I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA W RADOMIU

Transkrypt

1 I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA W RADOMIU KRYTERIA OCENIANIA I WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY ŚRÓDROCZNE I ROCZNE DLA UCZNIÓW PO SZKOLE PODSTAWOWEJ Z FIZYKI ZAKRES PODSTAWOWY, ZAKRES ROZSZERZONY

2 Spis treści I. Podstawa prawna... 2 II. Prawa i obowiązki Ucznia... 2 A. Prawa Ucznia... 2 B. Obowiązki Ucznia... 3 III. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych... 3 A. Zasady sprawdzania i oceniania prac pisemnych Pisemne prace klasowe Kartkówki Pisemne prace domowe... 5 B. Zasady oceniania wypowiedzi ustnych... 6 C. Ocenianie innych form jakości i efektów pracy Ucznia Zajęcia laboratoryjne z fizyki zakres rozszerzony Aktywność D. Wagi przypisywane poszczególnym formom aktywności IV. Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny A. Poziom podstawowy B. Poziom rozszerzony V. Uwagi końcowe Str. 1

3 I. Podstawa prawna 1. Ustawa o systemie oświat z dnia 7 września 1991 r. (Dz.U ze zm.). 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz. U. poz Programy nauczania: Program nauczania fizyki w liceum i technikum Zakres podstawowy; Witold Polesiuk, Ludwik Lehman, Grzegorz Wojewoda; Wydawnictwo WSiP. Program nauczania fizyki w liceum i technikum Zakres rozszerzony; Maria Fiałkowska, Barbara Sagnowska, Jadwiga Salach; Wydawnictwo WSiP. II. Prawa i obowiązki Ucznia A. Prawa Ucznia 1. Uczniowie znają zasady oceniania z przedmiotu fizyka i zostają zapoznani z kryteriami oceniania i wymaganiami edukacyjnymi na poszczególne oceny śródroczne i roczne na początku roku szkolnego a o ewentualnych zmianach są poinformowani natychmiast po ich wprowadzeniu. 2. Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do zajęć lekcyjnych jeden (przy jednej godzinie tygodniowo) lub dwa razy w ciągu jednego okresu roku szkolnego (przy min. dwóch godzinach tygodniowo). Nieprzygotowanie zwalnia z odpowiedzi ustnej, obowiązku przedłożenia zeszytu lub pracy domowej oraz z pisania kartkówki. Zgłoszenie nieprzygotowania nie zwalnia z zapowiedzianych prac kontrolnych i sprawdzianów. 3. Nauczyciel respektuje tak zwany szczęśliwy numerek, który nie zwalnia z zapowiedzianych wcześniej sprawdzianów. 4. Oceny efektów pracy są jawne dla Ucznia. 5. Uczniowie mają prawo do zgłaszania Nauczycielowi własnych uwag i zastrzeżeń dotyczących sposobu oceniania efektów ich pracy. Str. 2

4 B. Obowiązki Ucznia 1. Posiadanie zeszytu przedmiotowego i systematyczne prowadzenie notatek. 2. Posiadanie zbioru zadań, jeśli taki zostanie określony. 3. Systematyczny i aktywny udział w zajęciach lekcyjnych. 4. Systematyczne przygotowywanie się do zajęć lekcyjnych, rzetelne przygotowywanie zadań (prac) domowych. III. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych A. Zasady sprawdzania i oceniania prac pisemnych Prace pisemne mogą mieć formę pracy klasowej lub kartkówki. 1. Pisemne prace klasowe Za sprawdzian pisemny (klasówkę, pracę klasową) uznaje się pisemną pracę kontrolną Ucznia obejmującą dowolny zakres treści przeprowadzany z całą klasą, pisany przez co najmniej jedną godzinę lekcyjną. Prace klasowe są obowiązkowe dla wszystkich uczniów. Nieobecność Ucznia na pracy klasowej oznaczana jest w dzienniku przy pomocy oceny 0. W ciągu dwóch tygodni Nauczyciel jest zobowiązany ocenić i udostępnić uczniom sprawdziany i pisemne prace kontrolne. W przypadku niedyspozycji Nauczyciela bądź ferii termin ten zostaje przesunięty o czas absencji lub okres świąt. Jeżeli z przyczyn losowych Uczeń nie może napisać pracy klasowej z całą klasą to powinien to uczynić w terminie dwutygodniowym od daty pisania pracy lub w terminie ustalonym przez Nauczyciela z uczniem. Uczeń, którego nieobecność na sprawdzianie nie była uwarunkowana dłuższą chorobą bądź ważnymi wypadkami losowymi może pisać lub zostać odpytany z zakresu danego materiału zaraz po powrocie do szkoły. Uczeń ma prawo do poprawy oceny z pracy klasowej w czasie pozalekcyjnym, w terminie dwóch tygodni od dnia oddania ocenionego sprawdzianu przez Str. 3

5 Nauczyciela. Poprawa oceny z prac klasowych jest dobrowolna. Uczeń pisze ją tylko raz. Każdą ocenę uzyskaną podczas poprawiania pracy klasowej wpisuje się do dziennika. Wszystkie oceny bieżące wykorzystywane są podczas ustalania oceny klasyfikacyjnej. Sprawdziany pisemne są zapowiadane z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem. Planowany termin sprawdzianu Nauczyciel zaznacza w terminarzu w dzienniku lekcyjnym. W ciągu tygodnia można zaplanować uczniom maksymalnie trzy sprawdziany pisemne, w ciągu dnia jeden. W przypadku zmiany terminu sprawdzianu pisemnego dokonanej na prośbę uczniów nie jest obowiązujący przepis dotyczący ilości sprawdzianów w danym tygodniu lub dniu. Nauczyciel podczas każdego sprawdzianu powinien podać uczniom punktację przewidzianą za poszczególne umiejętności, wiedzę, zadania czy polecenia oraz liczbę punktów wymaganą do otrzymania określonej oceny. Sprawdziany pisemne są punktowane, przeliczenie punktów na stopnie szkolne odbywa się według skali procentowej. Dopuszcza się zwiększenie wymagań w zależności od specyfiki sprawdzianu i zastosowanego narzędzia pomiaru wiedzy. Na koniec roku szkolnego nie przewiduje się sprawdzianu końcowego (zaliczeniowego). 2. Kartkówki Przez kartkówkę, należy rozumieć pisemną formę sprawdzania wiadomości trwającą nie dłużej niż 20 minut, obejmującą materiał z trzech ostatnich lekcji z uwzględnieniem podstawowych wiadomości z omawianego działu. Nauczyciel ma prawo do przeprowadzenia niezapowiedzianej kartkówki z pracy domowej lub materiału z ostatnich trzech lekcji. Ocena z kartkówki traktowana jest jak ocena z odpowiedzi. Oceny z kartkówek nie podlegają poprawie. Zgłoszenie nieprzygotowania na początku lekcji zwalnia z pisania kartkówki. Str. 4

