KATOWICE, GRUDZIEŃ 2017 R.

Transkrypt

1 Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 i Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024, KATOWICE, GRUDZIEŃ 2017 R.

2 Zamawiający: Województwo Śląskie Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego ul. Ligonia Katowice Wykonawca: Green Key Joanna Masiota-Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/ Poznań Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 i Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 Właściciel Firmy mgr Joanna Masiota - Tomaszewska Autorzy opracowania: mgr Joanna Kamińska mgr Andrzej Karkowski mgr Kamil Nabagło mgr Wojciech Pająk

3 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key SPIS TREŚCI 1. WSTĘP PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA METODA OPRACOWYWANIA RAPORTU ANALIZA WYNIKÓW PROCESU ANKIETYZACJI OBSZAR, DLA KTÓREGO SPORZĄDZANY JEST RAPORT OCENA STANU ŚRODOWISKA ORAZ OCENA REALIZACJI ZADAŃ PRZEWIDZIANYCH DO REALIZACJI13W LATACH ORAZ POWIETRZE ATMOSFERYCZNE OCENA STANU ŚRODOWISKA Stan w roku Stan w roku Stan w roku Stan w roku ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH ZASOBY WODNE OCENA STANU ŚRODOWISKA Stan w roku Stan w roku Stan w roku Stan w roku ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH GOSPODARKA ODPADAMI OCENA STANU ŚRODOWISKA Stan w roku Stan w roku Stan w roku Stan w roku ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH OCHRONA PRZYRODY OCENA STANU ŚRODOWISKA Stan w roku Stan w roku Stan w roku Stan w roku ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH ZASOBY SUROWCÓW NATURALNYCH OCENA STANU ŚRODOWISKA Stan w roku Stan w roku Stan w roku Stan w roku ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH GLEBY I TERENY POPRZEMYSŁOWE OCENA STANU ŚRODOWISKA Stan w roku Stan w roku Stan w roku Stan w roku ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH ZAGROŻENIA HAŁASEM OCENA STANU ŚRODOWISKA Stan w roku Stan w roku

4 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Stan w roku Stan w roku ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH POLA ELEKTROMAGNETYCZNE Ocena stanu środowiska Stan w roku Stan w roku Stan w roku Stan w roku ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH POWAŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE Ocena stanu środowiska Stan w roku Stan w roku Stan w roku Stan w roku ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH ZAGADNIENIA SYSTEMOWE Ocena stanu środowiska WYTYCZNE DO OGRANICZENIA PRESJI NA ŚRODOWISKO RAPORT FINANSOWY NAKŁADY NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCE OCHRONIE ŚRODOWISKA I GOSPODARCE WODNEJ WG KIERUNKÓW INWESTOWANIA Gospodarka wodna Ochrona środowiska NAKŁADY NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCE OCHRONIE ŚRODOWISKA I GOSPODARCE WODNEJ WG ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA Gospodarka wodna Ochrona środowiska Ocena braków koniecznych do wypełnienia w prowadzonym systemie finansowym PRZEGLĄD I WERYFIKACJA PRIORYTETÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ANALIZA SPÓJNOŚCI ZADAŃ WYZNACZONYCH DO REALIZACJI W POWIATOWYCH PROGRAMACH OCHRONY ŚRODOWISKA Z ZADANIAMI WYZNACZONYMI W WOJEWÓDZKICH PROGRAMACH OCHRONY ŚRODOWISKA OPIS BARIER W REALIZACJI ZADAŃ WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ NA POTRZEBY OCENY STOPNIA REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA SPIS TABEL SPIS RYCIN

5 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Wykaz skrótów: BDL Bank Danych Lokalnych, CO piec centralnego ogrzewania, DN "średnica nominalna" odnosi się do wewnętrznej średnicy rury, dz. nr ew. działka o numerze ewidencyjnym, GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, GIOŚ Główny Inspektor Ochrony Środowiska, GUS Główny Urząd Statystyczny, GZWP Główny Zbiornik Wód Podziemnych, IMGW Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, ISOK - Informatyczny System Osłony Kraju, JCW Jednolita Część Wód, JCWPd Jednolite Części Wód Podziemnych, KPOŚK Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, KZGW Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, mpzp miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, N - azot ogólny, NH 4 amon, NO x - tlenki azotu w spalinach samochodowych, OSChR Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza, OSN Obszary szczególnie narażone na zagrożenia azotanami pochodzenia rolniczego, OSO obszary specjalnej ochrony ptaków, OZE Odnawialne Źródła Energii, PLB, PLH krajowe Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków otrzymały kod zaczynający się od liter PLB, gdzie PL oznacza że teren znajduje się w Polsce, natomiast B po angielsku birds oznacza ptaki. Polskie Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk posiadają natomiast kod PLH gdzie H po angielsku habitat oznacza siedlisko. ppk punkt pomiarowo kontrolny, PPD, PSD poniżej stanu dobrego (jakość wód), PSZOK Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych, P - fosfor ogólny, PM 10 cząstki pyłu zawieszonego o średnicy do 10 µm, PM 2,5 cząstki pyłu zawieszonego o średnicy do 2,5 µm, PMŚ - Państwowy Monitoring Środowiska, PEM pola elektromagnetyczne, PIG-PIB - Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy, PKD Polska Klasyfikacja Działalności, PO IiŚ - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, POŚ Program Ochrony Środowiska, PSSE Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, PSG Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., RDLP - Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, 5

6 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska RDOŚ - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, RLM równoważna liczba mieszkańców, RPO Regionalny Program Operacyjny RZGW Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, S.A. Spółka akcyjna, SOO specjalne obszary ochrony siedlisk, SO 2 dwutlenek siarki, SWOT technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):s (Strengths) mocne strony, W (Weaknesses) słabe strony, O (Opportunities) szanse, T (Threats) zagrożenia, SUW Stacja Uzdatniania Wody, UE Unia Europejska, UMWŚ - Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WIOŚ Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska, ZDR Zakład Dużego Ryzyka, ŚZMiUW Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, ZZR Zakład Zwiększonego Ryzyka. 6

7 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key 1. WSTĘP 1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA W oparciu o art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U r. poz. 519 ze zm.) organ wykonawczy województwa (tj. Zarząd Województwa Śląskiego) sporządza co dwa lata raport z realizacji programu ochrony środowiska, który przedstawia Sejmikowi Województwa Śląskiego. Po przedstawieniu raportu Sejmikowi Województwa Śląskiego dokument ten zostanie przekazany Ministrowi Środowiska. Opracowanie stanowi realizację ustawowego obowiązku w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2014 r. oraz od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2016 r. Poprzedni raport, za lata został sporządzony w roku 2014 i obejmował zadania ujęte w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r., poz ze zm.) opracowany raport podlega zamieszczeniu w Biuletynie Informacji Publicznej PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA Przedmiotem opracowania jest raport z realizacji: Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 przyjętego Uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego Nr IV/6/2/2011 z dnia 14 marca 2011 r. oraz Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 przyjętego Uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego Nr V/11/8/2015 z dnia 31 sierpnia 2015 r. Okres raportowania to lata oraz Należy w tym miejscu określić, że raport za lata 2013, 2014 i 2015 odnosi się do zadań przewidzianych w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Dopiero po dniu 31 sierpnia 2015 r. kiedy przyjęto aktualnie obowiązujący Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 mogły być realizowane zadania wynikające z uchwalonego dokumentu. Analizując realizację zadań z zakresu ochrony środowiska za 2015 rok odniesiono się do zadań wyznaczonych w ww. Programach Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego. Raport za rok 2016 sporządzono w oparciu o zadania przewidziane w aktualnie obowiązującym Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku

8 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Zakres niezbędnych informacji, jakie zawiera niniejszy raport odpowiada treści przyjętych programów ochrony środowiska, a także uwzględnia dane z okresu sprawozdawczego POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA Powszechne zainteresowanie problematyką ochrony środowiska w każdej dziedzinie życia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbierają informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczają cele ekologiczne, które prowadzą w konsekwencji do zrównoważonego rozwoju regionu. Wynikiem procesu planowania są programy zawierające wizję rozwoju systemu zarządzania ochroną środowiska, określające opcje i warunki rozwiązań. Ważne jest również, aby prowadzić ciągłą aktualizację zamierzonych działań, dostosowywać je do aktualnej sytuacji i mierzyć ich stopień wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala określić obszary, które faktycznie się rozwijają, a nad którymi trzeba nadal pracować. Służą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które należy sporządzać co dwa lata. Niniejszy raport obejmuje dwa dwuletnie okresy raportowania tj. lata oraz Zadaniem raportu jest ocena celów, zakresu oraz stopnia wykonanych zadań, które przewidziano do realizacji w ww. Programach. Zgodnie z dostępnymi danymi oceniono stan i jakość poszczególnych komponentów środowiska METODA OPRACOWYWANIA RAPORTU Zakres niezbędnych informacji jakie powinien zawierać raport odpowiada treści przyjętego POŚ. W niniejszym raporcie przedstawiono postępy w realizacji każdego z zadań zapisanych w programach. W celu pozyskania danych zostały wysłane ankiety sprawozdawcze do gmin, powiatów, zarządców infrastruktury (np. wodociągowo-kanalizacyjnej, ciepłowniczej, komunikacyjnej), podmiotów i jednostek przewidzianych do realizacji zadań wynikających z programów ochrony środowiska. Wyniki ankietyzacji zawarto w dokumencie. Do opisu stanu środowiska wykorzystano przede wszystkim dane Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach. Ważnym źródłem danych w zakresie analizy wskaźnikowej były także informacje prezentowane przez Główny Urząd Statystyczny. Przy opracowaniu niniejszego dokumentu korzystano również z raportów z realizacji powiatowych programów ochrony środowiska, przekazywanych Zarządowi Województwa Śląskiego. Ponadto w dokumencie wykorzystano informacje dostępne w publikacjach instytucji działających w zakresie ochrony środowiska na terenie województwa śląskiego, danych literaturowych i zawartych w obowiązujących programach sektorowych. 8

9 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key 1.5. ANALIZA WYNIKÓW PROCESU ANKIETYZACJI Proces ankietyzacji i zbierania danych prowadzono w październiku i listopadzie 2017 r. Wysłano ankiety do 167 gmin, 36 powiatów ziemskich i grodzkich oraz łącznie do 135 jednostek i podmiotów działających na terenie województwa śląskiego. Spośród ankietowanych odpowiedzi udzieliło 59,9 % gmin, 94,4 % powiatów (w tym również ujęto miasta na prawach powiatu), a także 35 % jednostek organizacyjnych. Wśród jednostek które udzieliły odpowiedzi na zapytanie ankietowe są: Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska w Katowicach, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Główny Instytut Górnictwa, Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. w Katowicach, Instytut Chemicznej Obróbki Węgla, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Kopalnia Węgla Kamiennego Sośnica, Komenda Wojewódzka Policji w Katowicach, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach, Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice w Pyrzowicach, Okręgowy Urząd Górniczy w Gliwicach, Okręgowy Urząd Górniczy w Rybniku, Polska Grupa Górnicza sp. z o.o. Oddział KWK Mysłowice-Wesoła, Polska Grupa Górnicza sp. z o.o. Oddział KWK Murcki Staszic, Polska Grupa Górnicza sp. z o.o. Oddział KWK ROW Ruch Rydułtowy, Polska Grupa Górnicza sp. z o.o. Oddział KWK Wieczorek, Polska Grupa Górnicza sp. z o. o. Oddział KWK Bolesław Śmiały, Państwowy Instytut Geologiczny, Polskie Koleje Państwowe, Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Katowicach, Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej w Poznaniu, Gliwicach, Krakowie, Warszawie i Wrocławiu, Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A., Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach, Tauron Ciepło sp. z o.o., Tauron Wydobycie S.A., Tauron Wytwarzanie S.A., Węglokoks Kraj Sp. z o.o. - KWK Bobrek-Piekary, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Katowicach, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, Wyższy Urząd Górniczy w Katowicach, Zakład Górniczy "SILTECH" Sp. z o.o., Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach, Zakłady Energetyki Cieplnej S.A. w Katowicach, Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego w Będzinie, zakład dużego ryzyka (ZDR): Guardian Glass, 9

10 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska zakład dużego ryzyka (ZDR): Lotos Terminale S.A., zakład dużego ryzyka (ZDR): Nitroerg Bieruń, zakład dużego ryzyka (ZDR): Nitroerg Krupski Młyn, zakład dużego ryzyka (ZDR): JWS KOKS Zakład Koksownia Przyjaźń w Dąbrowie Górniczej, zakład dużego ryzyka (ZDR): TAURON Wytwarzanie S.A. Oddział Elektrownia Łaziska w Łaziskach Górnych. Trzeba zaznaczyć, że otrzymane ankiety z danymi od jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów obarczone były w części zadań niepełnym uzupełnieniem danych lub brakiem danych. W dużej części podawane przez ankietowanych koszty realizacji poszczególnych zadań były szacowane bądź w ogóle pomijane. Zakres realizacji wymienionych działań często powiela się w różnych zadaniach, dlatego występuje problem z wyodrębnieniem kosztów stanowiących tylko ich część. Wobec powyższego podane nakłady finansowe na realizację poszczególnych zadań przedstawiono w sposób szacunkowy na podstawie danych uzyskanych z przesłanych ankiet. Brakuje obowiązkowych terminów wykonywania raportów na poszczególnych poziomach, co powoduje dezorganizację i uniemożliwia podejście statystyczne samego raportowania na każdym poziomie powiązań. Nie został uporządkowany również temat czasookresów sprawozdawczości, w związku z czym raporty dotyczą różnych okresów, mają zróżnicowaną treść i jakość. Końcowo wpływa to na ograniczoną możliwość podejmowania działań wynikających z danych przedstawionych w raportach OBSZAR, DLA KTÓREGO SPORZĄDZANY JEST RAPORT Raport dotyczy województwa śląskiego, które zgodnie ze stanem na r. zamieszkiwało 4,56 mln osób. Powierzchnia województwa wg stanu na r. wynosi km 2. 10

11 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 1. Podział administracyjny województwa śląskiego Źródło: opracowanie własne 11

12 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Na poniższej rycinie przedstawiono pokrycie województwa śląskiego lasami i wodami powierzchniowymi. Ryc. 2. Wody powierzchniowe i lasy województwa śląskiego Źródło: opracowanie własne 12

13 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key 2. OCENA STANU ŚRODOWISKA ORAZ OCENA REALIZACJI ZADAŃ PRZEWIDZIANYCH DO REALIZACJI W LATACH ORAZ POWIETRZE ATMOSFERYCZNE OCENA STANU ŚRODOWISKA Podstawę oceny jakości powietrza stanowią określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska (Dz. U poz. 1031) poziomy substancji w powietrzu: dopuszczalne, docelowe, celów długoterminowych i alarmowe. W niektórych przypadkach w ww. rozporządzeniu określono dozwoloną liczbę przekroczeń określonego poziomu, a także terminy, w których określony poziom powinien zostać osiągnięty. Wartości poszczególnych poziomów substancji w powietrzu zostały zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin. Dla każdego z tych kryteriów zostały określone odrębne wymagania dotyczące lokalizacji stacji pomiarowych, a także wymaganego zakresu wykonywanych badań. W ocenach prowadzonych pod kątem spełnienia kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi obecnie uwzględnia się: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3), pył PM10 i PM2,5, metale ciężkie: ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd) i nikiel (Ni) w pyle PM10 oraz benzo(a)piren (B(a)P) w pyle PM10. Oceny dokonywane pod kątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony roślin obejmują: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu NOx i ozon (O3). W kolejnych tabelach podano poziomy substancji w powietrzu: dopuszczalne, docelowe, celów długoterminowych i alarmowe, tak aby każda zainteresowana osoba analizując dostępne wyniki mogła je odnieść do obowiązujących norm. W niniejszym dokumencie tematykę ochrony powietrza atmosferycznego opisano szczegółowo. Zła jakość powietrza jest bowiem jednym z podstawowych, nierozwiązanych problemów województwa śląskiego. Tabela 1. Poziomy dopuszczalne do oceny jakości powietrza Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym Benzen Rok kalendarzowy 5 - Dwutlenek azotu Jedna godzina razy Rok kalendarzowy 40 - Tlenki azotu Rok kalendarzowy 30 - Jedna godzina razy 24 godziny razy Dwutlenek siarki Rok kalendarzowy i pora zimowa (okres 20 - od 1 X do 31 III) Ołów Rok kalendarzowy 0,5 - Pył zawieszony PM 2,5 Rok kalendarzowy 25 (termin osiągnięcia: 2015 r.) - 13

