WSPÓLNA POLITYKA ROLNA

Transkrypt

1 dr hab. Adam A. Ambroziak, prof. SGH WSPÓLNA POLITYKA ROLNA RELACJE MIĘDZY CENAMI RYNKU EWG A CENAMI RYNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH (WEDŁUG M. CIEPIELEWSKIEJ; CENY ŚWIATOWE = 100,0) Pszenica Jęczmień Kukurydza Cukier Żywiec wołowy Żywiec wieprzowy Masło Mleko w proszku Oliwa z oliwek SAMOWYSTARCZALNOŚĆ ŻYWNOŚCIOWA EWG (6) W LATACH 1962/64 (W %) (WEDŁUG M. CIEPIELEWSKIEJ) CELE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ Pszenica - 99,5 Kukurydza - 77,1 Cukier - 98,7 Warzywa - 102,4 Owoce (bez cytrusowych) 91,3 Masło - 99,5 Wołowina - 90,3 Wieprzowina - 99,2 Baranina - 92,3 Mięso drobiu - 91,4 Jaja - 94,4 podnoszenie produktywności rolnictwa w drodze wprowadzania postępu technicznego, racjonalizacji produkcji i optymalizacji zastosowania czynników produkcji, zwłaszcza siły roboczej, zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia, stabilizacja rynków, zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne, umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po rozsądnych cenach. ZASADY WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ zasada jednolitości rynku - swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi, zasada preferencji Wspólnoty - pierwszeństwo zbytu na jej rynkach własnych produktów rolnych, zasada finansowej solidarności - finansowanie kosztów wpr solidarnie przez wszystkie państwa członkowskie WSPÓLNA ORGANIZACJA RYNKÓW ROLNYCH FORMY wspólne reguły konkurencji, wiążąca koordynacja narodowych organizacji rynku lub europejska organizacja rynku.

2 WSPÓLNA ORGANIZACJA RYNKÓW ROLNYCH MECHANIZMY STABILIZACJI interwencje prowadzone na rynku wewnętrznym (zboża, cukier, oliwa, masło, mleko chude w proszku, wołowina, wieprzowina, świeże owoce i warzywa), ochrona zewnętrzna (cła) (rzepak, jaja, drób, przetworzone owoce i warzywa, wino gruntowe, chmiel, materiał siewny, kwiaty), zwroty eksportowych subsydiów (zboża, cukier, produkty mleczne, wołowina, wieprzowina, świeże owoce i warzywa), zwroty produkcyjne (subsydia dla przemysłu wykorzystującego wspólnotowe surowce rolne) ŚRODKI OCHRONY PRZED KONKURENCJĄ ZAGRANICY: Bariery taryfowe - cła (kwiaty, rośliny włókniste, nasiona i sadzonki, chmiel, jedwabniki), Zmienne opłaty wyrównawcze (ceny śluzu: wieprzowina, mięso drobiowe, jaja; ceny progu: zboża i ryż, cukier, oliwa z oliwek, mleko i przetwory mleczne,), System kombinowany (wołowina), Fakultatywne cła (opłaty) dodatkowe (owoce i warzywa), Słaba ochrona celna (rośliny oleiste, tytoń), GŁÓWNY INSTRUMENT ORGANIZACJI RYNKÓW ROLNYCH - CENA tworzenie preferencyjnych warunków zbytu dla producentów z obszaru WE, niwelowanie różnic w dochodach rolników w porównaniu z innymi działami gospodarki, PLAN MANSHOLTA 68 środki polityki strukturalnej -środki kształtujące strukturę produkcji (redukcja zatrudnienia w rolnictwie), dopasowanie podaży do popytu (redukcja areału ziemi uprawnej, dobra informacja o rynku, dobra infrastruktura - transport, skup, stosowanie ostrożnej polityki cenowej), pomoc dla najbiedniejszych rolników (pomoc nie związana z wielkością produkcji), EWOLUCJA INTEGRACJI NA RYNKU WEWNĘTRZNYM WE SYTUACJA SEKTORA ROLNEGO W UE W LATACH 80. ograniczanie deficytów produkcji w latach 60., osiągnięcie samowystarczalności i rozwój eksportu podstawowych produktów w latach 70., strukturalnie uwarunkowanych i szybko zwiększające się nadwyżki głównych produktów rolnych w latach 80. i 90.. intraregionalny efekt redystrybucji dochodu przez ceny gwarantowane - koncentracja subwencji w dużych gospodarstwach, interregionalny efekt - pogłębienie rozziewu między regionami lepiej rozwiniętymi pod względem struktury agrarnej i pozostałymi, wprowadzenie progu gwarancji - po przekroczeniu którego producenci nie mogli liczyć na pełną gwarancję ceny.