6 Kartkówki są punktowane, przeliczenie punktów na stopnie szkolne odbywa się według skali procentowej. W przypadku stwierdzenia niesamodzielności na różnych formach sprawdzania wiedzy bądź plagiatu uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną bez prawa poprawy. W razie stwierdzenia odpisywania, konsekwencje (oceny niedostateczne) ponoszą obie strony. Kryteria procentowe dla prac pisemnych z punktowanymi odpowiedziami: Progi procentowe Ocena 0% - 49% niedostateczny 50% - 55% dopuszczający 56% - 74% dostateczny 75% - 90% dobry 91% - 95% bardzo dobry powyżej 95%, w tym zadania z* celujący 3. Pisemne prace domowe Prace domowe obowiązkowe i nadobowiązkowe podlegają ocenianiu. Uczeń, którego nie było na wcześniejszych lekcjach (z jakichkolwiek powodów) nie jest zwolniony z przygotowania się do lekcji czy wykonania zadania domowego. Nieodrobienie pracy domowej, brak zeszytu ćwiczeń, zeszytu przedmiotowego lub notatki z lekcji jest podstawą do ustalenia bieżącej oceny niedostatecznej z fizyki. Za wykonanie dodatkowych prac nadobowiązkowych Nauczyciel może wystawić uczniowi ocenę celującą, bardzo dobrą lub dobrą. Brak lub źle wykonana praca nadobowiązkowa nie może być podstawą do ustalenia uczniowi oceny niedostatecznej, dopuszczającej lub dostatecznej. Str. 5

7 B. Zasady oceniania wypowiedzi ustnych Nauczyciel powinien oceniać przynajmniej raz w ciągu pólrocza wypowiedź ustną Ucznia. Forma ustna obejmuje: odpowiedź przy tablicy z materiału obejmującego trzy ostatnio realizowane tematy, rozwiązanie zadania na lekcji ćwiczeniowej z bieżącego tematu, wygłoszenie krótkiego uzgodnionego z Nauczycielem referatu, aktywność na lekcji. Ocena z odpowiedzi ustnej powinna być krótko uzasadniona przez Nauczyciela. Uczeń, który popełnia rażące, merytoryczne błędy otrzymuje ocenę niedostateczną. Uczeń ma prawo do zgłoszenia nieprzygotowania jeden raz w ciągu okresu roku szkolnego, jeżeli zajęcia mają wymiar jednej godziny tygodniowo lub dwa razy w ciągu roku szkolnego, jeżeli liczba godzin w tygodniu wynosi 2 lub więcej. Uczeń zgłasza nieprzygotowanie przed rozpoczęciem lekcji, bez podania przyczyny, w formie uzgodnionej z Nauczycielem. Szczęśliwy numerek nie zwalnia z odpowiedzi ustnych Ucznia uniemożliwiającego prowadzenie lekcji. Dla odpowiedzi ustnych obowiązują następujące kryteria: Ocena Niedostateczny Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Opis Uczeń nie udziela odpowiedzi na pytania postawione przez Nauczyciela, nawet przy jego pomocy i nie opanował treści koniecznych. Uczeń przyswoił treści konieczne. Uczeń z pomocą Nauczyciela jest w stanie nadrobić braki w podstawowych umiejętnościach. Uczeń opanował wiadomości podstawowe i z niewielką pomocą Nauczyciela potrafi rozwiązać podstawowe problemy. Analizuje również proste zależności, a także próbuje porównywać, wnioskować i zajmować określone stanowisko. Uczeń przyswoił treści rozszerzające, właściwie stosuje terminologię przedmiotową, aktywnie uczestniczy w zajęciach oraz stosuje wiadomości w sytuacjach typowych wg wzorów znanych z lekcji i podręcznika, a także rozwiązuje typowe problemy z wykorzystaniem poznanych metod. Ponadto samodzielnie pracuje z podręcznikiem i materiałami źródłowymi. Uczeń opanował treści dopełniające. Uczeń potrafi samodzielnie interpretować zjawiska oraz potrafi bronić swych poglądów. Str. 6

8 Celujący Uczeń potrafi selekcjonować i hierarchizować wiadomości oraz z powodzeniem bierze udział w konkursach i olimpiadach przedmiotowych. Pod okiem Nauczyciela prowadzi też własne prace badawcze. C. Ocenianie innych form jakości i efektów pracy Ucznia 1. Zajęcia laboratoryjne z fizyki zakres rozszerzony a) Cele zajęć laboratoryjnych z fizyki: o Ugruntowanie znajomości praw fizycznych i powiązanie ich z zastosowaniami praktycznymi przez pomiar i analizę wyników. o Zapoznanie uczniów z metodami pomiarów fizycznych i przyczynami ograniczającymi dokładność pomiarów. o Nabycie umiejętności posługiwania się przyrządami pomiarowymi i poznanie zasad ich działania. o Poznanie metod opracowania wyników pomiarów oraz oceny niepewności pomiarowych. b) Organizacja i przebieg zajęć o Obecność na zajęciach w laboratorium jest obowiązkowa. o Ćwiczenia wykonywane są zgodnie z harmonogramem ustalonym przez nauczyciela prowadzącego. o Uczniowie wykonują ćwiczenia w laboratorium w grupach 3-5 osobowych. o Skład grup jest ustalany na pierwszych zajęciach i nie powinien być zmieniany w wyjątkowych sytuacjach za zgodą dyrektora szkoły. o Czas przeznaczony na wykonanie ćwiczenia wynosi 3-4 godziny lekcyjne. o Na początku zajęć prowadzący sprawdza stopień przygotowania teoretycznego uczniów do wykonywania ćwiczenia. Przygotowanie do ćwiczenia obejmuje znajomość: podstawowych praw i zjawisk fizycznych związanych z wyznaczaną wielkością fizyczną, Str. 7

9 zasad pomiarów i działania układu pomiarowego, metod obliczania niepewności pomiarowych. o Prowadzący może wystawić uczniowi ocenę cząstkową określającą stopień przygotowania teoretycznego. o W przypadku niedostatecznego przygotowania teoretycznego prowadzący może nie dopuścić ucznia (uczniów) do samodzielnego wykonywania pomiarów. W takim przypadku ćwiczenie musi być powtórzone w ramach limitu zajęć uzupełniających. o Przed przystąpieniem do ćwiczenia uczeń ma obowiązek sprawdzić zgodność zestawu przyrządów (i ewentualnie przewodów elektrycznych) z wykazem podanym w instrukcji roboczej. Wszelkie braki należy zgłaszać prowadzącemu. Korzystanie z wyposażenia innych stanowisk pomiarowych jest niedozwolone. o Uczeń nie może przystąpić do wykonywania ćwiczenia bez zgody prowadzącego zajęcia. W szczególności nie może włączać aparatury pomiarowej przed sprawdzeniem prawidłowości połączeń przez nauczyciela. o W razie stwierdzenia w czasie wykonywania pomiarów wadliwej pracy aparatury pomiarowej lub jej uszkodzenia, uczeń powinien natychmiast powiadomić prowadzącego zajęcia. o Uczeń ponosi pełną odpowiedzialność materialną za szkody wynikające z jego winy. o Po skończonych ćwiczeniach uczniowie zobowiązani są: wyłączyć zasilanie przyrządów, zwrócić pobrany sprzęt pomiarowy i materiały prowadzącemu zajęcia, uporządkować swoje stanowisko pomiarowe. c) Ocenianie zajęć laboratoryjnych o Dla uczniów biorących udział w obowiązkowych zajęciach laboratoryjnych ocena z fizyki uwzględnia również ocenę z zajęć laboratoryjnych. o Ocena z fizyki jest w takim przypadku średnią ważoną liczoną z wagą 3 dla zajęć teoretycznych i wagą 1 dla zajęć laboratoryjnych. o Każde ćwiczenie podlega odrębnemu ocenianiu. Str. 8