14 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym 20 (termin osiągnięcia: r.) 24 godziny razy Pył zawieszony PM 10 Rok kalendarzowy 40 - Tlenek węgla 8 godzin Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U poz. 1031) Tabela 2. Poziomy docelowe do oceny jakości powietrza Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu docelowego w roku kalendarzowym Arsen Rok kalendarzowy 6 ng/m 3 - Bezno(a)piren Rok kalendarzowy 1 ng/m 3 - Kadm Rok kalendarzowy 5 ng/m 3 - Nikiel Rok kalendarzowy 20 ng/m 3-8 godzin 120 µg/m 3 25 dni Ozon Okres wegetacyjny (1 V 31 VII) µg/m 3 h - Pył zawieszony PM 2,5 Rok kalendarzowy 25 µg/m 3 - Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U poz. 1031) Tabela 3. Poziomy celów długoterminowych dla ozonu Okres uśredniania wyników Substancja Poziom docelowy substancji pomiarów 8 godzin 120 µg/m 3 Ozon Okres wegetacyjny (1 V 31 VII) µg/m 3 h Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U poz. 1031) Tabela 4. Poziomy alarmowe do oceny jakości powietrza Substancja Okres uśredniania wyników Alarmowy poziom substancji pomiarów w powietrzu [µg/m 3 ] Dwutlenek azotu Jedna godzina 400 Dwutlenek siarki Jedna godzina 500 Ozon Jedna godzina 240 Pył zawieszony PM godzina 300 Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U poz. 1031) Tabela 5. Poziomy informowania społeczeństwa Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom informowania [µg/m 3 ] Ozon Jedna godzina 180 Pył zawieszony PM godzina 200 Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U poz. 1031) 14

15 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Zgodnie z danymi WIOS w Katowicach główną przyczyną niskiej jakości powietrza w województwie śląskim jest emisja z kominów indywidualnych. Jej wpływ to około 55 %. Emisja przemysłowa oraz emisja z transportu to w około 35 % przyczyna złej jakości powietrza. Pozostałą część, tj. około 10 % mają inne emisje np. pylenie ze zwałowisk, pól, dróg. 10% niska emisja 35% 55% emisja przemysłowa i emisja z transportu inne emisje (np. pylenie ze zwałowiska, pól, dróg) Ryc. 3. Główne przyczyny niskiej jakości powietrza w województwie śląskim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ w Katowicach Warto podkreślić, że to od konkretnego miejsca, pory roku, a nawet pory dnia zależy co stanowi najbardziej uciążliwe źródło zanieczyszczeń. Ogromne znaczenie ma m.in. rodzaj kotła oraz jakość spalanego w nim paliwa, położenie wobec ruchliwej drogi, a także lokalizacja zakładów przemysłowych. Niska emisja Corocznie w okresie sezonu grzewczego, trwającego od września do kwietnia, stacje monitoringowe jakości powietrza Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach wykazują przekraczanie dopuszczalnych norm dla pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo(α)pirenu. Spośród wszystkich źródeł na obszarze województwa śląskiego generujących emisje zanieczyszczeń do powietrza, indywidualne urządzenia grzewcze na paliwa stałe powodują ponad 51% całkowitej emisji pyłu PM10, blisko 44% całkowitej emisji pyłu PM2,5 oraz 94% emisji benzo(a)pirenu. Wysokie udziały indywidualnych urządzeń grzewczych w całkowitej emisji do powietrza wynikają z dwóch podstawowych powodów użytkowania kotłów, czy pieców węglowych o niskiej efektywności energetycznej, niespełniających żadnych norm emisyjnych oraz spalania w nich paliw o niskich parametrach jakościowych - o niskiej kaloryczności i wysokiej zawartości siarki i popiołu, czy wręcz spalania odpadów różnego pochodzenia. W zależności od klasy pieca, różna jest ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery. Poniżej przedstawiono wielkości emisji pyłów w zależności od rodzaju kotła. 15

16 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska kocioł z ręcznym załadunkiem paliwa klasa 4 klasa 5 klasa Ryc. 4. Wielkości emisji pyłów (mg/m 3 ) w zależności od rodzaju klasy kotła Źródło: opracowanie własne na podstawie uzasadnienia do uchwały antysmogowej województwa śląskiego Przy szczególnie niekorzystnych warunkach pogodowych (niskie temperatury i bezwietrznie) stężenia pyłu zawieszonego przekraczają wielokrotnie dopuszczalną normę i każdego roku społeczeństwo jest powiadamiane o niebezpieczeństwie przekroczenia wartości progowej 200 μg/m 3 wskazującej na niebezpieczeństwo wystąpienia poziomu alarmowego (od 300 μg/m 3 ), który również bywa przekraczany. Przekraczane są również normy dla jeszcze bardziej szkodliwego dla naszego zdrowia pyłu PM2,5 (norma roczna 25 μg/m 3 ) oraz rakotwórczego benzo(a)pirenu (norma roczna 1 ng/m 3 ). Podobny problem występuje również w małych firmach produkcyjno-usługowych, z których emisja nie wymaga uzyskania pozwolenia. W okresie od maja do września przekroczenia normy dla pyłu zawieszonego PM10 występują sporadycznie, ale wysokie i bardzo wysokie poziomy stężeń w okresie zimowym powodują przekraczanie normy rocznej wynoszącej 40 μg/m 3. Ze względu na złą jakość powietrza w województwie śląskim, Sejmik Województwa Śląskiego Uchwałą Nr V/36/1/2017 z dnia 7 kwietnia 2017 r., tzw. Uchwałą antysmogową wprowadził na obszarze województwa śląskiego ograniczenia w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Jest to akt prawa miejscowego. Wprowadzono zakaz stosowania: węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla, mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem, paliw, w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu poniżej 3 mm wynosi więcej niż 15 %, biomasy stałej (np. drewna), której wilgotność w stanie roboczym przekracza 20 %. Nowe instalacje grzewcze na paliwa stałe powinny spełniać wymagania pod względem minimum standardu emisyjnego zgodnego z 5 klasą kotła w terminie od 1 września 2017 roku. Kolejne terminy wejścia w życie obowiązku wymiany instalacji grzewczych nie spełniających minimum standardu emisyjnego zgodnego z 5 klasą kotła, 16

17 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key podzielono w zależności od wieku instalacji. Różne terminy obowiązywania omawianego zapisu uchwały pozwolą na stopniowe i realne wymiany starych instalacji grzewczych. Emisja komunikacyjna i emisja przemysłowa Poważnym źródłem zanieczyszczeń jest transport, czyli pojazdy spalinowe. W szczególności dotyczy to pojazdów starych i emitujących bardzo duże ilości zanieczyszczeń. Najbardziej uciążliwe są pojazdy z silnikami diesla, odpowiadają one za znaczną część całkowitej emisji pyłu zawieszonego, a także za pewną część emisji WWA. Ogólnie, motoryzacja jest też głównym źródłem tlenków azotu oraz całej gamy tzw. lotnych substancji organicznych (volatile organic compounds VOC). Oprócz zanieczyszczeń emitowanych z rur wydechowych, mamy też do czynienia z pyłem pochodzącym ze startych opon i klocków hamulcowych. Źródłem zanieczyszczeń powietrza jest również przemysł, w tym głównie energetyka węglowa. Zakłady, takie jak huty, koksownie czy elektrownie cieplne, znacząco wpływają na emisję zanieczyszczeń, a szczególnie metali ciężkich, tlenków azotu, dwutlenku siarki oraz pyłu zawieszonego. Mimo że znacznie łatwiej jest oczyszczać spaliny i kontrolować emisje z zakładów przemysłowych, zanieczyszczenia powodowane przez przemysł dalej pozostają w województwie śląskim bardzo poważnym problemem. Działaniami zmierzającymi do poprawy jakości powietrza powinny być: rozbudowa sieci ciepłowniczej, rozbudowa sieci gazowej, systematyczne przeprowadzanie działań termomodernizacyjnych budynków co przekłada się na zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło, wyeliminowanie spalania paliw złej jakości w kotłach i piecach domowych, wyeliminowanie spalania odpadów w paleniskach domowych, ograniczenie emisji ze źródeł komunikacyjnych oraz ograniczanie emisji ze źródeł przemysłowych, usprawnienie ruchu, w celu zmniejszenia emisji spalin, budowa ścieżek rowerowych, rozwój technologii energooszczędnych, zwiększanie udziału OZE. Dodatkowo gminy opracowując miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego powinny pamiętać o przewietrzaniu terenu. Korytarze powietrzne zapewniają dobre przewietrzanie rejonu, zapobiegając zaleganiu mgieł i stagnacji zimnego powietrza. Należy tak projektować drogi i zabudowę, aby powstawały naturalne korytarze powietrzne. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U poz. 914) dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza obowiązuje następujący podział kraju na strefy. Według tego podziału w województwie śląskim wydzielono 5 stref: Aglomeracja Górnośląska, Aglomeracja Rybnicko-Jastrzębska, Miasto Bielsko-Biała, Miasto Częstochowa, Strefa śląska. Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie na terenie strefy jest zaliczenie strefy do odpowiedniej klasy. 17

18 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Największym problemem w skali województwa śląskiego pozostaje wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym, zarówno PM 10, jak i PM 2,5 oraz benzo(a)pirenem. W przypadku Aglomeracji Górnośląskiej występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów dwutlenku azotu. Dla ozonu notowano w każdej strefie przekroczenia poziomów docelowych. Główną przyczyną występowania przekroczeń w okresie zimowym jest emisja z systemów indywidualnego ogrzewania budynków i utrudnione warunki rozprzestrzeniania zanieczyszczeń (szczególnie w zagłębieniach terenu). Inne przyczyny występowania przekroczeń to m.in. emisja zanieczyszczeń z transportu drogowego oraz niezorganizowana emisja pyłu z dróg i terenów przemysłowych. Dodatkowe dane o jakości powietrza atmosferycznego w poszczególnych latach przedstawiono w ujęciu poszczególnych lat. 18

19 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key W tabeli przedstawiono klasy jakości powietrza dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie śląskiej w latach Tabela 6. Zestawienie zbiorcze klasyfikacji stref jakości powietrza atmosferycznego dla poszczególnych zanieczyszczeń w województwie śląskim w latach ze względu na ochronę zdrowia Klasyfikacja wg rodzajów zanieczyszczeń As Zanieczyszczenie Rok BaP C6H6 Cd Ni arsen CO NO2 O3 PM10 PM2,5 (PM10) (benzen) (PM10) (PM10) (PM10) Aglomeracja Górnośląska Aglomeracja Rybnicko-Jastrzębska Miasto Bielsko-Biała Miasto Częstochowa Strefa śląska Pb (PM10) 2013 A C A A A C A A, D2 C C, C1 A A 2014 A C A A A C A A, D2 C C, C1 A A 2015 A C A A A C A C, D2 C C, C1 A A 2016 A C A A A C A A, D2 C C, C1 A A 2013 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2014 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2015 A C A A A A A C, D2 C C, C1 A A 2016 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2013 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2014 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2015 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2016 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2013 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2014 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2015 A C A A A A A A, D2 C C, C1 A A 2016 A C A A A A A A, D2 C A, C1 A A 2013 A C A A A A A C, D2 C C, C1 A A 2014 A C A A A A A C, D2 C C, C1 A A 2015 A C A A A A A C, D2 C C, C1 A A 2016 A C A A A A A C, D2 C C, C1 A A Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Bez tła poziom stężenia zanieczyszczenia nie przekracza poziomu dopuszczalnego (A) lub docelowego (A) lub celu długoterminowego (D1). Tło czerwone zanotowano przekroczenia dopuszczalnych wartości poziom stężeń zanieczyszczenia jest powyżej poziomu dopuszczalnego (C) lub docelowego (C1) lub celu długoterminowego (D2). Tło żółte zanotowano przekroczenia dopuszczalnych wartości wyłącznie dla poziomu docelowego (C1). SO2 19

20 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Stan w roku 2013 Średnie roczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 mieściły się w przedziale od 74% do 145% poziomu dopuszczalnego. Na 18 stanowiskach spośród 22, z których wyniki wykorzystano do oceny, stężenia średnioroczne były wyższe niż 40 µg/m 3, na stanowiskach w Cieszynie, Lublińcu, Częstochowie i w Złotym Potoku (gm. Janów) stężenia średnioroczne były niższe niż poziom dopuszczalny. Na wszystkich 22 stanowiskach odnotowano wyższą niż 35 dopuszczalną częstość przekraczania poziomu 24-godzinnego wynoszącego 50 µg/m 3. Wartości średnie stężeń pyłu PM10 w 2013 roku wyniosły (przy wartości dopuszczalnej 40 µg/m 3 ): w aglomeracji górnośląskiej od 43 do 48 µg/m 3, w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej od 45 do 54 µg/m 3, w Bielsku-Białej - 41 µg/m 3, w Częstochowie - 35 µg/m 3, w strefie śląskiej od 30 do 58 µg/m 3. W porównaniu do 2012 roku stężenia średnie roczne: w aglomeracji górnośląskiej zmniejszyły się na siedmiu stanowiskach (Gliwice o 3%, Tychy o 5%, Zabrze i Sosnowiec o 9%, Katowice o 12%, Dąbrowa Górnicza o 23% oraz o 4% na stacji komunikacyjnej Al. Górnośląska w Katowicach), w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej zmniejszyły się na stanowiskach w Rybniku o 3%, w Żorach o 5%, w strefie Bielsko-Biała zmniejszyły się o 3%, w strefie Częstochowa zmniejszyły się o 14%, w strefie śląskiej zmniejszyły się na pięciu stanowiskach (Myszków o 16%, Złoty Potok o 13%, Knurów o 5%, Zawiercie i Żywiec ul. Słowackiego o 3%) oraz wzrosły na czterech stanowiskach w Lublińcu o 7%, Pszczynie o 28%, Godowie o 11%, Tarnowskich Górach o 2%, w Cieszynie pozostały na podobnym poziomie jak w 2012 roku. 20

21 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Na rycinie przedstawiono liczbę dni z przekroczeniem dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w roku Dopuszczalna norma: 35 dni. Częstochowa ul. Baczyńskiego 61 Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej 83 Żory ul. Sikorskiego 95 Rybnik ul. Borki Żywiec ul. Kopernika Wodzisław ul. Gałczyńskiego 147 Złoty Potok gm. Janów 42 Zawiercie ul.skłodowskiej-curie Tarnowskie Góry ul. Litewska Pszczyna ul. Bogedaina 139 Myszków ul Miedziana 89 Lubliniec ul. Piaskowa 56 Knurów ul. Jedności Narodowej 104 Godów ul. Gliniki 123 Cieszyn ul. Mickiewicza 52 Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie 123 Tychy ul. Tołstoja Sosnowiec ul. Lubelska Katowice ul. Plebiscytowa/A4 120 Katowice ul. Kossutha 89 Gliwice ul. Mewy 116 Dąbrowa Górnicza ul lecia Ryc. 5. Częstości przekraczania dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w roku 2013 (liczba dni z przekroczeniem, przy dopuszczalnej normie 35 dni) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ w Katowicach 21

