Ryzyka ubezpieczeniowe i rodzaje ubezpieczeń. Umowy cywilnoprawne a umowy o pracę (różnice w aspekcie prawnym, katalog świadczeń)

Transkrypt

1 Ryzyka ubezpieczeniowe i rodzaje ubezpieczeń Umowy cywilnoprawne a umowy o pracę (różnice w aspekcie prawnym, katalog świadczeń) Miejscowość, data. imię i nazwisko prelegenta jednostka ZUS 1

2 2 ZAGADNIENIA Cele wykładu Opis rodzajów ubezpieczeń w systemie ubezpieczeń społecznych oraz ściśle związanych z nimi ryzyk ubezpieczeniowych Charakterystyka różnych form objęcia ubezpieczeniami społecznymi Studium przypadku: umowy cywilnoprawne (tj. umowa zlecenie, umowa o dzieło) i umowy o pracę

3 CIEKAWOSTKA O FUS Wydatki Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) są na poziomie ok. 50 % wydatków budżetu państwa WYDATKI w 2016 r. budżet państwa 368 mld zł FUS ok. 204 mld zł 3

4 DEFINICJE Zdarzenia przypadek, przygoda, traf, wypadek, wydarzenie, zajście Zdarzenia losowe szczęśliwe (macierzyństwo) nieszczęśliwe (choroba) inne (bezrobocie, aresztowanie) Zdarzenia (ryzyka) ubezpieczeniowe skutki zdarzeń losowych wpływające na naszą zdolność do zdobywania środków utrzymania 4

5 RÓŻNICE Ryzyko w ubezpieczeniach gospodarczych zdarzenie losowe i zdarzenie ubezpieczeniowe pojęcia tożsame np. ubezpieczenie od gradobicia, pożaru, powodzi, kradzieży Ryzyko w ubezpieczeniach społecznych rozdzielenie pojęć zdarzenie losowe i ryzyko (zdarzenie) ubezpieczeniowe 5

6 6 PYTANIE I DEFINICJA JESTEM NA TAK Czy ubezpieczenia społeczne mają wpływ na nasze życie codzienne JESTEM NA NIE

7 RYZYKA UBEZPIECZENIOWE 7 System ubezpieczeń społecznych Ubezpieczenia społeczne Zabezpieczenie na wypadek zdarzeń losowych w życiu

8 INNE UBEZPIECZENIA Inne ubezpieczenia o charakterze zabezpieczającym Zdrowotne Fundusz Pracy Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych Urząd Pracy Biuro FGŚP 8

9 9 DEFINICJA Kto to jest ubezpieczony? Pracownicy (umowa o pracę) Zleceniobiorcy (umowa zlecenie, umowa agencyjna, umowa o świadczenie usług) Prowadzący działalność (gospodarczą, wspólnicy spółek cywilnych, wspólnik jednoosobowej sp. z o.o., twórca i artysta) i inne osoby...

10 11 INNI UBEZPIECZENI Ciekawe grupy ubezpieczonych: nianie studenci duchowni

11 12 INNI UBEZPIECZENI Ubezpieczona - niania Nianią jest osoba fizyczną sprawującą opiekę nad dziećmi na podstawie tzw. umowy uaktywniającej. Niania podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jej praca polega na opiece nad dzieckiem w wieku od 20 miesięcy do 3 lat (lub 4 lat, jeśli dziecku nie można zapewnić opieki przedszkolnej). W praktyce, składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne finansuje budżet państwa, za pośrednictwem ZUS (do kwoty minimalnego wynagrodzenia w 2017 r. to 2000 zł).

12 13 INNI UBEZPIECZENI Duchowni są ubezpieczeni w ZUS Status osoby duchownej jest na terytorium Polski tytułem do ubezpieczenia. Narodowość osoby duchownej nie gra roli. Duchowni podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu. Dobrowolnie podlegają chorobowemu. Osoby duchowne, z racji podlegania ubezpieczeniom, mają takie same prawo do świadczeń jak osoby świeckie (np. emerytura, renta, zasiłki chorobowe, macierzyńskie).

13 14 INNI UBEZPIECZENI Duchowni cd. Opłacają składki od minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeśli duchowny dorabia (np. jako katecheta w szkole), to składki z takiej umowy odprowadza od różnicy pomiędzy kwotą pensji a minimalnym wynagrodzeniem. Duchowny płaci z własnych środków 20% składki do ZUS. 80% składki do ZUS za duchownego finansuje Fundusz Kościelny. W przypadku członków zakonów kontemplacyjnoklauzurowych i misjonarzy w okresach pracy na terenach misyjnych dofinansowanie z Funduszu Kościelnego wynosi 100%.

