Dobre praktyki prowadzenia gospodarki wodami deszczowymi na przykładzie wybranych miast w Polsce i na świecie. Analiza przypadków.

Transkrypt

1 Dobre praktyki prowadzenia gospodarki wodami deszczowymi na przykładzie wybranych miast w Polsce i na świecie. Analiza przypadków. mgr inż. Paweł Zawartka dr Łukasz Pierzchała Główny Instytut Górnictwa tel.: pzawartka@gig.eu Patronat honorowy: Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

2 Cele projektu: Zmniejszenie zapotrzebowania na wodę pitną poprzez zapewnienie alternatywnego źródła nawadniania (obiektów sportowych i zieleni parkowej); Ochrona niżej położonych ekosystemów poprzez: - redukcję zanieczyszczeń; - zmniejszenie intensywnych przepływów po ulewnych deszczach Poprawa estetyki terenu i zapewnienie dodatkowych możliwości rekreacji; Zwiększenie różnorodność biologicznej; Zapewnienie funkcji edukacyjnej dla uczniów i turystów; Zarządzanie ryzykiem dla zdrowia człowieka związanych z wykorzystaniem oczyszczonych wód opadowych; Rozwiązania: 3 zbiorniki powierzchniowe o pojemności m3 oraz zbiornik podziemny o pojemności 5000 m3. retencjonujące wody deszczowe z zlewni o powierzchni 187ha

3 Cele: Zmniejszenie odpływu wód opadowych i ich wielotorowe zagospodarowanie; Poprawa warunków mikroklimatycznych. Zintegrowanie błękitno-zielonej infrastruktury z architekturą. Wody deszczowe z zlewni miejskiej gromadzone są w zbiornikach podziemnych. Zgromadzona woda jest wykorzystywana do spłukiwania toalet oraz zasilania zieleni i zbiorników powierzchniowych (lustra wodne o geometrycznych kształtach, kanały i kaskady).

4 Rozwiązania o funkcji hydrologicznej, ekologicznej i rekreacyjnej (wykorzystanie wody do poprawy jakości przestrzeni miejskiej)

5 Planetarium Kino Opera Muzeum

6

7

8 Zagospodarowanie wody w miejscu powstania opadu

9

10

11

12

13

14 U góry: przestrzeń parkowa wykreowana w ramach projektu REURIS Po lewej: mokradło retencjonujące wody spływające kanalizacją deszczową z przyległego osiedla

15

16 Opiera się na lokalnych uwarunkowaniach hydrograficznych i geologicznych oraz aktualnych i planowanych formach zagospodarowania terenu; Pozwala efektywną środowiskowo i ekonomicznie gospodarkę wodami opadowymi (zapobieganie podtopieniom, możliwość wprowadzenia opłat) Ustalania programu gospodarowania wodami deszczowymi powinny zostać zaimplementowane do planów zagospodarowania przestrzennego.

17 Gmina o powierzchni 116,6 km 2. Z uwagi na znaczny udział terenów zabudowanych (ok. 45%) oraz planowane dalsze inwestycje infrastrukturalne sporządzano jednolitą koncepcje gospodarowania wodami opadowymi, która uwzględnia uwarunkowania hydrograficzne i geologiczne oraz aktualne i planowane formy zagospodarowania zagospodarowanie terenu.

18 Zbiornik retencyjny 1 komorowy Zbiornik retencyjny 2 komorowy

19 W ramach opracowania : Przeprowadzono aktualizację bilansu ogólnej ilość ścieków odprowadzanych kanałami deszczowymi; Dokonano opisu aktualnego stanu kanalizacji i zasad jej funkcjonowania; Przeanalizowano możliwości retencji wód deszczowych na terenie o różnych typach zabudowy; Przeprowadzono ocenę rozwiązań bioinżynieryjnych w zakresie zagospodarowania i oczyszczania wód deszczowych; Ustalono założenia projektowe i warunki brzegowe rozwiązań technicznych;

