owadów zapylających Analiza i charakterystyka realizacji zasobów wziątku na terytorium Polski w sezonie pszczelarskim 2017

Transkrypt

1 Program Wieloletni IO ( ) Działania na rzecz poprawy konkurencyjności i innowacyjności sektora ogrodniczego z uwzględnieniem jakości i bezpieczeństwa żywności oraz ochrony środowiska naturalnego ustanowiony Uchwałą nr 105/2015 Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2015 roku. Zadanie Hodowla i chów pszczół oraz dzikich owadów zapylających Analiza i charakterystyka realizacji zasobów wziątku na terytorium Polski w sezonie pszczelarskim 2017 Bieńkowska M., Panasiuk B., Gerula D., Węgrzynowicz P., Teper D, Borański M., Skwarek E., Białek T.

2 Pszczoły i inne owady zapylające stanowią integralną część ekosystemów, odgrywają ważną rolę w zapylaniu roślin uprawnych i dzikiej flory. Około 80 % gatunków roślin dla wydania nasion wymaga obecności zapylaczy, a około 30 % żywności pochodzenia roślinnego uzależnione jest w sposób bezpośredni lub pośredni od zapylenia przez owady. Zmiany klimatyczne, zmiany w strukturze pożytków, intensywna ochrona roślin oraz zanieczyszczenie środowiska, a także rozwój pasożytów (np. Varroa destructor) i innych patogenów, wpływają negatywnie na stan i funkcjonowanie rodzin pszczelich. Cele zadania 4.1: 1. zwiększenie liczebności populacji owadów użytkowych przez optymalizację bazy genetycznej pszczół i innych owadów zapylających oraz działania zwiększające ich odporność na choroby i szkodliwe czynniki środowiskowe; 2. stałe monitorowanie fenologiczno-rolniczych warunków stacjonowania pasiek, pozwalających na ocenę przystosowania się różnych populacji pszczół do badanego środowiska

3 Punkty wagowe na terytorium Polski monitorowanie fenologiczno-rolniczych warunków stacjonowania pasiek W 2017 roku za podstawę do scharakteryzowania zasobów pożytkowych posłużyły dane z systemu monitorującego przybytki wagowe w rodzinach pszczelich, rozlokowanych w 30 miejscach w Polsce po 2 lub 3 w każdym województwie; Kwestionariusze pszczelarskie analiza wielkości produkcji pasiecznej, ocena wpływu kontrolowanej wymiany matek pszczelich oraz nastroju rojowego, pojawiania się chorób na wyniki produkcyjne

4 METODYKA Wspólnie z producentem wag opracowano i przetestowano system monitorujący ich pracę, jak również opracowano system powiadamiania koordynatora badań i użytkownika wag o dziennych przybytkach wagowych; W okresie od połowy marca do końca października, do systemu wpływały codzienne pomiary przybytków i ubytków z wag elektronicznych, z uwzględnieniem temperatury otoczenia i wilgotności powietrza; Zebrane materiały uporządkowano według podziału administracyjnego kraju, analizowano kształtowanie się przybytków w każdym punkcie wagowym w ciągu sezonu pszczelarskiego. Obliczono także rozkład przybytków w głównych miesiącach sezonu pasiecznego maju, czerwcu, lipcu i w sierpniu.

5 Kształtowanie się zmian cieżaru ula Stan przybytku brutto i ubytki Przyb. brutto (kg) Ubytek (kg) przybytek brutto - suma dobowych przybytków ciężaru ula w sezonie pszczelarskim; w naszych opracowaniach jest to ta część pożytku, którą pszczoły przynoszą do ula. ubytek ciężaru ula - suma dobowych ubytków (to co pszczoły zużyły w dni uniemożliwiające loty, wykarmienie czerwiu i własne potrzeby) przybytek netto - otrzymujemy odejmując od przybytku brutto sumę ubytków dziennych. Jest to stopień wykorzystania wziątku zgromadzonego w ulu pod postacią miodu. Ulega on dużym zmianom w zależności od tego w jaki sposób rodziny pszczele zużytkują pożytek, na co duży wpływ ma gospodarka pasieczna prowadzona przez pszczelarza w pasiece.

