SPOŁECZEŃSTWO PRZYSZŁOŚCI A TRWAŁY ROZWÓJ
|
|
- Barbara Milewska
- 10 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 SPOŁECZEŃSTWO PRZYSZŁOŚCI A TRWAŁY ROZWÓJ
2
3 POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET PROGNOZ POLSKA 2000 PLUS Lesław Michnowski SPOŁECZEŃSTWO PRZYSZŁOŚCI A TRWAŁY ROZWÓJ Cybernetyczne spojrzenie na przyszłość świata VISION OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT SOCIETY Warszawa 2006
4 Polska Akademia Nauk, Kancelaria PAN Komitet Prognoz Polska 2000 Plus przy Prezydium PAN adres: Pl. Defilad 1, Warszawa, Pałac Kultury i Nauki, piętro XXIII, pokój 2321, tel/fax (0 22) komprog@pan.pl Publikacja dofinansowana przez PAN ze środków na działalność wspierającą badania uzyskanych z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Copyright: Lesław Michnowski, Komitet Prognoz Polska 2000 Plus Opracowanie graficzne Agnieszka Miłaszewicz ISBN Druk i oprawa: Warszawska Drukarnia Naukowa PAN
5 SPIS TREŚCI Od wydawcy.. 9 Wstęp. 10 ROZDZIAŁ I. DIAGNOZA, KRYZYS GLOBALNY PRZED KTÓRYM STOIMY Globalny kryzys, czy nadal rozwój? Ostrzeżenie U-Thanta z perspektywy lat Forrestera stara i nowa diagnoza Po trzydziestu latach trzy scenariusze Meadowsów Niedostosowanie do życia w stanie zmian i ryzyka Chiny i Indie czynnikiem równowagi czy też nierównowagi w gospodarce światowej? Przyczyny i konsekwencje neoliberalizmu ROZDZIAŁ II. TRWAŁY ROZWÓJ CELEM STRATEGICZNYM ONZ I UE Dwa stanowiska wobec zagrożeń dla świata Formy i postacie współczesnego darwinizmu społecznego Amerykańskie oceny procesu globalizacji Organizacja Narodów Zjednoczonych jako inicjator trwałego rozwoju Unia Europejska a trwały rozwój Nauczanie społeczne Jana Pawła II a trwały rozwój Odpowiedzialność świata nauki 109 ROZDZIAŁ III. MODEL JAKO CYBERNETYCZNY WKŁAD DO WALKI Z ZAGROŻENIAMI Analiza systemowa jako podstawa projektowania wizji przyszłości Świata 112
6 a 2. Model przekraczanie granic a) Granica inercyjna b) Granica obronno-środowiskowa c) Granica katastroficzna Rozwój trwały alternatywą wyhamowania rozwoju 136 ROZDZIAŁ IV. EKOHUMANISTYCZNE SPOŁECZEŃSTWO INOFORMA- CYJNE PRZYSZŁOŚCIĄ ŚWIATA Informacyjne podstawy trwałego rozwoju Projektowanie wizyjne jako wyraz potrzeby myślenia o przyszłości i podstawa trwałego rozwoju Praca dla życia w stanie zmian i ryzyka Mierniki trwałego rozwoju Model gospodarki trwałego rozwoju Polskie inicjatywy na rzecz trwałego rozwoju ROZDZIAŁ V. ZARYS STRATEGII TRWAŁEGO ROZWOJU Cele strategii Co jest najważniejsze? Co jest najpilniejsze?. 211 ROZDZIAŁ VI. PODSTAWOWE WNIOSKI Literatura uzupełniająca 224 ANEKS. MODELOWANIE KONCEPTUALNE W KSZTAŁTOWANIU TRWAŁEGO ROZWOJU Streszczenie w języku angielskim
7 CONTENTS Foreword 9 Preface CHAPTER I. DIAGNOSIS, GLOBAL CRISIS WE HAVE TO CONFRONT WITH Global crisis or still development? U-Thant warning after years Old and new diagnosis of Forrester After 30 years three scenarios of Meadowss Unfitness to life in state of change and risk China and India as factors of stability or unstability of world economy? Causes and results of neoliberalism.. 58 CHARTER II. SUSTAINABLE DEVELOPMENT AS UN AND EU STRATEGIC GOAL Two approaches in the face of dangers for the world 62 2 Forms and kinds of contemporary social Darwinism American opinions of globalization United Nations Organization as sustainable development idea creatot , European Union and sustainable development John Paull II social learning and sustainable developmey Responsibilty of scientists. 109 CHAPTER III. MODEL AS CYBERNETIC CONTRIBUTION INTO DANGERS OVERCOMING System model analysis as base for world vision designing and limits to growth overcoming
8 a) Inertial limit to growth b) Defense-environmental limit to growth c) Catastrophic limit to growth Sustainable development as alternative for lack of development CHAPTER IV. ECOHUMANISTIC INFORMATION SOCIETY AS FUTURE OF THE WORLD Sustainable development Information bases Vision designing as form of farsightedness as well as sustainable development foundation Work for life in state of change and risk Sustainable development indicators Sustainable development economy model Polish initiatives on sustainable development 199 CHAPTER V. SUSTAINABLE DEVELOPMENT STRATEGY OUTLINE Goals of strategy What is more important? Watt is more diligent? CHAPTER VI. CONCLUSIONS Complementary literature APPENDIX. CONCEPTUAL MODELING IN SUSTAINABLE DEVELOPMENT CREATING Summary 252 8
9 OD WYDAWCY Książka Lesława Michnowskiego reprezentuje ten kierunek badań Komitetu Prognoz Polska 2000 Plus PAN, który łączy się bezpośrednio z przewidywaniami rozwoju sytuacji światowej. Jest to nurt bardzo bogaty, uprzednio wypowiadali się w tej sprawie wieloletni członkowie Komitetu: Antoni Kukliński, Zdzisław Sadowski, Jerzy Kleer, Barbara Liberska, Lech Zacher. W obliczu globalnych zagrożeń, wobec których stoi świat, prognozy te mają z reguły charakter ostrzegawczy i koncentrują się na odpowiedzi na pytanie jak trzeba działać aby tych zagrożeń uniknąć. Podążając tą drogą autor usiłuje odpowiedzieć na dwa podstawowe pytania: co jest najważniejsze i co jest najpilniejsze dla ludzkości, a więc od czego powinna się zaczynać wszelka myśl o strategii działania na przyszłość. Szczególna rola książki Lesława Michnowskiego w tym nurcie studiów Komitetu wynika z faktu, że reprezentuje on dyscyplinę cybernetyki, a tym samym wzbogaca toczącą się dyskusję o nowe spojrzenie. Z natury rzeczy cybernetyka jest nauką skomplikowaną. Dlatego dotyczącą jej część specjalistyczną wyłączyliśmy do aneksu. Główna część pracy przedstawia problemy stojące przed ludzkością w sposób dostępny dla szerszego grona Czytelników. Stąd książka może zainteresować działaczy politycznych, ekonomistów, dziennikarzy, a przede wszystkim młodzież, której aktywne życie w tej epoce będzie udziałem. Przewodniczący Komitetu Prognoz Prognoz Polska 2000 Plus /Leszek Kuźnicki/ 9
10 WSTĘP " # $#!! # % &!! ' ()*+" "!%& % ()*, " - $ * ( # / 0 %. " %- ()*" "% 0 %. % " " %+" 0 "" % ()* ()* "" % Meadows i in., Granice wzrostu Przegląd po 30 latach Meadows et. al., Limits to Growth, The 3-Years Update1 Celem niniejszej książki jest próba odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące przyszłości świata. Pierwsze można sformułować następująco: Jakie zmiany w diagnozie i podejściu do przyszłości świata przyniosło ostatnie dziesięciolecie zarówno w organizacjach międzynarodowych jak ONZ, czy Unia Europejska oraz w nauce. 10
