ROLA WOJEWODY W ZAPEWNIENIU BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO. Tadeusz Sadowski ; Andrzej Szczeponek Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

Transkrypt

1 ROLA WOJEWODY W ZAPEWNIENIU BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Tadeusz Sadowski ; Andrzej Szczeponek Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

2 BIEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE Bezpieczeństwo ekologiczne obok gospodarczego, ekonomicznego, obywatelskiego, społecznego czy militarnego jest zaliczane do składowych bezpieczeństwa narodowego, które definiować można jako najważniejszą wartość, potrzebę narodową oraz priorytetowy cel działania państwa, jednostek i grup społecznych, gwarantujący byt, jego ochronę i rozwój. Termin bezpieczeństwo ekologiczne normatywnie zapisany jest w Konstytucji RP z roku 1997, przy czym nie jest już w żadnym innym akcie prawnym jednoznacznie zdefiniowany i doprecyzowany, co skutkuje z jednej strony silnymi konstytucyjnymi podstawami a z drugiej swobodą w praktycznej interpretacji. W świetle zapisów Konstytucji z 1997 roku Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art.5) i ustanawia, że ochrona środowiska jest obowiązkiem m.in. władz publicznych, które poprzez swą politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom (art.74). Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

3 BIEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE Bezpieczeństwo ekologiczne można określić jako proces tworzenia warunków do trwałej koegzystencji społeczeństw w biosferze, w szczególności poprzez przeciwdziałanie i ograniczanie negatywnych skutków zdarzeń nadzwyczajnych, skutków niedoborów zasobów oraz wynikających stąd napięć i konfliktów, ich wykorzystywania przemysłowego oraz przeciwdziałanie i ograniczanie przemieszczania zanieczyszczeń i ich kumulacji w ekosystemie. Województwo śląskie jedno z najmniejszych terytorialnie w kraju, ale ze względu na największe uprzemysłowienie, dużą gęstość zaludnienia i wysoki poziom urbanizacji, zalicza się do regionów o największej antropopresji. Skutkiem tego jest znaczny poziom zagrożeń środowiskowych, między innymi zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego. Jest to region o największej w kraju emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych ze źródeł przemysłowych oraz indywidualnych (tzw. niska emisja). Ponadto jest to obszar o największej ilość terenów poprzemysłowych o znacznym stopniu degradacji, których rewitalizacja stanowi jeden z najtrudniejszych problemów środowiskowych, ekonomicznych i społecznych regionu. Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

4 BIEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE Niezbędnym elementem umożliwiającym zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego jest sprawny system monitoringu, wczesnego ostrzegania i koordynacji działań. Mając na względzie w szczególności zdarzenia nadzwyczajne takie jak katastrofy naturalne i antropogeniczne w tym działania terrorystyczne oraz przeciwdziałanie i ograniczenie negatywnych skutków wytwarzania i przemieszczania zanieczyszczeń przemysłowych i komunalnych oraz ich kumulacji w środowisku, wchodzimy w zakres kompleksowych działań tzw. obrony cywilnej i zarządzania kryzysowego. System reagowania kryzysowego - oparty jest o Krajowy plan zarządzania kryzysowego (2012) w którym ujęto cztery fazy zarządzania kryzysowego: I-planowanie, II-przygotowanie, III-reagowanie, IV-odbudowę. System oparty jest o wszystkie szczeble administracji oraz na ścisłej współpracy wielu służb ratowniczych - jego krytycznym punktem jest koordynacja i przepływ informacji. Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

5 SYTUACJA KRYZYS0WA /KRYZYS/- następstwo określonego zdarzenia, które powoduje znaczne zagrożenie bezpieczeństwa ludzi, mienia lub środowiska lub czyni organizację niezdolną do normalnego funkcjonowania. Zarządzanie kryzysowe: to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz na odtwarzaniu infrastruktury lub przywróceniu jej pierwotnego charakteru.

