Strategia ochrony własności intelektualnej. Prawo autorskie i prawa pokrewne.

Transkrypt

1 Strategia ochrony własności intelektualnej. Prawo autorskie i prawa pokrewne. Piotr Zakrzewski Kraków, 18 czerwca 2015 r. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego

2 Znaczenie własności przemysłowej

3 Innowacja o język łaciński innovare tworzenie czegoś nowego, odnowienie ; o pojęcie wprowadzone przez J.A. Schumpetera o kreatywność nieodłączny element innowacyjności, w tym: twórcza destrukcja niszczenie istniejących struktur i zastępowanie ich nowymi, bardziej efektywnymi. Nadawanie zasobom nowych możliwości tworzenia bogactwa np. minerały nabierają znaczenia jako surowce.

4 Rodzaje innowacji wg. OSLO Manual produktowe procesowe organizacyjne marketingowe

5 Ochrona własności intelektualnej. Najważniejsze korzyści wzmacnia pozycję na rynku i przewagę konkurencyjną oraz stanowi zachętę do innowacyjności i kreatywności stanowi istotny składnik majątku, w tym zwiększa dochody i umożliwia zwrot nakładów inwestycyjnych ułatwia komercjalizację i transfer technologii (umowy o przeniesieniu praw; umowy licencyjne) podnosi prestiż, kształtuje atrakcyjny wizerunek zwiększa pewność obrotu, zmniejszając ryzyko naruszeń oraz ułatwia dochodzenie roszczeń wobec nieuczciwych konkurentów

6 Koszty związane z ochroną własności intelektualnej w szczególności: koszty opracowania i wdrożenia strategii zarządzania w zakresie ochrony własności przemysłowej; koszty usług prawnych związanych z uzyskaniem praw wyłącznych (rzecznik patentowy); opłaty urzędowe; koszty sporów prawnych, sądowych i pozasądowych (np. arbitraż).

7 Własność intelektualna Prawa własności przemysłowej Prawa autorskie i prawa pokrewne Ochrona własności intelektualnej Zwalczanie nieuczciwej konkurencji - ochrona tajemnicy przedsiębiorcy (know how) - ochrona przed pasożytniczym naśladownictwem - ochrona dóbr osobistych - prawo do firmy - prawo do bazy danych - prawo do nowych odmian roślin

8 Tajemnica przedsiębiorcy (know how) Nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

9 Dobra osobiste Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego.

10 Strategii zarządzania własnością intelektualną Zarządzania własnością intelektualną: Identyfikacja dóbr intelektualnych Identyfikacja podmiotów uprawnionych Strategia ochrony Komercjalizacja - audyt powstających i chronionych dóbr - audyt efektywności stosowanej strategii

11 Identyfikacja dóbr intelektualnych Utwory i przedmioty praw pokrewnych Rozwiązania techniczne (wynalazki, wzory użytkowe, know how) Oznaczenia odróżniające i ochrona zewnętrznej postaci produktu (firma, znaki towarowe, design)

12 Strategii zarządzania własnością intelektualną Zarządzania własnością intelektualną: Identyfikacja dóbr intelektualnych Identyfikacja podmiotów uprawnionych Strategia ochrony Komercjalizacja - audyt powstających i chronionych dóbr - audyt efektywności stosowanej strategii

13 Podmiot praw własności intelektualnej Twórcą jest zawsze osoba fizyczna!

14 Podmiot praw autorskich współautorstwo Współautor osoba, której wkład w powstanie utworu jest możliwy do oznaczenia i ma charakter indywidualny i twórczy. Współautorstwo zachodzi, gdy wkłady poszczególnych współpracujących ze sobą autorów tworzą jedno dzieło. Każdy ze współautorów posiada samodzielne autorskie prawa osobiste. Współautorom przysługują wspólne prawa majątkowe.

15 Podmiot praw autorskich twórczość pracownicza Pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Autor i pracodawca mogą w umowie o pracę inaczej określić zasady przysługiwania im autorskich praw majątkowych.

16 Podmiot praw autorskich naukowa twórczość pracownicza Instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Prawo pierwszeństwa opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu 6 m-cy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie 2 lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany. Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego w takim utworze oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie.

