BADANIA NAD SKŁADEM GATUNKOWYM ROZTOCZY W ZASIEDLONYCH ULACH PSZCZELICH. Chmielewski WSTĘP

Transkrypt

1 PSZCZELNCZE ZESZYTY NAUKOWE ROK XV, NR 1-2 WRZESEŃ 1971 BADANA NAD SKŁADEM GATUNKOWYM ROZTOCZY W ZASEDLONYCH ULACH PSZCZELCH W PRZECHOWALNACH MODU Wit Chmielewski nstytut Ochrony Roślin - Poznań WSTĘP Gniazda owadów społecznych, zwłaszcza błonkówek pszczołowatych, są siedliskiem licznej fauny towarzyszącej. Przedstawiciele tej fauny, a szczególnie roztocza mogą występować tam w bardzo dużym nasileniu a ich liczebność często wielokrotnie przewyższa liczebność gospodarzy. Zjawisko to można obserwować również w ulach zasiedlonych przez pszczołę miodną (Apis metliiera L.). Warunki panujące w zamieszkałych przez pszczoły ulach, a przede wszystkim podwyższona wilgotność względna powietrza, temperatura i obfitość pokarmu, sprzyjają intensywnemu rozmnażaniu się roztoczy. Akarofauna gniazd pszczelich nie została dotychczas dokładnie poznana. W literaturze akarologicznej i pszczelarskiej odczuwa się również brak danych na temat powiązań roztoczy z gospodarzem. Zagadnienia te w przypadku tak pożytecznych i użytkowych owadów jakimi są pszczoły wydają się szczególnie ważne i interesujące z punktu widzenia pszczelarstwa i przechowalnictwa produktów spożywczych, a zwłaszcza miodu naturalnego. Występowanie bowiem roztoczy w ulach może mieć nie tylko znaczenie sanitarno-higieniczne dla pszczół, lecz także może wpływać na porażenie miodu pszczelego przez niektóre szkodliwe gatunki roztoczy przechowalnianych. Przeprowadzone w nstytucie Ochrony Roślin w Poznaniu badania miały na celu poznanie składu gatunkowego i nasilenia występowania akarofauny w ulach, a także ocenę stanu higieniczno-sanitarnego przechowywanego miodu naturalnego pod kątem występowania w nim roztoczy magazynowych. Wyniki tych badań przedstawione są w niniejszej pracy. 69

2 PRZEGLĄD LTERATURY Dane w literaturze akarologicznej dotyczącej roztoczy związanych z pszczołami są stosunkowo skromne. W literaturze pszczelarskiej najwięcej publikacji z tego zakresu poświęconych jest świdraczkowi pszczelemu (Acarapis woodie Rennie) - sprawcy choroby roztoczowej pszczół. Gatunek ten wzbudził duże zainteresowanie w wielu krajach, w tym również i w Polsce, gdzie dzięki badaniom Kirkora został bliżej poznany. A. woodie był przedmiotem badań naukowych i zainteresowania praktyków, wynikiem czego są liczne dane w publikacjach naukowych i podręcznikowych (K o- z i k o w s k i, 1950; T o u m a n o f f, 1951; Kir kor, 1953; K o s t e c k i, 1961). Natomiast jeżeli chodzi o inne gatunki roztoczy związane z pszczołami, to dane na ich temat w literaturze są nieliczne 'i w większości przypadków mają jedynie charakter wzmianek (M i c h a e l, ; Zachvatkin, 1941; Toumanoff, 1951; Tiirk, 1957; Hughes, 1961; A n o n i m, 1966). W Polsce, poza publikacją R o l n i k a i S z m i d t a (1959), gdzie autorzy ci przy okazji badań nad entomofauną pasieki doświadczalnej zwrócili również uwagę na występowanie roztoczy w ulach, brak było danych