6 FAZY KRYZYSU: I. Zapobieganie - jest chyba fazą najważniejszą, w myśl zasady, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Obejmuje: 1.Analizę możliwych zagrożeń, monitorowanie wszystkich sytuacji stwarzających potencjalne niebezpieczeństwo przekształcenia się w kryzys, 2. Podjęcie wszelkich możliwych działań w celu likwidacji lub ograniczenia zagrożenia, 3. Wprowadzenie odpowiedniej pragmatyki nadzoru nad przestrzeganiem norm technicznych i innych przepisów mających wpływ na bezpieczeństwo (np. przeciwpożarowych), takich jak przeglądy, sprawozdania, kontrole, 4. Reagowanie na wszelkie sygnały o występujących zaniedbaniach i nieprawidłowościach, oraz możliwych konfliktach społecznych i problemach ekonomicznych. II. Przygotowanie obejmuje: 1. Ocenę wrażliwości na zagrożenia, 2. Prace planistyczne - w tym opracowanie Planu reagowania kryzysowego, odpowiednich procedur i instrukcji, 3. Określenie zakresu działań zapobiegawczych, 4. Budowę centrów zarządzania kryzysowego i wyposażenie ich w niezbędne instrumentarium wspomagające działanie organów administracji, 5. Budowę systemu ostrzegania i alarmowania, 6. Utworzenie oraz doskonalenie struktur zarządzania kryzysowego, służb ratowniczych, porządkowych i humanitarnych, 7. Przygotowanie zasobów materiałowych, sprzętowych i ludzkich niezbędnych do prowadzenia zorganizowanej akcji społecznej.

7 FAZY KRYZYSU: III. Reagowanie polega na uruchomieniu posiadanych w dyspozycji sił i środków, systemów pozyskiwania, przetwarzania i przepływu informacji oraz koordynacji i kierowaniu. Do głównych zadań zaliczyć można: 1. Ratowanie ludzi, zwierząt i mienia, 2. Ewakuację, 3. Pomoc medyczną, 4. Zapewnienie poszkodowanym podstawowych środków do życia, 5. Ochronę mienia, 6. Zapobieganie zagrożeniom środowiska, 7. Zapewnienie funkcjonowania niezbędnej dla ludności infrastruktury, 8. Wykonywanie pilnych prac zabezpieczających przed 9. Rozszerzaniem się zagrożenia, 10. Obserwację i bieżący monitoring zagrożeń. IV. Odbudowa obejmuje: 1. Szacowanie i weryfikację strat, 2. Przywracanie funkcjonowania infrastruktury technicznej, 3. Usuwanie zagrożeń ekologicznych, 4. Przywracanie funkcjonowania administracji infrastruktury i gospodarki, 5. Rozliczenie kosztów działań antykryzysowych, 6. Analizę powstałej sytuacji kryzysowej i przeprowadzonych działań korygujących oraz zaproponowanie wniosków.

8 ZADANIA ADMINISTRACJI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH Organem koordynującym na poziomie regionów jest przedstawiciel administracji rządowej wojewoda wraz z zespołem zarządzania kryzysowego (WCZK): Zadania administracji państwowej, oprócz organów centralnych, realizowane są przez szereg organów, których kompetencje i obowiązki określają ustawy szczegółowe (Ustawa z dnia r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie ; Ustawa z dnia r. o ochronie przeciwpożarowej ). WOJEWODA kieruje i koordynuje działaniami na terenie województwa: działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży ; organy administracji niezespolonej ; organy samorządu terytorialnego (starosta, wójt, burmistrz) w zakresie zadań własnych, oraz zadań administracji rządowej zleconych ustawowo, bądź wynikających z zawartych porozumień ; kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży ; samorządy gospodarcze oraz inne organizacje pozarządowe, wykonujące zadania na podstawie ustaw lub porozumień.

9 ZADANIA ADMINISTRACJI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH Służby podlegające wojewodzie: Straż pożarna Policja Wydzielone siły wojskowe Nadzór budowlany Nadzór sanitarny Inspekcja ochrony środowiska Nadzór weterynaryjny

10 ORGORGANIZACJA DZIAŁAŃ WOJEWÓDZKIE STANOWISKO KOORDYNACJI RATOWNICTWA Sztab Policji Grupa operacji koordynacja działań WOJEWÓDZKI ZESPÓŁ ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGOSOWEGO WCZK punkt kontaktowy Lekarz Koordynator Ratownictwa Medycznego Siły ratownicze działania ratownicze na miejscu zdarzenia GRUPA ZABEZPIECZENIA LOGISTYCZNEGO GRUPA OPIEKI ZDROWOTNEJ I POMOCY SOCJALNO - BYTOWEJ POWIATOWE CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO GMINNE CENTRUM REAGOWANIA

11 ZADANIA NIEKTÓRYCH SŁUŻB W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) - szczególna służba w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego środowiska WIOŚ - ramach jego ustawowych obowiązków należy nadzór i zapobieganie oraz informowanie organów państwowych, samorządowych oraz społeczeństwa o potencjalnych zagrożeniach środowiskowych w kontekście zanieczyszczeń powietrza, gleby i wody oraz innych niebezpiecznych nadzwyczajnych zdarzeń (np. awarii, katastrof ), uwzględniając ryzyka zagrożenia zdrowia i życia mieszkańców województwa.