17 Współtwórczość przedmiotów własności przemysłowej Współtwórca wyłącznie osoba, której udział w dokonaniu wynalazku lub innego przedmiotu własności przemysłowej miał charakter twórczy. Współtwórcom przysługują wspólnie uprawnienia twórcy.

18 Twórczość pracownicza - prawa własności przemysłowej Prawo do uzyskania praw własności przemysłowej przysługuje przedsiębiorcy, jeżeli wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy został dokonany w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy. Twórca i przedsiębiorca mogą ustalić inną zasadę np. powstanie wspólnego prawa.

19 Dokonanie wynalazku przy pomocy przedsiębiorcy W razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego przez twórcę przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może korzystać z niego we własnym zakresie.

20 Strategii zarządzania własnością intelektualną Zarządzania własnością intelektualną: Identyfikacja dóbr intelektualnych Identyfikacja podmiotów uprawnionych Strategia ochrony Komercjalizacja - audyt powstających i chronionych dóbr - audyt efektywności stosowanej strategii

21 Strategia ochrony Wybór dóbr intelektualnych (utwory, wynalazki, wzory przemysłowe, know how, etc.) Sposób ochrony: Formalny (np. ochrona patentowa) Nie wymagający formalności (np. know how) Zakres ochrony Przedmiotowy Terytorialny Czasowy Analiza korzyści i kosztów

22 Strategii zarządzania własnością intelektualną Zarządzania własnością intelektualną: Identyfikacja dóbr intelektualnych Identyfikacja podmiotów uprawnionych Strategia ochrony Komercjalizacja - audyt powstających i chronionych dóbr - audyt efektywności stosowanej strategii

23 Komercjalizacja praw własności intelektualnej W tym między innymi: Sprzedaż praw własności intelektualnej Udzielenie zgody na korzystanie z przedmiotów własności intelektualnej (licencja) Wniesienie praw własności intelektualnej jako aportu do spółki

24 Prawo autorskie i prawa pokrewne

25 Utwór Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia art. 1 ustpraut Dzieło spełnia łącznie trzy przesłanki: Wynik pracy twórczej człowieka Został ustalony Posiada cechę twórczości o indywidualnym charakterze

26 Utwór Utworami są w szczególności dzieła: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); plastyczne; fotograficzne; lutnicze; wzornictwa przemysłowego; architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; muzyczne i słowno-muzyczne; sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; audiowizualne (w tym filmowe).

27 Wyłączenia spod ochrony Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego: akty normatywne lub ich urzędowe projekty; urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole; opublikowane opisy patentowe lub ochronne; proste informacje prasowe.

28 Utwory samoistne i niesamoistne Utwory samoistne dzieła, w których nie zastosowano twórczych elementów pochodzących z utworów innego autora Dzieło inspirowane w którym twórczo przetworzono elementy dzieła inspirującego, więc o powstaniu ochrony autorsko-prawnej przesądzają już własne, indywidualne elementy nowego utworu Dzieło zależne opracowanie w utworze twórczy wkład własny autora opracowania, ale obecne również elementy twórcze dzieła macierzystego Dzieło z zapożyczeniami

29 Domena publiczna Elementy niechronione prawem autorskim (lub innymi prawami własności intelektualnej) oraz utwory, wobec których wygasły autorskie prawa majątkowe stają się częścią domeny publicznej. Producenci lub wydawcy egzemplarzy utworów literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych, niekorzystających z ochrony autorskich praw majątkowych, są obowiązani do przekazywania na rzecz Fundusz Promocji Twórczości, wpłaty wynoszącej od 5 % do 8 % wpływów brutto ze sprzedaży egzemplarzy tych utworów. Dotyczy to wydań publikowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

30 Prawo autorskie Prawa majątkowe Prawa osobiste

31 Czas ochrony Autorskie prawa osobiste trwają bezterminowo Autorskie prawa majątkowe wygasają z upływem 70 lat: od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość; w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony od daty jego ustalenia; w odniesieniu do utworu audiowizualnego od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.

32 Autorskie prawa osobiste dobra o charakterze niemajątkowym, które chronią więź twórcy z utworem nieodłącznie związane z osobą autora (nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu) powstają wraz z ochroną prawa autorskiego i trwają bezterminowo Dobra osobiste twórców dzieł naukowych lub artystycznych pozostają pod ochroną prawa cywilnego jako dobra osobiste.