z tego zakresu. Ostatnio ukazały się publikacje autora (C h m i e l e w s k i, 1970a, 1970b), dotyczące Carpoglyphus lactis (L.) - gatunku występującego w ulach pszczelich i w przechowalniach miodu naturalnego a także w magazynach innych artykułów spożywczych. MATERAŁ METODYKA Materiałem do badań były zmiotki z uli pszczelich, uzyskiwane w czasie wiosennego przeglądu pasiek oraz próbki miodu naturalnego pochodzące z przechowalni i magazynów. Próbki miodu pszczelego pobierano z magazynów Okręgowej Spółdzielni Pszczelarskiej w Poznaniu, oraz ze sklepów pszczelarskich i spożywczych. Zmiotki otrzymywano z pasiek doświadczalnych z Zakładu Pszczelarstwa Katedry Entomologii i z Katedry Ochrony Lasu Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu, z Zakładu Pszczelarstwa Katedry Ogrodnictwa Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie oraz z pasiek prywatnych, należących do indywidualnych hodowców pszczół. Próbki zmiotków ważące po 5-25 dkg przesiewano na sitach o średnicy oczek ::. mm, a uzyskany w ten sposób przesiew analizowano pod mikroskopem stereoskopowym wybierając z niego roztocze. Ważące 5-50 dkg próbki miodu przeglądano w całości na obecność roztoczy również przy użyciu binokularu. Wybrane z próbek roztocze liczono, ustalając stopień porażenia substratu według następującej skali: stopień porażenia roztoczy w przeliczeniu na 1 kg substratu, stopień roztoczy w 1 kg substratu i stopień porażenia - ponad 40 roztoczy w przeliczę- 70

3 ł ł niu na 1 kg substratu. Roztocze preparowano metodą Faurea-Berlese, po czym określano ich przynależność gatunkową pod mikroskopem kontrastowe-fazowym, przy pomocy dostępnych opisów i kluczy (Z a c h vat k i n, 1941;?'-esbitt, 1945; Tiirk, Tiirk, 1957; Robertson, 1959; H u g h c s, 1961; G r i f f i t h s, 1964). Następnie ustalano nasilenie występowania poszczególnych gatunków. Badania prowadzone były w nstytucie Ochrony Roślin w Poznaniu w latach :J?O. WYNK BADAŃ WYSTĘPOW ANE ROZTOCZY W ULACH PSZCZELCH W wyniku analizy zmiotków pochodzących z 238 uli zamieszkałych przez pszczoły, w 236 próbach stwierdzono obecność roztoczy, co stanowi 99,2 % ogólnej liczby prób przebadanych (tab. 1). We wszystkich 15 pasiekach, z których pochodziły próby, stwierdzono występowanie roztoczy. Liczebność roztoczy wahała się w granicach od kilku osobników do kilkuset, a nawet do kilku tysięcy w jednej próbie. Jedynie w 2 próbach analizy nie wykazywały obecności roztoczy, co było prawdopodobnie związane z nadmiernym ich wysuszeniem przed dostarczeniem ich do badań. Prób słabo zasiedlonych przez roztocze, to jest porażonych w i stopniu, było stosunkowa mało; bo stanowiły one w sumie zaledwie 9,7% wszystkich przebadanych prób. Większość, bo 89,5 % prób zmiotków, była porażona w stopniu (tab. 1). W takich przypadkach liczebność roztoczy w szacunkowym przeliczeniu na jeden ul pszczeli sięgała liczby rzędu wielu tysięcy osobników, a obecność ich stwierdzić można było niekiedy nawet gołym okiem, gdyż zmiotki stanowiły poruszającą się masę. Tabela l 'Wyniki anal izy prób zmiotków z uli pszczelich i magazynowanego miodu naturalnego na obecność roztoczy Substrat Liczba prób Stopień porażenia ++ zbadanych Liczba 'X Liczba Oj o Liczba! % Liczba 10 J % prób prób prób prob Zmiotk z uli pszczelich ,0 16 6, J, ,2! Miód naturalny ,5 11 8,0 13 9, ,9 ł ł 71