6 Województwo Kształtowanie się zmian ciężaru ula w 2017 roku oraz stan przybytku brutto w poszczególnych miesiącach Przyb. brutto (kg) Ubytek (kg) Przyb. netto (kg) % udział przyb. netto w przyb. brutto % udział przybytków brutto w miesiącach Szacowane maj (%) Czerwiec (%) Lipiec (%) sierpień (%) zbiory miodu od maja do sierpnia dolnośląskie 107,5-62,0 45,5 42,33 36,4 28,0 20,9 4,4 35,8 kujawsko-pomorskie 62,4-33,5 28,9 46,31 70,3 17,9 1,9 4,9 21,5 lubelskie 84,9-51,6 33,3 39,22 34,2 19,5 8,8 8,0 25,3 lubuskie 73,9-69,0 4,9 6,63 55,2 23,6 13,6 3,2 łódzkie 30,8-31,0-0,2 38,3 30,8 9,1 9,7 małopolskie 72,3-69,6 2,7 3,73 18,6 8,9 3,9 4,9 mazowieckie 41,3-33,7 7,6 18,40 46,1 11,0 6,5 13,0 2,6 opolskie 68,1-37,5 30,6 44,93 87,2 4,3 1,0 0,0 22,9 podkarpackie 48,7-53,4-4,7 16,2 11,7 13,3 19,2 podlaskie 52,6-29,9 22,7 43,16 54,2 18,6 5,8 7,6 16,1 pomorskie 90,7-76,1 14,6 16,10 30,4 14,7 14,8 10,3 9,1 śląskie 58,6-70,4-11,8 76,3 7,0 0,5 4,3 świętokrzyskie 22,7-26,2-3,5 34,8 47,1 1,8 4,8 warmińsko-mazurskie 91,4-67,5 23,9 26,15 40,2 15,7 16,8 3,6 17,1 wielkopolskie 97,4-28,6 68,8 70,64 34,8 29,2 30,1 4,7 55,9 zachodniopomorskie 82,2-58,7 23,5 28,59 36,0 18,7 25,4 12,4 16,8 Ogółem 71,5-50,2 21,3 29,79 40,3 18,8 14,3 7,4 14,9

7 Przybytki netto (kg) Średnia dobowa temp powietrza wielkopolskie dolnośląskie łódzkie śląskie Stwierdzono istotną ale niską korelację miedzy przybytkiem a średnia dobową temperaturą powietrza

8 Udział przybytków brutto w miesiącach (%) maj (%) Czerwiec (%) Lipiec (%) sierpień (%)

9 Udział przybytków brutto w 2017 roku maj (%) Czerwiec (%) Lipiec (%) sierpień (%)

10

11 Przed rozpoczęciem sezonu pszczelarskiego - monitorowanie stopnia porażenia rodzin przez pasożyta Varroa destructor - osyp zimowy i naturalna śmiertelność pasożyta na podstawie osypu dobowego Badanie Ocena wartości zimotrwałości użytkowej i rodzin hodowlanej pszczelich - liczba plastrów obsiadanych przez nowych pszczoły populacji wiosną pszczoły w stosunku miodnej, do stanu przez zazimowaniem wyznaczanie Ocena oraz siły wartościowanie rodzin pszczelich cech - trzykrotna ocena liczby pszczół i komórek z podlegających czerwiem ocenie, odpowiednich dla zamierzonego Ocena kierunku stopnia porażenia selekcji pszczół rodzin pszczelich przez pasożyta Varroa destructor z zastosowaniem - liczba pasożytów różnych metod znalezionych doboru w 10 g pszczół (metoda z zastosowaniem do kojarzeń cukru pudru), badanie rozrodczości pasożyta (zainfekowane komórki czerwiu) Ocena zachowania higienicznego pszczół - dwukrotna ocena na podstawie Matki szybkości pszczele zazimowane usuwania martwych w 2016 poczwarek roku - oceniane z komórek w 2017 plastra (PIN TEST) Liczba Rodziny wycofane z Ocena zachowania obronnego Upadki zimowe pszczół zazimowanych obserwacji - cicha Ocena miodności oraz ilości rodzinodłożonej pierzgi Rasa Linia rodzin wymiana matki, wirusy Wpisane do Ksiąg Hodowlanych A.mellifera carnica Marynka A.mellifera caucasica Puławska Razem