14 15 INNI UBEZPIECZENI Studenci i ich ubezpieczenie zdrowotne Daje ono prawo do korzystania z bezpłatnej opieki lekarskiej w placówkach publicznej służby zdrowia (tzw. na NFZ ). Nie jest ubezpieczeniem społecznym, ale składki na to ubezpieczenie płaci się do ZUS. ZUS przekazuje składki zdrowotne do NFZ. Ale aby z niego skorzystać trzeba być do niego ZGŁOSZONYM!

15 16 INNI UBEZPIECZENI Studenci pracują - różne warianty: Umowa o dzieło to umowa rezultatu BEZ SKŁADEK Umowa-zlecenie jest umową starannego działania. Sytuacja ubezpieczeniowa zależy m.in. od wieku zleceniobiorcy + tego, czy osoba się uczy.

16 INNI UBEZPIECZENI Studenci pracują cd Przypadek 1: Zleceniobiorca jest studentem lub uczniem i nie ukończył 26 roku życia. NIE MA SKŁADEK Przypadek 2: Student-zleceniobiorca ukończył 26 lat albo zleceniobiorca nie jest już studentem lub uczniem. SKŁADKI SĄ OBOWIĄZKOWE 17

17 WSPÓLNOTA RAZEM TWORZYMY WSPÓLNOTĘ Społeczeństwo rozumiane jest jako wspólnota wszystkich obywateli. Dotyczy to również różnych grup osób ubezpieczonych, które stanowią element większej całości wspólnoty, która z kolie jest narażona na działanie pewnych przewidywalnych rodzajów zagrożeń czy dolegliwości. Skoro wszyscy tworzymy pewną wspólnotę wspólnotę ryzyka, to naturalnym zachowaniem jest podejmowanie wspólnych działań w celu oddalenia prawdopodobieństwa spełnienia się tego ryzyka lub gdy już coś złego się przydarzy współdziałanie w celu jego złagodzenia. 18

18 DEFINICJA no płatnik składek oczywiście! Ale kto opłaca nam składki? PROWADZĄCY POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ (TZW. SAM ZA SIEBIE ) ZLECENIODAWCA PRACODAWCA INNI (NP. URZĄD PRACY ZA BEZROBOTNYCH) 18

19 ZASADA Kto opłaca składki? WYNAGRODZENIE BRUTTO UBEZPIECZONEGO PŁATNIK SKŁADEK -naliczenie składek- -przekazanie składek do ZUS- -przekazanie wynagrodzenia netto ubezpieczonemu- 19

20 ZASADY nianie Kto opłaca składki w różnych sytuacjach? składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne finansuje budżet państwa, za pośrednictwem ZUS (do kwoty minimalnego wynagrodzenia w 2017 r. to 2000 zł). duchowni składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe osób duchownych podlegających obowiązkowo tym ubezpieczeniom, finansują: duchowni - w wysokości 20% składki oraz Fundusz Kościelny - w wysokości 80% składki lub też Fundusz Kościelny - w wysokości 100% składki za członków zakonów kontemplacyjnych klauzurowych oraz misjonarzy w okresach pracy na terenach misyjnych. 20

21 ZASADY Kto opłaca składki w różnych sytuacjach? duchowni cd. składki na ubezpieczenia chorobowe, emerytalne i rentowe duchownych podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom finansują w całości, z własnych środków, ubezpieczeni. osoby bezrobotne składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, finansują w całości powiatowe urzędy pracy z Funduszu Pracy. 21

22 SKŁADKA A PODATEK Czym składka różni się od podatku? składka na ubezpieczenia podatek społeczne przymusowa celowa odpłatna bezzwrotna przymusowy ogólny (powszechny) nieodpłatny bezzwrotny 23

23 23 WYSOKOŚĆ SKŁADEK JAK SĄ OBLICZANE SKŁADKI NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE? Ubezpieczenie emerytalne Ubezpieczenia rentowe Ubezpieczenie chorobowe Ubezpieczenie wypadkowe ubezpieczony 9,76% płatnik 9,76% ubezpieczony 1,5% płatnik 6,5% ubezpieczony 2,45% płatnik 0% ubezpieczony 0% płatnik 0,40% do 3,60% + składka zdrowotna + Fundusz Pracy + FGŚP

24 FUNDAMENTY Trzy filary ubezpieczeń I FILAR TO II FILAR OFE, subkonto w III FILAR IKE, IKZE, PPE 24

25 PODZIAŁ SKŁADKI Dalsze losy składki na ubezpieczenie emerytalne CZĘŚĆ DO I FILARU CZĘŚĆ DO II FILARU 25

26 26 DECYDUJEMY OFE czy ZUS i OFE? Po podjęciu zatrudnienia lub rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej obecnie sam decydujesz, czy całość składki emerytalnej (7,3%, tj. 4,38+2,92) ma być przekazywana na Twoje subkonto w ZUS czy też część (2,92%) ma być przekazywana do OFE Otwartego Funduszu Emerytalnego Raz podjętą decyzję można zmienić co 4 lata.