10 o Dopuszczenie Ucznia do wykonywania następnych ćwiczeń nie może być uwarunkowane wykonaniem i zaliczeniem poprzednich ćwiczeń. o Warunkiem uzyskania pozytywnej oceny zajęć laboratoryjnych jest zaliczenie wszystkich ćwiczeń przewidzianych harmonogramem zajęć. o Przez zaliczenie ćwiczenia rozumie się wykonanie pomiarów oraz oddanie poprawnie wykonanego, na podstawie zatwierdzonego protokołu pomiarów, sprawozdania. o W czasie zajęć w laboratorium uczniowie (w grupie) sporządzają protokoły pomiarów, które po zakończeniu pomiarów przedstawiają prowadzącemu do zatwierdzenia. Zatwierdzenie protokołu oznacza zaliczenie części pomiarowej danego ćwiczenia. Dalszemu opracowaniu podlegają wyłącznie wyniki z zatwierdzonego protokołu. o Każdy uczeń przedstawia podsumowanie ćwiczenia w formie sprawozdania według wzoru ustalonego wcześniej przez Nauczyciela. o Sprawozdanie, wraz z zatwierdzonym protokołem pomiarów uczniowie mają obowiązek przedstawić prowadzącemu do oceny na następnych zajęciach. Warunkiem koniecznym zaliczenia ćwiczenia jest oddanie poprawnie wykonanego sprawozdania. Ostateczny termin oddania poprawnie wykonanego sprawozdania wyznacza prowadzący. Sprawozdania mogą być opracowane i wydrukowane w wersji komputerowej. o Nauczyciel laboratorium wystawia każdemu uczniowi ocenę końcową z danego ćwiczenia uwzględniającą: stopień przygotowania teoretycznego, sprawność wykonania pomiarów, poprawność wykonania sprawozdania. o Oceny w jednej grupie nie muszą być jednakowe. o Ocena śródroczna (roczna) uwzględnia oceny z zajęć laboratoryjnych. o Ocena śródroczna (roczna) jest wystawiana przez nauczyciela prowadzącego zajęcia teoretyczne w porozumieniu z nauczycielem prowadzącym zajęcia laboratoryjne. o W ciągu jednego okresu roku szkolnego Uczeń ma prawo do odrabiania w ramach zajęć uzupełniających, dwóch ćwiczeń. O formie i terminach odrabiania ćwiczeń decyduje Nauczyciel. Str. 9

11 2. Aktywność Uczeń ma prawo do wykorzystania różnych form aktywności: wyszukiwanie i pozyskiwanie informacji prace projektowe; przygotowanie oraz przeprowadzenie prezentacji multimedialnych; krótkie zadania domowe i szkolne; eksperyment wykonany w domu i zaprezentowany na lekcji; krótki referat na temat ustalony z Nauczycielem; aktywność na lekcji. Aktywność może być oceniona. Propozycje dodatkowych prac oraz możliwość udziału w różnych konkursach oraz olimpiadach są podawane przez Nauczyciela na bieżąco, w trakcie trwania danego okresu roku szkolnego. D. Wagi przypisywane poszczególnym formom aktywności Poszczególnym formom aktywności przypisane są następujące wagi: Forma aktywności Waga Praca klasowa - sprawdzian 3 Odpowiedź ustna 2 Kartkówka 2 Rozwiązywanie ćwiczeń/zadań 2 Prace pisemne 2 Referat 1 Praca projektowa 2 Prezentacja 2 Doświadczenie (ćwiczenie) 1 Praca domowa 1 Aktywność 1 1. Średnia ważona: Podstawą do wystawiania oceny śródrocznej i rocznej będzie średnia ważona (SW) otrzymanych ocen (O), którym przyporządkowano wagi (W), obliczona według wzoru: SW O W i Wi i Str. 10

12 2. Przykład liczenia średniej ważonej: Uczeń otrzymał następujące oceny: - prace klasowe: 4+, 2, 2 (waga 3); - odpowiedź ustna: 5 (waga 2); - kartkówki: 4, 3 (waga 2); Średnia arytmetyczna: 3,89 - doświadczenie (ćwiczenie): 4+, 5 (waga 1); - aktywność: 5 (waga 1). Obliczenia: sumy iloczynów ( O i W i ): - prace klasowe: (4,5+2+2) 3 = 25,50 (waga 3) - odpowiedź ustna: 5 2 = 10,00 (waga 2) - kartkówki: (4 + 3) 2 = 14,00 (waga 2) - praca domowa: (4,50 + 5) 1 = 9,50 (waga 1) - aktywność: 5 1 = 5,00 (waga 1) RAZEM O i W i = 64,00 sumy wag ( Wi ): - prace klasowe: 3 (oceny) 3 = 9 (waga 3) - odpowiedź ustna: 1 (ocena) 2 = 2 (waga 2) - kartkówki: 2 (oceny) 2 = 4 (waga 2) - praca domowa: 2 (oceny) 1 = 2 (waga 1) - aktywność: 1 (ocena) 1 = 1 (waga 1) RAZEM Wi = 18 Średnia ważona SW: SW 64,00 18 Uczeń uzyskuje ocenę dostateczną 3,55 Uwaga: Przy liczeniu średniej ważonej do oceny z + dodaje się 0,5, a od oceny z odejmuje się 0,25. Przy ustalaniu oceny rocznej brana jest pod uwagę średnia ważona ze wszystkich ocen cząstkowych z pierwszego i drugiego okresu roku szkolnego. Ocena z fizyki jest w takim przypadku średnią ważoną liczoną z wagą 3 dla zajęć teoretycznych i wagą 1 dla zajęć laboratoryjnych. Zależność oceny śródrocznej i rocznej od średniej ważonej (SW) pokazuje tabela: Str. 11

13 Średnia ważona SW Ocena sśródroczna / roczna sw < 1,90 1 1,90 sw < 2,90 2 2,90 sw < 3,75 3 3,75 sw < 4,75 4 4,75 sw < 5,50 5 sw 5,50 6 Przy wystawianiu oceny rocznej brana jest pod uwagę średnia (SW), uzyskana ze wszystkich ocen z pierwszego i drugiego okresu roku szkolnego. Uczeń może otrzymać ocenę pozytywną na koniec roku, jeśli uzyskał średnią ważoną, co najmniej 1,90. Uczniowi, który otrzymał śródroczną ocenę niedostateczną i go zaliczył, przyjmuje się średnią ważoną 1,90 za pierwszy okres roku szkolnego. Ostateczną decyzję o ocenie śródrocznej i rocznej podejmuje Nauczyciel kierując się wynikami uzyskanymi przez Ucznia, całokształtem jego pracy w ciągu roku szkolnego, jego podejściem do przedmiotu oraz wywiązywaniem się z obowiązków na zajęciach (tzw. czynnik ludzki ). IV. Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Zasady ogólne: Uczeń, aby uzyskać ocenę dopuszczającą powinien opanować treści konieczne przedstawione w tabelach poniżej, ponadto uczeń powinien wykonywać łatwe zadania z pomocą nauczyciela. Aby uzyskać ocenę dostateczną, uczeń powinien opanować treści podstawowe i konieczne oraz powinien rozwiązywać proste zadania z niewielką pomocą nauczyciela. Aby uzyskać ocenę dobrą, uczeń powinien opanować treści rozszerzone, podstawowe i konieczne, powinien również rozwiązywać zadania samodzielnie, ewentualnie z niewielkim wsparciem nauczyciela. Aby otrzymać ocenę bardzo dobrą i celującą uczeń powinien opanować treści konieczne, podstawowe, rozszerzone i dopełniające przedstawione w tabelach poniżej i powinien rozwiązywać zadania samodzielnie. Str. 12