11 W czerwcu 2006 roku Rada Unii Europejskiej przyjęła Odnowioną Strategię Trwałego Rozwoju Unii Europejskiej (EU Sustainable Development Strategy EU SDS). W jakościowo nowej wersji tej strategii jednoznacznie ustalono, iż Strategia Trwałego Rozwoju UE jest strategią nadrzędną ( tworzy ramy ) dla Strategii Lizbońskiej i wymaga trwałego zintegrowania polityk trzech dziedzin ( filarów" trwałego rozwoju): rozwoju społecznego, rozwoju gospodarczego, oraz ochrony środowiska przyrodniczego (Rada Unii Europejskiej, 2006). Ujęcie takie jest zgodne z pojęciem trwały rozwój od lat przyjętym przez ONZ. Według ONZ sustainable development" to pożądana jakościowo nowa forma rozwoju światowej społeczności. Ta przyszłościowa forma rozwoju powinna odznaczać się zarówno trwałością, jak i powszechnym podnoszeniem jakości życia i to nie tylko obecnych, lecz także przyszłych pokoleń (Raport Brundtland, 1991). Trwały rozwój powinien więc być alternatywą dotychczasowej formy rozwoju społeczno-gospodarczego: cyklicznego i elitarnego, okresowo zakłócanego regresem i budową nowej formy życia społeczno-gospodarczego na gruzach" dotychczasowej. Trwałość tej jakościowo nowej formy życia światowej społeczności zapewniona ma być w ujęciu ONZ doprowadzeniem do zintegrowania rozwoju społecznego z rozwojem gospodarczym i ochroną (a raczej właściwym kształtowaniem) środowiska przyrodniczego. Dla osiągnięcia takiej idealnej trwałej i trójfilarowej formy rozwoju światowej społeczności, w ONZ postuluje się wypracowanie i realizowanie wieloletniej o horyzoncie rzędu 50 lat strategii sukcesywnej przebudowy systemu światowego (Desai, 2002). Jak z tego wynika ostatnie 10-lecie przyniosło zasadnicze zmiany w podejściu do przyszłości i poglądach na przyszłość świata. Pierwszym zadaniem autora jest w tych warunkach zapoznanie czytelnika polskiego z tymi zmaganiami. Jest to tym bardziej potrzebne, że nasze środki masowego przekazu w pogoni za sensacjami zupełnie zignorowały te przemiany i czytelnik polski praktycznie niewiele wie o tych problemach o kluczowym znaczeniu nie tylko dla przyszłości świata, ale także i Polski. 11
12 Drugie pytanie brzmi następująco: Jakie odpowiedzi można sformułować dzisiaj w świetle współczesnych badań naukowych na pytania nurtujące współczesną dyskusję o przyszłości świata? Warto przypomnieć te pytania, tak jak je dzisiaj formułujemy: 1. Czy można drogą pomniejszania ilości konkurentów do deficytowych zasobów życia przezwyciężyć gwałtownie narastający zwłaszcza wraz ze wzrostem Chin i Indii globalny kryzys? 2. Czy doprowadzając do zerowego wzrostu można zapewnić sustainablity, czyli długotrwale podtrzymywać życie gatunku homo sapiens i ponadto powszechnie podnosić jego jakość? 3. Czy realizacja ONZ-owskiej wizji sustainable development trwałego rozwoju światowej społeczności jest i pod jakimi warunkami możliwa? 4. Jak skrócić czas przeprowadzenia przemiany cywilizacyjnej, niezbędnej dla ukształtowania zdolności trwałego rozwoju światowej społeczności? 5. Jak skutecznie projektować i realizować strategię trwałego rozwoju? 6. W jakim stopniu, rozumiana jako przekształcenie od egoizmu do ekohumanizmu dominującej aksjologii, wsparta adekwatną przebudową informacyjnej infrastruktury światowej społeczności, może stanowić podstawę postulowanych w raportach Meadowsów restrukturyzacyjnych przedsięwzięć, niezbędnych dla ocalenia człowieka i ziemi? 7. Jak i w jakiej kolejności dokonywać warunkującej taką przebudowy społeczno-gospodarczej i informacyjnej infrastruktury światowej społeczności? 8. Jakie działania, w ramach tej strategii, należy uznać za pierwszy krok, uruchamiający lawinę spontanicznej, w tym obywatelskiej, aktywności na rzecz budowy podstaw trwałego rozwoju? 12
13 Trzecie pytanie z kolei można sformułować następująco: Jaki wkład może wnieść cybernetyka 1 jako dyscyplina nauki do współczesnej dyskusji o przyszłości świata?. Na te pytania czytelnik znajdzie próbę odpowiedzi w niniejszej książce. Ale odpowiedzi na te pytania muszą być poprzedzone diagnozą obecnego stanu świata, a diagnoza ta musi być przekształcona w zarys strategii pożądanego rozwoju, czyli w koncepcję trwałego rozwoju, od sukcesu którego zależy przyszłość świata. Są jeszcze i dalsze pytania: 1. Czy można za pomocą wolnego rynku powstrzymać groźne przemiany klimatyczne, utratę bioróżnorodności, wyczerpywanie źródeł deficytowych zasobów, czy choćby tylko oczyścić Bałtyk z groźnych powojennych pozostałości? 2. Czy wolny rynek doprowadzi do dokonania w odpowiednim czasie przebudowy dotąd opartego na ropie naftowej światowego parku maszynowego i środków transportu, na zgodny z nowymi źródłami energii, zanim źródła ropy naftowej ulegną wyczerpaniu? 3. Czy w dokonywaniu takiej przemiany cywilizacyjnej może być przydatny i jak dokonywany poprawny rozwój technik informacyjnych, w tym metod symulacji komputerowej zamierzeń i skutków decyzji politycznych? 1 Cybernetyka to zarówno ogólna teoria sterowania, jak i teoria informacji w szerszym znaczeniu (Wiener, 1961, 1971)..Uznaje się ponadto, iż cybernetyka oraz ogólna teoria systemów są tożsame, różniąc się jedynie rodzajem stosowanego słownictwa (Mazur, 1999). Jeszcze wcześniejsze z Polski pochodzące przez B. Trentowskiego sformułowane ujęcie, to cybernetyka jako sztuka królewska, wiedza niezbędna w poprawnym prowadzeniu polityki, Patrz: (Trentowski). Cybernetyka rozwoju bada z wykorzystaniem ogólnej teorii systemów uwarunkowania rozwoju dowolnej postaci systemów traktując proces ich rozwoju jako tworzenie ludzką pracą informacji uprzedmiotowianej w jej wytworach. 13
14 4. W przypadku uznania za poprawną ONZ-owskiej wizji trwałego trójfilarowego rozwoju światowej społeczności, jak uzyskiwać dla jej akceptacji poparcie ze strony światowej elity realnej władzy? Na te i inne pytania Czytelnik znajdzie w pracy próbę odpowiedzi. Autor wyraża zarazem podziękowania recenzentowi pracy, panu profesorowi Lechowi W. Zacherowi za cenne uwagi. 14
15 ROZDZIAŁ I. DIAGNOZA, KRYZYS GLOBALNY PRZED KTÓRYM STOIMY 1. Globalny kryzys, czy nadal rozwój? Od lat prawie czterdziestu toczy się dotąd praktycznie nierozstrzygnięty spór dotyczący kondycji światowej społeczności i jej przyrodniczego środowiska. Spór ten odnosi się do problemu: czy światowa społeczność nadal podlega rozwojowi czy też wręcz przeciwnie znajduje się ona w globalnym kryzysie, a co najwyżej w niejawnej jeszcze jego fazie? W licznych sporach ich przyczyny są dwojakiego rodzaju: 1. uczestnicy sporu pod te same pojęcia podkładają odmienne treści, 2. występuje radykalna różnica interesów, które określają w sporze wykorzystywaną argumentację, co prowadzi do negowania argumentów adwersarza sporu, wmawiania w niego iż białe jest czarne i odwrotnie. Aby uniknąć w szukaniu odpowiedzi na powyższe strategiczne pytanie sporu spowodowanego przyczyną pierwszą, przedstawiam propozycję rozumienia, w ujęciu cybernetyki rozwoju i pojęcia kryzys. Uzupełniam to analizą przebiegu tej części procesu życia dowolnej postaci społeczności, który zachodzi, gdy jest ona w stanie kryzysu. Wcześniej jednak wprowadzę dwa podstawowe w tym tekście pojęcia. Są nimi: formy życia i uwarunkowania życia. Formy życia, to ujmując ogólnie struktura społeczności, w tym konstytuujące je stosunki społeczne, homeostat, aksjologia, ekonomika, technika, infrastruktura informacyjna, społeczno-gospodarcza, itp. Uwarunkowania życia to stan środowiska społecznoprzyrodniczego zasilającego społeczność zasobami życia lub mu zagrażającego, m.in. kondycja środowiska przyrodniczego, dostępność zasobów naturalnych, poziom rozwoju i potencjał obronny (lub agresji) innych społeczności, itp. Warunkiem życia społeczności i tworzących je osób jest zgodność jej form życia z aktualnymi uwarunkowaniami życia. Gdy uwarunkowania te się zmieniają, formy życia, dotąd poprawne ulegają moralnej degra- 15