4 Stwierdzono w ulach pszczelich występowanie 19 gatunków roztoczy. z czego prawie połowa nie była dotychczas notowana w gniazdach pszczół (tab. 2). Zdecydowanie naj liczniej i najczęściej spotykanym gatunkiem w ulach pszczelich był roztoczek domowy - Glycyphagus domesticus (D e G e e r) (ryc. 1), który wystąpi! wokoło 77 % wszystkich przebadanych uli. Następnie naj liczniej i najczęściej reprezentowane były w kolejnosci: rozkruszek mączny - Acarus siro (L.) (w 40,8 % przebadanych uli), rozkruszek drobny - Tyrophagus putrescentiae (Schrank) (20,6 %) (ryc. 2), roztoczek owłosiony - Glycyphagus tiestructor (Schrank) (19,3 %), rozkruszek wydłużony - T'uropnaqus longior (Gervais) (19,3 f\) i roztoczek su- E'zowy - Carpoglyphus lactis (L.) (18,5 % prób porażonych (ryc. 3). W nieco mniejszym nasileniu wystąpiły: Acarus immobilis (Griffiths), Thyreophaqu» corticalis (Michael), Acarus farris (Oudemans), Cheyletus eriulitus (Schrank) (ryc. 4), Caloglyphus rhizoglyphoides (Zachvatkin), Tarsonemus Jusarii (Coorernan) i Parasitus fucorum (De Geer). Stosunkowo rzadko lub nawet sporadycznie zanotowano takie gatunki jak: Thyreophagus entomopruiqus (Laboulbene), Cunaxa taurus (Kramer), Macrocheles qlaoer (Muller), Macrocheles matrius (Hull.), Melichares tarsolis (Berlese) i Kleeman;a plumosus (Oudemans). Większość, bo 12 gatunków, to roztocze, które były już notowane w Polsce i znane są ze swego występowania głównie w magazynach. nne gatunki, jak: T. fusarii, M. glaber i K. plumosus znalezione zostały po raz pierwszy w Polsce w gniazdach trzmieli (C h 111 i e l e w s ki. 1971), a obecne stwierdzenie ich w ulach pszczelich je it potwierzeniem Ryc. l - Glycyphagus tiomesucus (De Geer) - samiec Ryc. 2 - Tyrophagu'i putrescentuic (Schrank) - roztoc::e wyizolowane ze zmiotków 72

5 Rvc. :) - CarpogZyphus iactis (L.) - samica Ryc. 4 - Cłieuletus erutiitu s (Schrunk) - samice Rv«. 5 - Carpoglyphus lactis (L.) l'o/.tncz2 wyizolowane z miodu Ryc. fi - Fyemotcs rentricosus (Newport) - kuliste samice na arwn. owada 73

6 występowania ich na terenie naszego kraju. Podobnie przedstawia się sprawa z C. taurus, który po raz pierwszy stwierdzony został w towarach importowanych z Kenii (C h m i e l e w s k i, w druku) a obecnie znaleziono go w zmiotkach z uli (Bolechowo k. Poznania, 3 V 1969, zmiotki z uli pszczelich, leg. det. W. Chmielewski). Dwa gatunki: T. corticalis (Bolechowo, 1 V 1967, , 3 V 1969, zmiotki z uli pszczelich, leg. det. W. Chmielewski; Poznań, 1 V 1968; Kozielsko, pow. Wągrowiec, 25 V 1968, zmiotki z uli pszczelich, leg. det. W. Chmielewski) i C. rhizoglyphoides (Poznań, 1 V 1968; Strzeszynek koło Poznania, 17 V 1969, zmiotki z uli pszczelich, leg. det. W. Chmielewski) są