22 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska W 2013 roku na terenie województwa śląskiego działało 329 zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza, co stanowiło 18,7% wszystkich zakładów tego typu w Polsce. Spośród nich 228 posiadało urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych, natomiast tylko 55 wyposażonych było w urządzenia do redukcji zanieczyszczeń gazowych. W 2013 roku zakłady szczególnie uciążliwe dla środowiska wyemitowały do atmosfery ogółem 41233,1 tys. t zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, w tym bez dwutlenku węgla 725,1 tys. t. Pod względem ilości wyemitowanych zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych, województwo śląskie znajdowało się na pierwszym miejscu w kraju spośród wszystkich województw w Polsce. W 2013 roku wielkość emisji tych zanieczyszczeń wyniosła 10,6 tys. t (21,4% emisji krajowej). Działania podejmowane przez te zakłady prowadzą do znacznej redukcji emisji zanieczyszczeń w stosunku do ilości zanieczyszczeń wytworzonych. Szczegółowe dane w tym zakresie za rok 2013 przedstawiono poniżej. Ryc. 6. Emisja i redukcja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych według Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 dla sekcji i wybranych działów w 2013 roku Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 22

23 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Stan w roku 2014 Średnie roczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 mieściły się w przedziale od 70% do 140% poziomu dopuszczalnego. Na 17 stanowiskach spośród 25, z których wyniki wykorzystano do oceny, stężenia średnioroczne były wyższe niż 40 µg/m 3, na stanowiskach w Lublińcu, Zawierciu, Częstochowie, Bielsku-Białej, Sosnowcu, Cieszynie, Ustroniu i w Złotym Potoku (gm. Janów) stężenia średnioroczne były niższe niż poziom dopuszczalny. Na 24 stanowiskach odnotowano wyższą niż 35 dni dopuszczalną częstość przekraczania poziomu 24-godzinnego wynoszącego 50 µg/m 3. Częstość przekraczania niższa niż 35 dni wystąpiła w Złotym Potoku (gm. Janów) i wynosiła 21 dni. Wartości średnie stężeń pyłu PM10 w 2014 roku wyniosły (przy wartości dopuszczalnej 40 µg/m 3 ): w aglomeracji górnośląskiej od 39 do 51 µg/m 3, w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej od 41 do 53 µg/m 3, w Bielsku-Białej - 38 µg/m 3, w Częstochowie - 35 µg/m 3, w strefie śląskiej od 28 do 56 µg/m 3. W porównaniu do 2013 roku stężenia średnie roczne: w aglomeracji górnośląskiej zmniejszyły się w dwóch stanowiskach (Dąbrowa Górnicza i Sosnowiec, wzrosły na pięciu, maksymalnie o 14 % w Gliwicach), w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej zmniejszyły się na stanowiskach w Rybniku o 1%, w Żorach o 8 %, w strefie Bielsko-Biała zmniejszyły się o 9 %, w strefie Częstochowa wzrosły od 2 % (stacja tła miejskiego) do 8 %, maksymalnie na stacji komunikacyjnej, w strefie śląskiej zmniejszyły się na sześciu stanowiskach (o 2% w Godowie, o 5% w Pszczynie, Zawierciu i Złotym Potoku, o 8% w Żywiec ul. Słowackiego oraz o 10% w Wodzisławiu), w Knurowie pozostały na takim poziomie jak w 2013 roku a wzrosły na pozostałych, maksymalnie o 14% w Lublińcu. 23

24 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Na rycinie przedstawiono liczbę dni z przekroczeniem dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w roku Dopuszczalna norma: 35 dni. Czestochowa ul. Armii Krajowej 131 Częstochowa ul. Baczyńskiego 53 Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej 74 Żory ul. Sikorskiego 89 Rybnik ul. Borki 125 Żywiec ul. Kopernika 113 Wodzisław ul. Gałczyńskiego 135 Ustroń ul. Sanatoryjna 37 Złoty Potok gm. Janów 21 Zawiercie ul.skłodowskiej-curie 78 Tarnowskie Góry ul. Litewska 101 Pszczyna ul. Bogedaina 138 Myszków ul Miedziana Lubliniec ul. Piaskowa Knurów ul. Jedności Narodowej Godów ul. Gliniki Cieszyn ul. Mickiewicza 63 Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie 116 Tychy ul. Tołstoja 104 Sosnowiec ul. Lubelska 79 Katowice ul. Plebiscytowa/A4 Katowice ul. Kossutha Gliwice ul. Mewy 144 Dąbrowa Górnicza ul lecia Ryc. 7. Częstości przekraczania dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w roku 2014 (liczba dni z przekroczeniem, przy dopuszczalnej normie 35 dni) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ w Katowicach 24

25 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key W 2014 roku na terenie województwa śląskiego działało 325 zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza, tj. 18,2% ogółu zakładów tego typu w Polsce. Zakłady te wyemitowały do atmosfery zanieczyszczenia pyłowe, gazowe lub równocześnie pyłowe i gazowe. Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w województwie śląskim z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza w 2014 roku wyniosła 37265,7 tys. t, w tym bez dwutlenku węgla 734,2 tys. ton. W 2014 roku wyemitowano 10,3 tys. t zanieczyszczeń pyłowych (0,8 t na 1 km2 powierzchni), co stanowiło 21,7% krajowej emisji pyłów (w Polsce 0,2 t na 1 km 2 ). W porównaniu z rokiem 2013 emisja zanieczyszczeń pyłowych w województwie śląskim zmniejszyła się o 3,2%. Działania podejmowane przez te zakłady prowadzą do znacznej redukcji emisji zanieczyszczeń w stosunku do ilości zanieczyszczeń wytworzonych. Szczegółowe dane w tym zakresie za rok 2014 przedstawiono poniżej. Ryc. 8. Emisja i redukcja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych według Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 dla sekcji i wybranych działów w 2014 roku Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 25

26 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Stan w roku 2015 Średnie roczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 mieściły się w przedziale od 70% do 140% poziomu dopuszczalnego. Na 13 stanowiskach spośród 24, z których wyniki wykorzystano do oceny, stężenia średnioroczne były wyższe niż 40 µg/m 3, a na 11 stanowiskach stężenia średnioroczne były niższe niż poziom dopuszczalny: w aglomeracji górnośląskiej: Katowice ul Kossutha, Sosnowiec ul. Lubelska, Tychy ul. Tołstoja, Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej, Częstochowa ul. Baczyńskiego, w strefie śląskiej: Ustroń ul. Sanatoryjna, Złoty Potok gm. Janów, Tarnowskie Góry ul. Litewska, Lubliniec ul. Piaskowa, Zawiercie ul. Skłodowskiej-Curie, Cieszyn ul. Mickiewicza. Wartości średnie stężeń pyłu PM10 w 2015 roku wyniosły (przy wartości dopuszczalnej 40 µg/m 3 ): w aglomeracji górnośląskiej od 39 do 47 µg/m 3, w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej od 41 do 47 µg/m 3, w Bielsku-Białej - 35 µg/m 3, w Częstochowie 32 do 45 µg/m 3, w strefie śląskiej od 23 do 52 µg/m 3. W porównaniu do 2014 roku stężenia średnie roczne: w aglomeracji górnośląskiej zmniejszyły się na 6 stanowiskach najznaczniej w Tychach o 13%, w Dąbrowie Górniczej pozostały na tym samym poziomie co w roku poprzednim, w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej zmniejszyły się na stanowiskach w Rybniku o 11 %, w Żorach pozostały na tym samym poziomie co w roku poprzednim, w strefie Bielsko-Biała zmniejszyły się o 6 %, w strefie Częstochowa wzrosły o 11 % (stacja tła miejskiego) oraz o 8 %, na stacji komunikacyjnej, w strefie śląskiej zmniejszyły się na 11 stanowiskach (najznaczniej w Ustroniu o 17%), w Lublińcu pozostały na takim poziomie jak w 2014 roku, wzrosły na Myszkowie o 12%. 26

27 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Na rycinie przedstawiono liczbę dni z przekroczeniem dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w roku Dopuszczalna norma: 35 dni. Czestochowa ul. Armii Krajowej 96 Częstochowa ul. Baczyńskiego 46 Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej 59 Żory ul. Sikorskiego 85 Rybnik ul. Borki 103 Żywiec ul. Kopernika 97 Wodzisław ul. Gałczyńskiego 112 Ustroń ul. Sanatoryjna Złoty Potok gm. Janów Zawiercie ul.skłodowskiej-curie 82 Tarnowskie Góry ul. Litewska 76 Pszczyna ul. Bogedaina 117 Myszków ul Miedziana 93 Lubliniec ul. Piaskowa 75 Knurów ul. Jedności Narodowej 92 Godów ul. Gliniki 98 Cieszyn ul. Mickiewicza 55 Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie 93 Tychy ul. Tołstoja 80 Sosnowiec ul. Lubelska 69 Katowice ul. Plebiscytowa/A4 91 Katowice ul. Kossutha 71 Gliwice ul. Mewy 110 Dąbrowa Górnicza ul lecia Ryc. 9. Częstości przekraczania dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w roku 2015 (liczba dni z przekroczeniem, przy dopuszczalnej normie 35 dni) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ w Katowicach 27

28 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Na terenie województwa śląskiego w 2015 roku zlokalizowanych było 328 zakładów uznanych za szczególnie uciążliwe. Stanowiły one 18,1% ogółu zakładów tego typu w kraju. Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z tych zakładów ukształtowała się na poziomie tys. t, w tym bez dwutlenku węgla 784,9 tys. ton. W 2015 roku w województwie śląskim wyemitowano 10,2 tys. ton zanieczyszczeń pyłowych (0,8 t na 1 km 2 powierzchni), co stanowiło 23% krajowej emisji pyłów (w Polsce 0,1 t na 1 km 2 ). W stosunku do 2014 roku nastąpił spadek emisji zanieczyszczeń pyłowych o 0,8%. Działania podejmowane przez te zakłady prowadzą do znacznej redukcji emisji zanieczyszczeń w stosunku do ilości zanieczyszczeń wytworzonych. Szczegółowe dane w tym zakresie za rok 2015 przedstawiono poniżej. Ryc. 10. Emisja i redukcja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych według Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 dla sekcji i wybranych działów w 2015 roku Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 28

29 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Stan w roku 2016 Średnie roczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 mieściły się w przedziale od 60% do 130% poziomu dopuszczalnego. Na 11 stanowiskach spośród 24, z których wyniki wykorzystano do oceny, stężenia średnioroczne były wyższe niż 40 µg/m 3, na jednym równe z poziomem, natomiast na 12 stanowiskach stężenia średnioroczne były niższe niż poziom dopuszczalny. Wartości średnie stężeń pyłu PM10 w 2016 roku wyniosły (przy wartości dopuszczalnej 40 µg/m 3 ): w aglomeracji górnośląskiej od 39 do 47 µg/m 3, w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej od 42 do 47 µg/m 3, w Bielsku-Białej - 36 µg/m 3, w Częstochowie 30 do 40 µg/m 3, w strefie śląskiej od 23 do 51 µg/m 3. W porównaniu do 2015 roku stężenia średnie roczne: w aglomeracji górnośląskiej zmniejszyły się na 5 stanowiskach najznaczniej w Tychach o 8%, wzrosły o 1% w Katowicach Al. Górnośląska/Plebiscytowa (stacja komunikacyjna), w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej wzrosły w Żorach o 1 %, w Rybniku pozostały na tym samym poziomie co w roku poprzednim, w strefie Bielsko-Biała miasto wzrosły o 1 %, w strefie Częstochowa miasto zmniejszyły się o 5 % (stacja tła miejskiego) oraz o 11 % na stacji komunikacyjnej, w strefie śląskiej zmniejszyły się na 8 stanowiskach (najznaczniej w Zawierciu o 17%), na 4 stanowiskach pozostały na takim poziomie jak w 2015 roku (Ustroń, Myszków, Żywiec, Tarnowskie Góry). 29

30 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Na rycinie przedstawiono liczbę dni z przekroczeniem dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w roku Dopuszczalna norma: 35 dni. Czestochowa ul. Armii Krajowej 83 Częstochowa ul. Baczyńskiego 40 Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej 57 Żory ul. Sikorskiego 73 Rybnik ul. Borki Żywiec ul. Kopernika Wodzisław ul. Gałczyńskiego 114 Ustroń ul. Sanatoryjna Złoty Potok gm. Janów Zawiercie ul.skłodowskiej-curie 60 Tarnowskie Góry ul. Litewska 70 Pszczyna ul. Bogedaina Myszków ul Miedziana Lubliniec ul. Piaskowa 64 Knurów ul. Jedności Narodowej 87 Godów ul. Gliniki 95 Cieszyn ul. Mickiewicza 45 Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie 90 Tychy ul. Tołstoja Sosnowiec ul. Lubelska Katowice ul. Plebiscytowa/A4 97 Katowice ul. Kossutha 67 Gliwice ul. Mewy 104 Dąbrowa Górnicza ul lecia Ryc. 11. Częstości przekraczania dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w roku 2016 (liczba dni z przekroczeniem, przy dopuszczalnej normie 35 dni) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ w Katowicach 30

31 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Emisja zanieczyszczeń powietrza (pyłowych i gazowych) z zakładów szczególnie uciążliwych w 2016 roku w województwie śląskim ukształtowała się na poziomie 38677,4 tys. ton, w tym bez dwutlenku węgla 756,9 tys. t. Liczba zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza wyniosła 328, tj. 17,6% zakładów tego typu w kraju. W 2016 roku wyemitowano do powietrza 9,1 tys. t (0,7 t na 1 km2 powierzchni) zanieczyszczeń pyłowych, co stanowiło 23,6% krajowej emisji pyłów (w Polsce 0,1 t na 1 km 2 ). W porównaniu z 2015 rokiem zaobserwowano spadek emisji pyłów o 10,5%. Działania podejmowane przez te zakłady prowadzą do znacznej redukcji emisji zanieczyszczeń w stosunku do ilości zanieczyszczeń wytworzonych. Szczegółowe dane w tym zakresie za rok 2016 przedstawiono poniżej. Ryc. 12. Emisja i redukcja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych według Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 dla sekcji i wybranych działów w 2016 roku Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 31

32 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Podsumowując, na rycinie przedstawiono liczbę dni z przekroczeniem dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w latach Dopuszczalna norma: 35 dni. Czestochowa ul. Armii Krajowej Częstochowa ul. Baczyńskiego Bielsko Biała ul. Kossak-Szczuckiej Żory ul. Sikorskiego Rybnik ul. Borki Żywiec ul. Kopernika Wodzisław ul. Gałczyńskiego Ustroń ul. Sanatoryjna Złoty Potok gm. Janów Zawiercie ul.skłodowskiej-curie Tarnowskie Góry ul. Litewska Pszczyna ul. Bogedaina Myszków ul Miedziana Lubliniec ul. Piaskowa Knurów ul. Jedności Narodowej Godów ul. Gliniki Cieszyn ul. Mickiewicza Zabrze ul. Skłodowskiej-Curie Tychy ul. Tołstoja Sosnowiec ul. Lubelska Katowice ul. Plebiscytowa/A4 Katowice ul. Kossutha Gliwice ul. Mewy Dąbrowa Górnicza ul lecia Ryc. 13. Częstości przekraczania dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 w latach (liczba dni z przekroczeniem, przy dopuszczalnej normie 35 dni) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ w Katowicach 32