20 Oczyszczanie ścieków deszczowych w procesie sedymentacji, z wyrównaniem przepływów za pomocą zbiorników ziemnych na terenach gdzie jest to technicznie i ekonomicznie uzasadnione, Skierowanie do zbiorników sedymentacyjno retencyjnych deszczy o natężeniu 5-10 l/s/ha, co umożliwi oczyszczenie do 83% odpływów rocznych, Zwiększenie ilości zbiorników retencyjnych, głównie małych o pojemnościach do 50 m 3, szczególnie na sięgaczach (dopływach do głównych kolektorów), Egzekwowanie wymogu instalowania na terenach przemysłowych, składowych oraz na terenach baz transportowych, urządzeń podczyszczających ścieki deszczowe, Egzekwowanie wymogu instalowania urządzeń podczyszczających ścieki deszczowe, odbierane z powierzchni dróg, parkingów o nawierzchni szczelnej, a także z powierzchni parkingów o nawierzchni nieszczelnej, powyżej m 2, Zastosowanie urządzeń melioracyjnych z wykorzystaniem zabudowy bioinżynieryjnej (zbiorniki retencyjne na ciekach) na terenach peryferyjnych.

21 Metoda Płyty ażurowe Niecki filtracyjne Wyloty podczyszczające - studzienki wychwytujące Wyloty podczyszczające - studzienki wychwytujące z piaskownikiem Wyloty podczyszczające separator żwiru i oleju Zalety Wady Koszty porównawcze a. pozwala na kontrolę najwyższych przepływów b. pozwala na zasilenie wód gruntowych c. zapewnia kontrolę jakości wody bez zajmowania dodatkowej przestrzeni a. możliwość obsługi średnich budów (od 1,2 do 32,3 ha) b. w zależności od potrzeb pozwala (lub nie) na zasilenie wód gruntowych c. pozwala na kontrolę najwyższych przepływów a. zapewniają wysoki stopień oczyszczania większej zawiesiny i gruzu jako oczyszczanie wstępne b. nie wymaga dużych powierzchni c. możliwość modernizacji istniejących małych zlewni jak i na mocno zurbanizowanych terenach a. zapewnia wysoką usuwalność zawiesiny b. nie wymaga dużych powierzchni c. możliwość modernizacji istniejących małych zlewni d. wyższy stopień usuwania związków biogennych w porównaniu do niecek i separatorów żwiru i oleju a. wyłapuje materiał gruboziarnisty i węglowodory b. nie wymaga dużych powierzchni c. możliwość modernizacji istniejących małych zlewni jak i na mocno zurbanizowanych terenach d. wykazuje zdolność do wyłapywania śmieci gruzu i itp. e możliwy do wykorzystania na każdym terenie a. wymaga systematycznego nadzoru i kontroli b. nie nadaje się na obszary o dużym nasileniu ruchu c. możliwość skażenia wód podziemnych d. możliwe do wykonania na terenach o gruntach przepuszczalnych i o wystarczającej głębokości od podłoża skalnego i zwierciadła wód gruntowych a. wymaga wstępnego oczyszczenia wód opadowych (osadniki) aby uchronić środek filtracji przed co chwilowym zatykaniem się a. nieefektywne na terenach powyżej 0,4 ha b. nikły stopień redukcji metali ciężkich, substancji organicznej c. nie efektywna w oczyszczaniu wód burzowych d. minimalne usuwanie związków biogennych a. nie efektywne na terenach powyżej 2 ha b. może być używane na terenach niewrażliwych na erozję i o zastabilizowanych powierzchniach c. nie efektywna w oczyszczaniu wód burzowych a. nie efektywne na terenach powyżej 0,4 ha b. minimalne usuwanie części związków biogennych i substancji organicznych c. niski stopień efektywności w oczyszczaniu wód burzowych d. wymaga dobrego utrzymania Relatywnie niskie Relatywnie niskie Relatywnie niskie Relatywnie niskie Wysokie w porównaniu z rowami i piaskownikami Metoda Detencja w suchym zbiorniku Sztuczne mokradła Zalety Wady Koszty porównawcze a. pozwala na kontrolę najwyższych przepływów b. zapewnia wysoki stopień usuwania zawiesiny c. przeznaczony dla dużych przestrzeni d. wymaga mniej przestrzeni i jest tańsze w porównaniu do zbiorników mokrych e. generalnie nie dopuszcza do odpływu podgrzanych i niedotlenionych (lub zawierających organizmy beztlenowe) wód od odbiorników f. zapewnia bardzo dobrą ochronę przed erozją rzeczną g. dobrze zaplanowane może stanowić siedlisko biotopów szczególnie łąkowych a. pozwala na kontrolę najwyższych przepływów b. jest najbardziej efektywny na większych i mocniej rozbudowywanych przestrzeniach c. wzmacnia estetykę, i korzyści rekreacyjne d. tereny bagniste zlokalizowane wzdłuż brzegów cieków zabezpieczają je przed erozją brzegową e. stały poziom wody zabezpiecza przed wtórnym zanieczyszczeniem wody zawiesinami f. duża pojemność usuwania zanieczyszczeń a. wskaźniki usuwania substancji rozpuszczonych są niskie b. nie ekonomiczne dla powierzchni poniżej 4 ha c. źle utrzymywany stanowi siedlisko komarów, źródło niepożądanych zapachów i jest nieestetyczny pod względem wizualnym a. nie ekonomiczne dla powierzchni poniżej 4 ha b. niewłaściwie utrzymywany stanowi potencjalne zagrożenie c. źle utrzymywany stanowi siedlisko komarów, źródło niepożądanych zapachów i jest nieestetyczny pod względem wizualnym d. wymaga duże przestrzeni co zmniejsza ich wykorzystanie na terenach mocno zurbanizowanych e. zrzut wód podgrzanych i źle dotlenionych może mieć wpływ na życie biologiczne w odbiornikach wód f. może przyczyniać się do zanieczyszczania wód związkami biogennymi w czasie trwania okresów o słabej wegetacji Niskie koszty, alternatywne względem innych rozwiązań Nieznacznie większe niż mokre zbiorniki