14 A. Poziom podstawowy 1. Temat według programu 2. Niepewności pomiarowe, cyfry znaczące Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Uczeń potrafi: wykonuje pomiary czasu oraz długości, wskazuje cyfry znaczące w wyniku obliczeń. 2. Opis ruchu wskazuje na rysunkach tor oraz przebytą drogę, stosuje pojęcie prędkości do opisu ruchu, odróżnia przemieszczenie od drogi. 3. Ruch zmienny stosuje pojęcie przyspieszenia do opisu ruchu, podaje przykłady ruchu przyspieszonego i opóźnionego, opisuje słownie ruch zmienny, używając pojęcia prędkości. Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Uczeń sprostał wymaganiom na niższy stopień oraz potrafi: Kinematyka oblicza średni wynik z wielu pomiarów, zapisuje wynik obliczeń z odpowiednią liczbą cyfr znaczących, określa rozdzielczość przyrządu pomiarowego. podaje przykłady ruchu jednostajnego, oblicza prędkość dla ruchu jednostajnego, odróżnia prędkość średnią od chwilowej. oblicza przyspieszenie, mając dane prędkości i czas, definiuje słownie ruch jednostajnie przyspieszony i opóźniony, analizuje jakościowo wykresy prędkości od czasu. Wymagania rozszerzone (ocena dobra) Uczeń sprostał wymaganiom na niższe stopnie oraz potrafi: szacuje niepewność pomiarową, oblicza niepewność względną, porównuje precyzję poszczególnych pomiarów. odróżnia wykresy s(t) od wykresów x(t), oblicza prędkość z nachylenia wykresu położenia od czasu, rozwiązuje zadania o średnim stopniu trudności. oblicza prędkość końcową przy zadanym przyspieszeniu, analizuje ilościowe wykresy zależności prędkości od czasu, oblicza przyspieszenie z wykresu v(t). Wymagania dopełniające (oceny bardzo dobra i celująca) Uczeń sprostał wymaganiom na niższe stopnie oraz potrafi: dobiera przyrządy stosownie do przeprowadzanych pomiarów, odróżnia błędy grube od przypadkowych, zauważa błędy systematyczne serii pomiarów. opisuje ruch ciała w różnych układach odniesienia, wyznacza prędkość względną dwóch obiektów, rozwiązuje zadania wymagające ułożenia równania i wyznaczenia niewiadomej. rozwiązuje zadania o podwyższonym stopniu trudności, rysuje wykresy prędkości i położenia od czasu przy zadanych parametrach ruchu, interpretuje nachylenie wykresu v(t) i x(t). Str. 14

15 4. Droga w ruchu jednostajnym i zmiennym odróżnia ruch jednostajny od jednostajnie zmiennego, oblicza drogę w ruchu jednostajnym. zapisuje równania poszczególnych ruchów, na podstawie opisu sytuacji potrafi nazwać poszczególne rodzaje ruchu ciał, oblicza drogę, podstawiając dane do podstawowych wzorów. z opisu sytuacji wyodrębnia potrzebne wielkości fizyczne do obliczeń, poprawnie dobiera równanie do określonych rodzajów ruchu, poprawnie interpretuje uzyskane wyniki obliczeń. rozwiązuje zadania o podwyższonym stopniu trudności, ocenia realność uzyskanych wyników obliczeń. Dynamika 5. Siły wokół nas. III zasada dynamiki 6. Siła wypadkowa. I zasada dynamiki 7. II zasada dynamiki nazywa siły w najbliższym otoczeniu, wskazuje kierunki ich działania, podaje treść III zasady dynamiki. składa siły równoległe, wyznacza wartość wypadkowej sił równoległych, podaje treść I zasady dynamiki. formułuje treść II zasady dynamiki, oblicza przyspieszenie ciała, znając siłę i masę, podaje przykłady ruchu ciał pod działaniem siły, wskazuje siłę będącą przyczyną poprawnie rysuje wektory sił, wybiera ciało, na które działa siła, na podstawie analizy opisu sytuacji, wskazuje środek masy ciała. graficznie składa siły nierównoległe, oblicza wartość wypadkowej sił działających w kierunkach prostopadłych do siebie, analizuje siły działające na ciało w spoczynku i poruszające się ruchem jednostajnym. analizuje rodzaj ruchu ciała przy zadanych siłach, oblicza przyspieszenie, korzystając z II zasady dynamiki, odróżnia siły wewnętrzne od zewnętrznych, przedstawia pary sił wynikające z III zasady dynamiki. podaje przykłady inercjalnych układów odniesienia, wnioskuje o wartościach sił na bazie I i III zasady dynamiki. korzysta z równań ruchu, aby obliczyć siłę wypadkową, mając daną siłę wypadkową, wnioskuje o siłach działających na ciało. analizuje siły działające w bardziej złożonych układach ciał, wyjaśnia mechanizm poruszania się ludzi, pojazdów itp. zaznacza na rysunkach działające siły, wyznacza wartości sił działających w układzie co najmniej dwóch ciał. rozwiązuje bardziej złożone zadania z dynamiki. Str. 15

16 ruchu. określa kierunek siły wypadkowej na podstawie opisu ruchu. 8. Opory ruchu odróżnia siłę tarcia od oporu ośrodka, wyznacza kierunek działania siły tarcia i oporu ośrodka w pisanych sytuacjach, omawia wpływ siły tarcia i oporu ośrodka na ruch ciała. omawia warunki powstawania siły tarcia, wyjaśnia mechanizm powstawania tarcia w oparciu o obraz mikroskopowy, określa, od czego zależą siła tarcia i siła oporu ośrodka. opisuje sposoby zmniejszenia lub zwiększenia siły tarcia i oporu ośrodka, oblicza wartość siły tarcia, wskazuje różnice między tarciem statycznym a kinetycznym. wnioskuje o wartości tarcia statycznego w opisanej sytuacji, rozwiązuje zadania związane z ruchem pod działaniem siły tarcia. 9. Spadanie ciał określa rodzaj ruchu ciała spadającego swobodnie (bez oporów ruchu), zapisuje wartość przyspieszenia ziemskiego, wskazuje sytuacje, w których można pominąć opór powietrza. określa, w jakiej sytuacji ruch spadającego ciała staje się jednostajny, zapisuje warunek, przy którym ciała spadają ruchem jednostajnym. omawia ruch ciała z uwzględnieniem oporu powietrza, odwołując się do II zasady dynamiki, szacuje prędkości graniczne dla różnych ciał. szacuje siłę oporu powietrza z wykresu zależności prędkości od czasu dla ciała spadającego w powietrzu, szacuje drogę przebytą ruchem przyspieszonym podczas spadania. 10. Ruch po okręgu podaje przykłady ruchu po okręgu, określa kierunek działania siły wypadkowej w ruchu po okręgu, definiuje pojęcia prędkości, okresu i promienia okręgu. określa siłę będącą siłą dośrodkową we wskazanych sytuacjach, oblicza prędkość ruchu, mając dany promień i okres obiegu, określa jakościowo zależność siły dośrodkowej od prędkości ciała, jego masy oraz promienia okręgu. oblicza wartość siły dośrodkowej, wskazuje przykłady ruchu po okręgu pod działaniem różnych sił, opisuje związki między prędkością, promieniem, okresem i częstotliwością. analizuje ruch po okręgu w sytuacjach, gdy siłą dośrodkową jest wypadkowa kilku sił. Str. 16