33 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Na podstawie zebranych danych w formie graficznej przedstawiono w jaki sposób w raportowanym okresie oraz z uwzględnieniem roku 2012 zmieniały się następujące wskaźniki: wskaźnik nr 1 - udział zanieczyszczeń pyłowych zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w ogóle zanieczyszczeń wytworzonych (%), wskaźnik nr 2 - udział zanieczyszczeń gazowych zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w ogóle zanieczyszczeń wytworzonych (%), wskaźnik nr 3 - udział emisji zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych zlokalizowanych w województwie śląskim w ogólnej emisji dla Polski (%). 120 wskaźnik nr 1 wskaźnik nr 2 wskaźnik nr ,7 99,7 99,6 99,6 99, ,6 27,5 27,1 27, ,2 21,4 21,7 23,0 23, Ryc. 14. Udział zanieczyszczeń pyłowych i gazowych zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w ogóle zanieczyszczeń wytworzonych (%), w latach oraz z uwzględnieniem roku 2012 oraz udział emisji zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych zlokalizowanych w województwie śląskim w ogólnej emisji dla Polski (%) w badanym okresie 33

34 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH W latach oraz na terenie województwa śląskiego podejmowano realizację zadań w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego. Zadania realizowano w zakresie podejmowania szeregu przedsięwzięć inwestycyjnych administracyjnych i kontrolnych oraz w zakresie opracowywania planów i programów strategicznych jak również ich wdrażania. Z działań inwestycyjnych w okresie raportowania do najważniejszych należały: wykonywanie termomodernizacji budynków podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej, zmiana systemu ogrzewania w budynkach na bardziej efektywny ekologicznie i energetycznie, w tym wymiana ogrzewania węglowego na gazowe, olejowe lub inne bardziej ekologiczne. Gminy województwa śląskiego aktywnie podjęły działania w ograniczeniu emisji ze źródeł małej mocy (do 1 MW) poprzez przekazanie dotacji dla osób fizycznych do wymiany starych, niskosprawnych, wysokoemisyjnych źródeł ciepła. Dodatkowo prowadzone były kontrole gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej jak również osób prywatnych to zadanie realizowane w bardzo szerokim zakresie zarówno przez poszczególne JST, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe oraz osoby fizyczne. Według ankietyzacji, największą aktywność podmiotów zauważa się w zakresie realizacji tego zadania. Przeprowadzono szereg inwestycji pod względem przebudowy dróg i układów komunikacyjnych. Dokonywano zarówno zmian i usprawnień istniejącego układu drogowego jak również realizowano nowe inwestycje drogowe zgodnie z planami inwestycyjnymi. Zanotowano zauważalny rozwój systemu ścieżek rowerowych i infrastruktury rowerowej. W transporcie zbiorowym uczestniczy coraz więcej pojazdów o niskiej emisji spalin. Realizowane są również inne działania mające na celu ograniczenie emisji z transportu, w tym rozwój komunikacji zbiorowej "przyjaznej dla użytkownika", prowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej w centrach miast wymuszającej ograniczenia korzystania z samochodów. W zakresie ograniczenia niskiej emisji podejmowano realizację zadań poprzez opracowywanie programów gospodarki niskoemisyjnej, programów ograniczenia niskiej emisji jak również założeń do planu zaopatrzenia danej jednostki samorządowej w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Sejmik Województwa Śląskiego Uchwałą Nr IV/45/12/2013 z dnia 19 grudnia 2013 roku przyjął Program ochrony powietrza dla terenu byłej strefy bieruńsko-pszczyńskiej województwa śląskiego, gdzie stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu jak również Uchwałą Nr IV/57/3/2014 z dnia 17 listopada 2014 roku przyjął Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji. W zakresie monitorowania i zarządzania Programem Ochrony Powietrza zamieszczono na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego coroczne tabele sprawozdawcze z realizacji Programu Ochrony Powietrza wraz z informacją 34

35 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key przypominającą o obowiązku wypełnienia ich przez Wójtów, Burmistrzów, Prezydentów Miast, Starostów i innych podmiotów oraz przekazaniu ich Marszałkowi Województwa. W 2014 i 2015 roku zrealizowane zostały działania międzyregionalne oraz współpracy transgranicznej, szczególnie z regionem morawsko-śląskim, w celu redukcji emisji niezależnej od czynników lokalnych poprzez spotkania i konferencje na których poruszane były tematy problemów jakości powietrza na Śląsku po polskiej i czeskiej stronie. W formie tabelarycznej dokonano opisu działań zrealizowanych przez jednostki terytorialne, organy administracji państwowej, instytucje zakłady i inne podmioty w latach oraz Dane pozyskano w trakcie ankietyzacji. Zestawiono je w tabelach poniżej. Należy wyjaśnić skąd bierze się zestawienie dla lat i , a nie jak wynika to z okresu raportowania czyli w odniesieniu do lat oraz Rok 2015 potraktowano szczególnie i dołożono do pierwszej tabeli dodatkowo. Wynika to z faktu, że aktualnie obowiązujący program ochrony środowiska został uchwalony 31 sierpnia 2015 r. Stąd część podmiotów mogła w roku 2015 realizować zadania zarówno z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jak również z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Dlatego w pierwszej tabeli zawarto realizację zadań dla okresu i dodatkowo Jest to tabela sprawozdawcza, z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Natomiast w kolejnej tabeli przedstawiono wykaz i charakterystykę zadań realizowanych w latach To wykaz zadań wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Tabela 7. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 powietrze atmosferyczne Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Zarząd Województwa Śląskiego Zarząd Województwa Śląskiego POWIETRZE ATMOSFERYCZNE P1.1. Aktualizacja Programu ochrony powietrza Sejmik Województwa Śląskiego Uchwałą Nr IV/45/12/2013 z dnia 19 grudnia 2013 roku przyjął Program ochrony powietrza dla terenu byłej strefy bieruńsko-pszczyńskiej województwa śląskiego, gdzie stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu. Koszty realizacji [tys. zł] Sejmik Województwa Śląskiego Uchwałą Nr IV/57/3/2014 z dnia 17 listopada 2014 roku przyjął Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji. P1.2. Monitorowanie i zarządzanie Programem ochrony powietrza (monitorowanie, koordynowanie działań, raportowanie, spotkania) ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego corocznie zamieszczane są tabele sprawozdawcze z realizacji Programu Ochrony Powietrza wraz z informacją przypominającą o obowiązku wypełnienia ich 435,9 Źródła finansowania Wojewoda, NFOŚiGW, WFOŚiGW - 35

36 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Zarząd Województwa, Powiaty, Gminy przez Wójtów, Burmistrzów, Prezydentów Miast, Starostów i innych podmiotów oraz przekazaniu ich Marszałkowi Województwa. Link do strony: P1.3. Wdrożenie działań naprawczych dla miast wynikających z Programu ochrony powietrza Działania naprawcze realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST. Obejmowały one głównie: wymiany urządzeń wykorzystujących paliwa stałe, termomodernizacje budynków, rozbudowę oraz modernizację sieci ciepłowniczych, rozwój systemu ścieżek rowerowych i infrastruktury rowerowej, kontrole w zakresie weryfikacji zgłoszeń dotyczących spalania odpadów w gospodarstwach domowych, przebudowę dróg o tymczasowej nawierzchni, utwardzenie dróg i poboczy, utrzymanie czystości nawierzchni (czyszczenie metodą na mokro), ograniczenie emisji ze źródeł małej mocy (do 1MW) - wymiana instalacji c.o., edukację ekologiczną (przedstawienia ekologiczne, bieżące informacje i kampanie zamieszczane na stronach internetowych), działania kontrolne, dotacje celowe dla osób fizycznych ze środków budżetu miasta na dofinansowanie kosztów inwestycji z zakresu ochrony środowiska (wymiana starych źródeł ciepła), prowadzenie baz danych zawierających pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza oraz zgłoszenia instalacji podmiotów gospodarczych, zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego dotyczących ochrony powietrza, P1.4. Opracowanie lub aktualizacja oraz wdrożenie Programów ograniczania niskiej emisji (PONE) Koszty realizacji [tys. zł] ,94 Źródła finansowania Środki własne EFRR, Budżet Państwa, WFOŚiGW Środki własne, WFOŚiGW, EFRR, Programy ograniczania niskiej emisji (PONE) umożliwiają samorządom prowadzenie systemowych działań NFOŚiGW, Środki Gminy zmniejszających ilość emisji szkodliwych substancji do powietrza. Podstawowym działaniem w ramach PONE jest kompleksowa likwidacja istniejących nieefektywnych źródeł ciepła. Władze gmin wdrażających PONE, stosunkowo niewielkim nakładem środków zachęcają użytkowników wysokoemisyjnych kotłów domowych do ich wymiany na ekologiczne i energooszczędne urządzenia grzewcze ,82 unijne, Budżet Państwa, środki własne, środki ZGM, środki własne W latach zadanie zostało zrealizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST. mieszkańców, środki inwestorów prywatnych P1.5. Opracowanie lub aktualizacja planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z uwzględnieniem racjonalizacji zużycia energii i promowania rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Obowiązek opracowywania przez gminy założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe wynika z ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. 2017, poz. 220 z późn. zm.), zgodnie z którą projekt założeń sporządza się dla obszaru gminy co najmniej na okres 15 lat i aktualizuje co najmniej raz na 3 lata. Ustawa Prawo energetyczne określa szczegółowo jakie elementy powinien zawierać niniejszy dokument, a należy do nich: ocena stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; Środki własne, NFOŚ, Gminy przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych; 1 912,79 WFOŚiGW, POIiŚ możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych; możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. 2016, poz. 831); zakres współpracy z innymi gminami. W latach poszczególne gminy opracowywały i uchwalały przedmiotowy dokument. P1.6. Opracowanie założeń dla planów redukcji emisji przemysłowej dla poszczególnych stref (PREP) Zgodnie z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, zadanie przewidziane do realizacji w 2011 r., a więc poza okresem sprawozdawczym niniejszego raportu. 36

37 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Koszty realizacji Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Źródła finansowania [tys. zł] P1.7. Opracowanie szczegółowych założeń systemu kompensacji emisji na obszarach przekroczeń Zgodnie z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, zadanie przewidziane do realizacji w 2011 r., a więc poza okresem sprawozdawczym niniejszego raportu. P1.8. Wdrożenie i prowadzenie bazy emisji i pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza oraz zgłoszeń instalacji dla podmiotów gospodarczych w celu kontroli wielkości emisji Zgodnie z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, zadanie przewidziane do realizacji w 2011 r., a więc poza okresem sprawozdawczym niniejszego raportu. P1.9. Opracowanie wojewódzkiego dokumentu strategicznego dotyczącego zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Zgodnie z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, zadanie przewidziane do realizacji w 2012 r., a więc poza okresem sprawozdawczym niniejszego raportu. P1.10. Opiniowanie planów energetycznych gmin ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zarząd Zgodnie z art. 19 ust. 5 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U r., poz. 220, ze zm.) w ramach zadań Województwa Samorząd Województwa opiniuje opracowywane przez poszczególne gminy projekty założeń do planów zaopatrzenia - własnych Śląskiego w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa. P1.11. Opracowanie planów działań na rzecz efektywnego zarządzania energią i ograniczania emisji gazów cieplarnianych w miastach (Sustainable Energy Action Plan) Plan Działań na Rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP) jest jednym z głównych elementów wynikających z przystąpienia gmin do ambitnej inicjatywy Unii Europejskiej Porozumienie Burmistrzów. W latach do Porozumienia z obszaru województwa śląskiego przystąpiły 2 gminy Dąbrowa Górnicza oraz Łękawica (obie w 2013 r.). Plan SEAP Gmina Dąbrowa przedstawia strategię działania gminy w celu osiągniecia założeń polityki klimatyczno-energetycznej Unii Europejskiej, Środki własne, Górnicza, Gmina ,6 w tym redukcji emisji CO2. W związku z powyższym, gminy będą prowadzić kroki aby ograniczyć emisję gazów WFOŚiGW Łękawica cieplarnianych na swoim obszarze o minimum 20% w stosunku do przyjętego roku bazowego. Większość SEAP opracowywana była przez gminy jeszcze przed 2013 r. Zadania dotyczące realizacji działań z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego na poziomie gmin realizowane głównie za pomocą Planów Gospodarki Niskoemisyjnej oraz Programów Ograniczenia Niskiej Emisji. P1.12. Zaplanowanie i podjęcie działań międzyregionalnych oraz zacieśnienie współpracy transgranicznej, szczególnie z regionem morawsko-śląskim, w celu redukcji emisji niezależnej od czynników lokalnych Zarząd Województwa Śląskiego WIOŚ W listopadzie 2014 r. odbyło się spotkanie Hetmana Kraju Morawsko-Śląskiego, Pani Aleksandry Banasiak Wicemarszałek Województwa Śląskiego, Prezydenta Miasta Ostrawy i Wiceprezydenta Katowic w Ostrawie na temat problemów jakości powietrza na Śląsku po polskiej i czeskiej stronie. W 2015 r. Przedstawiciele Wydz. Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego wzięli udział w Międzynarodowej Konferencji Powietrze bez granic w Ostrawie, a także w IX spotkaniu polsko-czeskiej grupy roboczej ds. jakości powietrza w rejonach przygranicznych w Ołomuńcu (w Czechach). P2.1. Monitoring powietrza Zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U.2016, poz. 672 z późn. zm.) oceny jakości powietrza są dokonywane w strefach, w tym w aglomeracjach. Na terenie województwa śląskiego zostało wydzielonych 5 stref zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. 2012, poz 914). Strefy te zostały wymienione poniżej: aglomeracja górnośląska kod strefy PL2401, - Środki własne

38 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania aglomeracja rybnicko-jastrzębska kod strefy PL2402, miasto Bielsko-Biała - kod strefy PL2403, miasto Częstochowa - kod strefy PL2404, strefa śląska kod strefy PL2405. Ocenę jakości powietrza i obserwację zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska (art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska). Podstawę klasyfikacji stref zgodnie z art. 89 ww. ustawy stanowią dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu oraz poziomy dopuszczalne z dozwolonymi przypadkami przekroczeń, poziomy docelowe oraz poziomy celów długoterminowych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U.2012, poz.1031). Lista zanieczyszczeń pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia obejmuje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2,5, arsen, benzo(α)piren, ołów, kadm oraz nikiel. WIOŚ Badanie i ocena jakości powietrza w strefach; wykonywanie badań jakości powietrza metodami referencyjnymi lub Budżet państwa, metodami równoważnymi do metodyki referencyjnej, wykonywanie ocen jakości powietrza w oparciu o wyniki pomiarów ,00 WFOŚiGW i modelowanie matematyczne, informowanie o jakości powietrza w oparciu o dane pomiarowe i prognozy jakości w Katowicach powietrza P2.2. Podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne zakłady ciepłownicze, w tym m.in.: PEC Sp. z o.o. w Bytomiu; ZEC S.A. w Katowicach; Tauron Ciepło Sp. z o.o.; ZPEC Sp. z o.o. w Zabrzu. Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: Rozbudowa sieci cieplnej poprzez budowę przyłącza do budynków wielorodzinnych przy ul. Katowickiej w Katowicach. Rozbudowa sieci cieplnej do budynków wielorodzinnych przy ul. Wrzosowej, Jodłowej i Kalinowej w Sosnowcu. Przedsiębiorstwa Wykonanie projektu technicznego budowa SWC i przyłącza cieplnego do budynku MOSiR w Katowicach. KAWKA-WFOŚiGW, energetyczne, JST, Wykonanie projektu technicznego i budowa przyłącza cieplnego do budynków przy ul. Kolistej w Katowicach. NFOŚiGW, Środki administratorzy Wykonanie przyłącza ciepłowniczego do obiektu PROINTEGRA w Katowicach ,01 podmiotów i właściciele Wykonanie projektu technicznego i budowa przyłącza do budynków TBS przy ul. Sławka w Katowicach. gospodarczych, środki budynków Modernizacja systemu ogrzewania budynków w rejonie ulic: Tuwima, Schenka, Smółki, Prokopa w Bytomiu własne podłączenie do sieci ciepłowniczej budynków wielorodzinnych poprzez budowę sieci ciepłowniczej wraz z przyłączami, budowę kompaktowych węzłów cieplnych oraz likwidację dotychczasowych źródeł ciepła opalanych paliwem stałym (PEC Sp. z o.o.). Wykonanie przyłącza do magistrali ciepłowniczej do Piekarskiego Centrum Medycznego i budowa węzła cieplnego (1,5 MW). Przyłączenie do sieci ciepłowniczej i wykonanie kompaktowego węzła cieplnego w budynku Urzędu Miasta i Urzędu Skarbowego w Piekarach Śląskich (ul. Bytomska 84). Na terenie Chorzowa do sieci ciepłowniczej w latach podłączono m.in. następujące obiekty: Starochorzowski Dom Kultury, Akademicki Zespół Szkół, Przedszkole nr 19, Zespół Szkół Sportowych nr 2, Budynek MORiS, Stadion RUCH. P2.3. Zmiana systemu ogrzewania na bardziej efektywny ekologicznie i energetycznie, w tym wymiana ogrzewania węglowego na gazowe, olejowe lub inne bardziej ekologiczne JST, osoby ,35 Środki własne, Fundusz 38