12 KONTROLE I INTERWENCJE W ZAKRESIE BIEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO WOJEWÓDZTWA SUMA KONTROLI PRZEPROWADZONYCH PRZEZ WIOŚ W LATACH: w tym: wynikających z planu kontroli; wynikających z interwencji mieszkańców oraz wniosków innych organów. INTERWENCJE WPŁYWAJĄCE DO WIOŚ W LATACH: liczba wszystkich interwencji (6,9% więcej niż w 2015 roku) w tym: 46 liczba interwencji Parlamentarzystów 2809 załatwionych we własnym zakresie 704 przekazanych do załatwienia innym organom Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

13 INTERWENCJE W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGCZNEGO WOJEWÓDZTWA: Lp. SZCZEGÓŁOWA PROBLEMATYKA INTERWENCJI suma SPOSÓB ZAŁATWIENIA PRZEZ WIOŚ w tym przekazanie do innych organów pozytywny negatywny inny 1 Ochrona powietrza 2 Ochrona przed hałasem 3 Ochrona przed odpadami 4 Ochrona przed promieniowaniem 5 Ochrona czystości wód i gospodarka ściekowa 6 Stosunki wodne i podtapianie gruntów Działalność inwestycyjna i eksploatacja urządzeń wodnych Ochrona przyrody Sprawy różne RAZEM Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

14 DZIAŁANIA W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGCZNEGO WOJEWÓDZTWA: DZIAŁANIA PODJĘTE PRZEZ WIOŚ W ZWIĄZKU Z INERWENCJAMI PRZEPROWADZONO 901 kontroli NAŁOŻONO 218 mandatów WSZCZĘTO 117 postępowań karno-administracyjnych WYDANO 457 zarządzenia pokontrolne 26 decyzje nakładające zobowiązania niepieniężne SKIEROWANO 12 wnioski do organów ścigania 10 wniosek do sądu powszechnego 108 wniosków do organów administracji rządowej 246 wniosków do organów administracji samorządowej Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

15 DZIAŁANIA W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGCZNEGO WOJEWÓDZTWA: Ogółem w latach: wpłynęło 3351 wniosków o interwencje i kontrole (77%) interwencji załatwionych przez WIOŚ pozytywnie. Liczba wniosków w związku z uciążliwościami zapachowymi interwencji. Najczęściej wpływające interwencje dotyczyły: hałasu interwencji, 20 % całości, powietrza interwencji, 27 % całości, ścieków interwencji, 14 % całości, odpadów interwencji, 33 % całości, inne interwencji. 5% całości, Działania WIOŚ: postępowania wyjaśniające lub działania kontrolne, pomiary sprawdzające, sankcje karne oraz zarządzenia pokontrolne w przypadku nieprawidłowości. Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

16 KONTROLA GOSPODAROWANIA ODPADAMI W GMINACH W LATACH: Ogólnokrajowy cykl kontrolny dotyczący przestrzegania przez gminy oraz Regionalne Instalacje do Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK) tak zwanej ustawy czystościowej RIPOK-ów w województwie, w tym: instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBP) składowisk kompostowni. 19 Składowisk w województwie, w tym: 16 składowisk komunalnych (w tym 4 z kwaterą na azbest) 1 składowisk odpadów niebezpiecznych 0 składowisk odpadów przemysłowych 2 składowiska dla azbestu. Działalność WIOŚ względem składowisk: 19 kontroli 2 decyzji karnych 6 wydanych zarządzeń pokontrolnych 8 udzielonych mandatów 7 udzielonych pouczeń 9 wystąpienia do innych organów Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

17 KONTROLA GOSPODAROWANIA ODPADAMI W GMINACH W LATACH: Walka z tzw. szarą strefą w zakresie niewłaściwego gospodarowania odpadami, a w szczególności nielegalnego pozbywania się odpadów, prowadzona we współpracy z gminami i Policją. 51 zgłoszeń z zakresu tzw. szarej strefy, w tym: 5 nielegalny transport odpadów 38 porzucanie odpadów 5 nielegalny demontaż pojazdów 3 nielegalny demontaż i zbierani sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

