RYZYKO INSTYTUCJONALNE W ROLNICTWIE przykład zazielenienia WPR. prof. dr hab. Edward Majewski

Transkrypt

1 RYZYKO INSTYTUCJONALNE W ROLNICTWIE przykład zazielenienia WPR prof. dr hab. Edward Majewski

2 RYZYKO INSTYTUCJONALNE Ryzyko instytucjonalne w rolnictwie - związane ze zmianami polityki rolnej i wprowadzaniem innych regulacji (np. prawnych), które oddziałują na rolnictwo. Inaczej: "nie przewidywane" [w długim okresie] działania (ograniczenia) zmieniające istotnie warunki prowadzenia gospodarstwa (produkcji rolniczej).

3 Przykłady z ostatnich lat: zakaz stosowania hormonów wzrostu w żywieniu zwierząt (Komisja Europejska); zniesienie kwot produkcyjnych (Komisja Europejska) ograniczenia środowiskowe - dyrektywa azotanowa, cross-compliance (Komisja Europejska); regulacje dotyczące dobrostanu zwierząt (Komisja Europejska) nowa ustawa o nieruchomościach rolnych (Sejm RP) Możliwe: zazielenienie WPR (Komisja Europejska) podatek dochodowy w rolnictwie? (Sejm RP)

4 Oddziaływanie zmian instytucjonalnych: konieczne dodatkowe nakłady (inwestycje) możliwy wzrost kosztów wpływ na poziom i wahania cen zmiana poziomu dochodów...

5 Wiadomości: Zła - nie ma "ubezpieczenia", można przewidywać, trzeba się dostosować Dobra - radykalne zmiany regulacji następują rzadko, w krótkim okresie wiadome, można się przygotować

6 Reformy WPR Reforma McSharry ego ( ) Agenda 2000 Reforma z Luksemburga (2003) Obecnie ostatnie przygotowania do opracowania koncepcji zreformowanej polityki rolnej na nowy okres budżetowy

7 Zmienność cen wybranych produktów: Świat - kraje UE Pszenica Świat 16,80% 19,30% Francja 18,20% 6,70% 11,40% Holandia 23,50% 9,40% 12,30% Świat Ziemniaki Francja 37,10% 36,30% 39,60% Holandia 39,80% 33,10% 45,40% Buraki cukrowe Świat 38,10% 25,30% Francja 10,10% 7,60% 4,80% Holandia 10,70% 9,00% 11,20%

8 Zmienność cen wybranych produktów: Świat - kraje UE Mleko w proszku Świat 33,00% 16,20% Francja 15,60% 18,00% 7,30% Holandia 12,80% 15,60% 6,80% Drób Świat 10,00% 8,90% Francja 13,70% 10,80% 4,10% Holandia 10,80% 6,30% 7,60% Trzoda chlewna Świat 14,20% 17,30% Dania 13,90% 7,30% 14,70% Holandia 14,40% 8,80% 14,30% Bydło rzeźne Świat 10,00% 10,80% Francja 7,50% 4,30% 8,10% Hiszpania 9,90% 10,20% 8,20%

9 Scenariusze WPR wg propozycji Komisji Europejskiej scenariusz dostosowania (adjustment scenario) kontynuacja obecnej WPR; potrzeba rozwiązania problemu nierównej dystrybucji płatności bezpośrednich w dotychczasowej WPR; [wg Komisji w niewystarczającym stopniu uwzględnia kwestie środowiskowe i klimatyczne]

10 Scenariusze WPR wg propozycji Komisji Europejskiej scenariusz reorientacji (refocus scenario) ograniczanie zakresu wsparcia finansowego i interwencji rynkowej; przesunięcia środków finansowych na cele środowiskowe. Ale: - wzrost poziomu ryzyka w rolnictwie;

11 Scenariusze WPR wg propozycji Komisji Europejskiej scenariusz integracji (integration scenario) najbardziej zgodny ze strategicznymi celami Unii Europejskiej; koncepcja zazielenienia (greening); podniesienie poziomu trwałości (sustainability) rolnictwa i obszarów wiejskich; zmniejszenie znaczenia Filaru II.

12 B. Zazielenienie WPR minimum 3 uprawy w zmianowaniu przy ograniczeniu udziału jednej uprawy w strukturze zasiewów: maksymalnie 70%; minimalnie 5%; utrzymanie dotychczasowej powierzchni trwałych użytków zielonych (TUZ), z prawem do zmniejszenia areału nie więcej niż 5% w stosunku do roku referencyjnego;

13 B1. Interpretacja uprawy I. Uprawa = Roślina Połączone jako jedna działalność (uprawa): - Pszenica ozima + Pszenica jara - Jęczmień jary + Jęczmień ozimy - Kukurydza: na ziarno + na kiszonkę; - Pozostałe pojedyncze działalności II. Zboża razem jako Uprawa

14 B. Zazielenienie WPR przeznaczenie 7% gruntów ornych na powierzchnię ekologicznej kompensacji (ecological focus area), obejmującą takie użytki ekologiczne jak ugory, pasy buforowe, tarasy, obiekty krajobrazowe, zalesienia (land left fallow, terraces, landscape features, buffer strips and afforested areas).