39 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań fizyczne, SM, Wspólnoty Mieszkaniowe Przedsiębiorstwa energetyczne, JST, osoby fizyczne, SM, Wspólnoty Mieszkaniowe Zadanie realizowane w szerokim zakresie zarówno przez poszczególne JST, jak i wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe oraz osoby fizyczne; Zadanie realizowane również w ramach zadań: P1.3., P1.4, P2.2.; Dominującym trendem na terenie województwa jest wymiana kotłów pozaklasowych na kotły w 4 i 5 klasie, a także wymiana węglowych źródeł ciepła na źródła opalane paliwami ciekłymi i biomasą. P2.4. Modernizacja istniejących kotłowni Zadanie realizowane w szerokim zakresie zarówno przez poszczególne JST, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, osoby fizyczne oraz przedsiębiorstwa energetyczne; Zadanie realizowane również w ramach zadań: P1.3., P1.4., P2.2., P2.4.; Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: Gmina Jeleśnia - Likwidacja ogrzewania węglowego w budynkach użyteczności publicznej. Gmina Gozdów - Modernizacja 138 kotłowni dotacja dla osób fizycznych. Gmina Mszana zmodernizowała we wszystkich swoich obiektach systemy grzewcze. Rydułtowy - Dokonano wymiany starego kotła węglowego w budynku Klubu Sportowego Naprzód Rydułtowy. ZEC S.A. w Katowicach - Energetyczne wykorzystanie gazu z odmetanowania KWK Murcki - Staszic do produkcji energii elektrycznej i ciepła w EC Wieczorek - Wydział V ZEC S.A. ZEC S.A. w Katowicach - Budowa silnika gazowego o mocy 2,7 MWe zasilanego gazem z odmetanowania kopalni Mysłowice Wesoła. ZEC S.A. w Katowicach - Budowa silników gazowych wraz z generatorami energii elektrycznej oraz kotła gazowego na terenie Wydziału XII ZEC S.A. "Śląsk" w Rudzie Śląskiej. ZEC S.A. w Katowicach - Budowa silników gazowych z generatorami energii elektrycznej oraz kotła gazowego na terenie W IV ZEC S.A. Murcki w Katowicach. ZEC S.A. w Katowicach - Budowa agregatu kogeneracyjnego w Wydziale VI Wujek ZEC S.A. zasilanego gazem z odmetanowania KWK Wujek Ruch Wujek w Katowicach. ZEC S.A. w Katowicach - Budowa agregatu kogeneracyjnego w Wydziale VI Wujek ZEC S.A. o mocy 1,5 MW zasilanego gazem z odmetanowania KWK Wujek Ruch Wujek w Katowicach. P2.5. Kontrola składów opału na terenie miast i gmin w zakresie jakości sprzedawanych paliw ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Prowadzenie badań jakości paliw w ramach ochrony konsumentów i nadzoru rynku. WIIH kontroluje składy opałowe w wypadku zgłoszenia nieprawidłowości przez konsumentów. Kontrola jakościowa obejmuje głównie sprawdzenie atestów sprzedawanych paliw. Koszty realizacji [tys. zł] ,40 Źródła finansowania Spójności w ramach POIiŚ , Program KAWKA, WFOŚiGW, NFOŚiGW, RPO, środki osób fizycznych, EFRROW Środki własne, WFOŚiGW, RPO WIIH Katowice Nowelizacja ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, która ma wejść w życie w 2018 r. nałoży na Inspekcję Handlową obowiązek kontrolowania jakości m.in. węgla. Inspekcja Handlowa jest jednym z narzędzi, jakimi dysponuje Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów do realizacji swoich zadań. Inspektorzy mają już wieloletnie doświadczenie w kontroli jakości paliw ciekłych. Po wejściu w życie nowych regulacji, kontrole obejmą również paliwa stałe. W chwili obecnej większość konsumentów decydując się na zakup paliw stałych, przede wszystkim kieruje się ceną, nie zwracając uwagi na jego jakość. Wynika to z tego, iż klienci są pozbawieni możliwości wyboru zakupu paliwa stałego w oparciu o wskaźnik jego jakości, z uwagi na brak przepisów określających wymagania jakościowe paliw stałych, co skutkuje m.in. rozregulowaniem tego rynku. Bez względu na to czy paliwo stałe pochodzi z rynku krajowego czy też jest importowane, powinno spełniać wymagania jakościowe regulowane odpowiednimi normami prawnymi. W związku z tym uzasadnione jest wprowadzenie wymagań jakościowych dla paliw stałych. Nowelizacja wprowadzi wymagania 1,74 Budżet państwa 39

40 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania jakościowych dla paliw stałych oraz umożliwi kontrolowanie jakości paliw stałych. Skutecznym narzędziem służącym do rozwiązania problemu jest określenie wymagań jakościowych dla paliw stałych zgodnie z delegacją zawartą w art. 3a ust. 2 ustawy. W stanie obecnym ustawy wprowadzanie do obrotu odnosi się jedynie do paliw, pomijając paliwa stałe. Mając na uwadze potrzebę prawidłowego funkcjonowania sytemu monitorowania i kontrolowania jakości dla paliw stałych zasadnym jest zlikwidowanie tej luki prawnej poprzez uzupełnienie definicji o paliwa stałe. P2.6. Kontrola gospodarstw domowych w zakresie posiadania umów na odbiór odpadów oraz przestrzegania zakazu spalania odpadów ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Od połowy 2013 r. na terenie kraju zaczął obowiązywać nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi, w którym mieszkańcy nie podpisują już indywidualnych umów na odbiór odpadów z przedsiębiorcą. Władztwo nad odpadami komunalnymi przejęły gminy, które organizują odbiór i prawidłowe zagospodarowanie odpadów komunalnych z wszystkich gospodarstw domowych na swoim terenie, w zamian za uiszczaną przez mieszańców opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Gminy Straże Gminne i Miejskie prowadzą kontrole indywidualnych systemów grzewczych w zakresie spalania odpadów (Straż Miejska) Zgodnie z raportem NIK Eliminacja niskiej emisji z kotłowni przydomowych i gminnych w województwie śląskim opublikowanym w styczniu 2017 r. w latach organy wykonawcze skontrolowanych gmin kontrolowały przestrzeganie i stosowanie przepisów o ochronie środowiska, w tym dotyczących ochrony powietrza. Kontrole te koncentrowały się na zapobieganiu spalaniu odpadów w domowych instalacjach grzewczych. We wszystkich skontrolowanych gminach, w których odnotowano długotrwałe i wielokrotne przekroczenia dopuszczalnych wartości 8 591,82 Środki własne stężenia w powietrzu substancji szkodliwych związanych z niską emisją, upoważnieni pracownicy urzędów i funkcjonariusze straży gminnych reagowali na zgłaszane przez mieszkańców przypadki zadymienia. P2.7. Budowa i modernizacja systemów i urządzeń do redukcji zanieczyszczeń pyłowo-gazowych Zadanie realizowane przez przedsiębiorstwa produkujące energię na terenie województwa śląskiego. Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: ZEC S.A. w Katowicach: Modernizacja instalacji odpylania spalin w Elektrociepłowni Kostuchna Wydział IV Murcki, w Wydziale I Kazimierz w Sosnowcu, w Wydziale III Mysłowice w Mysłowicach, w Wydziale II Niwka-Modrzejów w Sosnowcu, w Wydziale III "Mysłowice" w Mysłowicach, w Wydziale V Wieczorek w Katowicach, w Wydziale IX Wesoła, w Wydziale XII Śląsk, w EC Szopienice. Środki własne, Przedsiębiorstwa TAURON Wytwarzanie S.A.: Dofinansowanie ,81 energetyczne Oddział Elektrownia Łaziska w Łaziskach Górnych - Dostosowanie kotłów na blokach 225 MW (9-12) do obniżenia WFOŚiGW, Środki UE emisji NOx i SOx. (dotacja) Oddział Elektrownia Jaworzno III - Dostosowanie kotła OP-650k na bloku nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5 i nr 6 w PKE S.A. Elektrowni Jaworzno III do obniżenia emisji NOx. Zadanie realizowane w ramach Projektu Strategicznego 21 b - Budowa instalacji odazotowania spalin i modernizacja bloków 200MW w Elektrowni Jaworzno. Oddział Elektrownia Łagisza w Będzinie - Wymiana filtrów workowych. Przebudowa elektrofiltru bloku nr 5 w TAURON Wytwarzanie S.A. Oddział Elektrownia Jaworzno III w Jaworznie Oddział Elektrownia Jaworzno II - Dostosowanie kotłów CFB 260 TAURON Wytwarzanie Elektrownia Jaworzno III w Jaworznie Elektrownia II do spełnienia wymogów norm emisyjnych. P2.8. Kontrola dotrzymywania przez zakład standardów emisyjnych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Starostwa Zadanie to jest prowadzone na bieżąco. W trakcie postępowań administracyjnych w przedmiocie wydania pozwolenia na w ramach zadań Powiatowe emisję substancji lub energii do środowiska zwykle przeprowadzane są oględziny instalacji. Pracownicy Starostw własnych - przeprowadzają również kontrole podmiotów korzystających ze środowiska w przypadku naruszania przepisów o ochronie 40

41 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań WIOŚ JST, przewoźnicy środowiska oraz prowadzenia działalności niezgodnie z wydanymi zezwoleniami, pozwoleniami lub koncesjami. Starosta nie posiada możliwości wykonywania pomiarów, stąd w przypadku wątpliwości może wystąpić z wnioskiem do Inspekcji Ochrony Środowiska o ich przeprowadzenie. Zadanie kontroli realizowane jest więc głównie przez Śląski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadzający corocznie wyrywkową kontrolę podmiotów emitujących substancje i energie do środowiska, w porozumieniu ze Starostwami. Z przeprowadzonych kontroli sporządzane są protokoły. Działalność kontrolna WIOŚ w Katowicach oparta jest na rocznych i kwartalnych planach, obejmujących kilkanaście kierunków kontroli. W ramach planowanej działalności kontrolnej wykonywane są kontrole kompleksowe, obejmujące wszystkie komponenty środowiska, ewentualnie realizacji nałożonych w wyniku wcześniejszych kontroli zarządzeń pokontrolnych i decyzji. Poza planem kontroli wykonywane są kontrole interwencyjne m.in. w związku ze skargami mieszkańców, zgłaszających konkretne uciążliwości stwarzane przez podmioty gospodarcze. ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Przeprowadzano kontrole planowe i pozaplanowe, w tym interwencyjne, których celem było sprawdzenie dotrzymywania standardów emisyjnych przez podmioty gospodarcze eksploatujące instalacje energetycznego spalania paliw, instalacje spalania i współspalania odpadów oraz instalacje, w których używane są rozpuszczalniki zawierające lotne związki organiczne (LZO). Kontrolami objęto również podmioty wprowadzające do powietrza zanieczyszczenia w wyniku eksploatacji innych instalacji i źródeł technologicznych. W przypadkach stwierdzonych naruszeń podejmowano działania pokontrolne polegające na wydaniu zarządzeń pokontrolnych, wystąpień do organów rządowych i samorządowych oraz stosowano sankcje w postaci pouczeń, mandatów karnych. W przypadku stwierdzenia przekroczeń dopuszczalnych norm emisji wydawano decyzje wymierzające kary pieniężne: W 2013 roku wykonano 304 kontrole ogółem, w tym 215 kontroli planowych i 89 kontroli pozaplanowych; W 2014 roku wykonano 246 kontroli ogółem, w tym 143 kontrole planowe i 103 kontrole pozaplanowe; W 2015 roku wykonano 292 kontrole ogółem, w tym 201 kontroli planowych i 91 kontroli pozaplanowych. Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania 3 083,60 Budżet państwa P2.9. Zakup pojazdów transportu publicznego o niskiej emisji spalin (w tym: zakup pojazdów spełniających normy emisji spalin Euro 4, zastosowanie w komunikacji miejskiej środków transportu zasilanych paliwem alternatywnym np. gazowym CNG lub odnawialnym (bioetanol) w miejsce oleju napędowego) Od początku wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata przeprowadzonych zostało 16 naborów w obszarze Działania 4.5 Niskoemisyjny transport miejski oraz efektywne oświetlenie. Ze 103 złożonych do dofinansowania wniosków wybrano dotychczas 60. Łącznie pomoc finansowa przeznaczona na wybrane projekty to niespełna 750 mln zł. Zarządcy dróg, Zarządy Powiatu, Gminy W ramach dofinansowania z obszaru transportu publicznego złożonych zostało 51 wniosków na kwotę dofinansowania ponad 1 mld zł. Z tego do dofinansowania wybrano 27 projektów na kwotę dofinansowania ponad 672 mln zł (całkowita wartość to prawie 970 mln zł). Wśród pozytywnie ocenionych wniosków znalazły się m.in. dotyczące zakupu taboru autobusowego przez PKM Sosnowiec sp. z o.o. (dofinansowanie: ponad 89,1 mln zł) czy też zakupu ekologicznych autobusów niskopodłogowych przez katowickiego przewoźnika PKM Katowice sp. z o.o. (dofinansowanie: przeszło 85,5 mln zł). P2.10. Budowa obwodnic, przebudowa, organizacja/poprawa stanu technicznego dróg Zadanie realizowane na bieżąco przez poszczególnych zarządców dróg na terenie województwa. Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: GDDKiA Katowice: Przebudowa dróg i mostów w ciągu: DK78 w m. Szczekociny, DK1 Czechowice Dziedzice, DK94 Pawłowice, DK40 Bycina, DK40 Niewiesze, DK11 Tworóg. ZDW Katowice: Przebudowa dróg wojewódzkich, remonty dróg wojewódzkich w celu poprawy stanu technicznego. ZDP Będzin: ,67 Środki własne, RPO ,56 Środki własne, KFD, RPO, NPPDL, Budżet państwa, Unia Europejska, środki podmiotów gospodarczych, EFRR w ramach RPO WSL, PROW , Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, 41