3 POLITYKA DROBNYCH KROCZKÓW PRZYCZYNY PROWADZENIA REFORMY WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ opłaty współodpowiedzialności (mleko), indywidualne i narodowe kwoty produkcyjne (mleko), pułap finansowania WPR (27 mld ECU, wzrost <=75% PKB) 1988/ opłaty współodpowiedzialności (zboża) wzrost produkcji rolnej 2%średniorocznie, spadek popytu na produkty żywnościowe, nasycenie spożycia na jednego mieszkańca, średnioroczny przyrost ludności w latach 80. 0,2%, mimo wzrostu dochodów spożycie artykułów rolniczych wzrasta od 0,5% do 1% rocznie, PROJEKT STABILIZACJI W ROLNICTWIE (1) określenie górnej granicy wydatków rynkowych budżetu rolnego, rozwinięcie stabilizującego rynki rolne mechanizmu gwarantowanych wielkości produkcji (progi gwarancji) dla nadwyżkowych produktów, zobowiązanie państw członkowskich do wspierania w drodze rekompensat dochodowych czasowego wyłączania gruntów z uprawy, ekstensyfikacji produkcji oraz jej konwersji na produkty nienadwyżkowe, PROJEKT STABILIZACJI W ROLNICTWIE (2) wprowadzenie bezpośrednich subwencji dochodowych dla rolników w celu złagodzenia ujemnych dochodowych efektów realizacji mechanizmów stabilizujących rynki, wprowadzenie w krajach członkowskich fakultatywnych regulacji, umożliwiających wcześniejsze rezygnowanie przez właścicieli gospodarstw rolnych oraz w nich zatrudnionych osób, z dalszego uprawiania rolniczej działalności zarobkowej. PROGRAM MACSHARRY EGO REFORMA WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ Zmniejszenie tempa wzrostu produkcji lub stabilizacja w gałęziach o nadwyżkach produkcyjnych (zboża, oleiste, strączkowe i wołowina), zmiany systemu ochrony dochodów rolniczych (zbliżenie cen wewnętrznych do międzynarodowych), konsument - rynek - rolnik podatnik - budżet - rolnik PROGRAM MACSHARRY EGO REFORMA WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ urynkowienie rolnictwa przy większej trosce o sprawy socjalne i ekologiczne wsi, kształtowanie się cen produktów rolnych pod wpływem popytu rynkowego, likwidacja lub zmiana orientacji słabszych gospodarstw położonych w niekorzystnych warunkach dla rozwoju rolnictwa.