15 METODA model optymalizacyjny gospodarstwa rolnego FARM-OPTY próba badawcza populacja gospodarstw FADN zaklasyfikowana do typu: Specjalizujące się w uprawie zbóż, nasion roślin oleistych i roślin o wysokiej zawartości białka. źródło danych baza danych FADN za rok 2009.

16 SCENARIUSZE W MODELU OPTYMALIZACYJNYM Scenariusz Bazowy [Baza 2009] oraz scenariusz Baseline 2014 Scenariusz integracji: GREEN 2014 (uprawa roślina) GREEN_ZB 2014 (zboże = uprawa) GREEN (-30%)

17 E2. PODZIAŁ GOSPODARSTW ZIELONE dostosowane bądź wymagające dostosowań w zakresie powierzchni ekologicznej kompensacji NIEZIELONE wymagające dostosowań zarówno pod względem stopnia dywersyfikacji i powierzchni ekologicznej kompensacji

18 E2. GOSPODARSTWA ZIELONE gospodarstwa spełniające wymogi zazielenienia zgodnie ze wszystkimi scenariuszami przedstawionymi w pracy (D+O < 70%), gospodarstwa spełniające wymogi zazielenienia z wyjątkiem scenariusza GREEN_ZB (D+O > 70%), gospodarstwa spełniające wymóg dywersyfikacji zgodnie ze wszystkimi scenariuszami przedstawionymi w pracy (D < 70%), gospodarstwa spełniające wymóg dywersyfikacji za wyjątkiem scenariusza GREEN_ZB (D > 70%).

19 E2. GOSPODARSTWA NIEZIELONE Monokultury Dwie rośliny (50/50) dwie uprawy o zbliżonym udziale w strukturze zasiewów Główna + roślina dominująca powyżej 70% + co najmniej dwie rośliny powyżej 5% w strukturze zasiewów

20 STRUKTURA GOSPODARSTW WEDŁUG TYPÓW PRODUKCYJNYCH W PRÓBIE FADN Z UWAGI NA SPEŁNIENIE KRYTERIÓW ZAZIELENIENIA ROŚ- LINNE BYDŁO TRZOD A MIE- SZANE POZOS- TAŁE DOSTOSOWANE 82,4% 91,0% 86,6% 93,7% 78,6% W pełni 4,2% 4,0% 2,9% 3,9% 30,8% tylko Dywersyfikacja 78,2% 87,0% 83,7% 89,9% 47,7% MONOKULTURY 2,7% 1,7% 1,3% 0,5% 9,3% DWIE UPRAWY 7,6% 3,5% 8,1% 2,8% 3,6% UPRAWA DOMINUJĄCA 7,3% 3,8% 4,0% 2,9% 8,5% RAZEM 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

21 STRUKTURA GOSPODARSTW WEDŁUG TYPÓW PRODUKCYJNYCH WŚRÓD GOSPODARSTW ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W POLU OBSERWACJI FADN Z UWAGI NA SPEŁNIENIE KRYTERIÓW ZAZIELENIENIA WYSZCZEGÓLNIENIE TYP PRODUKCYJNY GOSPODARSTWA POZOSTAŁE RAZEM Dostosowane, w tym: 67% 89% 87% 79% 90% 91% 100% 88% D+O 5% 7% 4% 3% 6% 5% 26% 7% D 62% 82% 83% 76% 84% 86% 74% 81% Monokultury 20% 1% 3% 2% 1% 1% 0% 2% Dwie rośliny (50/50) 8% 3% 4% 14% 4% 5% 0% 5% Główna + 5% 7% 6% 5% 5% 3% 0% 5% Razem 5% 10% 18% 7% 27% 25% 8% 100%

22 E.3 PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA WIELKOŚĆ EKONOMICZNĄ MIKRO SO < EUR MAŁE EUR SO < EUR ŚREDNIE SO < EUR DUŻE SO EUR

23 E4. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA PODOBNĄ STRUKTURĘ ZASIEWÓW Na przykład: MONOKULTURA PSZENICA_MAŁE 50/50 PSZENICA+RZEPAK_MAŁE GŁÓWNA + RZEPAK+_MAŁE W rezultacie otrzymano 450 typów gospodarstw rolniczych, dla każdego z nich rozwiązano model optymalizacyjny z zastosowaniem analizowanych scenariuszy polityki rolnej.