nowymi dla Polski, a jednocześnie, jak wynika z literatury, nowymi dla akarofauny gniazd pszczół. Roztocze spotykane w zmiotkach występowały głównie w populacjach Tabela 2 Wyniki analizy na obecność roztoczy 238 prób zmiotków z uli pszczelich uzyskanych w czasie wiosennego przeglądu pasiek Sto uień porażenia Lp. Gatunek roztoczy + -i-..:..:..: o o o ~ Ol % % i5.. o; Po Po c: o, lo,o '" '" ~.D poraż. ~.D por aż. ~.o paruż. ~.D poraż. <.l u '-> 'o ~.;) <.l '0 : Po...: Pol - c....: Po, l Acarus farris * O 0,0 6 2,5 6 2,5 ]2 5,0 2 Acarus immobilis * 1 0,4 8 3,4 16 6,7 2;) io.s 3 Acarus SiTO 3 1,3 21 8, , ,8 4 Tyrophagus longior 7 :, :J l) 2, ,3 5 Tyrophagus putrescentiae 2 0,8 4 1, Thyreophagus corticalis * O 0,0 16 6,7 4,6 27 ll,3 7 Thyreophagus entumopłuiqus * O 0,0 2 0,-; O Caloglyphus 1'hizoglyphoides * 1 0, ,7 7 2,J 9 Carpoglyphus lactis 3 1,3 6 2, ,7 4ł 18,5 D Glycyphagus destructor 2 0,8 8 3,4 36 LU 46 19,3 Glycyphagus domesticus 6 2,5 16 6,7 lbl 67,6 18:~ 76,S 12 Cheyletus eruditus ,8 4,5 13 Cunaxa taurus * O 0, O 0,0 4 1,7 14 Tarsonemus fusarii * l 0,4 2 0,8 4, Kleemania plumosus * O ,4 O 0,0 l Macrocneles glaber 1 0,4 O 0,0 O 0,0 l Macrocheles matrius * O 0,0 l 0.4 O 0,0 l 0,4 18 Melichares tarsalis * O 0,0 1 0,4 O 0.0 l 0,4 19 Parasitus fucorum * lo 4,2 O 0.0 O 0,0 10 4,2 gatunki nie notowane dotychczas w gniazdach Apis mellifera L. 74

7 mieszanych - wielogatunkowych, a najczęściej w 2-, 3-, 4- i 5-gatunkowych, a zespoły liczące ponad 5 gatunków spotykane były rzadziej. Jednogatunkowe kolonie roztoczy były mniej często spotykane niż zespoły wielogatunkowe (tab. 3). Roztocza występowały w różnych stadiach rozwojowych, a w 82 próbach stwierdzono także obecność roztoczy w stadium hypopus. Hypopusy należały wwiększości do gatunków: G. domesticus, A. immobilis i A. farris (tab. 4). Fakt ten nie jest bez znaczenia, ponieważ stadium hypopus u niektórych gatunków jest pewnego rodzaju formą przetrwalnikową, służącą do rozprzestrzeniania się roztoczy i przetrwania niesprzyjających dla ich rozwoju warunków otoczenia. Tabela 3 Zasiedlenie zmiotków z uli pszczelich przez jednogatunkowe i wielogatunkowe zespoły roztoczy Zespoły roztoczy Liczba prób % l-gatunkowe 20 8,5 ż-gatunkowe 61 25,8 3-gatunkowe 40 16,9 4-gatunkowe 70 29,7 5-gatunkowe 21 11,4 6-gatunkowe 10 4,3 7-gatunkowe 4 1,7 B-gatunkowe 4 1,7 Razem ,0 Część okazów roztoczy ze względu na uszkodzenia ciała względnie też z uwagi na młodociane stadia rozwojowe nie mogla być określona do gatunku. Były to roztocza należące do następujących rodzajów i innych jed.- dnostek systematycznych: Acarus (w 40 próbach), Tyrophagus (24), Thyreophagus (2), Rhizoglyphus (1), Caloglyphus (15), Glycyphagus (7), Belba (4), Cheyletus (1), Tydeus (41), Tarsonemus (4), Melichares (2), Macrocheles (1), Parasitus (15), Haemolaelaps (1), Acaridae (36), Glycyphagidae (3), Oribatei (6), Cheyletidae (2), Tydeidae (3), Tarsonemidae (4), Parasitidae (2), Uropodidae (5), Laelaptidae (1) i Gamasidae (2). PORAŻENE PRZECHOWYWANEGO MODU NATURALNEGO PRZEZ ROZTOCZE Ogółem poddano analizie na obecność roztoczy 138 prób miodu pszczelego. W wyniku tych badań stwierdzono porażenie 33 prób, co stanowi 23,9% ogólnej liczby przeanalizowanych prób. Wśród prób porażonych najwięcej było zaatakowane w stopniu. Nieco mniej w, a następnie w stopniu (tab. 1). 75

