Materiały do filmu ARKANA Łowcy miodu: Na ratunek pszczołom. Mayfly

Transkrypt

1 Dla nauczyciela Tytułem wstępu i wyjaśnienia Proponowane zadania zostały podzielone na dwie lekcje tematyczne, zainspirowane treścią filmu Łowcy miodu. Pierwsza dotyczy najbardziej oczywistej zależności między człowiekiem i pszczołami, czyli hodowli mającej na celu pozyskanie miodu, druga skupia się na roli pszczołowatych w procesie zapylania roślin (oraz jest zaproszeniem do wyjścia w teren, żeby wraz z uczniami zainstalować domek dla dzikich pszczół (załączamy domek/elementy i wskazówki do montażu), a może i pokusić się o próbę znalezienia pszczołowatych w plenerze (identyfikację ułatwi tablica przedstawiająca najpopularniejszych polskich przedstawicieli tej rodziny). Świetnym uzupełnieniem filmu może być lekcja z pszczelarzem, który opowie o budowie ula, o sprzęcie pszczelarskim i o samych pszczołach serdecznie zapraszamy do skorzystania z załączonej listy pszczelarzy chętnych do współpracy ze szkołami! I lekcja Na początek: O czym jest film Łowcy miodu? Odpowiedzi dzieci można na przykład notować na tablicy. Z Waszych odpowiedzi wynika, że jest bardziej o pszczołach czy o pszczelarzach? Jak myślicie, dlaczego ludzie hodują pszczoły? Czy pszczoły są dla ludzi ważne? Tu, zależnie od wieku, pojawią się pewnie różne odpowiedzi Czy film się Wam podobał? Dlaczego? Czy dowiedzieliście się z niego czegoś nowego? Gdzie mieszkają pszczoły? Gdzie mieszkają pszczoły dziko żyjące a gdzie hodowane przez ludzi? Spróbujcie dopasować zdjęcia z filmu do miejsc gdzie zostały zrobione oraz określić jak w tych miejscach mogą mieszkać pszczoły. Na przykład, warto przy okazji zlokalizować w przybliżeniu pojawiające się w filmie miejsca: Baszkiria autonomiczna republika wchodząca w skład Federacji Rosyjskiej, położona w europejskiej części Rosji, ze stolicą w Ufie; Nepal, ze stolicą w Katmandu, znajduje się tam główny łańcuch Himalajów z najwyższym szczytem świata, Mount Everestem. 1

2 Warszawa ul na dachu Paryż Baszkiria ul koło domu barć Puszcza Augustowska barć kłodowa 2

3 Nepal naskalne gniazda Co wiesz o pszczołach? Wybierzcie właściwą odpowiedź. 1. Co dzieje się z pszczołą po użądleniu? A. ginie (znajdujące się na żądle haczyki uniemożliwiają wyciągnięcie go po wbiciu w skórę, pszczoła odlatując, wyrywa sobie wnętrzności) B. traci żądło, które potem musi odrosnąć C. odlatuje i może żądlić dalej. 2. Pszczela królowa A. jest mniejsza od reszty pszczół i żyje dłużej B. jest większa od reszty pszczół i żyje krócej C. jest większa od reszty pszczół i żyje dłużej. (Pszczoły robotnice karmią larwy tzw. pszczelim mleczkiem, królowa, która zostaje wybrana spośród nich, będzie się nim żywiła przez całe życie. Pszczela matka może żyć nawet 5 lat.) 3. W jednym ulu żyje A. kilkaset pszczół B. kilkadziesiąt tysięcy pszczół (liczba pszczół zależy, rzecz jasna, od wielkości ula, od siły rodziny i od pory roku) C. ok. 200 tysięcy pszczół. 4. Co m.in. zbierają pszczoły? A. Miód i wosk B. Nektar i pyłek (Pyłek zbierają do specjalnych koszyczków umieszczonych na odnóżach, magazynują go w ulu w postaci pierzgi; nektar natomiast trafia do wola i następnie jest przerabiany na miód. Pszczoły zbierają też spadź, z której powstaje miód spadziowy. Pszczoły pozyskują również żywice i olejki eteryczne z pąków liściowych i kwiatowych. Substancje te mieszają w ulu z woskiem, pyłkiem i własną wydzieliną tworząc pachnącą masę, która służy im do uszczelniania ula jest to propolis, inaczej zwany kitem pszczelim.) C. Nektar i miód. 3