12 Rasa Apis mellifera carnica Marynka Wykaz matek pszczelich wychowanych w roku 2017 i zazimowanych do oceny w roku 2018 Grupa Pochodzenie po stronie matecznej Liczba matek zazimowanych I 37/15 1 II 39/15 4 III 175/15 5 IV 293/15 5 V 329/15 14 VI 401/15 7 VII 60/16 1 VIII 279/16 2 IX 334/16 4 Razem 43 I 401/14 1 II 86/15 8 III 352/15 8 IV 390/15 7 Razem 24 Apis mellifera caucasica Puławska

13 Przygotowanie materiałów gniazdowych i założenie hodowli murarki rogatej (Osmia cornuta Latreille) oraz analiza zasiedlonych gniazd Ze względu na przedłużające się wiosenne chłody, hodowlę murarki rogatej rozpoczęto w połowie kwietnia, co było skorelowane z ich pojawieniem się w warunkach naturalnych. W hodowli murarki rogatej, do skrzynki gniazdowej wyłożono około 1500 trzcinowych rurek powiązanych w pęczki. Rurki trzcinowe, preferowany przez murarki materiał gniazdowy, miały długość około 15 cm i średnicę wewnętrzną około 10 mm. Do skrzynki włożono tekturowe pudełko z wyciętym otworem, w którym znajdowało się około 1600 kokonów murarki rogatej. Po wygryzieniu się pszczół, w połowie maja, pudełko z resztkami kokonów usunięto (zabieg higieniczny redukujący ewentualny rozwoju pasożytów). Murarki zakończyły loty na początku czerwca. W listopadzie rozpoczęto ocenę zasiedlenia rurek gniazdowych tak, aby do zimowli przenieść tylko dobrze rozwinięte kokony bez oznak spasożytowania. Kokony pozostawione jako materiał hodowlany na kolejny sezon, będą przechowywane w warunkach chłodniczych w temperaturze 4 C. Zasiedlone gniazda murarki rogatej Murarka rogata - samica i samce wygrzewające się na słońcu

14 Przygotowanie materiałów gniazdowych i założenie hodowli nożycówki pospolitej (Chelostoma florisomne L.) oraz analiza zasiedlonych gniazd W pierwszej połowie maja do skrzynki gniazdowej wyłożono 600 gniazd zasiedlonych w poprzednim roku oraz 200 zakupionych (w celu zwiększenia hodowli nożycówki pospolitej). Jednocześnie wyłożono około 1000 nowych gniazd z pociętej trzciny o średnicy wewnętrznej 3-4 mm. Wygryzające się nożycówki zasiedlały wyłożony materiał gniazdowy. Nożycówki zakończyły loty w czerwcu/lipcu. Stopień zasiedlenia gniazd uważa się za zadowalający. Pełna ocena przyrostu populacji będzie możliwa po pełnej analizie uzyskanego materiału. Nożycówka pospolita chętnie odwiedza kwiaty o łatwo dostępnym pyłku i nektarze, szczególnie gatunki z rodziny jaskrowatych. Dlatego w przyszłym roku planowane jest podjęcie działań zmierzających do zapewniania owadom odpowiedniej bazy pokarmowej (wysiew, nasadzenia atrakcyjnych gatunków roślin). Materiały gniazdowe nożycówki pospolitej Samica nożycówki pospolitej

15 Działania upowszechnieniowo-promocyjne: konsultacje telefoniczne lub bezpośrednie na temat wartości matek, znaczenia innych zapylaczy udział w konferencjach krajowych i międzynarodowych, wykłady i prelekcje warsztaty dla dzieci, młodzieży i studentów

16 Podsumowanie i wnioski Opracowano i wdrożono system monitorujący przybytki/ubytki wagowe oraz zorganizowano sieć 30 punktów wagowych w Polsce; Rozesłano około 1500 ankiet pszczelarskich celem monitorowania fenologiczno-przyrodniczych warunków stacjonowania pasiek; Prowadzono selekcję pszczół podgatunków Apis mellifera carnica- Marynka i Apis mellifera caucasica- Puławska, oceniono ich wartość użytkową i hodowlaną z uwzględnieniem najistotniejszych parametrów oceny oraz przygotowano nowe grupy do oceny w 2018 roku; Prowadzono hodowlę murarki rogatej (Osmia cornuta L.) i nożycówki pospolitej (Chelostoma florisomne L.) oraz przygotowano materiał hodowlany na 2018 rok.

17 Dziękuję za uwagę