42 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Przebudowa ciągu dróg powiatowych 4700 S etap II - przebudowa nawierzchni jezdni i chodników. dotacja celowa Przebudowa ciągu dróg powiatowych 4700 S przebudowa nawierzchni jezdni i chodników oraz budowa ścieżki rowerowej. Wojewody Śląskiego na przeciwdziałanie Poprawa spójności komunikacyjnej Powiatu Będzińskiego poprzez połączenie DK78 i DK86 skutkom klęski PZD Myszków: żywiołowej, Dotacja Przebudowano 7 odc. dróg powiatowych o łącznej dł. 12,0 km (2013 r.). uzdrowiskowa Przebudowano 5 odc. dróg powiatowych o łącznej dł. 10,9 km (2014 r.). Przebudowano 5 odc. dróg powiatowych o łącznej dł. 6,2 km (2015 r.). Miasto Sosnowiec: Rozbudowa układu drogowego, rozbudowa skrzyżowań, budowa łączników. P2.11. Utrzymanie czystości dróg w celu ograniczenia emisji wtórnej (czyszczenie metodą mokrą) Zadanie realizowane na bieżąco przez poszczególnych zarządców dróg na terenie województwa. Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: Gmina Lędziny: Działania ograniczające emisję wtórną pyłu z dróg gminnych poprzez regularne utrzymanie czystości ich nawierzchni. Mokre czyszczenie dróg: 22,88 km (w 2013 r.), 34,44 km (w 2014 r.), 34,69 km (w 2015 r.). Powiat Gliwicki: ZDP prowadził prace mokrego czyszczenia dróg powiatowych na odcinkach o następujących długościach: 55,76 km (2013 r.), 55,77 km (2014 r.), 59,46 km (2015 r.) ,35 Środki własne We wszystkich największych miastach województwa śląskiego prowadzone jest czyszczenie ulic metodą mokrą. Zgodnie ze Sprawozdaniem z realizacji programów ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego za rok 2013, w 2013 r. długość dróg czyszczonych na mokro w poszczególnych miastach przedstawia się następująco: Bytom - 267,94 km, Chorzów - 147,56 km, Dąbrowa Górnicza - 374,31 km, Gliwice - 414,25 km, Jaworzno - 177,35 km, Katowice - 618,83 km, Sosnowiec - 659,09 km, Mysłowice - 131,51 km, Piekary Śląskie - 73,24 km, Ruda Śląska - 120,99 km, Siemianowice Śląskie - 97,94 km, Świętochłowice 68,0 km, Tychy - 111,67 km, Zabrze - 171,2 km. P2.12. Inne działania mające na celu ograniczenie emisji z transportu (w tym rozwój komunikacji zbiorowej "przyjaznej dla użytkownika", prowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej w centrach wymuszającej ograniczenia korzystania z samochodów) Zadanie realizowane na bieżąco przez poszczególne JST, przewoźników oraz KZK GOP. Głównie realizowane przez JST poprzez wprowadzanie stref płatnego parkowania. Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: Zarządcy dróg, Zarządy Powiatu, Gminy JST, przewoźnicy, KZK GOP Realizacja projektu Śląska Karta Usług Publicznych umożliwienie dokonywania płatności za przejazdy komunikacją miejską organizowaną przez KZK GOP oraz za parkowanie w strefach płatnego parkowania w 6 miastach konurbacji górnośląskiej ,93 Bytom - Rozwój komunikacji publicznej: wymiana i modernizacja taboru (2015 r.). Chorzów - w ramach polityki parkingowej prowadzenie strefy płatnego parkowania ( ). Miasto Ustroń prowadzi politykę parkingową uzgadniając lokalizację sklepów wielkopowierzchniowych wraz z parkingami na obrzeżach miasta (Tesco*2, Biedronka, EuroSpar, Lidl). Gmina Bestwina - Dopłaty do transportu zbiorowego PKS Bielsko-Biała i MZK Bielsko-Biała. P2.13. Monitoring pojazdów opuszczających place budów pod kątem ograniczenia zanieczyszczeń dróg, prowadzącego do niezorganizowanej emisji pyłu ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO - Kontrole realizowane głównie przez funkcjonariuszy Straży Miejskiej/Gminnej - obniżenie emisji pyłu pochodzącej Gminy Środki własne, FOGR, NPPDL, POIS, Tramwaje Śląskie, EFRR, KZK GOP W ramach wynagrodzenia służb 42

43 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania z inwestycji budowlanych poprzez kontrole czystości ulic przy wyjazdach z placów budów - kontrole prowadzone na patrolowych bieżąco w codziennej służbie patrolowej. KWP Prowadzenie monitoringu w ramach kontroli doraźnych Wydziału Ruchu Drogowego. koszty własne budżet Policji P3.1. Termomodernizacja budynków Środki własne MF EOG WFOŚiGW, NFOŚiGW Zadanie realizowane w szerokim zakresie zarówno przez poszczególne JST, jak i wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe środki UE, RPO oraz osoby fizyczne; Województwa Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: Śląskiego, środki osób JST, osoby Gmina Blachownia - Kompleksowa termomodernizacja budynków: USC, Urzędu Miejskiego w Blachowni, OSiR fizycznych, PROW, fizyczne, SM, (2013 r.); ,50 Program Wsparcia Wspólnoty Bielsko Biała ( ) m.in. Termomodernizacje zasobów mieszkań komunalnych; Transgranicznego Mieszkaniowe Chorzów ( ) m.in. termomodernizacja placówek oświatowych; Polska Słowacja, Gmina Poręba - Termomodernizacja budynku wielofunkcyjnego (MOK) i budynku SPZOZ w Porębie (2015 r.); BGK, Polskoszwajcarski program Gmina Jeleśnia - Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy (2015 r.); Sosnowiec ( ) m.in. termomodernizacja placówek oświatowych. współpracy, EOG(PL04), EFRR, Środki DPS P3.2. Wdrażanie projektów z zastosowaniem odnawialnych i alternatywnych źródeł energii lub zwiększenie udziału energii z odnawialnych źródeł w lokalnym bilansie energetycznym poprzez wdrożenie działań wynikających z Programu wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego, w tym: wykorzystanie biogazu (wdrożenie Programu budowy biogazowni rolniczych przy założeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w każdej gminie), wykorzystanie biomasy (np. wprowadzanie upraw energetycznych na terenach zrekultywowanych w celu zapewnienia dodatkowego nośnika energii), wykorzystanie energii słonecznej, wykorzystanie energii wiatru, zastosowanie pomp ciepła, wykorzystanie energii wód kopalnianych, wykorzystanie energii spadku wód, wykorzystanie wód geotermalnych Zadanie realizowane w szerokim zakresie zarówno przez poszczególne JST, jak i wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe oraz osoby fizyczne; Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: JST, osoby fizyczne, SM, Wspólnoty Mieszkaniowe, Przedsiębiorstwa Przedsiębiorstwa energetyczne TAURON Wydobycie S.A. - Zakład Górniczy Sobieski Instalacja stacji pomp ciepła odzyskująca energię zawartą w wodach dołowych. Gmina Psary (2015 r.) - Budowa instalacji solarnej dla budynku Przedszkola Publicznego w Strzyżowicach. Gmina Pilica (2015 r.) - Zakup i montaż 826 kolektorów słonecznych w ramach zadania Zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej poprzez zakup i montaż kolektorów słonecznych w gminie Pilica. Gmina Kornowac (2015 r.) - Montaż instalacji solarnych na budynkach mieszkalnych (452 instalacje) na terenie Gminy Kornowac. Projekt Gmina Naturalnie Słoneczna. Gmina Koziegłowy (2015 r.) - Dofinansowanie do montażu instalacji solarnych na budynkach mieszkalnych mieszkańców Gminy i Miasta Koziegłowy. P3.3. Modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych (pozwalająca obniżyć poziom awaryjności o 50%) Zadanie realizowane przez przedsiębiorstwa produkujące energię na terenie województwa śląskiego. Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: ZEC Katowice ( ) - Przebudowa sieci ciepłowniczej ZEC S.A. w Wydziale V Wieczorek w Katowicach w celu ograniczenia strat energii; TAURON Ciepło sp. z o.o. (2013 r.) - Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń poprzez przebudowę wybranych odcinków sieci cieplnych w obrębie miast: Katowice, Chorzów, Siemianowice Śląskie; , ,50 Środki własne, RPO WŚL, PROW Środki własne, Dofinansowanie UE (Działanie 5.3 Priorytetu V RPO, Działanie 9.2 Priorytetu IX POIiŚ) 43

44 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Przedsiębiorstwa Elektroenergetyczne TAURON Ciepło sp. z o.o. ( ) - Modernizacja systemu ciepłowniczego Gmin: Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Będzin i Czeladź; PEC Sp. z o.o. w Bytomiu ( ) - Projekt Modernizacja gospodarki cieplnej dla gmin: Bytom i Radzionków wymiana i przebudowa sieci ciepłowniczych oraz modernizacja węzłów cieplnych w celu ograniczenia strat na przesyle, efekty: redukcja emisji pyłu zawieszonego, CO, SO2, Nox (obniżenie emisji równoważnej) o ok. 47 Mg/rok, zmniejszenie produkcji ciepła i emisji zanieczyszczeń u dostawców ciepła (uniknięte emisje CO Mg/rok); Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania P3.4. Zastosowanie technik zarządzania popytem (DSM) umożliwiających podwyższenie współczynnika czasu użytkowania największego obciążenia energii elektrycznej ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zarządzanie, czy też sterowanie popytem (ang. Demand Side Management - DSM) polega na identyfikowaniu, ocenie i wykorzystaniu źródeł (zasobów) po stronie popytu na energię elektryczną przez jej końcowych użytkowników. DSM jest jednym z instrumentów realizacji zintegrowanego planowania zasobów energetycznych po stronie popytowej. DSM dotyczy finalnych odbiorców energii elektrycznej, a więc między innymi mechanizmów konkurencji na poziomie dostawców energii. Działania te definiuje się jako wpływanie przez dostawcę, przy współpracy z odbiorcą, na poziom zużycia i sposób korzystania z energii elektrycznej Do podstawowych celów DSM, a tym samym głównych typów przedsięwzięć w ramach DSM zaliczyć można: b.d. Efektywne wykorzystanie energii, czyli zmniejszenie zużycia energii elektrycznej; Kształtowanie krzywej obciążeń, poprzez sterowanie obciążeniem, czyli zmniejszenie obciążenia lub przesunięcie obciążenia na okres poza szczytem. Potencjał tkwiący w mechanizmach DSM wynika z dobowej i sezonowej zmienności zapotrzebowania na moc i energię elektryczną. Środki własne Sterowanie popytem ogranicza negatywne skutki nierównomiernego i niejednokrotnie nadmiernego popytu na energię elektryczną. Zadanie realizowane na bieżąco. P3.5. Modernizacja układów technologicznych skutkująca zmniejszeniem zużycia materiałów, wody lub energii Zadanie realizowane przez przedsiębiorstwa produkujące energię na terenie województwa śląskiego. Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: ZEC Katowice: Wykonanie analiz technicznych oraz koncepcji przebudowy układu pompowego kotłowni; Zabudowa układu odgazowania próżniowego na Wydziale V Wieczorek oraz na Wydziale VI Wujek ; Przebudowa kotła parowego na kocioł wodny wraz z adaptacją układu pompowego; Przedsiębiorstwa TAURON Wytwarzanie S.A. - Oddział Elektrownia Łagisza w Będzinie: energetyczne Wykonanie instalacji do prób podawania oleju rozpałkowego do układów palników bloków 120 MW; 9 044,1 Środki własne Modernizacja Obrotowego Podgrzewacza bloku 10; Wykonanie kolektora DN200 łączącego blok 460 MW z kolektorem VI upustu bloków 120 MW; Montaż pulsatorów pneumatycznych na liniach podawania węgla kotła; Modernizacja komory paleniskowej kotła nr 10; Modernizacja kolektora 3MPa; Zakup pompy wody surowej nr 4; Zakup pompy wirowej jednostopniowej wraz z uszczelnieniem mechanicznym i silnikiem. P4.1. Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do możliwości wykorzystania innych alternatywnych źródeł energii (w tym m.in. przeprowadzenie kampanii informacyjnej przekazującej pełną i precyzyjną informację na temat korzyści wynikających z budowy biogazowni) JST WFOŚiGW, środki Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST poprzez: 8 832,69 własne, środki Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów z mieszkańcami, prywatne Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, 44

45 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. P4.2. Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do korzystania z transportu publicznego Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST poprzez: Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów z mieszkańcami, JST, przewoźnicy Audycje radiowe, w ramach zadań komunikacji Programy telewizyjne, własnych publicznej Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, - Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. P4.3. Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do kształtowania pozytywnych postaw mieszkańców w zakresie poszanowania energii Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST poprzez: JST Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów z mieszkańcami, Środki własne, 922,09 Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, WFOŚiGW Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. P4.4. Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do uświadamiania mieszkańcom zagrożenia jakie stanowi spalanie odpadów w piecach domowych Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST poprzez: Środki własne, Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów z mieszkańcami, WFOŚiGW, placówki JST Audycje radiowe, oświatowe, PKSP, 756,80 Programy telewizyjne, stowarzyszenia Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, i organizacje Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, ekologiczne Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. P4.5. Stworzenie i utrzymanie systemu informowania mieszkańców o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza oraz jego wpływie na zdrowie WIOŚ Budżet państwa, b.d. WFOŚiGW Realizowane w ramach zadania: Badanie i ocena jakości powietrza w strefach. środki własne JST Informowanie mieszkańców o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza poprzez gminne strony internetowe. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych 45

46 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Tabela 8. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 powietrze atmosferyczne Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Zarząd Województwa, Powiaty, Gminy, przedsiębiorstwa energetyczne, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe Zarząd Województwa Śląskiego PA1.1. Wdrożenie obecnego programu ochrony powietrza wraz z weryfikacją zakładanych efektów Działania realizowane w szerokim zakresie głównie poprzez: wymiany urządzeń wykorzystujących paliwa stałe, termomodernizacje budynków, rozbudowę oraz modernizację sieci ciepłowniczych, rozwój systemu ścieżek rowerowych i infrastruktury rowerowej, kontrole w zakresie weryfikacji zgłoszeń dotyczących spalania odpadów w gospodarstwach domowych, przebudowę i modernizację dróg, czyszczenie dróg metodą mokrą, edukację ekologiczną, zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego dotyczących ochrony powietrza. PA1.2. Aktualizacja Programu ochrony powietrza CZĘŚCIOWO Przygotowywano procedurę przetargową na wykonanie Programu Ochrony Powietrza ,98 środki własne, środki osób fizycznych, NPPDL, RPOWSL, WFOŚiGW, NFOŚiGW - - PA1.3. Monitorowanie i zarządzanie działaniami poprzez wprowadzenie systemu sprawozdawczości z zakresu działań naprawczych realizowanych w skali lokalnej i wojewódzkiej Na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego corocznie zamieszczane są tabele Zarząd sprawozdawcze z realizacji Programu Ochrony Powietrza wraz z informacją przypominającą o obowiązku wypełnienia ich w ramach środków Województwa przez Wójtów, Burmistrzów, Prezydentów Miast, Starostów i innych podmiotów oraz przekazaniu ich Marszałkowi własnych Śląskiego Województwa. Link do strony: PA1.4. Opracowanie i wdrażanie planów gospodarki niskoemisyjnej oraz programów ograniczania niskiej emisji w skali lokalnej Zadanie zrealizowane w szerokim zakresie. Większość gmin z terenu województwa posiada opracowane PGN oraz PONE. W latach uchwalono między innymi: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Bytom; Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Myslowice; Gminy ,28 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jaworzno; Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla Jaworzna na lata ; Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Będzina do 2020 r.; Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Blachownia; Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Czeladź; Aktualizację Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Katowice; środki własne, NFOŚiGW, WFOŚiGW 46