22 Program gospodarki wodami deszczowymi na terenie Miasta Żory obejmuje następujące zagadnienia: Określenie ogólnej ilości odprowadzanych ścieków deszczowych stan docelowy. Maksymalne natężenie odpływu ścieków podczas deszczy nawalnych stan docelowy. Średnioroczna ilość ścieków stan docelowy. Określenie parametrów technicznych planowanych kolektorów deszczowych oraz rowów odwodnieniowych. Ustalenie parametrów technicznych niezbędnych urządzeń podczyszczających ścieki deszczowe na wylotach istniejących i planowanych. Podsumowanie nakładów rzeczowych dla całego programu.

23 Organizacja i zarządzanie systemem oczyszczania wód odprowadzanych kanałami deszczowymi OTOCZENIE PRAWNO-USTROJOWE NADZÓR I REGULACJA PARLAMENT, RZĄD, Wojewoda, Prezydent Miasta, Starosta, Samorząd PLAN MIEJSCOWY POZWOLENIA UMOWY PLAN OGÓLNY OCENA EFEKTYWNOŚCI PLANOWANIE KORYGOWANIE Administrator systemu REALIZACJA SPRAWDZANIE UZGADNIANIE RAPORTOWANIE OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE FINANSOWANIE I KONTROLA Urząd Miasta, WIOŚ, Urząd Marszałkowski, WZMiUW, SANEPID, NIK RAPORTY