33 Autorskie prawa osobiste W szczególności prawo do: autorstwa utworu; oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

34 Autorskie prawa majątkowe Cywilne prawo podmiotowe o charakterze bezwzględnym Treść tego prawa to wyłączne, skuteczne erga omnes prawo decydowania o każdej formie korzystania z utworu (prof. E. Traple) Twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu (art. 17 ustpraut) Twórca może: sam korzystać z utworu z wyłączeniem innych osób, upoważnić inne osoby do korzystania z utworu w określonym zakresie rozporządzać prawem do korzystania z utworu

35 Pola eksploatacji Ich wyodrębnienie służy ustaleniu uprawnień cząstkowych związanych z eksploatacją utworu. Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności: w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową; w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy; w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony powyżej publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym (Internet).

36 Opracowania Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

37 Plagiat Zjawisko niezdefiniowane w aktach prawnych Szeroko rozumiane naruszenie prawa do autorstwa przywłaszczenie/przypisanie sobie autorstwa całości lub części (tej która ma charakter twórczy) cudzego utworu : przejęcie elementów twórczych przypisanie sobie w stosunku do nich autorstwa przypisanie sobie autorstwa lub wprowadzenie w błąd co do autorstwa cudzego projektu wynalazczego

38 Odpowiedzialność z tytułu popełnienia plagiatu CYWILNA z tytułu naruszenia autorskich praw osobistych oraz praw majątkowych (art. 78 i 79 ust. o prawie autorskim) z tytułu naruszenia dóbr osobistych (art. 23,24 kc) KARNA z tytułu naruszenia autorskich praw osobistych (art. 115 ust. o prawie autorskim) DYSCYPLINARNA nauczycieli akademickich oraz studentów w ustawie prawo o szkolnictwie wyższym (art. 144, 126, 211 i nast.), łącznie z odebraniem tytułu zawodowego (art. 193) ust. Prawo o szkolnictwie wyższym odebranie stopnia naukowego doktora lub doktora habilitowanego - na podstawie ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (art. 29 i 29 a ust. o tytule naukowym i stopniach naukowych)

39 Organizacje zbiorowego zarządzania Organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich

40 Organizacje zbiorowego zarządzania Stowarzyszenie Polski Rynek Oprogramowania PRO Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno- Muzycznych (SAWP) Związek Polskich Artystów Plastyków (ZPAP) Związek Artystów Scen Polskich (ZASP) Stowarzyszenie Autorów ZAiKS Stowarzyszenie Twórców Ludowych Związek Producentów Audio-Video (ZPAV) Stowarzyszenie Filmowców Polskich (SFP) Związek Polskich Artystów Fotografików (ZPAF) Związek Artystów Wykonawców STOART Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych "KOPIPOL" Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP) Stowarzyszenie Aktorów Filmowych i Telewizyjnych (SAFT) Stowarzyszenie Autorów i Wydawców "Polska Książka" Stowarzyszenie Wydawców REPROPOL

41 Dozwolony użytek

42 Zakres Korzystanie z utworu w ramach dozwolonego użytku: odnosi się do konkretnych określonych w prawie przypadków nie narusza normalnego korzystania z utworu (korzystanie w ramach dozwolonego użytku nie konkuruje w zakresie ekonomicznym z eksploatacją utworu nieobjętą dozwolonym użytkiem) nie przynosi uprawnionemu nieuzasadnionego uszczerbku (nie powoduje nieusprawiedliwionego zmniejszenia dochodów) Dozwolony użytek dotyczy utworów rozpowszechnionych tzn. takich, które za zezwoleniem twórcy zostały w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie.

43 Dozwolony użytek osobisty Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

44 Dozwolony użytek osobisty - wyłączenia Wyłączone są następujące utwory: programy komputerowe elektroniczne bazy danych spełniające cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym utworu architektonicznego i architektonicznourbanistycznego w celu budowy na ich podstawie

45 Swoboda cytowania Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.

46 W celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu.

47 Biblioteki, archiwa i szkoły Biblioteki, archiwa i szkoły mogą: udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych; sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów; udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek.

48 Prawa pokrewne prawa do artystycznych wykonań prawa do fonogramów lub wideogramów prawa do nadań programów prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych

49 Podstawy prawne ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz.U nr 128 poz. 1402)

50 Dziękuję za uwagę