17 11. Siły bezwładności wskazuje w otoczeniu układy nieinercjalne, podaje kierunek działania siły bezwładności w opisywanych sytuacjach, zapisuje, od czego zależy siła bezwładności. oblicza wartość siły bezwładności w podanych sytuacjach, analizuje siły działające na ciało znajdujące się w spoczynku w układzie nieinercjalnym. odróżnia układ inercjalny od nieinercjalnego, rozwiązuje proste zadania w układzie nieinercjalnym. analizuje dane zjawisko w układzie inercjalnym i nieinercjalnym, rozwiązuje trudniejsze zadania obliczeniowe. 12. Zasady dynamiki przykłady analizuje siły działające na ciało poruszające się ruchem jednostajnym, wie, że nacisk na podłoże na równi jest mniejszy od ciężaru, opisuje związek między kątem nachylenia a przyspieszeniem ciała na równi. tłumaczy w oparciu o zasady dynamiki, dlaczego trudniej jest ruszyć ciało, niż je przesuwać, omawia warunek spoczynku ciała na równi, analizując siły. znajduje graficznie siłę wypadkową działającą na ciało znajdujące się na równi, oblicza przyspieszenie ciała na równi, wyjaśnia, dlaczego tarcie na stromych stokach jest małe. rozwiązuje zadania z równią pochyłą, wykorzystując równania ruchu i zasady dynamiki. Energia i jej przemiany 13. Zasada zachowania energii formułuje treść zasady zachowania energii, wskazuje przykłady przemian energii w procesach zachodzących w otoczeniu. omawia przemiany energetyczne procesów w przyrodzie, odróżnia układ izolowany energetycznie od nieizolowanego. wyjaśnia przebieg zjawisk, odwołując się do zasady zachowania energii. rozwiązuje zadania obliczeniowe, wyklucza hipotetyczny przebieg zjawiska, odwołując się do zasady zachowania energii. 14. Praca i moc określa, kiedy wykonywana jest praca w sensie fizycznym, definiuje pojęcie mocy. oblicza pracę, gdy znane są siła i przemieszczenie, oblicza pracę, gdy znane są czas pracy i moc urządzenia, określa, w jakich warunkach praca wykonana przez siłę wynosi zero. wiąże pracę siły zewnętrznej ze zmianą energii układu, zauważa wpływ sił oporu ruchu na zmianę energii ciała. rozwiązuje zadania rachunkowe, wyznacza siłę działającą na ciało na podstawie analizy przemian energetycznych. Str. 17

18 15. Energia grawitacji i energia kinetyczna wskazuje przykłady, w których ciała mają energię kinetyczną i energię potencjalną grawitacji, podaje, od czego zależy energia kinetyczna i energia potencjalna grawitacji. oblicza energię kinetyczną i energię potencjalną grawitacji w prostych przykładach. oblicza pracę siły wykonaną przez siłę jako zmianę energii układu. rozwiązuje bardziej złożone zadania obliczeniowe. 16. Zasada zachowania energii mechanicznej formułuje zasadę zachowania energii mechanicznej, opisuje, w jakich warunkach energia mechaniczna jest zachowana, podaje przykłady zjawisk, w których zachowana jest energia mechaniczna. omawia rzuty z punktu widzenia energii mechanicznej, oblicza energię mechaniczną ciała w zadanej sytuacji. stosuje zasadę zachowania energii do rozwiązania prostych zadań obliczeniowych. rozwiązuje bardziej złożone zadania obliczeniowe. 17. Energia sprężystości klasyfikuje ciała ze względu na własności sprężyste, podaje przykłady ciał mających energię potencjalną sprężystości. określa zależność siły sprężystości od odkształcenia, podaje przykłady przemian energetycznych z udziałem energii potencjalnej sprężystości, oblicza siłę sprężystości i energię potencjalną sprężystości, podaje przykłady obiektów mających energię sprężystości mimo braku widocznego odkształcenia. rozwiązuje zadania, korzystając z zasady zachowania energii mechanicznej. podaje zastosowania energii potencjalnej sprężystości. 18. Energia mechaniczna w sporcie wskazuje dyscypliny sportowe, w których osiągi notowane są jako pomiar fizyczny. omawia przemiany energetyczne w wybranych dyscyplinach sportowych, szacuje osiągi sportowców w oparciu o zasadę zachowania energii. wyjaśnia rolę rozbiegu w różnych dyscyplinach sportowych. wskazuje rodzaje aktywności wymagającej dużej mocy oraz dużej energii. Str. 18

19 Grawitacja i astronomia 19. Układ Słoneczny 20. Prawo grawitacji 21. Satelity. Prędkość orbitalna 22. Wyznaczanie mas planet i gwiazd opisuje budowę Układu Słonecznego, określa następstwa ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi. formułuje prawo grawitacji (prawo powszechnego ciążenia), określa siłę grawitacji jako przyczynę krążenia planet wokół Słońca oraz księżyców wokół planet. podaje definicję satelity, określa siłę grawitacji jako przyczynę krążenia satelitów wokół planet, odróżnia satelity naturalne i sztuczne, opisuje niektóre zastosowania sztucznych satelitów. wyjaśnia, dlaczego Ziemia krąży wokół Słońca, a nie odwrotnie, odwołując się do mas obu ciał. podaje kolejność planet od Słońca, określa, co to są komety i meteoryty, opisuje cechy planet karłowatych. oblicza siłę grawitacji dla danych mas znajdujących się w podanej odległości od siebie, wiąże siłę grawitacji z siłą ciężkości. oblicza prędkość orbitalną satelitów, opisuje warunki krążenia satelitów geostacjonarnych. oblicza masę ciała centralnego, korzystając ze wzoru na prędkość orbitalną. opisuje mechanizm powstawania warkocza komety i jego kierunku, opisuje znaczenie badania meteorytów dla astronomii. oblicza przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni ciał niebieskich, oblicza masę Ziemi. wyprowadza wzór na prędkość orbitalną satelity, porównuje prędkości i okresy obiegu satelitów na różnych orbitach. wyprowadza wzór na obliczenie mas ciał niebieskich z prawa grawitacji, oblicza masę planety mającej satelitę, oblicza masę, korzystając z wartości przyspieszenia grawitacyjnego na powierzchni planety. opisuje miejsca, w których na niebie należy szukać planet, wyjaśnia ruch planet na tle gwiazd. rozwiązuje zadania o podwyższonym stopniu trudności. oblicza wysokość satelitów geostacjonarnych, wyprowadza związek między okresem obiegu a promieniem orbity satelitów. oblicza masy składników układów podwójnych krążących wokół środka masy. Str. 19