16 dacji, gdyż nie są w stanie nadal wspomagać życie społeczności. A zatem zmiana uwarunkowań życia wymusza adekwatne dostosowywanie form życia społeczności do tych nowych uwarunkowań. Brak zgodności form życia z jego uwarunkowaniami powoduje upadek społeczności. Wracając do problemu: rozwój kryzys, proponuję po pierwsze, aby uznać, iż stan kryzysu jest alternatywą stanu rozwoju. Stan kryzysu powstaje, gdy dotychczasowe formy życia społeczności w tym szczególnie stosunki społeczne lub homeostat (system sterowania procesem życia społeczności) przestają być zgodne z aktualnymi uwarunkowaniami jej życia (czyli ulegają moralnej degradacji), co powoduje co najmniej utrudnienie dostępu do warunkujących życie zasobów środowiskowych. W stanie rozwoju społeczność więcej swą pracą tworzy, niż wraz ze swym życiem nieuchronnie niszczy siebie i swe środowisko. A wraz z tym zwiększa swą trwałość i sprawność funkcjonowania, oraz podnosi jakość życia stanowiących ją osób. W trakcie rozwoju społeczność ta posiada zdolność zapewniania sobie dostępu do zasobów życia (naturalnych i przyrodniczych) bez szkody dla środowiska, z którego te zasoby czerpie, oraz bez konieczności pozyskiwania ich od swej słabszej części. Natomiast w trakcie kryzysu sytuacja społeczności jest odwrotna. Swoje życie i warunkujący je dostęp do zasobów życia społeczność w stanie kryzysu zapewnia metodą: 1. zewnętrzną, poprzez bezwzględne degradowanie środowiska (społecznego lub przyrodniczego), lub 2. wewnętrzną, poprzez: - pozbawianie dostępu do deficytowych zasobów życia swej słabszej części; - jej wywłaszczanie z posiadanych przez nią rezerw tych zasobów, lub - fizyczne jej eliminowanie, jako wewnętrznego konkurenta do deficytowych zasobów. Przebieg procesu życia społeczności zarówno w stanie rozwoju, jak i w stanie kryzysu odznacza się jego fazami i etapami (patrz rys. 3, aneks). Istnieją trzy fazy kryzysu. 16
17 Pierwsza z nich to regres stabilny, początkowo prawie niewidoczny. Faza druga to jawna destabilizacja społeczności, wymuszająca dla ustabilizowania dokonania przebudowy jej moralnie zdegradowanych form życia, Ta druga faza przyczynia się zarazem do wzmocnienia sił obrony społeczności zagrożonej kryzysem. Faza trzecia to rozwój pozorny w wyniku patologicznej stabilizującej transformacji dokonywany wyżej przedstawioną metodą zewnętrzną lub wewnętrzną. Istotą rozwoju pozornego jest jego względna krótkotrwałość i brak możliwości przywrócenia poziomu rozwoju poprzedzającego wejście społeczności w stan kryzysu. W wyniku drugiej fazy kryzysu społeczność albo dokonuje stabilizującej ją przemiany form życia, albo pada z powodu wyczerpania sił obronnych. W przypadku dokonania stabilizującej transformacji społeczność przywraca swą zdolność rozwoju albo gdy dokona patologicznej przebudowy wkracza w trzecią fazę kryzysu. Znajdująca się w tej trzeciej fazie kryzysu społeczność swą stabilność uzyskuje poprzez stworzenie możliwości destrukcyjnego zapewniania sobie dostępu do: - środowiskowych zasobów życia, lub - zasobów życia swej słabszej części. Znajdująca się w pierwszej niejawnej fazie kryzysu społeczność zawdzięcza stabilność dominacji konserwatywnych wewnętrznych lub zewnętrznych sił społecznych zainteresowanych utrzymaniem poprzednich, już moralnie zdegradowanych niezgodnych z nowymi uwarunkowaniami życia jej form. Gdy regres społeczności tak patologicznie stabilizowanej osiągnie pewien graniczny poziom, wówczas ma miejsce druga faza kryzysu. Warunkiem zaistnienia takiej dopiero w drugiej fazie kryzysu występującej obronnej destabilizacji jest istnienie wewnętrznych lub zewnętrznych sił społecznych zdolnych do podjęcia próby przywrócenia społeczności zdolności rozwoju. W razie braku takich, odpowiednio silnych, antykonserwatywnych sił oporu, druga faza kryzysu może się nie pojawić. Wówczas stabilny stan regresu będzie trwał tak długo, aż siły konserwatywne, patologicznie sta- 17
18 bilizujące społeczność, nie uświadomią sobie zagrożenia dla nich w wyniku kontynuowania przez daną społeczność (wraz ze starymi formami jej życia) regresu i nie podejmą działań dla przywrócenia społeczności zdolności rozwoju. Czym dłużej będzie trwał ten niejawny pierwszej fazy stan kryzysu, tym mniejsze będą szanse przywrócenia społeczności zdolności rozwoju. Jeśli ani te początkowo regresywnie stabilizujące konserwatywne siły społeczne, ani obronne wewnętrzne lub zewnętrzne siły rozwojowej przemiany nie będą w stanie przeprowadzić stabilizującej przebudowy form życia społeczności, wówczas społeczność ta padnie po wyczerpaniu rezerw wewnętrznych zasobów życia. Przywrócenie zdolności rozwoju może więc być także skutkiem zewnętrznych oddziaływań społecznego środowiska zagrożonego destrukcyjnymi konsekwencjami upadku społeczności w stanie kryzysu. Czym szybciej zostanie podjęta akcja przywracania zdolność rozwoju społeczności w stanie kryzysu, tym więcej wewnętrznie i zewnętrznie przydatnych dóbr przez tę społeczność posiadanych będzie mogło być ocalone przed destrukcyjnymi konsekwencjami przedłużającego się kryzysu i wykorzystane w działaniach na rzecz jej dalszego rozwoju. Stąd odpowiedź na pytanie, czy światowa społeczność jest już w stanie kryzysu, aczkolwiek dopiero w pierwszej jego fazie, ma strategiczne znaczenie dla przywrócenia jej zdolności rozwoju. Nie można czekać aż kryzys w pełni się ujawni w postaci drugiej jego fazy. Omówiłem powyżej problem faz kryzysu. A jak wygląda logika etapów przebiegu tak określonego kryzysu. W trakcie procesu życia społeczności w stanie kryzysu można wyróżnić trzy jego etapy, radykalnie różniące się rodzajem form życia tej społeczności, zarówno powodujących jej kryzys, jak i patologicznie ją stabilizujących po drugiej fazie kryzysu. Kryzys pojawia się jak wiemy w wyniku patologicznego przekroczenia granicy wzrostu w ramach dotychczasowych. lecz już moralnie zdegradowanych form życia społeczności. Niedokonanie rozwojowego przekroczenia tej granicy wzrostu powoduje wejście społeczności w pierwszy z omawianych tu 18