4 PRIORYTETOWE KIERUNKI DALSZEGO ROZWOJU WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ wzmocnienie konkurencyjności produktów rolnictwa i przemysłu spożywczego Wspólnoty w handlu światowym, bardziej zintegrowany rozwój obszaru wiejskiego, oparty na lepszej koordynacji środków polityki rynkowej i strukturalnej, generalne uproszczenie sposobu funkcjonowania wspólnej polityki rolnej, w szczególności procedur decyzyjnych i obowiązujących regulacji oraz przesunięcie określonych kompetencji wykonawczych na szczebel narodowy i regionalny ELEMENTY REFORMY ROLNEJ (1) obniżka ceny interwencyjnej zbóż w trzech etapach w latach 1993/ /96, bezpośrednie subwencje wyrównawcze dla producentów zbóż, ziarna roślin oleistych i białkowych oraz lnu oleistego, regionalne (ew. indywidualne) powierzchnie podstawowe uprawy roślin objętych subwencjami wyrównawczymi oraz sankcje wynikające z ich przekroczenia, wyłączanie gruntów z upraw jako warunek uzyskania (roślinnych) subwencji wyrównawczych ELEMENTY REFORMY ROLNEJ (2) obniżka ceny interwencyjnej żywca wołowego w trzech etapach, w latach , obniżka wolumenu skupu interwencyjnego żywca wołowego w latach , premia specjalna (premia ubojowa) za bydło męskie i premia za krowy mamki, premia specjalna i premia za krowy mamki dla dopuszczalnego pogłowia zwierząt w gospod., premia specjalna i premia za krowy mamki dla dopuszczalnej gęstości obsady zwierząt na hektarze powierzchni paszowej (największa gęstość obsady), premia specjalna dla regionalnego pogłowia referencyjnego oraz sankcje wynikające z jego przekroczenia. OCHRONA ŚRODOWISKA (1) WARUNKI UZYSKANIA SUBWENCJI WSPÓŁFINANSOWANEJ W 50-75% PRZEZ FEOGA ograniczenie zużycia nawozów sztucznych i/lub środków chemicznej ochrony roślin lub wprowadzenie biologicznych metod upraw, ekstensyfikacja produkcji roślinnej lub przekształcenia gruntów ornych w użytki zielone, zmniejszenie obsady bydła i owiec na jednostkę powierzchni pastwiska OCHRONA ŚRODOWISKA (2) WARUNKI UZYSKANIA SUBWENCJI WSPÓŁFINANSOWANEJ W 50-75% PRZEZ FEOGA ZALESIANIE GRUNTÓW ROLNYCH RODZAJE SUBWENCJI wprowadzenie nowych metod produkcji, zgodnych z ochroną środowiska, zasobów naturalnych, naturalnej przestrzeni życiowej oraz krajobrazu lub do zapobiegania wyginięciu zagrożonych lokalnych ras zwierząt lub gatunków roślin; zapobiegania degradacji opuszczonych gruntów rolniczych i leśnych; wyłączenie z uprawy gruntów ornych na 20 lat. subwencja z tytułu kosztów zalesienia, subwencja z tytułu kosztów utrzymania zalesienia, premia hektarowa dla wyrównania zmniejszenia dochodu rolnika w wyniku zalesienia gruntów, subwencja inwestycyjna dla poprawy stanu powierzchni leśnych.

5 WCZEŚNIEJSZA REZYGNACJA Z ROLNICZEJ DZIAŁALNOŚCI ZAROBKOWEJ - RODZAJE SUBWENCJI premia odejścia, wyrównanie roczne - niezależnie od wielkości zwolnionej powierzchni, premia roczna - za każdy hektar zwolnionej powierzchni, renta dodatkowa - dla wzmocnienia zachęt finansowych ze środków narodowych WPŁYW USTALEŃ RUNDY URUGWAJSKIEJ GATT NA WSPÓLNĄ POLITYKĘ ROLNĄ (1) redukcja wewnętrznego subwencjonowania produkcji rolnej w WE o 20% do 2000/2001 r. zmiana środków pozataryfowych stosowanych w imporcie rolnym (opłaty wyrównawcze, ceny minimalne, ograniczenia ilościowe) na cła (tzw. taryfikacja), redukcja ceł do 2000/2001 r. o 36%, wprowadzenie specjalnej klauzuli ochronnej - możliwość wprowadzenia dodatkowego cła, WPŁYW USTALEŃ RUNDY URUGWAJSKIEJ GATT NA WSPÓLNĄ POLITYKĘ ROLNĄ (2) STRUKTURA FILAROWA WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ UE otwarcie rynku WE w ramach kwot minimalnych po obniżonych stawkach celnych, Common Agricultural Policy redukcja subwencji eksportowych o 36% do 2000/2001 r. 1st pillar 2nd pillar redukcja wolumenu subwencjonowanego eksportu o 21% do 2000/2001 r. Market policy Direct payments Źródło: CAP, European Commission, Brussels, 22 February, Rural development EWOLUCJA INSTRUMENTÓW WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ UE ROLA PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH WE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ UE Mrd Wprowadzone do WPR wraz z reformą z 1992r Stanowiły rekompensatę za obniżenie wsparcia cen na rynkach rolnych Export subsidies Market instr. Direct payments Rural development Miały być instrumentem przejściowym, obecnie stanowią najważniejszy instrument WPR.