8 Liczba hypopusów w zmiotkach z uli pszczelich Tabela 4 Gatunek roztoczy Liczba prób w których wystąpiły hypopusy Liczba znalezionych hypopusów ogółem Glycyphagus domesticus Glycyphagus destructor Carpoglyphus lactis Acarus [arris Acarus immobilis Caloglyphus ' rhizoglyphoides Acaridae 49 6 l 6 11 l HO Razem W miodzie naturalnym stwierdzono obecność 8 gatunków roztoczy i pewną liczbę, których nie udało się określić z przyczyn obiektywnych (stadia młodociane, uszkodzenia ciała) (tab. 5). Zdecydowanie najczęściej i naj liczniej występującym w miodzie gatunkiem był roztoczek suszowy - C. lactis (ryc. 5), który znaleziony był w 19,5% prób przebadanych. Potwierdziły się tu wyniki przeprowadzonych wcześniej badań nad tym gatunkiem (C h m i e l e w s k i, 1970a, 1970b), a mianowicie, że jest on typowym i najważniejszym szkodnikiem miodu pszczelego. Z innych gatunków stwierdzono: A. siro, T. putrescentiae, G. destructor, G. domesticus, C. eruditus i M. tarsalis, przy czym dwa ostatnie są gatunkami drapieżnymi - wrogami naturalnymi pozostałych gatunków magazynowych. Wszystkie wymienione tu gatunki roztoczy zostały również stwierdzone w zmiotkach z uli pszczelich (tab. 2). DYSKUSJA Analizując wyniki badań własnych na tle literatury można stwierdzić, że zgadzają się one z danymi niektórych autorów, zwłaszcza odnośnie występowania w pasiekach niektórych najbardziej pospolitych gatunków roztoczy (Z a c h vat k i n, 1941; T o u m a n o f f, 1951; T li r k, 1957; Rolnik, Szmidt, 1959; Hughes, 1961; Anonim, 1966; Kiełc z e w s k i, S z m i d t, K a d l u b o w s ki, 1967). Jednak z 19 gatunków znalezionych w ulach w trakcie prowadzonych badań prawie polowa nie była dotychczas stwierdzana w gniazdach pszczoły miodnej. Niektórzy autorzy informują natomiast o występowaniu roztoczy, których nie stwierdzono w przeprowadzonych dotychczas i prezentowanych w niniejszej pracy badaniach własnych. Są to następujące gatunki: Ctenoglyphus plu- 76

9 miger (Koch.) (M i c h a e l ; H u g h e s, 1961) Caloglyphus rodionovi (Zachvatkin) (A n o n i m, 1966), Cheletomorpha venustissima (Koch.) (T Q U m a n o f f, 1951; A n o n i m, 1966), Tyrophagus dimidiatus (Herrnann), Glycyphagus spinipes (Koch.), Rhizoglyphus echinopus (Fum. et Rob.), Chaetodactylus osmuie (Dufour), Acarapis woodie (Rennie), Pyemotes ventricosus (Newport) (ryc. 6), Scutacarus femoris (Gros), Allothrombium fuliginosum (Henee), Gamasus coleoptratorum (L.), Parasitus crassipes (L.), Pneumolaelaps bombicolens (Canestrini), Lasioseius muricatus (Koch.), Mellitiphis alvearius (Berlese), Alliphis halleri (Canestrini) i Uroseius acuminatus (Koch.) (T o u m a n o f f, 1951). Należy również wspomnieć o gatunku