19 etapów jej kryzysu. Nieprzezwyciężenie poprzez rozwojową stabilizację kryzysu w trakcie tego pierwszego etapu, powoduje wejście społeczności w etap drugi i następnie (w przypadku dokonania kolejnej patologicznej stabilizacji, w trakcie etapu drugiego) w etap trzeci kryzysu. Każdy z tych etapów jest charakteryzowany odmiennym rodzajem stabilizującej społeczność patologicznej jej transformacji. Przyjmijmy w określaniu logiki etapów kryzysu iż dotychczasowy rozwój społeczności, która weszła w stan kryzysu, dokonywany był na koszt środowiska i słabszej, przedmiotowo traktowanej jej części. Zarazem ta pierwotna metoda rozwoju do niedawna nie zagrażała życiu środowiska i tej słabszej części. W środowisku występował bowiem wówczas nadmiar zasobów życia, a przyroda była w dobrej kondycji. Zarazem czym większa była przedmiotowo traktowana słabsza część społeczności, to społeczność a raczej silna jej część bardziej skutecznie mogła pozyskiwać niezbędne dla jej życia zasoby ze środowiska. Przy pewnym poziomie rozwoju tą metodą, pojawiła się (w ramach zgodnych z tą metodą form życia) granica wzrostu. Pojawił się mianowicie w środowisku deficyt aktualnie dostępnych zasobów życia. Rozwojowe przekroczenie tej granicy wymagałoby dokonania poprawnej przebudowy tych dotychczasowych form życia w celu ich dostosowania do nowych uwarunkowań tak, aby w sposób rozwojowy przywrócić społeczności zdolność pozyskiwania ze środowiska zasobów życia. Przyczyną pojawienia się pierwszej tu omawianej granicy wzrostu staje się deficyt zasobów życia dotąd występujących w środowisku w nadmiarze. Społeczność zorganizowana na zasadzie: część silna-podmiotowa i część słabsza-przedmiotowa, będzie w tej nowej sytuacji i bez dokonania rozwojowej zmiany w tym silni-słabsi układzie zapewniała dostęp do środowiskowych zasobów życia kosztem intensyfikowania destrukcji części słabszej, na przykład poprzez wykorzystywanie jej w postaci mięsa armatniego, Dostęp do źródeł deficytowych zasobów życia będzie bowiem dokonywany drogą agresji, poprzez elimino- 19
20 wanie innych społeczności zewnętrznych konkurentów do tych zasobów. Obie pierwsza i druga wojny światowe świadczyłyby o występowaniu pierwszego etapu kryzysu światowej społeczności. Polityka hitlerowskich Niemiec typu Lebensraum była wszak już wówczas jawnie ludobójczą wojną w ramach Drang nach Osten o dostęp do wielkich radzieckich źródeł surowców i paliw. Jej celem nie było wszak zwiększanie wielkości podporządkowanej Niemcom siły roboczej, wojną podbijanych społeczności. Zapewnianie dostępności źródeł deficytowych zasobów życia tą patologicznie zewnętrzną w ramach pierwszego etapu kryzysu metodą, powoduje zatem kryzysogenne nasilenie stopnia degradacji (nadal przedmiotowo wykorzystywanej w takim podboju środowiska) słabszej części społeczności. Nasilenie tej degradacji powoduje dwa skutki: 1. obronny opór ze strony tej słabszej, silnie teraz degradowanej części społeczności lub 2. zagrożenie silnej części upadkiem tej słabszej części, a wraz z tym pobawienie silnej części możliwości wspomagania się pracą tej słabszej części. Patologiczne ustabilizowanie społeczności będącej w tym pierwszym etapie kryzysu wymaga takiej jej transformacji, która umożliwi wykorzystywanie nadal słabszej części w pozyskiwaniu z zewnątrz zasobów życia, lecz bez zagrożenia zniszczeniem tej słabszej części, a wręcz przeciwnie w sposób stymulujący jej aktywność w pozyskiwaniu dostępu do tych zewnętrznych deficytowych zasobów. Wydaje się, iż taki charakter miały społeczne przemiany zarówno dokonane w wyniku Rewolucji Październikowej, jak i zachodniego ustanowienia welfare state. Takie patologiczne ustabilizowanie wprowadzi społeczność w trzecią fazę pierwszego etapu kryzysu. Konsekwencją tak ukształtowanego pozornego rozwoju będzie doprowadzenie do powstania totalnego zagrożenia zniszczeniem życiodajnego środowiska. Będzie to skutkiem radykalnego zwiększenia zewnętrznej destruktywności społeczności na skutek zmiany społecznej polityki, dotyczącej słabszej części, Zmiana ta polega na radykal- 20
21 nej poprawie warunków życia tej słabszej części, Spowoduje to jednak zarówno silny wzrost natężenia wyczerpywania źródeł aktualnie dostępnych zasobów, jak i destrukcji środowiska przyrodniczego. Pojawienie się, wraz z tym, zagrożenia totalną destrukcją środowiska bez dokonania rozwojowego przekroczenia takiej kolejnej granicy wzrostu oznacza wejście społeczności w drugi etap kryzysu. Faza druga tego drugiego etapu kryzysu będzie przejawiała się narastającymi objawami destabilizacji środowiska przyrodniczego przy równoczesnym narastaniu deficytu dostępnych w środowisku zasobów życia. Prawdopodobnie oznaki zbliżania się tej drugiej fazy drugiego etapu kryzysu światowej społeczności pojawiły się już na przełomie lat 60. i 70. ubiegłego stulecia. Zarazem wraz z pojawieniem się zagrożenia życia środowiska przyrodniczego, kryzys światowej społeczności przyjął charakter globalny. Patologiczne w tej sytuacji ustabilizowanie (po drugiej fazie, drugiego etapu kryzysu) światowej społeczności będzie polegało na: 1. zaniechaniu dalszego bezwzględnego degradowania środowiska i radykalnym ograniczeniu natężenia pozyskiwania aktualnie dostępnych zasobów życia, oraz 2. zapewnianiu silnej części światowej społeczności dostępu do deficytowych zasobów życia kosztem pozbawiania ich jej słabszej części, czyli wyżej opisaną, metodą wewnętrzną. Będzie to w ostatecznym efekcie polegało na zmniejszaniu zaludnienia Ziemi. Konsekwencją tego będzie zmniejszanie przez światową społeczność wraz z fizyczną eliminacją słabszej jej części, potencjału intelektualnego oraz wiedzy i innych elementów socjo-różnorodności. A wraz z tym zmniejszanie możliwości przywrócenia światowej społeczności zdolności rozwoju. Społeczność tak patologicznie ustabilizowana, gdy już wyeliminuje aktualnie słabszą jej część będzie się nadal dzieliła na silniejszych i słabszych tak długo aż padnie całkiem pozbawiona zdolności rozwojowego dostosowywania jej form życia do nowych stale zmieniających się uwarunkowań życia. 21
22 Tak podobno zachowują się mądre szczury pozbawiane w ogrodzonym terenie - dostępu do żywności. Trzeci etap kryzysu pojawi się wówczas, gdy tak pomniejszana społeczność całkowicie utarci zdolność dostosowywania jej form życia do zmian w uwarunkowaniach życia. Pojawienie się tego etapu może być skutkiem destruktywności obronnej samoorganizacji eliminowanej słabszej społeczności lub jakiejś nieprzewidzianej w porę katastrofy. Wówczas będąc w wyniku takiego wyniszczenia - niezdolną do przeciwstawienia się takiej destabilizacji społeczność ta padnie natychmiast, albo będzie wegetowała pomniejszając swą liczebność jak te szczury aż z czasem niejako spokojnie zgaśnie. Patologiczna stabilizacja w trakcie drugiego etapu kryzysu jest zatem niezmiernie groźna dla obu części światowej społeczności zarówno silnej, jak i słabej. Kryzys nieprzezwyciężony w tym drugim etapie prowadzi do etapu trzeciego w znikomym stopniu stwarzającego już szanse na jego rozwojowe przezwyciężenie. Zrozumienie wielkiego zagrożenia dla światowej społeczności konsekwencjami ewentualnego świadomego obecnie wdrażania takiej patologicznej typu drugiego etapu kryzysu polityki stabilizacyjnej, wykazują jak omówię to później liczne światowe siły społeczne, wzywające do rozwojowego przezwyciężenia globalnego kryzysu, w tym Organizacja Narodów Zjednoczonych oraz Watykan. Cybernetyka rozwoju dostarcza wiedzy o istotnych właściwościach kryzysu globalnego, jego przyczynach, oraz uwarunkowaniach jego rozwojowego przezwyciężania. W tym przezwyciężaniu szczególnie przydatna może być ogólna wiedza o fazach i etapach kryzysu, oraz patologicznych formach społecznej stabilizacji. Uznanie za adekwatny powyższego modelu kryzysu ułatwi konsensus dotyczący występowania kryzysu globalnego. Jeśli niechęć do stwierdzenia, iż ten kryzys ma faktycznie miejsce, wynika z braku widocznych destabilizujących światową społeczność objawów drugiej fazy, drugiego etapu kryzysu, to uznanie możliwości niejawnej pierwszej fazy tego kryzysu, może radykalnie przy- 22