20 23. Nieważkość i przeciążenie 24. Budowa Wszechświata 25. Ewolucja Wszechświata wskazuje sytuacje, w których występuje stan nieważkości i przeciążenia, opisuje różnice między stanem normalnym a nieważkością i przeciążeniem. odróżnia astronomię od astrologii, określa, czym są gwiazdy, podaje definicję roku świetlnego jako jednostki odległości. wyjaśnia, że sfera niebieska wykonuje obrót w ciągu 1 doby i zna tego przyczynę. opisuje podstawowe fakty dotyczące powstania i ewolucji Wszechświata (moment powstania Wielki Wybuch, ciągłe rozszerzanie się). wyjaśnia stan nieważkości i przeciążenia, odwołując się do siły bezwładności, wymienia skutki zdrowotne przebywania w stanie nieważkości i przeciążenia, określa miarę przeciążenia. opisuje, czym są gwiazdozbiory, opisuje, czym jest galaktyka, opisuje różnicę między galaktyką a mgławicą. podaje treść prawa Hubble a, podaje dowody obserwacyjne rozszerzania się przestrzeni. oblicza przeciążenie w określonych sytuacjach. wie, czym jest zodiak, przelicza lata świetlne na kilometry i jednostki astronomiczne. oblicza odległości do galaktyk i prędkości ucieczki, korzystając z prawa Hubble a, opisuje fakt istnienia ciemnej materii i ciemniej energii. wyjaśnia stan nieważkości i przeciążenia z punktu widzenia układu nieinercjalnego oraz układu inercjalnego. wyjaśnia ruch Słońca i planet na tle gwiazd. opisuje fakty obserwacyjne potwierdzające istnienie ciemnej materii, wiąże stałą Hubble a z wiekiem Wszechświata. Str. 20

21 Klasa 1 B. Poziom rozszerzony Temat według programu 1. Elementy działań na wektorach 2 3. Pojęcia i wielkości fizyczne opisujące ruch, cz. I Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Uczeń potrafi: podać przykłady wielkości fizycznych skalarnych i wektorowych, wymienić cechy wektora, zilustrować przykładem każdą z cech wektora, dodawać wektory, odjąć wektor od wektora, pomnożyć i podzielić wektor przez liczbę poprawnie posługiwać się pojęciami: droga, położenie, szybkość średnia i chwilowa, przemieszczenie, prędkość średnia i chwilowa, narysować wektor położenia ciała w układzie współrzędnych, narysować wektor przemieszczenia ciała w układzie Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Uczeń sprostał wymaganiom na niższy stopień oraz potrafi: Dział 1. Opis ruchu postępowego rozłożyć wektor na składowe o dowolnych kierunkach podać warunki, przy których wartość przemieszczenia jest równa przebytej drodze, wykazać, że wektor przemieszczenia nie zależy od wyboru układu współrzędnych Wymagania rozszerzone (ocena dobra) Uczeń sprostał wymaganiom na niższe stopnie oraz potrafi: obliczyć współrzędne wektora w dowolnym układzie współrzędnych przeprowadzić rozumowanie prowadzące do wniosku, że prędkość chwilowa jest styczna do toru w punkcie, w którym znajduje się ciało w danej chwili, wyjaśnić różnicę między średnią wartością prędkości i wartością prędkości średniej Wymagania dopełniające (oceny bardzo dobra i celująca) Uczeń sprostał wymaganiom na niższe stopnie oraz potrafi: wykorzystać w pełni wiedzę podręcznikową w zakresie działań na wektorach do rozwiązywania problemów, rozwiązać wszystkie zadania z podręcznika dotyczące działań na wektorach, wyszukać w różnych źródłach i zaprezentować problemy dotyczące działań na wektorach wypowiadać się na temat wprowadzonych wielkości fizycznych precyzyjnym językiem fizyki, rozwiązać zadania z podręcznika i inne, o podwyższonym stopniu trudności, wskazane przez nauczyciela Str. 21

22 4 5. Pojęcia i wielkości fizyczne opisujące ruch, cz. II 6. Ruch jednostajny prostoliniowy Ruch jednostajnie zmienny prostoliniowy. Wyznaczanie wartości przyspieszenia w ruchu jednostajnie przyspieszonym współrzędnych, odróżnić zmianę położenia od przebytej drogi podać i objaśnić wzór na wartość przyspieszenia średniego, objaśnić, co to znaczy, że ciało porusza się po okręgu ruchem jednostajnym zdefiniować ruch prostoliniowy jednostajny, obliczać szybkość, drogę i czas w ruchu prostoliniowym jednostajnym podać przykłady ruchu przyspieszonego i opóźnionego, obliczyć drogę przebytą w czasie t ruchem jednostajnie przyspieszonym i opóźnionym, obliczać szybkość chwilową w ruchach jednostajnie przyspieszonych i opóźnionych, aktywnie uczestniczyć w wykonywaniu doświadczenia, sformułować wynik doświadczenia posługiwać się pojęciami: przyspieszenie średnie i chwilowe, zapisać i objaśnić wzór na wartość przyspieszenia dośrodkowego sporządzać wykres zależności s (t) i v (t) dla ruchu jednostajnego, odczytywać z wykresu wielkości fizyczne, objaśnić różnicę między wykresem zależności drogi od czasu i współrzędnej położenia od czasu objaśnić, co to znaczy, że ciało porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym i jednostajnie opóźnionym po prostej, porównać zwroty wektorów prędkości i przyspieszenia w ruchu po prostej i stwierdzić, że w przypadku ruchu przyspieszonego wektory v i a mają zgodne, a w przypadku ruchu opóźnionego mają przeciwne zwroty, wpisywać wyniki pomiarów do skonstruować wektor przyspieszenia w ruchu prostoliniowym przyspieszonym i opóźnionym oraz w ruchu krzywoliniowym wyprowadzić i zinterpretować wzory przedstawiające zależności od czasu współrzędnej położenia i prędkości dla ruchów jednostajnych, rozwiązywać typowe zadania dotyczące ruchu jednostajnego wyprowadzić i zinterpretować wzory przedstawiające zależności od czasu: współrzędnych położenia, prędkości i przyspieszenia dla ruchów jednostajnie zmiennych po prostej, sporządzać wykresy tych zależności, rozwiązywać typowe zadania dotyczące składania ruchów, z pomocą nauczyciela przeprowadzić analizę wyprowadzić wzór na wartość przyspieszenia dośrodkowego, przeprowadzić dyskusję problemu przyspieszenia w ruchach zmiennych krzywoliniowych sporządzać wykresy zależności od czasu współrzędnej położenia i prędkości dla ruchów jednostajnych, zinterpretować pole powierzchni odpowiedniej figury na wykresie (t) v x jako drogę w dowolnym ruchu rozwiązywać nietypowe zadania dotyczące ruchów jednostajnie zmiennych, samodzielnie przeprowadzić analizę niepewności pomiarowych i skomentować jej wynik Str. 22