47 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla Miasta Ustroń do roku 2020; Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Popów. PA1.5. Realizacja zadań monitoringowych jakości powietrza w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wraz z rozbudową sieci mobilnych stanowisk pomiarowych. ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO WIOŚ Badanie i ocena jakości powietrza w strefach; wykonywanie badań jakości powietrza metodami referencyjnymi lub budżet państwa, ,80 metodami równoważnymi do metodyki referencyjnej; stanowiska pomiarowe zgodnie z Programem Państwowego WFOŚiGW Monitoringu Środowiska województwa śląskiego, zatwierdzonym przez GIOŚ. PA2.1. Uwzględnienie w planach rozwoju transportu działań mających wpływ na jakość powietrza, poprzez m.in. upłynnienie ruchu pojazdów, budowę obwodnic, oraz wprowadzanie ograniczeń w ruchu pojazdów ciężkich na drogach miast. Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: ZDW Katowice ( ) - budowa obwodnic, przebudowa dróg wojewódzkich, remonty dróg wojewódzkich w celu poprawy stanu technicznego; ZDM Gliwice ( ) przebudowa ulic i chodników, rozbudowa skrzyżowań, budowa rond; MZUiM Katowice ( ) wspieranie transportu rowerowego; Zarządcy dróg Miasto Bielsko Biała (2015) wprowadzenie ograniczeń tonażowych IV etap (ostatni); środki własne, NPPDL, ,19 RPO WSL POIiŚ, Miasto Bytom ( ) budowa Bytomskiej Centralnej Trasy Północ-Południe BCT-NS jako nowy ciąg drogi RPO IS wojewódzkiej: w 2015 r. opracowano dokumentację techniczną, w 2016 r. uzyskano Zezwolenie na Realizację Inwestycji Drogowej (ZRiD). Tramwaje Śląskie S.A. (2016) - poprawa organizacji ruchu pojazdów w Aglomeracjach; Miasto Katowice ( ) - opracowanie wieloletniego planu rozwoju zintegrowanego systemu transportowego miasta Katowice wraz z realizacją Kompleksowych Badań Ruchu i budową symulacyjnego modelu ruchu. PA2.2. Rozwój komunikacji publicznej w oparciu o nowoczesny niskoemisyjny tabor autobusowy oraz stworzenie zintegrowanego systemu komunikacji miejskiej (tramwaj/autobus/pociąg) mającego na celu przesiadkę z indywidualnych samochodów na rzecz transportu zbiorowego. Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: PKM Katowice Sp. z o.o. ( ) zakup nowych ekologicznych autobusów niskopodłogowych 50 szt.; Tramwaje Śląskie S.A. (2015) realizacja projektu pn.: Modernizacja infrastruktury tramwajowej i trolejbusowej Zarządcy dróg, JST w Aglomeracji Górnośląskiej wraz z infrastrukturą towarzyszącą - etap I, etap II; Miasto Katowice (2016) - stworzenie Programu Budowy Centrów Przesiadkowych. środki własne, Miasto Bielsko-Biała (2016) - rozpoczęto realizację zadania pn. Rozwój Zrównoważonego Transportu Miejskiego ,37 POIiŚ, EFFR w Bielsku-Białej. W ramach komponentu tabor zostało dostarczone 50 szt. niskopodłogowych, niskoemisyjnych autobusów miejskich spełniających normę emisji spalin Euro 6; KZK GOP ( ) w specyfikacji istotnych warunków zamówienia na wynajem pojazdów uwzględniana jest ich niskoemisyjność; Powiat Pszczyński (2016) - budowa zintegrowanego centrum przesiadkowego w Pszczynie wraz z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą. PA2.3. Wdrażanie Inteligentnych Systemów Zarządzania Ruchem oraz mechanizmów wspomagających zarządzanie ruchem i transportem, jak: punkty przesiadkowe, plany centrów logistycznych na obrzeżach miast, BUSpasy, poprawa oznakowania dróg, strefy ograniczonego ruchu pojazdów w miastach. Zarządcy dróg, JST ,72 środki własne, 47

48 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: RPO WSL, NPPDL Powiat Pszczyński (2016) - budowa zintegrowanego centrum przesiadkowego w Pszczynie wraz z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą; ZDM Gliwice ( ) - rozbudowa Inteligentnego Systemu Transportowego w Centrum Sterowania Ruchem; Gminy, zarządcy dróg ( ) bieżące utrzymanie urządzeń ulicznych sygnalizacji świetlnej; Gmina Bobrowniki (2015) - opracowanie projektu budowlano-wykonawczego pn. Zagospodarowanie centrum przesiadkowego w Dobieszowicach oraz opracowanie projektu budowlano-wykonawczego pn. Zagospodarowanie centrum przesiadkowego w Sączowie ; Miasto Katowice ( ) wprowadzenie strefy Tempo 30 ; Miasto Bytom ( ) - budowa węzła przesiadkowego na Placu Wolskiego w Bytomiu wraz z przystosowaniem układu komunikacyjnego: w 2015 r. w II kwartale dokonano wyboru wykonawcy projektu; w 2016 r. opracowano dokumentację techniczną - rozpoczęto procedurę OOŚ. Gmina Wielowieś (2016) - budowa zintegrowanego węzła przesiadkowego komunikacji autobusowej w miejscowości Wielowieś z elementami Park&Ride oraz Bike&Ride; Powiat Rybnicki ( ) - poprawa oznakowania dróg poprzez odnowę oznakowania poziomego metodą cienkowarstwową na całej sieci dróg powiatowych oraz poprawa stanu technicznego znaków pionowych i urządzeń bezpieczeństwa. PA2.4. Wspieranie rozwoju transportu rowerowego oraz wdrażanie rozwiązań na rzecz jego integracji z miejskimi systemami transportowymi m.in. poprzez rozwój i modernizację infrastruktury oraz zmiany organizacji ruchu Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: ZDM Gliwice ( ) - budowa dróg rowerowych w ciągu ul. Akademickiej i Panewnickiej. Zarządcy dróg, JST Miasto Bielsko Biała (2015) - uruchomiony został System Bezobsługowych Wypożyczalni Rowerowych BBbike ; środki własne, ,67 Miasto Bielsko Biała (2015) - przedłużenie ścieżki rowerowej wokół lotniska w Bielsku-Białej; RPO WSL, WFOŚiGW Budowa węzłów przesiadkowych m.in. gminy: Bobrowniki, Bytom, Wielowieś; Miasto Jaworzno ( ) realizacja projektu Miejskie Centrum Integracji Transportu w Jaworznie: Integracja Dróg dla Rowerów w Jaworznie, budowa Velostrady Etap 2 i 3. PA3.1. Realizacja działań z zakresu ograniczania emisji ze źródeł spalania o małej mocy do 1MW poprzez wymiany systemów grzewczych na niskoemisyjne oraz poprzez montaż filtrów nakominowych ograniczających emisję Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: Miasto Bielsko-Biała ( ) likwidacja 250 emisyjnych źródeł ciepła i zastąpienie ich źródłami ekologicznymi; Miasto Będzin ( ) likwidacja 52 emisyjnych źródeł ciepła i zastąpienie ich źródłami ekologicznymi; środki własne, Gmina Chybie (2016) realizacja zadania Ograniczenie niskiej emisji poprzez kompleksową termomodernizację WFOŚiGW, NFOŚiGW JST ,18 wraz z wymianą źródła ciepła Szkoły Podstawowej nr 1 w Chybiu ; RPO WSL, środki Miasto Czeladź ( ) likwidacja 177 emisyjnych źródeł ciepła i zastąpienie ich źródłami ekologicznymi; prywatne Miasto Katowice ( ) realizacja ograniczenia niskiej emisji na terenie miasta Katowice - kontynuacja działań związanych z dofinansowaniem wymiany źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych; Gmina Wojkowice ( ) - w ramach Programu Ograniczenia Niskiej Emisji Gmina Wojkowice udzieliła 34 48

49 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania dofinansowań do zmian systemów ogrzewania w zabudowie jednorodzinnej i wielorodzinnej. PA3.2. Kontrola jakości paliw na rynku w oparciu o przepisy ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw. WIIH Katowice ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Badanie jakości paliw w ramach ochrony konsumentów i nadzoru rynku. 259,83 budżet państwa PA3.3. Realizacja planów kompleksowej termomodernizacji budynków użyteczności publicznej Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: JST Miasto Bielsko ( ) termomodernizacja placówek oświatowych, w tym m.in.: Gimnazjum nr 13, Szkoły Podstawowej nr 17, Zespołu Szkół Ogólnokształcących przy ul. Jutrzenki, Gimnazjum nr 8, Szkoły Podstawowej nr 37, Zespołu Szkół Medycznych i Ogólnokształcących; Miasto Jaworzno( ) termomodernizacja placówek oświatowych, w tym m.in.: Szkoły Podstawowej Nr 5, 14, 16, Gimnazjum nr 11; Gmina Buczkowice (2016) termomodernizacja budynku Urzędu Gminy; Gmina Czechowice-Dziedzice ( ) realizacja zadania Kompleksowa termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Czechowicach-Dziedzicach z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii ; Gmina Poręba (2015) - termomodernizacja budynku wielofunkcyjnego(mok) i SPZOZ w Porębie; Gmina Ujsoły (2016) - termomodernizacja Budynku Urzędu Gminy w Ujsołach ,33 środki własne, WFOŚiGW, MPWiK, RPO WSL PA 3.4. Opracowanie i wdrożenie systemu zbierania informacji o rodzaju użytkowanych paliw stałych w indywidualnych urządzeniach grzewczych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Gminy Zadanie realizowane w ramach tworzenia Planów Gospodarki Niskoemisyjnej oraz Programów Ograniczenia Niskiej Emisji; w ramach zadań własnych Prowadzenie ankietyzacji i inwentaryzacji nieruchomości, a następnie tworzenie gminnych baz danych zawierających środki własne informację o rodzaju źródła ciepła czy stosowanym paliwie opałowym. PA4.1. Prowadzenie regularnych kontroli przestrzegania przepisów prawnych i zapisów pozwoleń w podmiotach gospodarczych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Przeprowadzano kontrole planowe i pozaplanowe, których celem było sprawdzenie dotrzymywania przez podmioty WIOŚ gospodarcze, eksploatujące instalacje energetycznego spalania paliw oraz instalacje technologiczne, warunków ochrony powietrza określonych w posiadanych pozwoleniach i przepisach ochrony. W przypadkach stwierdzonych naruszeń podejmowano działania pokontrolne polegające na wydawaniu zarządzeń pokontrolnych, wystąpień do organów rządowych i samorządowych oraz stosowano sankcje w postaci pouczeń, mandatów karnych ,7 budżet państwa W 2015 roku wykonano 292 kontroli ogółem, w tym 201 kontroli planowych i 91 kontroli pozaplanowych. W 2016 roku wykonano 298 kontroli ogółem, w tym 153 kontroli planowych i 145 kontroli pozaplanowych. PA4.2. Realizacja inwestycji mających na celu ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających z instalacji energetycznych przemysłowych, oraz ograniczających szczególnie niską emisję oraz emisję niezorganizowaną. Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: NITROERG S.A Bieruń ( ) - modernizacja instalacji odpylania dla kotłów węglowych; budowa kotłowni środki własne, KAWKA, Przedsiębiorstwa gazowo olejowej (parowej); ,74 WFOŚiGW, NFOŚiGW, energetyczne TAURON Ciepło sp. z o.o. (2015) - modernizacja systemu ciepłowniczego Gmin: Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, POIiŚ Będzin i Czeladź (lata ); TAURON Wytwarzanie S.A (2016) - modernizacja przesiewaczy węgla; 49

50 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania ZEC Katowice S.A. ( ) - modernizacja instalacji odpylania spalin. PA4.3. Realizacja inwestycji w zakresie produkcji paliw niskoemisyjnych, biopaliw Na terenie województwa zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata , część powstałych instalacji RIPOK-MBP oraz do doczyszczania selektywnie zebranych frakcji odpadów komunalnych posiada również segment służący do produkcji paliw alternatywnych. Do instalacji takich należą, m.in.: RIPOK-MBP PZOM STRACH Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k., ul. Przemysłowa 7, Konopiska; Instalacja MAKPOL RECYKLING Sp. z o.o., ul. Lubliniecka 41, Herby; ALBA Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o., ul. Główna 144A, Dąbrowa Górnicza; Przedsiębiorstwa Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o., ul. Cmentarna 19F, Zabrze; Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Katowicach Sp. z o.o., ul. Milowicka 7a, Katowice; Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o., ul. Grenadierów 21, Sosnowiec; BM Recykling Sp. z o.o., ul. Konopnickiej 11, Siemianowice Śląskie; SITA STAROL Sp. z o.o., ul. Kluczborska 29, Chorzów; TONSMEIER POŁUDNIE Sp. z o.o., ul. Kokotek 33, Ruda Śląska; Remondis Górny Śląsk Sp. z o.o., ul. Piotra Skargi 87, Ruda Śląska. PA4.4 Stworzenie preferencji dla rozwoju produkcji urządzeń do pozyskiwania energii w sposób bezemisyjny JST Zadanie realizowane poprzez wdrażanie PONE. Regulaminy wymiany źródeł ciepła w ramach PONE określają, iż - - przestarzałe urządzenia grzewcze mają być zastępowane kotłami niskoemisyjnymi w najwyższej 5 lub 4 klasie jakości. PA5.1. Zaplanowanie i podjęcie działań międzyregionalnych oraz zacieśnienie współpracy transgranicznej, szczególnie z regionem morawsko-śląskim, w celu wypracowania wspólnej strategii działań na rzecz redukcji emisji niezależnej od czynników lokalnych Zarząd Województwa Śląskiego W 2015 r. Przedstawiciele Wydz. Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego wzięli udział w Międzynarodowej Konferencji Powietrze bez granic w Ostrawie, a także w IX spotkaniu polsko-czeskiej grupy roboczej ds. jakości powietrza w rejonach przygranicznych w Ołomuńcu (w Czechach). - - PA5.2. Zaplanowanie i podjęcie działań międzyregionalnych w zakresie współpracy z województwem małopolskim w celu podejmowania wspólnych działań na rzecz zmian legislacyjnych wspierających działania w ochronie powietrza, a także w celu wypracowania wspólnych strategicznych działań naprawczych w kierunku poprawy jakości powietrza w rejonie południowej Polski. Województwo Śląskie Współpraca w ramach zintegrowanego projektu LIFE. Z programu LIFE finansowane są innowacyjne projekty w zakresie ochrony środowiska w Europie a projekty zintegrowane są nowym sztandarowym instrumentem wspierania realizacji strategii poprawy jakości środowiska na dużym obszarze. Projekt LIFE koordynowany przez Województwo Małopolskie angażuje łącznie 62 partnerów w tym Województwo Śląskie. PA6.1. Rozwój systemu informacyjnego dotyczącego monitoringu jakości powietrza i stanu jakości powietrza w skali lokalnej - - ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO WIOŚ Na stronie internetowej WIOŚ - zamieszczane są dane dotyczące jakości powietrza w ramach zadań środki własne własnych atmosferycznego na terenie województwa w poszczególnych strefach oraz w wybranych miastach. PA6.2. Prowadzenie kampanii edukacyjnych mających na celu wskazywanie prawidłowych postaw odnośnie ochrony powietrza, a także środków ostrożności odnośnie negatywnych skutków złej jakości powietrza JST ,13 środki własne, 50