6 SYSTEM PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH W UE-15 System płatności jednolitej (single payment scheme - SPS)- połączenie w jedną płatność istniejących dotychczas płatności na zboże, oleiste, wołowinę, mleko, itd. Rodzaje do wyboru dla państw członkowskich: jednolita płatność na gospodarstwo (historyczna), jednolita płatność regionalna, system mieszany. WPR OD 2005 ROKU REFORMA PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH C.D. Możliwość wypłacania JP w jednej wysokości niezależnie od sposobu użytkowania lub w zróżnicowanej (podział na grunty orne i użytki zielone); Gospodarstwa otrzymujące do 5000 EUR dopłat będą je otrzymywać w niezmienionej wysokości; Stopniowe ograniczanie JP (2005-3%, %, 2007 i nast. 5%). 80% ograniczanej kwoty pozostaje w państwie członkowskim (w Niemczech 90%); Zaoszczędzone środki będą częściowo przeznaczone na rozwój regionów wiejskich (tzw. modulacja); WPR OD 2005 ROKU PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNIE - C.D. WPR OD 2005 ROKU PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNIE - POZOSTAŁE ZMIANY Gospodarstwa otrzymują JP w pełnej wysokości jeśli przestrzegają znajdujących się na specjalnej liście przepisów o ochronie środowiska, produkcji bezpiecznej żywności i warunkach chowu zwierząt (zasada wzajemnej zgodności cross compliance) Ponadto rośliny i zwierzęta muszą być są zdrowe a grunty utrzymywane w kulturze. JP są ograniczane lub cofane w razie nie przestrzegania przepisów. Możliwość stosowania 2 rodzajów płatności bezpośrednich JP na gospodarstwo i JP regionalna. W tym drugim przypadku możliwości transferu jedynie w granicach regionu, Transfer praw do płatności z transferem ziemi lub bez. Wyłącznie w granicach państwa członkowskiego, Krajowa rezerwa praw do płatności 3%, ewentualnie powiększone o obowiązek przekazywania części praw przy transferze. WPR PO 2005 ROKU INNE POSTANOWIENIA SYSTEM PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH W UE-12 Kredyt dwutlenkowy - Subwencja w wysokości 45 EUR/ha w przypadku uprawy roślin energetycznych Maksymalna powierzchnia subwencjonowana 1,5 mln ha; Subwencje dla rolników i zespołów producentów, uczestniczących w programach poprawy jakości produktów; Subwencjowanie rolników, zobowiązujących się do zapewnienia przez co najmniej 5 lat zwierzętom warunków lepszych niż wynikające z dobrej praktyki chowu; Zwiększenie udziału budżetu UE w pokrywaniu kosztów programów agrośrodowiskowych do 85% w regionach objętych celem 1 oraz do 60% w pozostałych. System jednolitej płatności obszarowej (single area payment scheme SAPS): koperta narodowa liczba użytków płatność (wynegocjowana : rolnych w Polsce = w EURO pula środków w na 1 ha EURO) np r. 823,166 mln euro : ha = 57,42 euro/ha

7 SYSTEM PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH W UE-12 Zobowiązania akcesyjne: w 2004r. wysokość płatności wynosi 25% stawki średniej płatno-ści w UE % osiągniemy w 2013r. Wysokość stawki w EURO na ha w latach: rok podstawowa uzupełniająca (30% z UE) (35% z UE) (40% z UE) (50% z UE) 2009 (60% z UE) ELEMENTY DOPŁAT BEZPOŚREDNICH W POLSCE

8 SYSTEM PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH W UE-12 - ZA 2008 R. W POLSCE