23 zaprojektowanej w podręczniku tabeli i wykonywać obliczenia niepewności pomiarowych Przykłady opisu ruchów zmiennych powtórzyć przeprowadzone na lekcjach rozumowania związane z opisem ruchów zmiennych rozwiązywać nowe, typowe zadania dotyczące ruchów zmiennych rozwiązywać nowe, nietypowe zadania dotyczące ruchów zmiennych Względność ruchu wyjaśnić pojęcie układu odniesienia, wyjaśnić, co to znaczy, że spoczynek i ruch są względne wyjaśnić, jakie układy odniesienia traktujemy jako inercjalne, wyjaśnić pojęcie czasu absolutnego, stosować prawa składania i rozkładania wektorów do składania ruchów podać związki między współrzędnymi położenia ciała w układach poruszających się względem siebie ruchem jednostajnym, podać związek między prędkościami ciała w poruszających się względem siebie układach inercjalnych, nazwać powyższe związki transformacją Galileusza i podać warunki jej stosowalności, podać związek między przyspieszeniami w układach inercjalnych, zmieniać układ odniesienia i opisywać ruch z punktu widzenia obserwatorów w każdym z tych układów wyprowadzić na przykładzie związki między współrzędnymi położenia ciała w układach poruszających się względem siebie ruchem jednostajnym, wyprowadzić związek między prędkościami ciała w poruszających się względem siebie układach inercjalnych, przytoczyć i objaśnić zasadę względności ruchu Galileusza, podać warunki jej stosowalności, rozwiązywać trudniejsze problemy dotyczące składania ruchów Opis ruchu w dwóch wymiarach, cz. I opisać rzut poziomy jako ruch złożony ze spadania swobodnego i ruchu jednostajnego w kierunku poziomym, objaśnić wzory opisujące rzut poziomy, przekształcać wzory na wysokość i zasięg rzutu poziomego w celu obliczania wskazanej wielkości fizycznej, posługiwać się pojęciem szybkości kątowej, obliczyć wartość prędkości chwilowej ciała rzuconego poziomo i ustalić jej kierunek, wyprowadzić związek między szybkością liniową i kątową, przekształcać wzór na wartość rozwiązywać nietypowe zadania dotyczące rzutu poziomego, zaproponować i wykonać doświadczenie pokazujące, że czas spadania ciała rzuconego poziomo z pewnej wysokości jest równy Str. 23

24 *18. Opis ruchu w dwóch wymiarach, cz. II Zasady dynamiki Newtona wyrazić szybkość liniową przez okres ruchu i częstotliwość wymienić rodzaje oddziaływań występujące w przyrodzie, podać jakościowe przykłady zastosowania zasad dynamiki Newtona, rysować siły wzajemnego oddziaływania ciał stosować miarę łukową kąta, zapisać związek między szybkością liniową i kątową Dział 2. Siła jako przyczyna zmian ruchu objaśnić stwierdzenia: - Siła jest miarą oddziaływania. - O zachowaniu ciała decyduje zawsze siła wypadkowa wszystkich sił działających na to ciało., w oddziaływaniach bezpośrednich wskazać źródło siły i przedmiot jej działania, wypowiedzieć treść zasad dynamiki, przekształcać wzór wyrażający drugą zasadę dynamiki i obliczać każdą z występujących w nim wielkości fizycznych, przyspieszenia dośrodkowego i zapisać różne postacie tego wzoru, rozwiązywać zadania dotyczące rzutu poziomego, rozwiązywać problemy dotyczące ruchu jednostajnego po okręgu opisać rzut ukośny jako ruch, w którym nadajemy ciału prędkość skierowaną pod pewnym kątem do poziomu wyjaśnić pojęcie układ inercjalny i pierwszą zasadę dynamiki jako postulat istnienia takiego układu, w przypadku kilku sił działających na ciało zapisać drugą zasadę dynamiki w postaci równania wektorowego i przekształcić je w układ równań skalarnych w obranym układzie współrzędnych, rozwiązywać typowe zadania wymagające stosowania zasad dynamiki, np. zamieszczone czasowi spadania swobodnego z tej wysokości, rozwiązywać problemy dotyczące ruchu niejednostajnego po okręgu rozłożyć rzut ukośny na dwa ruchy składowe i wyprowadzić równanie toru oraz wzory na wysokość i zasięg rzutu, rozwiązywać zadania dotyczące rzutu ukośnego na podstawie wartości siły wypadkowej (stała, zmienna) i jej zwrotu w stosunku do prędkości ciała ocenić rodzaj ruchu wykonywanego przez ciało, swobodnie operować zdobytą wiedzą na temat zasad dynamiki, używając precyzyjnego języka fizyki, rozwiązywać problemy o wysokim stopniu trudności Str. 24

25 22. Siła a zmiana pędu ciała Zasada zachowania pędu dla układu ciał zapisać wzorem i objaśnić pojęcie pędu, odpowiedzieć na pytanie: Kiedy pęd ciała nie ulega zmianie? odpowiedzieć na pytania: - Co nazywamy układem ciał? - Jak definiujemy pęd układu ciał? - W jakim punkcie go zaczepiamy? - Jaki warunek musi być spełniony, by pęd układu ciał nie zmieniał się? 26. Tarcie rozróżnić pojęcia siły tarcia statycznego i kinetycznego, zapisać wzór na wartość siły tarcia, rozróżnić sytuacje, w których we wzorze występuje współczynnik tarcia statycznego lub kinetycznego 27. Wyznaczanie współczynników tarcia statycznego aktywnie uczestniczyć w wykonywaniu doświadczenia znajdować graficznie wypadkową sił działających na ciało na podstawie definicji przyspieszenia i drugiej zasady dynamiki wyprowadzić wzór wiążący zmianę pędu z wypadkową siłą działającą na ciało i czasem jej działania, czyli inną postać drugiej zasady dynamiki obliczyć położenie środka masy układu dwóch ciał, wyznaczyć doświadczalnie położenie środka masy figury płaskiej, zapisać wzorem i objaśnić zasadę zachowania pędu dla układu ciał zdefiniować współczynniki tarcia statycznego i kinetycznego, omówić rolę tarcia na wybranych przykładach, sporządzić i objaśnić wykres zależności wartości siły tarcia od wartości siły działającej równolegle do stykających się powierzchni dwóch ciał opisać ruch ciała z tarciem po równi pochyłej, wpisywać wyniki pomiarów do w podręczniku w Przykładach zastosowań zasad dynamiki na przykładach znajdować zmianę pędu jako różnicę pędu końcowego i początkowego, analizować związek mv Ft i wyciągnąć wniosek w postaci zasady zachowania pędu ciała podać uogólniony wzór na położenie środka masy n ciał i go objaśnić, graficznie znajdować pęd układu ciał, zastosować zasadę zachowania pędu w typowych zadaniach rozwiązywać typowe zadania z dynamiki, w których uwzględnia się siły tarcia posuwistego, np. rozwiązane w podręczniku lub podobne podać cele doświadczenia i opisać sposób jego wykonania, z pomocą nauczyciela uzasadnić konieczność korzystania z innej postaci drugiej zasady dynamiki w przypadku, gdy zmienia się masa ciała, na które działa siła posługiwać się precyzyjnym językiem fizyki i samodzielnie przeprowadzić rozumowanie prowadzące do sformułowania zasady zachowania pędu dla układu ciał, rozwiązywać zadania o podwyższonym stopniu trudności rozwiązywać trudne zadania z dynamiki, w których uwzględnia się siły tarcia, z dostępnych zbiorów zadań samodzielnie przeprowadzić analizę niepewności pomiarowych i skomentować jej wynik Str. 25