24 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 poz pkt II b: Zachowywanie i wzbogacanie zasobów wód oraz przeciwdziałanie nadmiernej wilgotności gleb i suszy poprzez gromadzenie i opóźnianie odpływu wód powierzchniowych oraz kierowanie wód opadowych do gruntu, wszędzie tam gdzie jest to możliwe na obszarze całego województwa. Uchwała Nr Liv/800/14 Rady Miasta Opola z dnia 30 stycznia 2014 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulicy L. Powolnego w Opolu: Odprowadzenie wód deszczowych poprzez system kanalizacji rozdzielczej deszczowej powiązany z istniejącym miejskim układem kanalizacji deszczowej poprzez systemy retencyjne na terenie po jego niezbędnej rozbudowie

25 Taryfy za odprowadzanie wód opadowych systemem kanalizacyjnym skutkuje wzrostem świadomości użytkowników odnośnie znaczenia i kosztów utrzymania systemu odwodnienia; Taryfa nie powinna być stymulatorem rozbudowy sieci kanalizacji deszczowej, ale narzędziem zachęcającym do wprowadzania systemów retencjonowania i zagospodarowania wody w miejscu powstania; Taryfy za wody opadowe zostały wprowadzone min: w Warszawie, Bielsku Białej, Pile, Radomiu i Żorach.

26 Wprowadzenie systemów GIS pozwoliło na: precyzyjne wyliczenie wysokości opłat za odprowadzanie ścieków opadowych; Szybkie aktualizowanie danych dotyczących powierzchni terenów uszczelnionych i lokalizacji sieci kanalizacyjnej; Usprawnienie procesu usuwania awarii, Prowadzenie symulacji pracy sieci dla potrzeb modernizacyjnych i rozwojowych.

27 Krakowski program małej retencji wód opadowych - dofinansowanie do 50% poniesionych kosztów na budowę zbiorników i montaż instalacji, służących zbieraniu wody deszczowej (osoby fizyczne oraz przedsiębiorcy); Motywacja - ograniczenie zużycia wody wodociągowej; Programy tego typu realizowane są także w Sopocie, Warszawie, Poznaniu, Gdańsku.

28 W 2001 roku na przyjęto program odbudowy małej retencji, tj. budowy lub odtwarzania zbiorników wodnych o charakterze retencyjnym (suche zbiorniki) i retencyjno-widokowym (mokre zbiorniki), a także częściową renaturyzację dolin łódzkich rzek. fot: wg: Biuro Inżynierii Wodnej, Środowiska i Melioracji Aquaprojekt S.C. I Etap programu dotyczący zlewni Sokołówki - zakładał budowę 7 zbiorników, renaturyzację koryta rzeki i zagospodarowanie parkowe doliny. Etap ten został częściowo zrealizowany.

29 W 2012 roku powstał w przestrzeni parkowej Staw Wasiaka - zbiornik suchy, przeznaczony do przechwytywania i spłaszczania fal powodziowych w razie wzmożonych opadów.

30 Program małej retencji przekształcił się w ideę Błękitno-Zielonej Sieci (ogłoszona w 2010 roku jako rezultat projektu SWITCH) Wykorzystanie systemu rzek, ich dolin i związanych z nimi obszarów zieleni do utworzenia sieci, która: podnosi bezpieczeństwo ekologiczne, poprawia jakość powietrza i środowiska życia, zachęca mieszkańców do zdrowego stylu życia, przyciąga inwestorów, powoduje wzrost elastyczności reagowania systemu miejskiego na ekstremalne zjawiska pogodowe. Koncepcja Błękitno-Zielonej Sieci została włączona do Strategii Zintegrowanego Rozwoju Łodzi

31 Zaproponowany zakres budowy obejmuje: 17 obiektów służących retencji wód obiektów o łącznej pojemności 3,26 mln m 3 56 systemów retencji na kanalizacji deszczowej o łącznej pojemności ok. 116 tys. m 3 wykorzystanie naturalnej retencji na małych, lokalnych ciekach i rowach

32 Dziękuję za uwagę Zapraszamy na stronę projektu Patronat honorowy: Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Główny Instytut Górnictwa