24 WYNIKI BADAŃ

25 GOSPODARSTWA ZIELONE WYSZCZEGÓLNIENIE BASELINE 2014 GREEN 2014 GREEN_ZB 2014 GREEN (-30%) Gleby średnie Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym Dywersyfikacja + Odłóg (D+O) 100,0% 100,0% 100,1% 100,0% 28,5% 28,5% 28,4% 28,5% Gleby dobre Gleby średnie Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym Dywersyfikacja (D) 100,0% 97,7% 96,1% 85,9% 47,6% 48,7% 49,6% 38,8% 100,0% 97,4% 97,2% 83,6% 56,1% 57,6% 57,7% 47,0%

26 GOSPODARSTWA Z MONOKULTURĄ WYSZCZEGÓLNIENIE BASELINE 2014 GREEN 2014 GREEN_ZB 2014 GREEN (-30%) Gleby dobre Gleby średnie Gleby słabe Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym GOSPODARSTWA Z MONOKULTURĄ 100,0% 83,1% 80,6% 90,9% 31,5% 38,0% 39,1% 24,3% 100,0% 99,1% 99,6% 90,0% 33,4% 33,7% 33,5% 26,0% 100,0% 98,3% 105,0% 55,5% 149,2% 151,7% 142,1% 188,0%

27 PODSUMOWANIE I WNIOSKI (1/3) Gospodarstwa zielone poniosą niższe koszty dostosowań niż gospodarstwa niezielone. Strata dochodu gospodarstw dostosowanych pod względem dywersyfikacji nie przekracza 4% niezależnie od jakości gleb. Zazielenienie spowoduje spadek dochodów rolniczych w szczególności w gospodarstwach na glebach dobrych. Największy DR - monokultury na glebach dobrych (ok. 20%). Zdecydowanie mniej korzystny, szczególnie w przypadku gospodarstw uprawiających rośliny intensywne na dobrej jakości, jest scenariusz GREEN_ZB 2014.

28 PODSUMOWANIE I WNIOSKI (2/3) Zazielenienie spowoduje spadek dochodów rolniczych w szczególności w gospodarstwach na glebach dobrych. Największy spadek dochodu obserwuje się w przypadku monokultur na glebach dobrych (ok. 20%). Zdecydowanie mniej korzystny, szczególnie w przypadku gospodarstw uprawiających rośliny intensywne na dobrej jakości, jest scenariusz GREEN_ZB 2014.

29

30 STRUKTURA ZASIEWÓW W GOSPODARSTWACH Z MONOKULTURĄ NA GLEBACH DOBRYCH W ZALEŻNOŚCI OD PRZYJĘTEGO SCENARIUSZA

31 STRUKTURA ZASIEWÓW W GOSPODARSTWACH Z MONOKULTURĄ NA GLEBACH ŚREDNICH W ZALEŻNOŚCI OD PRZYJĘTEGO SCENARIUSZA

32 STRUKTURA ZASIEWÓW W GOSPODARSTWACH Z MONOKULTURĄ NA GLEBACH SŁABYCH W ZALEŻNOŚCI OD PRZYJĘTEGO SCENARIUSZA

33 GOSPODARSTWA SŁABO ZDYWERSYFIKOWANE WYSZCZEGÓLNIENIE BASELINE 2014 GREEN 2014 GREEN_ZB 2014 GREEN (-30%) Gleby dobre Gleby średnie Gleby słabe GOSPODARSTWA SŁABO ZDYWERSYFIKOWANE (50/50) Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym 100,0% 94,8% 93,8% 89,9% 35,0% 37,0% 37,4% 27,3% 100,0% 103,2% 110,4% 70,5% 99,8% 88,2% 82,9% 99,1% 100,0% 92,1% 93,9% 65,4% 116,1% 126,0% 123,6% 124,3%

34 GOSPODARSTWA Z UPRAWĄ DOMINUJĄCĄ WYSZCZEGÓLNIENIE BASELINE 2014 GREEN 2014 GREEN_ZB 2014 GREEN (-30%) Gleby dobre Gleby średnie Gleby słabe GOSPODARSTWA Z UPRAWĄ DOMINUJĄCĄ Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym Dochód rolniczy (BASELINE = 100) Udział płatności bezpośrednich w dochodzie rolniczym 100,0% 94,8% 91,7% 88,0% 40,9% 43,1% 44,5% 32,5% 100,0% 102,3% 108,2% 75,8% 81,4% 81,4% 81,4% 57,0% 100,0% 98,4% 95,4% 72,2% 93,2% 94,7% 97,7% 90,4%

35 SCENARIUSZE WPR PO 2013 Scenariusz dostosowania w znacznym stopniu zakłada kontynuację obecnej WPR Scenariusz integracji podstawowym wyznacznikiem jest koncepcja zazielenienia greening Scenariusz reorientacji ograniczenie zakresu wsparcia i interwencji rynkowej

36 GREENING Jakie obowiązki dla gospodarstw? utrzymanie dotychczasowej powierzchni trwałych użytków zielonych w gospodarstwie ; minimum 3 uprawy w zmianowaniu udział w strukturze zasiewów pojedynczej rośliny max. 70%, min. 5%; przeznaczenie 7% gruntów ornych na powierzchnię ekologicznej kompensacji.