23 czynić się do skutecznego jego przezwyciężenia. Wszak odpowiednio wczesne zdiagnozowanie dowolnej, dopiero powstającej patologii ułatwia jej przezwyciężenie. W naszym przypadku uznanie, iż światowa społeczność, a nawet cały globalny ekosystem ziemia, jest już w kryzysie, aczkolwiek jeszcze w jego pierwszej drugiego etapu niejawnej fazie, spowoduje co najmniej odpowiedzialną refleksję dotyczącą przyczyn i metod przezwyciężenia tego kryzysu, zamiast marnowania czasu na bezpłodne spory o to czy jest już, czy też jeszcze nie ma globalnego kryzysu. Egoistycznie motywowane nazywanie kryzysu rozwojem, stanowi zagrożenie także dla tych, którzy białe nazywają czarnym. Powyższe określenie i modelowe ujęcie przebiegu kryzysu może więc być wielce przydatne w stwierdzeniu istnienia oraz wypracowaniu metod przezwyciężania kryzysu globalnego, Wróćmy do postawionego na wstępie pytania dotyczącego aktualnej kondycji światowej społeczności. Dodajmy pytanie uzupełniające: czy obecnie światowa społeczność zapewnia sobie trwały dostęp do źródeł warunkujących jej życie zasobów naturalnych, utrzymując zarazem kondycję środowiska przyrodniczego w poprawnym stanie? Zadajmy także pytanie, czy wobec braku aktualnej możliwości odpowiednio obfitego dostępu do naturalnych i przyrodniczych zasobów życia dostępność tę silniejsze części światowej społeczności nie usiłują zapewniać sobie kosztem pozbawiania społeczności słabszych możliwości dostępu do tych zasobów? A zatem także, czy światowa społeczność zwiększa swą trwałość i sprawność działania oraz trwale podnosi jakość życia stanowiących ją osób? A więc: czy oddala, czy też przybliża w ramach aktualnych form ludzkiego życia groźbę totalnej społeczno-gospodarczej lub ekologicznej katastrofy? Ujmując problem rozwoju jeszcze bardziej ogólnie: czy ludzkość więcej podtrzymujących jej życie dóbr tworzy, niż nieuchronnie wraz ze swym życiem je niszczy? Czy w ramach globalnego ekosystemu ziemi, występuje przewaga życiodajnej konstrukcji nad destrukcją? 23
Obecny kryzys: istota, przezwyciężanie. Ujęcie cybernetyczne
Obecny kryzys: istota, przezwyciężanie Ujęcie cybernetyczne Lesław Michnowski B. (1993-2011) członek Komitetu Prognoz Polska 2000 Plus przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk http://www.kte.psl.pl leslaw.michnowski@gmail.com
DROGA POLSKI DO ROKU 2025
POLSKA AKADEMIA NAUK KANCELARIA PAN KOMITET PROGNOZ POLSKA 2000 PLUS" DROGA POLSKI DO ROKU 2025 ZAŁOŻENIA DŁUGOOKRESOWEJ STRATEGII W ŚWIETLE STUDIÓW KOMITETU PROGNOZ POLSKIEJ AKADEMII NAUK POLAND'S ROAD
EUROPA W PERSPEKTYWIE ROKU 2050
POLSKA AKADEMIA NAUK KANCELARIA PAN KOMITET PROGNOZ POLSKA 2000 PLUS' EUROPA W PERSPEKTYWIE ROKU 2050 EUROPĘ IN THE PERSPECTIVE TO 2050 Warszawa 2007 SPIS TREŚCI Uwagi wstępne 10 EUROPA 2050 - WYZWANIA
ZAPEWNIENIE EKONOMICZNEJ SAMOWYSTARCZALNOŚCI ŻYWNOŚCIOWEJ GŁÓWNYM ZADANIEM POLSKIEGO ROLNICTWA NA CAŁY XXI w.
VI PROF. DR HAB. INŻ. WALDEMAR MICHNA MGRINŻ. DANUTA LIDKĘ DR INŻ. DOMINIK ZALEWSKI ZAPEWNIENIE EKONOMICZNEJ SAMOWYSTARCZALNOŚCI ŻYWNOŚCIOWEJ GŁÓWNYM ZADANIEM POLSKIEGO ROLNICTWA NA CAŁY XXI w. Redakcja
Prof. dr hab. Kazimierz Górka Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Dr Marcin Łuszczyk Politechnika Opolska KONTROWERSJE WOKÓŁ ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO
Prof. dr hab. Kazimierz Górka Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Dr Marcin Łuszczyk Politechnika Opolska KONTROWERSJE WOKÓŁ ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO 1. Koncepcja zrównoważonego i trwałego rozwoju społeczno-gospodarczego
DYNAMIKA SYSTEMÓW EKONOMICZNO- EKOLOGICZNYCH
DYNAMIKA SYSTEMÓW EKONOMICZNO- EKOLOGICZNYCH dr inż. Mariusz Dacko Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Zakład Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa Idea rozwoju zrównoważonego w gospodarowaniu
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na
MONITOROWANIE ZIELONEJ GOSPODARKI doświadczenia międzynarodowe
URZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU MONITOROWANIE ZIELONEJ GOSPODARKI doświadczenia międzynarodowe Dorota Wyszkowska Anna Rogalewska Białowieża, 4 6 grudzień 2013 Zielona gospodarka na forum międzynarodowym
KRYZYS GLOBALNY ISTOTA, PRZYCZYNY, PRZEZWYCIĘŻANIE
Lesław MICHNOWSKI KRYZYS GLOBALNY ISTOTA, PRZYCZYNY, PRZEZWYCIĘŻANIE 1. WSTĘP W kręgach badaczy światowej sceny politycznej i gospodarczej toczy się debata na temat aktualnej kondycji światowej społeczności
1. Wprowadzenie do problematyki ochrony środowiska i gospodarowania
Spis treści Wprowadzenie... 9 1. Wprowadzenie do problematyki ochrony środowiska i gospodarowania jego zasobami... 13 1.1. Rola środowiska w procesach społeczno-gospodarczych... 13 1.2. Uwarunkowania zasobowe.
Wybrane problemy wizji rozwoju wsi i rolnictwa w pierwszej połowie XXI wieku
INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA I GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY Wybrane problemy wizji rozwoju wsi i rolnictwa w pierwszej połowie XXI wieku Autorzy: prof. dr hab. Waldemar Michna dr
3.1. Istota, klasyfikacja i zakres oddziaływania wydatkowych instrumentów
Spis treści Wprowadzenie... 7 Rozdział 1. Cele, uwarunkowania i obszary działania współczesnej polityki fiskalnej... 11 1.1. Istota, zarys historyczny i uwarunkowania polityki fiskalnej... 12 1.2. Obszary
Rolnictwo i Obszary Wiejskie 5 lat po akcesji Polski do Unii Europejskiej- najważniejsze wnioski z pierwszego dnia konferencji
Rolnictwo i Obszary Wiejskie 5 lat po akcesji Polski do Unii Europejskiej- najważniejsze wnioski z pierwszego dnia konferencji Andrzej Kowalski Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej -PIB
GEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO
2016-09-01 GEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO SZKOŁY BENEDYKTA PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU GEOGRAFIA IV ETAP EDUKACYJNY Cele kształcenia wymagania ogólne I. Wykorzystanie różnych źródeł informacji
Pojęcie rozwoju w ekonomii. dr Tomasz Poskrobko
Pojęcie rozwoju w ekonomii dr Tomasz Poskrobko Czym jest rozwój? Jak podaje Słownik Języka Polskiego PWN, rozwój to proces przechodzenia do stanów lub form bardziej złożonych lub pod pewnym względem doskonalszych.
MARKETING USŁUG ZDROWOTNYCH
MARKETING USŁUG ZDROWOTNYCH Beata Nowotarska-Romaniak wydanie 3. zmienione Warszawa 2013 SPIS TREŚCI Wstęp... 7 Rozdział 1. Istota marketingu usług zdrowotnych... 11 1.1. System marketingu usług... 11
PROGRAM WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ POLSKA BIAŁORUŚ UKRAINA
PROGRAM WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ POLSKA BIAŁORUŚ UKRAINA 2014 2020 WYTYCZNE DO PRZYGOTOWANIA STUDIUM WYKONALNOŚCI 1 Poniższe wytyczne przedstawiają minimalny zakres wymagań, jakie powinien spełniać dokument.
