek Dozwolony użytek nie może: naruszad normalnego korzystania z utworu lub godzid w słuszne interesy twórcy Dotyczy wyłącznie utworów już wcześniej rozpowszechnionych, czyli udostępnionych publicznie za zgodą autora. Można korzystad z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. 30

31 Prawo autorskie dozwolony użytek osobisty Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystad z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieostwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Powoływanie się na dozwolony użytek osobisty z reguły nie może służyd celom komercyjnym. 31

32 Prawo autorskie dozwolony użytek osobisty Dozwolony użytek osobisty nie dotyczy: budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, korzystania z programu komputerowego, (chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym). 32

33 Prawo autorskie swoboda cytowania, podręczniki, wypisy, antologie Wolno przytaczad w utworach stanowiących samoistną całośd urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości Wolno w celach dydaktycznych i naukowych: zamieszczad rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach, zamieszczad rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach. 33

34 Prawo autorskie prawo przedruku Wolno rozpowszechniad w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji: 1) już rozpowszechnione sprawozdania o aktualnych wydarzeniach oraz aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, a także aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie; 2) krótkie wyciągi z ww. sprawozdao i artykułów; 3) przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych; 4) mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach; 5) krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów. 34

35 Prawo autorskie publiczne odtwarzanie programu radiowego lub telewizyjnego Posiadacze urządzeo służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego mogą za ich pomocą odbierad nadawane utwory, chodby urządzenia te były umieszczone w miejscu ogólnie dostępnym, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych. Korzyści majątkowe mogą mied charakter bezpośredni, ale także pośredni (wpływ na konsumentów, by ze względu na odtwarzanie programu wybierali przedsiębiorcę lub zwiększali czas pobytu u przedsiębiorcy np. w sklepie lub kawiarni) (art. 24 ust. 2 pr. aut.) 35

36 Naruszenie praw autorskich Naruszenie może dotyczyd autorskich praw osobistych lub majątkowych. Ochrona autorskich praw osobistych nie wygasa z chwilą śmierci autora z powództwami w takiej sytuacji mogą występowad małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeostwo, zstępni rodzeostwa. Dla stwierdzenia naruszenia praw autorskich nie ma znaczenia, czy działaniu towarzyszyła wina umyślna, nieumyślna, czy doszło do naruszenia bez winy. Przesłanka winy ma jedynie znaczenie dla ustalenia zakresu odpowiedzialności. 36

37 Plagiat Odpowiedzialnośd cywilna z tytułu popełnienia plagiatu: Art Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądad zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądad, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznad twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośduczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązad sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny. 37

38 Plagiat Odpowiedzialnośd karna z tytułu popełnienia plagiatu Art Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania - podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie. 3. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w inny sposób niż określony w ust. 1 lub ust. 2 narusza cudze prawa autorskie lub prawa pokrewne ( ) podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 38

39 Plagiat Odpowiedzialnośd studentów naukowych w związku z popełnieniem plagiatu: ustawa o szkolnictwie wyższym z dn. 27 lipca 2005 r. - art. 193 :Organ właściwy, w drodze decyzji, stwierdza nieważnośd postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego, jeżeli w pracy stanowiącej podstawę nadania tytułu zawodowego osoba ubiegająca się o ten tytuł przypisała sobie autorstwo istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego. art. 214:W razie podejrzenia popełnienia przez studenta czynu polegającego na przypisaniu sobie autorstwa istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu rektor niezwłocznie poleca przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego. 39

40 Plagiat Emilia P. straciła tytuł magistra filozofii, który uzyskała w czerwcu ubiegłego roku na UMK, bo ponad połowę jej pracy to kopia dzieła doktora z Poznania. Praca magisterska "Kant. Zasady poznania i pojmowania świata" wydała się uczelni podejrzana i sprawę zgłoszono prokuraturze. Biegli stwierdzili, że ponad połowa to kopia publikacji "Kant. Samoświadomośd i poznanie dyskursywne" dr. hab. Marka Kilijanka z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Sąd skazał Emilię P. na 8 miesięcy robót społecznych w zawieszeniu. Odebranie tytułu pozostawił w gestii UMK. jg/wiadomosci.gazeta.pl 40

41 Prawa pokrewne prawo do artystycznego wykonania utworu lub dzieła sztuki ludowej prawo do fonogramu lub wideogramu prawo do nadania programu prawo do pierwszego wydania oraz wydania naukowego i krytycznego 41

42 Przydatne linki

43 Dziękuję za uwagę 43