18 LIKWIDACJA BOMBY EKOLOGICZNEJ NA TERENIE HMN SZOPIENICE SFINALIZOWANIE w 2016r., przedsięwzięcia związanego z likwidacją nieuszczelnionych osadniki szlamów cynkowych po Hucie Metali Nieżelaznych Szopienice SA w likwidacji w Katowicach. INNE BOMBY EKOLOGICZNE W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM do likwidacji np: Składowisko odpadów niebezpiecznych tzw. dołów kwasowych zlokalizowane w Czechowicach-Dziedzicach Teren byłych Zakładów Chemicznych Tarnowskie Góry w Tarnowskich Górach Zakłady Chemiczne Organika Azot SA w Jaworznie oraz tereny miasta Jaworzna Składowisko odpadów niebezpiecznych EKO-SZOP w Katowicach-Szopienicach Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

19 Gliwice ul. Mewy Katowice ul Kossutha Katowice ul. Plebiscytowa/A4 Bielsko Biała ul. Sternicza Częstochowa ul. Zana Złoty Potok gm. Janów Godów ul. Gliniki Żory ul. Sikorskiego Tarnowskie Góry ul. Litewska PRZEKROCZENIA NORM W ZAKRESIE JAKOŚCI POWIETRZA Pył zawieszony PM2,5 w latach μg/m rok 2015 rok 2016 rok 2017 rok 2018 rok oraz kompletność serii w % Poziom dopuszczalny % 93% 96% 99% 99% 99% 91% 96% 99% W zakresie zagrożeń jakością powietrza na terenie województwa, WIOŚ w Katowicach w latach przekazał do Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego (WCZK): powiadomień o braku przekroczeń lub o przekroczeniach poziomów dopuszczalnych w powietrzu PM10; 8 - powiadomień o ryzyku wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego dla ozonu; 75 - powiadomień o ryzyku wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego dla PM10; 15 - powiadomień o wystąpieniu przekroczenia poziomu alarmowego dla PM10. Ogółem 849 powiadomień zostało przekazanych w okresie lat do WCZK, Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

20 PRZEKROCZENIA NORM W ZAKRESIE JAKOŚCI POWIETRZA Pył zawieszony PM 10 w latach Liczba przekroczeń Dopuszczalna częstość przekraczania Dąbrowa Górnicza ul lecia Gliwice ul. Mewy Katowice ul. Kossutha Katowice ul. Plebiscytowa/A4 Sosnowiec ul. Lubelska Tychy ul. Tołstoja Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie Cieszyn ul. Mickiewicza Godów ul. Gliniki Knurów ul. Jedności Narodowej Lubliniec ul. Piaskowa Myszków ul Miedziana Pszczyna ul. Bogedaina Tarnowskie Góry ul. Litewska Zawiercie ul.skłodowskiej-curie Złoty Potok gm. Janów Ustroń ul. Sanatoryjna Wodzisław ul. Gałczyńskiego Żywiec ul. Kopernika Rybnik ul. Borki Żory ul. Sikorskiego Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej Częstochowa ul. Baczyńskiego Czestochowa ul. Armii Krajowej Aglomeracja górnośląska Strefa śląska Aglomeracja rybnickojastrzębska Miasta Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

21 EMISJA Z KOMINÓW INDYWIDUALNYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH!!! - główna przyczyna złej jakości powietrza (wpływ około 55%) Emisja przemysłowa Emisja przemysłowa Emisja Emisja z z transportu (łączny wpływ około 35%) Inne emisje około 10% (pylenie ze zwałowisk, pól, dróg) Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach

22 Wnioski: 1. Wojewoda jako zwierzchnik administracji rządowej, kieruje i koordynuje nią w sytuacji kryzysowej, zapewnia warunki do jej skutecznego działania oraz ponosi odpowiedzialność za jej rezultaty. 2. Główną przyczyną złej jakości powietrza na terenie województwa śląskiego w latach była w głównej mierze tzw. niska emisja z indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych w okresie grzewczym, co skutkowało 849 powiadomieniami WCZK o ryzyku przekroczeń niebezpiecznych dla zdrowia poziomów stężeń. 3. Poprawa stanu środowiska województwa śląskiego powinna ulec poprawie wskutek modernizacji i unowocześnianiu jego infrastruktury przemysłowej, urbanistycznej i drogowej oraz poprzez ścisłe przestrzeganie norm prawnych i wymagań ochronnych środowiska.