27 27 WARIANTY PODZIAŁ SKŁADKI OFE czy ZUS i OFE? Decydujemy I WARIANT II WARIANT

28 LICZYMY SKŁADKI Co stanowi podstawę do naliczenia składek? Dla pracowników i zleceniobiorców jest to przychód, osiągany z tytułu zatrudnienia, czyli: - wynagrodzenie tzw. brutto - nagrody, premie - zaliczki na wynagrodzenie - i inne składniki Przychód gotówka BANK w naturze 28

29 LICZYMY SKŁADKI Co stanowi podstawę do naliczenia składek? Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, podstawę do naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowany dochód, który nie może być niższy od kwoty: - 30% minimalnego, aktualnego wynagrodzenia za pracę - 60% prognozowanego, przeciętnego wynagrodzenia. Jeżeli ubezpieczony rozpoczyna po raz pierwszy swoją działalność gosp. (jeśli po raz pierwszy uzyskuje wpis do ewidencji działalności gosp.), albo w okresie ostatnich 5 lat nie prowadził działalności pozarolniczej, wówczas składki na ubezpieczenia społeczne można obliczać od podstawy, która wynosi nie mniej niż 30% minimalnego, aktualnego wynagrodzenia za pracę. Składki od takiej minimalnej podstawy, którą określa się również preferencyjną składką, można opłacać przez 24 miesiące od rozpoczęcia działalności. 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia dla pozostałych przedsiębiorstw 29

30 ZDROWOTNA Składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaca się od takiej samej podstawy dla obu grup przedsiębiorców W 2016 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 3 210,60 zł (tj. 75% przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale 2015 r., włącznie z wypłatami z zysku). Składka na ubezpieczenie zdrowotne w 2016 r., począwszy od składek należnych od 1 stycznia 2016 r., nie może być niższa niż: 288,95 zł (tj. 9,00% podstawy wymiaru). 30

31 ĆWICZENIE Przykład obliczenia składek dla pracowników DANE DO ĆWICZENIA Wynagrodzenie zasadnicze Premia zł 500 zł Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zł POSZCZEGÓLNE SKŁADKI 31

32 ĆWICZENIE Przykład obliczenia składek dla pracowników cd. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne to zł. Oblicz składki należne od ubezpieczonego. Przy założeniu, że poszczególne składki wynoszą więc: emerytalna -... rentowe -... chorobowa -... RAZEM

33 MAKSIMUM Maksymalne podstawy wymiaru składek Limit dla podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych - tzw. trzydziestokrotność w 2017 r. wynosi zł Limit dla podstawy wymiaru składek chorobowych (dla ubezpieczających się dobrowolnie, czyli dla prowadzących działalność i zleceniobiorców) Składkę na to ubezpieczenie nalicza się w wysokości nie większej niż 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego aktualnie (2016 r.) jest to kwota ,50 zł 33

34 34 PRAKTYCZNE Obowiązki płatników składek Zgłoszenie ubezpieczonego do ZUS Naliczenie, pobranie z dochodu ubezpieczonego i rozliczanie składek w dokumentach Opłacanie należnych składek na rachunku prowadzone przez ZUS Przekazanie ubezpieczonemu informacji o składkach z imiennych raportów

35 35 UMOWY - 1 Rodzaje umów umowy o pracę na czas nieokreślony, na czas określony, umowa na okres próbny, umowa na czas wykonania określonej pracy, oraz umowa na zastępstwo, reguluje Kodeks pracy umowy cywilnoprawne umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa agencyjna, umowa o pracę nakładczą (umowa chałupnicza), inna umowa o świadczenie usług (tu przepisy jak przy zleceniu), uregulowania w Kodeksie cywilnym

36 36 UMOWY - 2 Różnice występujące między umowami *** w zależności od posiadanych innych tytułów do ubezpieczeń, indywidualnej sytuacji ubezpieczonego oraz ewentualnego zawarcia umowy z własnym pracodawcą lub wykonywaniem na jego rzecz pracy

37 37 UMOWY - 3 Różnice występujące między umowami

38 38 Dziękuję Państwu za uwagę i przyszedł czas na pytania