4 5. Ile czasu żyje pszczoła robotnica? A. Ok. 2 lat B. Ok. 1 miesiąca, zimujące dłużej (pszczoły wiosenne i letnie żyją zwykle do 40 dni, jesienne nawet do 9 miesięcy) C. Ok. pół roku, zimujące dłużej. Kto mieszka w ulu? Podpiszcie rodzaje pszczół. Jaka jest rola każdej z nich? Robotnica: czyszczenie ula, opieka nad jajami, karmienie larw, produkcja wosku i plastrów, ochrona rodziny, zbieranie nektaru, pyłku, magazynowanie ich w ulu; osobna grupa robotnic tworzy tzw. świtę matki, która karmi matkę oraz ułatwia kontakt matki z resztą pszczół. Królowa: składanie jaj Truteń: zapładnianie królowej Pszczele powiedzenia Czy znacie jakieś powiedzenia lub wyrażenia dotyczące pszczół i miodu? Można poprosić o wytłumaczenie znaczenia/ podanie przykładu użycia. np. pracowity jak pszczoła, truteń, kraina miodem i mlekiem płynąca, miód na czyjeś serce, miodowy miesiąc II lekcja Osa nie jest kuzynką pszczoły Kto umie powiedzieć, czym się różnią pszczoła, osa i szerszeń? A trzmiel i bąk? Spróbujcie podpisać zdjęcia przedstawiające te owady. Wbrew temu, co się wydaje, trzmiel z bąkiem nie ma nic wspólnego; podobnie jak osa i szerszeń z pszczołą, której są naturalnymi wrogami. 4

5 Bąk (bydlęcy) [Tabanus bovinus] Trzmiel ziemny [Bombus terrestris] Szerszeń europejski [Vespa crabro] Osa pospolita [Vespula vulgaris] Pszczoła miodna [Apis mellifera] Zapylanie Mówiliśmy ostatnio o pszczołach i o tym, że są pożyteczne nie tylko dlatego, że produkują miód. Pszczoły są przede wszystkim zapylaczami. Co to znaczy? Wspominaliśmy o tym, że pszczoły zbierają nektar i pyłek. Gdzie nektar i pyłek się znajdują? Niektóre rośliny produkują nektar, żeby zwabić owady. Kiedy owad odwiedza kwiat, na swoich odnóżach i odwłoku przenosi pyłek wytwarzany przez pręciki na słupek (pokazujemy na zdjęciu odpowiednie elementy). Tym sposobem kwiat zostaje zapylony i może zawiązać owoce. Ok % roślin jest owadopylne, czyli zapylane przez owady. Gdyby zapylaczy zabrakło, ludzie straciliby główne źródło pożywienia. Dzięki pszczołom uzyskuje się większe plony i polepsza jakość produktów rolnych, nie mówiąc o tym, że rośliny lepiej się prezentują, co może mieć znaczenie zwłaszcza w przypadku roślin ozdobnych. Oprócz rolnictwa, nie do przecenienia jest też rola pszczół w ekosystemie leśnym, gdzie przyczyniają się do zwiększenia ilości nasion umożliwiających odnowę lasu i stanowiących pożywienie dla ptaków, oraz zwiększają ilość leśnych owoców. Podpiszcie na obrazku: słupek, pręcik, płatek korony, działka kielicha, dno kwiatowe 5

6 Pszczołowate Ale zapylaczami są nie tylko pszczoły miodne. W Polsce występują grubo ponad 474 gatunki owadów z rodziny pszczołowatych. Większość z nich to tzw. pszczoły samotnice, które nie żyją w koloniach jak pszczoła miodna i nie produkują miodu. Zerknijcie na tablicę znajdziecie na niej zdjęcia i krótkie opisy pszczół samotnic, na które najłatwiej możecie się natknąć. 6

7 Domek dla pszczół samotnic dzikich zapylaczy Niektóre z pszczół samotnic składają jajeczka w otworach w drewnie, inne w suchych, pustych łodygach roślin, dlatego też budując dla nich domek, warto te materiały połączyć. Do zbudowania prostego domku przydadzą się wiązki pociętych na kawałki trzcin i doniczka: Albo jakikolwiek na przykład drewniany pojemnik z otworem z jednej strony Domek wypełniamy szczelnie kawałkami trzciny i wieszamy w zacisznym, suchym miejscu. 7

8 Inny pomysł na owadzi hotel to prosta drewniana konstrukcja z nawierconymi otworami o różnej średnicy: Nieco wymyślniejsza i bardziej złożona konstrukcja może wyglądać na przykład tak: 8