Varroa jakobsoni (Oudemans), który wprawdzie nie był u nas nigdy notowany, ale według danych z literatury (B r e g e t o v a, 1966; A n o n i m, 1966) występuje on w gniazdach pszczół na Jawie, Sumatrze, w Chinach i w Południowo-Wschodniej Azji, obejmując także swym zasięgiem niektóre rejony Związku Radzieckiego, gdzie powoduje poważne szkody w gospodarce pasiecznej. nny gatunek Myrmozercon reidi stanowi podobny problem na Malajach, Filipinach. w Hongkongu i w Chinach. Roztocza występujące w ulach mają ujemny wpływ na stan higieniczny Tabela 5 Wyniki anahzy 138 prób miodu naturalnego na obecność roztoczy - Stopień poraienia Gatunek roztoczy + +..:..:..:..: o o o o co ~ % Oj ~ % <'> ~ % ~ ~ % {5.D poraź. {5.D por aż, ~~ poruż, {5.D poraż. "''O <:.J 'O '" '0 '" '0 ~... ~ ~ ~ Lo ~... ~ ~ ~ AcaTus SiTO 3 2,1 l 0,7 O 0,0 4 2,8 TYTophagus puttescentiae , ,7 Carpoglyphus lactis 4 2,9 10 7,2 13 9, ,5 Glycyphagus tiestructor O 0,0 O 0,0 l 0,7 1 0,7 Glycyphagus domesticus 1 0,7 3 2,1 l 0,7 5 3,5 GohieTia [usca 1 0,7 O 0,0 O O.U l 0,7 AcaTidiae 2 1,4 O 0.0 O 0,0 2 1,4 OTibatei 3 2,1 O 0,0 O 0,0 3 2,1 Cheyletus eriuiitus 2 1,4 l 0'-, O 0,0 3 2,1 Tydeus sp. O 0,0 l 0,7 O 0,0 l 0,7 Tetranychus sp. l 0.7 O 0,0 O 0,0 l 0,7 TTombiculidae l 0,7 O 0,0 O 0,0 1 0,7 MelichaTes tarsalis l 0,7 O 0,0 O 0,0 l 0,7 Uropodidae 2 1,4 O 0,0 O 0,0 2 1,4 Gamasidae O 0,0 O 0, , 77

10 gniazd pszczelich, zanieczyszczając je swymi odchodami, wylinkami i trupami. Mogą też przyczyniać się do rozwlekania mikroflory bakteryjnej, grzybów pleśniowych, a także różnych mikroorganizmów chorobotwórczych. Związki roztoczy z pszczołami mogą przyjmować naj różnorodniejsze formy, od endopasożytnictwa (A. woodie) i ektopasożytnictwa (P. ventricasus), poprzez drapieżnictwo (C. eruditus, M. tarsalis) do szkodnictwa i współbiesiadnictwa (liczne gatunki z rodziny Acaridae, Glycyphagidae i inne). Większość gatunków spotykanych w ulach przechodzi tam swój pełny cykl rozwojowy. Odżywiają się one pokarmem gromadzonym przez pszczoły (nektar, pyłek, pierzga) i w ten sposób mogą niekiedy przyczyniać się do uszczuplania zapasów pokarmowych gospodarzy i pogarszania jego jakości. Niektóre gatunki roztoczy dostają się do gniazd pszczół zupełnie przypadkowo, jak np. mechowce - Oribatei, czy też gatunki z rodziny Tetranychidae i Eriophyidae, które normalnie występują na roślinach i mogą być zawleczone do ula przez pszczoły przy okazji zbierania nektaru, pyłku i kitu. Roztocza występujące w miodzie i produkty ich przemiany materii wpływają na obniżenie jakości tego artykułu, rzutując ujemnie na jego smak, zapach, wygląd i wartość odżywczą. Dlatego w celu uniknięcia szkód ze strony roztoczy konieczne jest zwrócenie większej uwagi na stan higieniczno-sanitarny uli zasiedlonych przez pszczoły oraz przestrzeganie zasad higieny w pomieszczeniach magazynowych i przechowalniach miodu. STRESZCZENE WNOSK Z wyników przeprowadzonych badań nasuwają się następujące wnioski: 1. Ule zamieszkałe przez pszczoły są prawie w 100% zasiedlone przez roztocze występujące na ogół w dużym nasileniu. 