GEOGRAFIA. III etap edukacyjny. 10. Wybrane regiony świata. Relacje: kultura-przyroda-gospodarka. Uczeń:
GEOGRAFIA III etap edukacyjny 10. Wybrane regiony świata. Relacje: kultura-przyroda-gospodarka. Uczeń: 10.3. analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji w Chinach; wyjaśnia
SPIS TREŚCI. Wprowadzenie... 9
SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 9 ROZDZIAŁ I Teoretyczne ujęcie innowacji... 11 1. Innowacje-proces innowacyjny-konkurencyjność... 11 2. System innowacyjny na poziomie regionu... 15 3. System innowacyjny a
Wyzwania dla polskich przedsiębiorców w świetle Strategii Zielonego Wzrostu (Green Growth Strategy) Prof. Andrzej Mizgajski
Wyzwania dla polskich przedsiębiorców w świetle Strategii Zielonego Wzrostu (Green Growth Strategy) Prof. Andrzej Mizgajski 1 SZCZYT ZIEMI - Rio+20 20 22. czerwca 2012 Około 50,000 osób z polityki, organizacji
UMCS, Lublin 28 listopada 2016 r. Stanisław Koziej PAŃSTWO JAKO PODMIOT BEZPIECZEŃSTWA: CIĄGŁOŚĆ I ZMIANA
UMCS, Lublin 28 listopada 2016 r. Stanisław Koziej PAŃSTWO JAKO PODMIOT BEZPIECZEŃSTWA: CIĄGŁOŚĆ I ZMIANA POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA BEZPIECZEŃSTWO W SENSIE STATYCZNYM - JAKO STAN BRAKU ZAGROŻEŃ DLA PODMIOTU,
Spis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII
Spis treści Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Wstępne określenie przedmiotu ekonomii 7 Ekonomia a inne nauki 9 Potrzeby ludzkie, produkcja i praca, środki produkcji i środki konsumpcji,
Analiza ciągłości edukacji dla zrównoważonego rozwoju w aspekcie środowiskowym na różnych poziomach kształcenia ogólnego w Polsce
Analiza ciągłości edukacji dla zrównoważonego rozwoju w aspekcie środowiskowym na różnych poziomach kształcenia ogólnego w Polsce Cel analizy: Uzyskanie odpowiedzi na pytania 1. Czy ogólne kształcenie
AKTYWNY ŚWIADOMY ODPOWIEDZIALNY
YOUTH 4 EARTH MŁODZI DLA ŚWIATA Projekt współfinansowany z funduszy Unii Europejskiej i Miasta Częstochowy WARSZTATY OPEN BOOK AKTYWNY ŚWIADOMY ODPOWIEDZIALNY MIESZKANIEC domu, miejscowości, kraju, kontynentu,
Wzorce zrównoważonej produkcji ujęcie regionalne
Wzorce zrównoważonej produkcji ujęcie regionalne Dr Tomasz Brzozowski Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Gospodarki Regionalnej i Turystyki w Jeleniej Górze Katedra Zarządzania Jakością i Środowiskiem
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII poziom podstawowy
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII poziom podstawowy Klasa I Cele kształcenia: I. Wykorzystanie różnych źródeł informacji do analizy i prezentowania współczesnych problemów przyrodniczych, gospodarczych,
Usługi środowiska w świetle bezpieczeństwa ekologicznego
Artur Michałowski ZMN przy Komitecie Prognoz Polska 2000 Plus PAN Konferencja naukowa Zrównoważony rozwój w polityce spójności w latach 2014-2020. Istota, znaczenie oraz zakres monitorowania Augustów 3-4
STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO MIASTA KOŚCIANA (zarys prognoz do 2015r.)
STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO (zarys prognoz do 2015r.) "Żeglarz, który nie wie dokąd płynie, nigdy nie będzie miał pomyślnych wiatrów" Seneka STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO
Szczyt Zrównoważonego Rozwoju 2015
Szczyt Zrównoważonego Rozwoju 2015 2 3 Cel 1: Wyeliminować ubóstwo we wszystkich jego formach na całym świecie Prawie miliard ludzi żyje za mniej niż 1,25 USD dziennie Głód Brak przychodów Prawo do własności
EKONOMIKA ERY ZMIAN KLIMATYCZNYCH
Lesław Michnowski, Członek Komitetu Prognoz Polska 2000 Plus przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk EKONOMIKA ERY ZMIAN KLIMATYCZNYCH budować RAZEM, jeśli chce się uniknąć ZAGŁADY WSZYSTKICH Jan Paweł II
Wiosenna prognoza na lata : w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Wiosenna prognoza na lata 2012-13: w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego Bruksela 11 maja 2012 r. W związku ze spadkiem produkcji odnotowanym pod koniec 2011
Strategia Lasów Państwowych inspiracje i działania w zarządzaniu zasobami ludzkimi
Strategia Lasów Państwowych inspiracje i działania w zarządzaniu zasobami ludzkimi Adam Wasiak Dyrektor Generalny Lasów Państwowych Sękocin, 24 października 2013 Przesłanki do budowy i wdrożenia Strategii
Polityka społeczna. (na podstawie Wikipedii) Opracował(a): Imię i nazwisko studenta
Polityka społeczna (na podstawie Wikipedii) Opracował(a): Imię i nazwisko studenta Spis treści 1Wstęp...3 2Cele polityki społecznej...3 3Etapy rozwoju politechniki społecznej...4 3.α Od prawa ubogich do
EKOHUMANIZM w przezwyciężaniu globalnego kryzysu
EKOHUMANIZM w przezwyciężaniu globalnego kryzysu Istnieje pilna potrzeba prawdziwej politycznej władzy światowej (...) dla zarządzania ekonomią światową ( ) zasady pomocniczości i solidarności ( ) dobra
Wyzwani; w warun OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA 2009
Wyzwani; w warun o OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA 2009 Spis treści Wstęp 11 Władysław Szymański 1. Niekompletny proces globalizacji i jego skutki 15 1.1. Wprowadzenie 15
2020 dokąd zmierzamy, czyli o największych wyzwaniach rozwoju
2020 dokąd zmierzamy, czyli o największych wyzwaniach rozwoju Jarosław Pawłowski Podsekretarz Stanu Ministerstwo Rozwoju Regionalnego I Forum Gospodarcze Podregionu Nadwiślańskiego 22 października 2010
Wspólny obszar bezpieczeństwa w wymiarze ponadsektorowym
Wspólny obszar bezpieczeństwa w wymiarze ponadsektorowym Strategiczna wizja administracji publicznej w obszarze zarządzania kryzysowego Zmienne uwarunkowania środowiska kształtowania polityki i tworzenia
Kryzys globalny - cz. II (zagrożenie i szansa) Ekologiczny holokaust albo upodmiotowianie ekohumanistyczne
Kryzys globalny - cz. II (zagrożenie i szansa) Ekologiczny holokaust albo upodmiotowianie ekohumanistyczne Lesław Michnowski B. (1993-2011) członek Komitetu Prognoz Polska 2000 Plus przy Prezydium Polskiej
METODY SZACOWANIA KORZYŚCI I STRAT W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA I ZDROWIA
METODY SZACOWANIA KORZYŚCI I STRAT W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA I ZDROWIA Autor: red. Piotr Jeżowski, Wstęp Jedną z najważniejszych kwestii współczesności jest zagrożenie środowiska przyrodniczego i
Podstawy pedagogiki leśnej od Edukacji Środowiskowej do Edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju. Bjørn Helge Bjørnstad
Podstawy pedagogiki leśnej od Edukacji Środowiskowej do Edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju Bjørn Helge Bjørnstad Edukacja dla zrównoważonego rozwoju Zbliżenie na ludzkie zachowania i interakcje z
Procesy informacyjne zarządzania
Procesy informacyjne zarządzania Społeczny ład informacyjny dr inż. Janusz Górczyński 1 Podstawowe pojęcia (1) Informacja, procesy informacyjne i systemy informacyjne odgrywały zawsze istotną rolę w przebiegu
ZINTEGROWANY ROZWÓJ PRZEWORSKO- DYNOWSKIEGO OBSZARU WSPARCIA
ZINTEGROWANY ROZWÓJ PRZEWORSKO- DYNOWSKIEGO OBSZARU WSPARCIA projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna
BIULETYN 11/2015. Punkt Informacji Europejskiej EUROPE DIRECT - POZNAŃ. Podsumowanie Milenijnych Celów Rozwoju 2000-2015
Podsumowanie Milenijnych Celów Rozwoju 2000-2015 W 2000 roku społeczność międzynarodowa przyjęła Milenijne Cele Rozwoju na rzecz eliminowania ubóstwa oraz zapewnienia globalnej równowagi gospodarczej.