26 i kinetycznego Siły w ruchu po okręgu 30. Badanie ruchu jednostajnego po okręgu Opis ruchu w układach nieinercjalnych 34. Iloczyn skalarny dwóch wektorów wskazać działanie siły dośrodkowej o stałej wartości jako warunku ruchu ciała po okręgu ze stałą szybkością, podać przykłady siły dośrodkowej o różnej naturze aktywnie uczestniczyć w wykonywaniu doświadczenia, sformułować wnioski z doświadczenia wyjaśnić, co to znaczy, że układ odniesienia jest nieinercjalny, wykazać na przykładzie, że w układzie nieinercjalnym zasady dynamiki się nie stosują Praca i moc napisać i objaśnić skalarny wzór na pracę stałej siły działającej pod stałym kątem do kierunku tabeli zaprojektowanej w podręczniku i wykonywać obliczenia podać i objaśnić kilka postaci wzoru na wartość siły dośrodkowej wpisywać wyniki pomiarów do tabeli zaprojektowanej w podręczniku i wykonywać obliczenia na przykładzie przeprowadzić rozumowanie uzasadniające konieczność wprowadzenia siły bezwładności do opisu ruchu w układzie nieinercjalnym, zademonstrować działanie siły bezwładności, podać wzór na wartość siły bezwładności i go objaśnić Dział 3. Praca, moc, energia mechaniczna zapisać wzór na iloczyn skalarny dwóch wektorów i podać jego podstawowe własności podać jednostki pochodne pracy i mocy oraz ich związki z jednostkami podstawowymi, przeprowadzić analizę niepewności pomiarowych rozwiązywać typowe zadania z zastosowaniem zasad dynamiki do ruchu po okręgu, np. rozwiązane w podręczniku lub podobne podać cele doświadczenia i opisać sposób jego wykonania, z pomocą nauczyciela przeprowadzić analizę niepewności pomiarowych rozwiązywać typowe zadania z dynamiki w układzie nieinercjalnym, np. rozwiązane w podręczniku lub podobne korzystać z iloczynu skalarnego dwóch wektorów skierowanych pod dowolnym kątem przeprowadzić rozumowanie konieczne do obliczenia pracy siły zmiennej, rozwiązywać problemy, w których na ciało oprócz siły normalnej do toru ruchu działa również siła styczna, samodzielnie rozwiązywać zadania o podwyższonym stopniu trudności samodzielnie przeprowadzić analizę niepewności pomiarowych i skomentować jej wynik samodzielnie rozwiązywać trudniejsze problemy dynamiczne zarówno w układzie inercjalnym, jak i nieinercjalnym rozwiązywać zadania dotyczące obliczania pracy i mocy o podwyższonym stopniu trudności, Str. 26

27 Rodzaje energii mechanicznej Zasada zachowania energii mechanicznej przemieszczenia, podać jednostkę pracy 1 J i sposób jej wprowadzenia, podać definicję mocy średniej i zapisać ją wzorem, podać jednostkę mocy 1 W i sposób jej wprowadzenia obliczać energię potencjalną grawitacyjną ciała w pobliżu Ziemi za pomocą wzoru E mgh p, obliczać energię kinetyczną ciała za pomocą wzoru mv Ek 2 podać przykłady zjawisk, w których zasada zachowania energii mechanicznej jest spełniona i w których nie jest spełniona 2 podać wzory na moc średnią i chwilową z użyciem prędkości średniej i prędkości chwilowej, przekształcać wzory i wykonywać proste obliczenia wyjaśnić pojęcia: siła wewnętrzna i zewnętrzna w układzie ciał, podać warunek, po spełnieniu którego układ może wykonać pracę, podać definicje energii mechanicznej, potencjalnej i kinetycznej wyrażone poprzez ich zmiany, na podstawie definicji energii kinetycznej wyprowadzić wzór, za pomocą którego obliczamy tę energię wypowiedzieć zasadę zachowania energii mechanicznej i podać warunki, w których jest spełniona, przytoczyć samodzielnie opisane w podręczniku przykłady, w których wykorzystuje się zasadę zachowania energii mechanicznej w celu obliczenia pewnej wielkości fizycznej, opisać sposób postępowania obliczać pracę siły zmiennej na podstawie wykresu F(x), obliczać pracę wykonaną przez urządzenie, którego moc zmienia się z upływem czasu wyjaśnić, po czym poznajemy, że zmienia się energia potencjalna układu ciał, a po czym, że zmienia się energia kinetyczna z pomocą nauczyciela przeprowadzić rozumowanie prowadzące do sformułowania zasady zachowania energii mechanicznej, rozwiązywać typowe zadania wymagające wykorzystania zasady zachowania energii lub związku zmian energii z wykonywaną pracą np. z wykorzystaniem zasad dynamiki obliczyć pracę siły zewnętrznej i pracę siły grawitacyjnej przy zmianie odległości ciała od Ziemi oraz przedyskutować znak każdej z nich samodzielnie przeprowadzić rozumowanie prowadzące do sformułowania zasady zachowania energii mechanicznej dla układu dwóch ciał, wyjaśnić, co to znaczy, że pewne siły są zachowawcze, rozwiązywać nietypowe i trudne zadania, w których energia mechaniczna ulega zmianie Str. 27

28 41. Zderzenia ciał podać przykłady zderzeń sprężystych i niesprężystych 42. Badanie zderzeń dwóch ciał i wyznaczanie masy jednego z nich 43. Sprawność urządzeń mechanicznych 44. Ciśnienie hydrostatyczne. Prawo Pascala aktywnie uczestniczyć w wykonywaniu pomiarów, sformułować wnioski z doświadczenia wyjaśnić, o czym informuje nas wielkość fizyczna zwana sprawnością urządzenia podać definicję ciśnienia i jego jednostkę, wyjaśnić pojęcia: ciśnienie atmosferyczne i ciśnienie hydrostatyczne oraz posługiwać się tymi pojęciami, w przypadkach, gdy w rozważanym problemie energia mechaniczna nie jest zachowana zapisać i objaśnić zasady zachowania energii i pędu dla zderzeń doskonale sprężystych, zapisać i objaśnić zasadę zachowania pędu dla zderzeń doskonale niesprężystych zapisywać wyniki w tabeli, wykonywać obliczenia szukanych wielkości z wykorzystaniem wzorów zamieszczonych w opisie doświadczenia podać i objaśnić definicję sprawności urządzenia, stosować definicję sprawności do rozwiązywania prostych zadań Dział 4. Zjawiska hydrostatyczne wyprowadzić i objaśnić wzór informujący, od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne, omówić zastosowania prawa Pascala przeanalizować zderzenie doskonale sprężyste centralne dwu kulek, poruszających się z prędkościami o jednakowych kierunkach i zwrotach, i obliczyć współrzędne prędkości obu kulek po zderzeniu sformułować cele doświadczenia, wykonywać kolejne czynności wymienione w opisie doświadczenia, z pomocą nauczyciela przeprowadzić analizę niepewności pomiarowych przeprowadzić rozumowanie wyjaśniające sposób obliczania sprawności równi pochyłej i bloku nieruchomego wyjaśnić, na czym polega paradoks hydrostatyczny, sformułować i objaśnić prawo Pascala przeanalizować i obliczyć współrzędne prędkości dwu kulek po zderzeniu sprężystym centralnym w przypadku, gdy masy kulek są jednakowe i gdy pierwsza ma o wiele większą masę od drugiej samodzielnie przestudiować opis doświadczenia zamieszczony w podręczniku i precyzyjnie go przedstawić na lekcji, samodzielnie przeprowadzić analizę niepewności pomiarowych i skomentować jej wynik przeprowadzić rozumowanie ukazujące sposób obliczania sprawności układu urządzeń, rozwiązywać zadania o podwyższonym stopniu trudności wykorzystać i prezentować wiedzę o urządzeniach hydraulicznych i pneumatycznych, pochodzącą z różnych źródeł Str. 28