2. Akarofauna występująca w ulach jest bogata nie tylko pod względem liczebnym, lecz także pod względem składu gatunkowego, stwierdzono w nich bowiem obecność 19 gatunków roztoczy. 3. Zdecydowanie najczęściej i naj liczniej spotykano w ulach pszczelich G. domesticus, który wystąpił w około 77 % przebadanych uli, a następnie A. sir o, T. putrescentiae, G. destructor, T. longior i C. lactis. 4. Stwierdzono 2 nowe gatunki dla akarofauny polskiej: T. corticalis, C. rhizoglyphoides, których dotychczas nie stwierdzono w ulach pszczelich. 5. W części prób stwierdzono występowanie roztoczy w stadium hypopus, należących w większości do G. domesticus, A. immobilis i A. [arris. 6. Roztocze występujące w ulach tworzą przeważnie populacje mieszane - wielogatunkowe, podczas gdy jednogatunkowe zespoły są rzadziej spotykane. 7. Analizy prób miodu pszczelego wykazały, że prawie 24% z nich było 78

11 porażonych przez roztocze należące do 8 gatunków, które występowały także w ulach pszczelich. 8. Typowym szkodnikiem miodu naturalnego jest C. lactis, który wystąpił w 19,5% przebadanych prób tego produktu. nne gatunki wystąpiły mniej często i w mniejszym nasileniu. 9. Występowanie roztoczy w ulach zasiedlonych przez pszczoły jest wskaźnikiem ich stanu higieniczno-sanitarnego i może mieć wpływ na porażenie miodu naturalnego otrzymywanego z zaroztoczonych pasiek. LTERATURA A n o n i m (1966) - Klcśćevye invazii. Pcelovodstvo, 11 (86): B r e g e t o van. G. (1966) - Ekonomiceskoe znacenie kleśćej Mesostigmata v medicine, veterinarii i selskom chozjajstve. Zeszyty Problemowe Post. Nauk Roln., "Zagadnienia Akarologii", 65: C h m i e l e w s kiw. (1970a) - Charakterystyka morfologiczna i biologiczno-ekologiczna Carpoglyphus lactis (L.) - gatunku występującego na miodzie naturalnym w przechowalniach i w ulach pszczelich. Pszczelno Zesz. Nauk., 14 (1-2-3): C h m i e l e w s kiw. (1970b) - Roztoczek suszowy - szkodnik występujący również na miodzie. Pszczelarstwo 21 (10): 3-5. C h m i e l e w s kiw. (1971) - The mites (Acarina) found on bumble-bees (Bombus, Latr.) and in their nests. Ekol. Pol., A, 19 (4): C h m i e l e w s kiw. (1972) - Wyniki dotychczasowych badań akarofauny w artykułach importowanych, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków nowych dla Polski. Prace Naukowe nst. Ochro Roślin, (w druku). G r i f f i t h s D. A (1964)- A revision of the genus Acarus L., 1758 (Acaridae, Acarina). eiai. Brit. Mus. (ZooL), 2: H u g h e s A M. (1961) - The mites of stored food. London. 287 ss. K i e ł c z e w s k i B., S z m i d t A, K a d l u b o w s kiw. (1967) - Entomologia leśna z zarysem akarologii. Warszawa 662 ss. Kir kor S. (1953) - Choroby pszczół. Warszawa. 224 ss. K o s t e c kir. (1961) - Choroby pszczół i ich zwalczanie. Warszawa. 142 ss. K o z i k o w s k i A (1950) - Choroby i szkodniki pszczół. Poznań. 98 ss. M i c h a e l A D. ( ) - British Tyroglyphidae. Ray. Soc. London. 