W 30 lat od Raportu Komisji Brundtland Konwencja o Różnorodności Biologicznej
W 30 lat od Raportu Komisji Brundtland Konwencja o Różnorodności Biologicznej Czy dbamy o Naszą Wspólną Przyszłość? Anna Kalinowska Uniwersytet Warszawski Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem
Przedsiębiorczość w biznesie PwB
1 Przedsiębiorczość w biznesie PwB rozwoju przedsiębiorczości Rafał Trzaska r a f a l. t r z a s k a @ u e. w r o c. p l w w w. k s i m z. u e. w r o c. p l w w w. r a f a l t r z a s k a. p l 2 rozwoju
Andrzej Karpmski V UNIA EUROPEJSKA - POLSKA DYLEMATY PRZYSZŁOŚCI. Warszawa 1998
A- Andrzej Karpmski V UNIA EUROPEJSKA - POLSKA DYLEMATY PRZYSZŁOŚCI Warszawa 1998 SPIS TREŚCI Przedmowa 12 Od autora 13 Rozdział I. Czy i jak można zdynamizować rozwój Europy 18 1. Główne przejawy słabości
GOSPODARKA REGIONALNA I LOKALNA W POLSCE Autor: red. Zbigniew Strzelecki, Wstęp
GOSPODARKA REGIONALNA I LOKALNA W POLSCE Autor: red. Zbigniew Strzelecki, Wstęp Podręcznik oddawany do rąk Czytelników jest rezultatem wyników badań Zespołu Katedry Samorządu Terytorialnego i Gospodarki
11246/16 dh/en 1 DGC 1
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 18 lipca 2016 r. (OR. en) 11246/16 WYNIK PRAC Od: Sekretariat Generalny Rady Data: 18 lipca 2016 r. Do: Delegacje Nr poprz. dok.: 10998/16 Dotyczy: Pakistan Konkluzje Rady
Oddziaływania na Środowisko dla Programu Budowy Dróg g Krajowych na lata
Przygotowanie projektów drogowych a ochrona środowiska" Jak sprawnie przygotowywać inwestycje infrastrukturalne w świetle nowych wymogów ekologicznych? Wnioski z wyników w konsultacji społecznych Prognozy
Pan Lesław Michnowski
Pan Lesław Michnowski Proszę państwa, chciałbym mówić o potrzebie myśli strategicznej, jako warunku bezpieczeństwa, zarówno w szerokim, jak i wąskim znaczeniu. W tym celu potrzebne nam jest przyswojenie
Eugeniusz Koś micki Zrównoważony rozwój w warunkach globalizacji gospodarki. Podstawowe problemy teoretyczne i polityczne
Eugeniusz Koś micki Zrównoważony rozwój w warunkach globalizacji gospodarki Podstawowe problemy teoretyczne i polityczne Białystok Poznań 2009 3 copyright by: Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów
Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11
Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie
Dostęp p do informacji naukowej i jej rozpowszechnianie w kontekście konkurencyjności ci oraz innowacyjności
Dostęp p do informacji naukowej i jej rozpowszechnianie w kontekście konkurencyjności ci oraz innowacyjności ci Unii Europejskiej dr hab. Diana Pietruch-Reizes, prof. ŚWSZ w Katowicach IX Krajowe FORUM
HISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA
2016-09-01 HISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje
Dlaczego Cele Zrównoważonego Rozwoju są ważne dla młodych ludzi?
Prezentacja Ośrodka Informacji ONZ Dlaczego Cele Zrównoważonego Rozwoju są ważne dla młodych ludzi? Slajd 1: strona tytułowa Slajd 2: Cele Zrównoważonego Rozwoju Trochę historii: Cofnijmy się do roku 2000,
Działania Rządu na rzecz CSR w Polsce. Zespół do spraw Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw
Działania Rządu na rzecz CSR w Polsce 2 Trendy yglobalne Globalizacja Zmiany demograficzne Zmiany klimatu WYZWANIE: Konieczność budowania trwałych podstaw wzrostu umożliwiających realizację aspiracji rozwojowych
Pojęcie myśli politycznej
Myśl polityczna Pojęcie myśli politycznej Myśl polityczna obejmuje całość zagadnień odnoszących się bezpośrednio do działalności politycznej stanowi zbiór wyobrażeń dotyczących organizacji państwa oraz
IZBA RZEMIEŚLNICZA ORAZ MAŁEJ I ŚREDNIEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W KATOWICACH. Społeczna Odpowiedzialność Biznesu
IZBA RZEMIEŚLNICZA ORAZ MAŁEJ I ŚREDNIEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W KATOWICACH Społeczna Odpowiedzialność Biznesu Społeczna Odpowiedzialność Biznesu SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ BIZNESU TO koncepcja, wedle której
Problemy polityczne współczesnego świata
A 372536 Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmiiller Problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 2002 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności
MIEJSCE EDUKACJI NARODOWEJ W ZRÓWNOWAŻONYM ROZWOJU. dr Krzysztof Kafel PŁOCK,
MIEJSCE EDUKACJI NARODOWEJ W ZRÓWNOWAŻONYM ROZWOJU dr Krzysztof Kafel PŁOCK, 25 02.2010 Konferencja realizowana jest w ramach projektu pn. Region płocki, Kujaw i Ziemi Kutnowskiej regionem świadomych ekologicznie
Wizja rozwoju rolnictwa wg przedstawicieli nauki - aspekty środowiskowe -
Wizja rozwoju rolnictwa wg przedstawicieli nauki - aspekty środowiskowe - IV KONGRES POLSKIEGO ROLNICTWA 1 XII 2018 Poznań dr hab. Mariusz Matyka prof. nadzw. Rolnictwo vs środowisko Problem nieracjonalnego
POTRZEBA REDEFINICJI ROZWOJU GOSPODARCZEGO W ŚWIETLE KONFERENCJI OECD
Lesław Michnowski POTRZEBA REDEFINICJI ROZWOJU GOSPODARCZEGO W ŚWIETLE KONFERENCJI OECD Na konferencji OECD 1, która obradowała w czerwcu 2005 r., poświęconej gospodarce zasobami naturalnymi i odpadami
Imię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS dr Bożena M.
Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr 1 / Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu w systemie USOS 10000000 Wydział Ekonomiczno-Informatyczny
ŚIBŻ: jakie są cele tegorocznych badań?