1-2: 474 ss. N e s b i t t H. H. J. (1945) - A revision of the family Acaridae (Tyroglyphidae), order Acari, based on comparative morphological studies. Canadian J. oi Research. 23 D: R o b e r t s o n P. L. )1959) - A revision of the genus Tyrophagus with a discussion on its taxonomic position in the Acarina. Austr. J. zool., 7 (2): R o l n i k S., S z m i d t A (1959) - Z badań nad entomofauną pasieki doświadczalnej w Nadleśnictwie Zielonka. Pszczelno Zesz. Nauk., 3 (2): T o u m a n o f f C. (1951) - Les maladies des abeilles. Rev. franc. Apiculture, 68: T i.i r k E., T i.i r k F. (1957) - Systematik und Okolegie der ''yroglyphtden Mittel., europas. Zoo1. nst. Frfiedrich-Alex. Univ. Erlangen, Akad. Verlagsges, Leipzig, Bd. 1, Teil 1, Abchn. 1, 231 ss. Z a c h vat k i n A A (1941) - Paukoobraznye, Tyroglyphoidnye kleśći (Tyroglyphoidea), Fauna SSSR, 6 (1): 475 ss. 79

12 HCCJE,l1.0BAHH5 no COCTABY BH,l1.0B KJElilEV 3 l4ejhhbx YJb5X H B XPAH1J1lilAX ME,l1.A Pe310Me Asrop accaenosan cocr as B/1.l1,OBH -racrory nucrynauua K"~el~ei\B 3aHSlrbX n'ejlami y.m.sx H B xpahehbm MeJ;e. 3 no't/1 100% / /1CCJle.ll,OBaHbX yj1bei\ aucrynaan xneunt flphha,1!le)!(aowhek 19 SH,laM (ra6. 1, 2). 4awe scero H MHorO'HCJJeHHOsucrynana B rnesnax nnen cjle;1yjowheshabl: Glycyphagus domesticus (De Geer) - OKOJlO77% nobpe)j(,1\ehhbxnpo6 copa 113yJlbei\, Acarus siro L. - 40,8%, Tyrophagus putrescentiae (Schrank) - 20,6%, Glycyphagus destructor (Schrank) - 19,3%, Tyrophagus longior (Gervais) - 19,3% 11Carpoglyphus lactis (L.) - 18,5% noapexcnenastx npo6 capa. B HeKOTopbXrrpoóax xoucr arnpoeauo npncyrcreae ranonycoa (Ta6. 4). 24% / npo6 MeJla Ka3a.10Cb nobpe)j(,1\ehhbmham6aphblmh KJewaM/1 npnua.i.re- )!(alo~hmh K 8 BHJlaM (ra6. 1, 5). Bonee uacro /1 MHOrOlJ/1CJleHHO asrcrynan cyxo<jjpykto-bbjii xneu; - Carpoglyphus lactis (L.), Koroporo Ha6J1O.l,aHO-racro TO)!(e B y.nsax 3aCeJleHHhX n4ejjam/1. 3rOT B/1,'!,SlB.~HercSlTHnH4HbM/1 camblm Ba)J(HbM Bpe,1\HreJJbeMuarypanenoro M e,'!,a. NVESTGAT'lONS ON THE SPECES COMPOSTON OF THE MTES N THE BEEHVES AND STOREHOUSES OF HONEY Wit Chmielewski Summary The autor studied the frequency and species composition of mites in the scraps from beehives and in stored natural honey. The 19 species of mites have been recorded almost in each of 238 examined beehives (tab. 1, 2). The most numerous and frequent of them were the following kinds: Glycyphagus domesticus (De Geer) - about 77% of samples of material from examined beehives were infested, Acarus siro (L.) - 40,8% of samples, Tyrophagus putrescentiae (Schrank) - 20,6%, Glycyphagus tiestructor (Schrank) - 19,3% and Carpoglyphus lactis (L.) - 18,5% of samples of scraps from beehives were infested. n some of samples wet-e found the hypopi (tab. 4). The 8 species of mites have been found in about 24% of 138 analysing samples of stored natural honey (tab. 1, 5). The most numerous and frequent of them in this produet was observed Carpoglyphus lactis (L.), which a150 in beehives was stated. This species is a typical and most important pest of honey.