https://www. ŚIBŻ: jakie są cele tegorocznych badań? Autor: materiały firmowe Data: 7 lutego 2016 Celem Światowego Indeksu Bezpieczeństwa Żywnościowego (ŚIBŻ) jest utrzymanie sukcesu inwestycyjnego z ostatnich
Adekwatność w kontekście przeobrażeń polityki społecznej
Warszawa, 24 kwietnia 2017 Adekwatność w kontekście przeobrażeń polityki społecznej Konferencja Adekwatność Systemów Emerytalnych dr Zofia Czepulis-Rutkowska Plan wystąpienia Czym jest adekwatność systemów
Polityka ochrony środowiska. Tomasz Poskrobko
Polityka ochrony środowiska Tomasz Poskrobko Polityka ochrony środowiska klasycznej teorii polityki Arystotelesa polityka to sztuka rządzenia państwem w celu osiągnięcia dobra wspólnego. Można więc przyjąć,
2.1. Pasywne metody walki z bezrobociem
2.1. Pasywne metody walki z bezrobociem Przez instrumenty wskazywane jako pasywna forma walki z bezrobociem uznaje się zasiłki dla bezrobotnych oraz świadczenia przedemerytalne. Nie likwidują one bezrobocia,
TEORIA POWSTANIA KAPITALIZMU
TEORIA POWSTANIA KAPITALIZMU Kliknij, wg. Karla aby Polanyi edytować styl wzorca podtytułu Karl Polanyi Urodził się 25 października 1886,a zmarł 23 kwietnia 1964 - intelektualista węgierski. Znany głównie
Polityka ekologiczna na szczeblu europejskim. Tomasz Poskrobko
Polityka ekologiczna na szczeblu europejskim Tomasz Poskrobko Etapy rozwoju PE w UE Traktat rzymski tworzący EWG (1957) Strategia lizbońska (1999) Strategia z Goteborga (2001) Środowiskowe plany działania
TORO w poszukiwaniu skutecznych metod wsparcia instytucji ekonomii społecznej
TORO w poszukiwaniu skutecznych metod wsparcia instytucji ekonomii społecznej Miasto stołeczne Warszawa a ekonomia społeczna Społeczna Strategia Warszawy - Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych
Gospodarka agroturystyczna szansą dla terenów w pobliżu obszarów Natura dr Maria Palińska
Gospodarka agroturystyczna szansą dla terenów w pobliżu obszarów Natura 2000 dr Maria Palińska Piękno tej ziemi skłania mnie do wołania o jej zachowanie dla przyszłych pokoleń. Jeżeli miłujecie ojczystą
KOSZALIN program rozwoju kultury ZAŁĄCZNIK 6
KOSZALIN 2018 2028 program rozwoju kultury ZAŁĄCZNIK 6 ANALIZA SWOT 1. Analiza SWOT opis metodologiczny Zadaniem analizy SWOT jest podsumowanie wniosków, jakie zostały wypracowane w wyniku dotychczasowych
OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Załącznik nr 1 do uchwały nr 17/II/2018 Senatu UJ z 28 lutego 2018 r. Nazwa Wydziału: Nauk o Zdrowiu Nazwa kierunku studiów: organizacja i ekonomika ochrony zdrowia
, , INTERNET:
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 621-07 - 57, 628-90 - 17 INTERNET: http://www.korpo.pol.pl/cbos
Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju
Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju PREAMBUŁA Konferencja Narodów Zjednoczonych Środowisko i Rozwój" na posiedzeniu w Rio de Janeiro w dniach od 3 do 14 czerwca 1992 r. potwierdzając Deklarację
Szansę i zagrożenia integracji europejskiej
Lesław Michnowski 1. Wstęp Szansę i zagrożenia integracji europejskiej Globalizacja i związana z nią europejska integracja stawiają jakościowo nowe zadania nie tylko przed politykami, lecz także przed
Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego. Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj
Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj Jak to się zaczęło??? W latach 30 badacze doszli do wniosku, że neoklasyczna metoda badawcza nie odpowiada na
Zrównoważone planowanie gospodarka, bezpieczeństwo, środowisko
Zrównoważone planowanie gospodarka, bezpieczeństwo, środowisko Jadwiga Ronikier - kierownik projektu SOOŚ PZRP FORUM WODNE Warszawa, 9-10 czerwca 2015 r. Zrównoważony rozwój, czyli (?) Pojęcie zdefiniowane
Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA
Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie
PODSUMOWANIE DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA LATA
PODSUMOWANIE DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2017-2020 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2021-2024 Po przyjęciu dokumentu pn. Program ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego
Spis treści. Wstęp (Bogusław Fiedor) Część I. Teoretyczne podstawy ochrony środowiska i gospodarowania jego zasobami
Spis treści Wstęp (Bogusław Fiedor) Część I. Teoretyczne podstawy ochrony i gospodarowania jego zasobami Rozdział 1. Problemy ekologiczne w teorii ekonomii ujęcie retrospektywne 1.1. Wstęp 1.2. Ekonomia
Wykład 9 Upadek komunizmu - nowy obraz polityczny i gospodarczy świata (przełom lat 80. i 90. XX w.) Perspektywy na XXI w.
Wykład 9 Upadek komunizmu - nowy obraz polityczny i gospodarczy świata (przełom lat 80. i 90. XX w.) Perspektywy na XXI w. Transformacja systemowa w Polsce 1 2 ZACHÓD cz. I Kryzys gospodarki kapitalistycznej
Prezentacja metodyki zajęć edukacyjnych oraz jej wykorzystanie w procesie dydaktycznym
Prezentacja metodyki zajęć edukacyjnych oraz jej wykorzystanie w procesie dydaktycznym Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ
Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro finansowane przez Narodowy Bank Polski
Załącznik do uchwały nr 548 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Studia podyplomowe Mechanizmy
BROSZURA INFORMACYJNA BROSZURA INFORMACYJNA
S t r o n a 1 BROSZURA INFORMACYJNA BROSZURA INFORMACYJNA S t r o n a 2 1. Wprowadzenie Przemiany społeczno-gospodarcze na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza wywołane procesem globalizacji oraz transformacją
Ekonomia rozwoju wykład 11 Wzrost ludnościowy i jego powiązanie z rozwojem. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I
Ekonomia rozwoju wykład 11 Wzrost ludnościowy i jego powiązanie z rozwojem gospodarczym. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I Plan wykładu Powiązanie rozwoju gospodarczego i zmian w poziomie ludności
PREZYDENT MIASTA RZESZOWA
PREZYDENT MIASTA RZESZOWA RZESZÓW 2008 UCHWAŁA Nr LXXV/62/98 z dnia 16 czerwca 1998 r. w sprawie Strategii Rozwoju Miasta Rzeszowa Działając na podstawie art. 18 ust. 2, pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990
9233/19 aga/dh/gt 1 RELEX.1.B LIMITE PL
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 20 czerwca 2019 r. (OR. en) 9233/19 NOTA DO PUNKTU I/A Od: Do: Dotyczy: Sekretariat Generalny Rady LIMITE DEVGEN 104 SUSTDEV 89 ACP 59 RELEX 493 Komitet Stałych Przedstawicieli
NAUKA DLA PRAKTYKI. Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK
NAUKA DLA PRAKTYKI Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK Podstawowe wyzwania i problemy polityki oświatowej wiążą się obecnie z modernizacją systemu
APAKIET ENERGETYCZNY I INNE REGULACJE PRAWNE ŚWIATOWE TENDENCJE
APAKIET ENERGETYCZNY I INNE REGULACJE PRAWNE ŚWIATOWE TENDENCJE. . Dokąd zmierza świat?... eksploatacja Ziemi Musiało upłynąć 100 tysięcy lat byśmy osiągnęli 1 miliard. Następnie 100 lat byśmy to podwoili.
Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata
Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata 2008-2013 Wąbrzeźno, wrzesień 2008 -2- Spis treści Wstęp Rozdział 1. Nawiązanie
Projekt dofinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz Funduszu Europejskiego Pomoc Techniczna
Projekt dofinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz Funduszu Europejskiego Pomoc Techniczna 2014-2020 Rewitalizacja jest zbiorem kompleksowych działań, prowadzonych na rzecz lokalnej społeczności,
11294/09 TRANS 257 AVIATION 96 MAR 96 ENV 457 ENER 234 IND 76
RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 5 października 2009 r. (06.10) (OR. en) 14075/09 TRANS 373 MAR 136 AVIATION 156 ENV 634 ENER 320 IND 121 NOTA Od: Do: Nr wniosku Kom.: Dotyczy: Sekretariat Generalny Rady
Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r.
Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r. I Preambuła 1. Osiągnięcie celów Traktatu Północnoatlantyckiego wymaga integracji przez jego państwa-strony takich środków
Ekonomika bezpieczeństwa państwa w zarysie Autor: redakcja naukowa Janusz Płaczek
Ekonomika bezpieczeństwa państwa w zarysie Autor: redakcja naukowa Janusz Płaczek Publikacja ma na celu przedstawienie współczesnych ważniejszych problemów ekonomiki bezpieczeństwa i wyposażenie Czytelnika
Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym
Strategia Ochrony Przyrody y Województwa Śląskiego g na lata 2011 2030 Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym Sesja warsztatowa Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, Katowice, 11.10.2010 Leszek Trząski
problemy polityczne współczesnego świata
Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmuller problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 1998 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności -
PROGRAM WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ POLSKA BIAŁORUŚ UKRAINA
PROGRAM WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ POLSKA BIAŁORUŚ UKRAINA 2014 2020 WYTYCZNE DO PRZYGOTOWANIA STUDIUM WYKONALNOŚCI 1 Poniższe wytyczne przedstawiają minimalny zakres wymagań, jakie powinien spełniać dokument.
EKONOMIA I EKONOMIŚCI W CZASACH PRZEŁOMU
KLUCZOWE PROBLEMY GOSPODARKI EKONOMIA I EKONOMIŚCI W CZASACH PRZEŁOMU { redakcja naukowa Elżbieta Mączyńska, Jerzy Wilkin Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Warszawa 2010 Spis treści Elżbieta CMączyńska,