51 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST poprzez: WFOŚiGW Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów z mieszkańcami, Audycje radiowe, Programy telewizyjne, Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. PA6.3. Prowadzenie działań kontrolnych w zakresie zakazu spalania odpadów w indywidualnych systemach grzewczych jako elementu zmian w świadomości społeczeństwa oraz środek prewencyjny ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Straże Gminne i Miejskie prowadzą kontrole indywidualnych systemów grzewczych w zakresie spalania odpadów. Zgodnie z raportem NIK Eliminacja niskiej emisji z kotłowni przydomowych i gminnych w województwie śląskim Gminy opublikowanym w styczniu 2017 r. w latach organy wykonawcze skontrolowanych gmin kontrolowały (Straż Miejska/ przestrzeganie i stosowanie przepisów o ochronie środowiska, w tym dotyczących ochrony powietrza. Kontrole te w ramach zadań własnych Gminna) koncentrowały się na zapobieganiu spalaniu odpadów w domowych instalacjach grzewczych. We wszystkich środki własne skontrolowanych gminach, w których odnotowano długotrwałe i wielokrotne przekroczenia dopuszczalnych wartości stężenia w powietrzu substancji szkodliwych związanych z niską emisją, upoważnieni pracownicy urzędów i funkcjonariusze straży gminnych reagowali na zgłaszane przez mieszkańców przypadki zadymienia. PA7.1. Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej, w tym poprzez ich kompleksową termomodernizację JST środki własne, Zadanie realizowane w szerokim zakresie; WFOŚiGW, RPO WSL, ,70 NFOŚiGW, EFRR, Przykładowe zrealizowane inwestycje przedstawiono przy zadaniu PA3.3. EOG- PL04 PA7.2. Poprawa efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych, w tym poprzez ich kompleksową termomodernizację Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególnych zarządców budynków, m.in. poprzez realizację następujących działań: JST, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe JST, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, przedsiębiorstwa, osoby fizyczne Gmina Czeladź ( ) termomodernizacja budynków wielorodzinnych ok. 50 obiektów; Miasto Katowice ( ) - wykonano termomodernizację 12 budynków mieszkalnych będących własnością lub współwłasnością gminy Katowice; Miasto Lubliniec ( ) - termomodernizacja budynków wspólnot mieszkaniowych oraz ocieplenie stropodachów w budynkach spółdzielni mieszkaniowej; Gmina Poręba ( ) - termomodernizacja budynków mieszkalnych wielorodzinnych. PA8.1. Realizacja inwestycji w odnawialne źródła energii na terenie województwa śląskiego Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: Gmina Chybie (2016) - wykonanie układu solarnego dla produkcji ciepłej wody użytkowej w Szkole Podstawowej Nr 1 w Chybiu; Miasto Bytom (2015) - zabudowa powietrznej pompy ciepła budynku klubu sportowego Silesia. Miasto Katowice ( ) - wypłata dofinansowań na inwestycje w OZE, liczba dofinansowanych przez miasto Katowice OZE wyniosła 193 szt.; , ,37 środki własne, WFOŚiGW, EFRR środki własne, WFOŚiGW, RPO WSL, EFRR 51

52 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Gmina Kornowac (2015) - montaż instalacji solarnych na budynkach mieszkalnych (452 instalacje) na terenie Gminy Kornowac. Projekt Gmina Naturalnie Słoneczna ; Gmina Koziegłowy (2016) - uruchomienie programu dofinansowania do montażu instalacji solarnych; Gmina Pilica (2015) - zakup i montaż 826 kolektorów słonecznych w ramach zadania Zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej poprzez zakup i montaż kolektorów słonecznych w gminie Pilica ; Gmina Wojkowice (2016) - budowa elektrowni fotowoltaicznej dedykowanej dla oczyszczalni ścieków w Wojkowicach. PA8.2. Aktualizacja założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z określeniem możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii Zadanie realizowane w szerokim zakresie. Aktualizację założeń do planu zaopatrzenia w ciepło energię elektryczną środki własne, Gminy i paliwa gazowe w latach opracowano i uchwalono m.in. w następujących gminach: Bielsko-Biała, Brenna, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Jaworzno, Kamienica Polska, Kuźnia Raciborska, Lubliniec ,04 WFOŚiGW, NFOŚiGW, MFEOG Zgodnie z ustawą prawo energetyczne dokument aktualizuje się co 3 lata. PA9.1. Realizacja działań proefektywnościowych (w tym działań w zakresie budownictwa efektywnego energetycznie) przez osoby fizyczne wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe oraz przedsiębiorstwa Osoby fizyczne, ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO wspólnoty Realizacja zadania wynika z wymogu spełniania przez nowobudowane budynki coraz wyższych klas energetycznych i spółdzielnie określonych w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie; b.d. b.d. mieszkaniowe oraz przedsiębiorstwa Powstają pierwsze - pokazowe budynki mieszkalne w standardzie pasywnym, a więc o znikomym zapotrzebowaniu na energię użytkową. PA9.2. Kształtowanie postaw społecznych w kierunku wdrażania zasad efektywności energetycznej poprzez edukację ekologiczną, a także odpowiednie wzorce Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST poprzez: Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów z mieszkańcami, JST Audycje radiowe, środki własne, 288,56 WFOŚiGW, NFOŚiGW, Programy telewizyjne, Subregion Zachodni Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych 52

53 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key 2.2. ZASOBY WODNE Województwo śląskie położone jest w obszarze trzech dorzeczy: Wisły, Odry oraz w niewielkiej części Dunaju. Na opisywanym obszarze nie występują naturalne zbiorniki wodne, natomiast znajduje się tutaj wiele zbiorników powstałych w wyniku działalności człowieka, tj. zbiorniki zaporowe, zbiorniki poeksploatacyjne czy też zbiorniki powstałe w wyniku osiadania terenu. Największe zbiorniki wodne o pojemności powyżej 10 mln m 3, to zbiornik Goczałkowice na Wiśle, Kaskada Soły, w tym zbiorniki Tresna (Żywiecki), Międzybrodzie (Porąbka), Czaniec, zbiornik Kozłowa Góra na Brynicy, Przeczyce i Kuźnica Warężyńska na Przemszy, Pogoria III na Pogorii, Rybnik na Rudzie, Dzierżno Duże na Kłodnicy, Dzierżno Małe na Dramie, Pławniowice na Potoku Toszeckim, Poraj na Warcie. Zbiorniki wodne spełniają funkcje przeciwpowodziowe, energetyczne, rekreacyjne, hodowlane, przeciwpożarowe, chłodnicze, a także stanowią źródło zaopatrzenia w wodę. Na terenie województwa śląskiego zlokalizowanych jest 7 regionów wodnych: Małej, Górnej i Środkowej Wisły w dorzeczu Wisły; Górnej, Środkowej Odry i Warty w dorzeczu Odry oraz Czadeczki w dorzeczu Dunaju, które zarządzane są przez odpowiednie regionalne zarządy gospodarki wodnej w Gliwicach, Krakowie, Warszawie, Wrocławiu i Poznaniu OCENA STANU ŚRODOWISKA Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne przy czym zgodnie z ust. 3 i ust. 4a tego artykułu badania jakości wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych oraz obserwacje elementów hydromorfologicznych na potrzeby oceny stanu ekologicznego należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Jednolite części wód powierzchniowych dzieli się na naturalne, dla których określa się stan ekologiczny i stan chemiczny oraz na sztuczne (powstałe w wyniku działalności człowieka) i silnie zmienione (ich charakter został w znacznym stopniu zmieniony w następstwie fizycznych przeobrażeń, będących wynikiem działalności człowieka), dla których określa się potencjał ekologiczny i stan chemiczny. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje także na mocy art. 155a ust. 6a ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych dla obszaru województwa. Wyniki badań prowadzonych przez WIOŚ w Katowicach zaprezentowano w ujęciu poszczególnych lat Stan w roku 2013 Na podstawie badań monitoringowych prowadzonych przez WIOŚ w 2013 roku zweryfikowano ocenę stanu/potencjału ekologicznego 49 JCWP ocenionych w latach oraz oceniono 2 JCWP badane po raz pierwszy tj. Kanał Główny (dopływ Białej Przemszy) i Młynówkę Komorowicką (dopływ Wisły poniżej ujścia Iłownicy). 53

54 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Ogółem oceniono 46 JCWP badanych w dorzeczu Wisły i 5 w dorzeczu Odry. Ocena wykazała dobry stan/potencjał ekologiczny 12 JCWP, umiarkowany 20 JCWP, słaby 13 JCWP i zły 6 JCWP. Stan ekologiczny oceniono dla 28 JCWP, z których 8 oceniono jako dobry, 11 umiarkowany, 5 słaby i 4 zły. Potencjał ekologiczny oceniono dla 23 JCWP, z których dobry osiągnęło 5, umiarkowany i słaby po 8 oraz zły 2. Ryc. 15. Ocena elementów biologicznych oraz pozostałych wspierających elementy biologiczne wchodzących w skład oceny stanu / potencjału ekologicznego w 2013 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Wody o dobrym i powyżej stanie/potencjale ekologicznym występowały głównie w południowej i północnej części województwa w zlewniach: Wisły powyżej ujścia Bładnicy, Soły, Brynicy powyżej zbiornika Kozłowa Góra, Białej Przemszy, górnej Olzy, Małej Panwi do ujścia Stoły oraz Warty i Liswarty. Jakość wód o złym stanie ekologicznym występowała głównie w środkowej części województwa w zlewni Gostyni, Brynicy, Przemszy i Kłodnicy, a także w zlewni Psiny, Bierawki i Stoły. Graficzne ujęcia oceny stanu / potencjału ekologicznego w roku 2013 przedstawiono na kolejnej rycinie. 54

55 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 16. Ocena elementów biologicznych oraz pozostałych wspierających elementy biologiczne wchodzących w skład oceny stanu / potencjału ekologicznego w 2013 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach W roku 2013 badania wód podziemnych w województwie śląskim prowadzone były w oparciu o krajową sieć pomiarową oraz sieć regionalną uzupełniającą badania pod kątem ochrony Głównych Zbiorników Wód Podziemnych wykorzystywanych do celów pitnych. Badaniami objęto128 punktów pomiarowych (2 punkty wspólne dla sieci regionalnej oraz badawczej), w tym: 55

56 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska 42 punkty w sieci krajowej, 61 punktów w sieci regionalnej, 12 punktów w monitoringu badawczym na terenie Tarnowskich Gór, 15 punktów w monitoringu badawczym na terenie Dąbrowy Górniczej. Poniżej zaprezentowano ujęcie graficzne rozkładu wyników pomiarów jakości wody na podstawie badanych w roku 2013 punktów w sieci krajowej i regionalnej. klasa I - wody bardzo dobrej jakości klasa III - wody zadowalającej jakości klasa V - wody złej jakości klasa II - wody dobrej jakości klasa IV - wody niezadowalającej jakości sieć regionalna sieć krajowa % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ryc. 17. Stan czystości wód podziemnych w roku 2013 w województwie śląskim według badań monitoringowych w sieci krajowej i regionalnej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych prezentowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Stan w roku 2014 W 2014 roku klasyfikację stanu / potencjału ekologicznego wykonano dla 159 JCWP, w tym 81 w dorzeczu Wisły, 77 w dorzeczu Odry i 1 w dorzeczu Dunaju. Klasyfikacja wykazała bardzo dobry stan ekologiczny 7 JCWP (4%) (potencjału maksymalnego nie stwierdzono), dobry stan/potencjał ekologiczny 38 JCWP (24%), umiarkowany stan/potencjał ekologiczny 47 JCWP (30%), słaby stan/potencjał ekologiczny 53 JCWP (33%) i zły stan/potencjał ekologiczny 14 JCWP (9%). Na podstawie badań monitoringowych prowadzonych w 2014 roku zweryfikowano klasyfikację stanu/potencjału ekologicznego 56 JCWP badanych w latach oraz oceniono 1 JCWP po raz pierwszy tj. Kanał Warty ze Starą Wiercicą i Kanałem Lodowym (dopływ Warty). Zweryfikowano klasyfikację stanu / potencjału ekologicznego 56 JCWP, z których w 13 JCWP obserwowano poprawę, w 19 pogorszenie, w pozostałych 24 nie wystąpiły zmiany klasyfikacji. 56

57 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 18. Ocena elementów biologicznych oraz pozostałych wspierających elementy biologiczne wchodzących w skład oceny stanu / potencjału ekologicznego w 2014 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Wody o dobrym i powyżej dobrego stanie/potencjale ekologicznym występowały głównie w południowej i północnej części województwa, w JCWP zlokalizowanych w zlewniach: Wisły powyżej ujścia Bładnicy, Pszczynki od zbiornika Łąka do ujścia wraz z Korzenicą, Brynicy powyżej zbiornika Kozłowa Góra, Soły (za wyjątkiem 2 JCWP), Pilicy (Krztynia), Odry (Łęgoń I), Rudy (Potoki z Przegędzy i Kamienia, Wierzbnik), Małej Panwi do ujścia Stoły oraz Warty i Liswarty. W centralnej części województwa dobry i powyżej stan/potencjał ekologiczny miały: Trzebyczka i Pagor, dopływy Przemszy, Centuria i Kanał Główny dopływy Białej Przemszy, ujście Dramy i zbiornik Pławniowice (zlokalizowany na Potoku Toszeckim) w zlewni Kłodnicy. Jakość wód o złym stanie ekologicznym występowała głównie w środkowej części województwa w Gostyni od starego koryta do ujścia, Rawie i Rowie Michałkowickim w zlewni Brynicy, w Przemszy poniżej ujścia Białej Przemszy i jej dopływach Bolinie i Wąwolnicy oraz w Rakówce dopływie Białej Przemszy w dorzeczu Wisły. W dorzeczu Odry wody o złym stanie ekologicznym wystąpiły w Bierawce poniżej Rowu Knurowskiego, Kłodnicy przed wlotem do zbiornika Dzierżno Duże i jej dopływach Czerniawce i Bytomce oraz Stole od źródła do Kanara. Zły potencjał ekologiczny miały także wody Białej (dopływ Wisły) oraz Wisły od Białej do Przemszy. Słaby stan/potencjał ekologiczny w dorzeczu Wisły wystąpił w zlewniach: Wisły od Bładnicy do zbiornika Goczałkowice, w zbiorniku Goczałkowice, w zlewni Iłownicy, w Dokawie i Kanale Branickim w zlewni Pszczynki, w zlewni Gostyni, Przemszy, w dorzeczu Odry w zlewniach: Olzy (Piotrówka, Szotkówka, Lesznica), Psiny (Krzanówka), Bierawki, Stoły od Kanara do ujścia do Małej Panwi oraz Warty (Warta okolice Mstowa, Kamieniczka, Gorzelanka, Kucelinka). Graficzne ujęcia oceny stanu / potencjału ekologicznego w roku 2014 przedstawiono na kolejnej rycinie. 57

58 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Ryc. 19. Ocena elementów biologicznych oraz pozostałych wspierających elementy biologiczne wchodzących w skład oceny stanu / potencjału ekologicznego w 2014 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Badania wód podziemnych w województwie śląskim prowadzone były w 2014 roku w oparciu o krajową sieć pomiarową oraz sieć regionalną uzupełniającą badania pod kątem ochrony Głównych Zbiorników Wód Podziemnych wykorzystywanych do celów pitnych. Dodatkowo w ramach podsystemu monitoringu wód podziemnych WIOŚ w Katowicach 58

59 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key prowadził monitoring badawczy w rejonie Tarnowskich Gór na zawartość trichloroetenu i tetrachloroetenu oraz Dąbrowy Górniczej pod kątem zanieczyszczeń przemysłowych. Łącznie badanych było 118 punktów pomiarowych (2 punkty wspólne dla sieci regionalnej oraz badawczej), w tym: 34 punkty w sieci krajowej, 58 punktów w sieci regionalnej, 11 punktów w monitoringu badawczym na terenie Tarnowskich Gór, 15 punktów w monitoringu badawczym na terenie Dąbrowy Górniczej. Poniżej zaprezentowano ujęcie graficzne rozkładu wyników pomiarów jakości wody na podstawie badanych w roku 2014 punktów w sieci krajowej i regionalnej. klasa I - wody bardzo dobrej jakości klasa III - wody zadowalającej jakości klasa V - wody złej jakości klasa II - wody dobrej jakości klasa IV - wody niezadowalającej jakości sieć regionalna sieć krajowa % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ryc. 20. Stan czystości wód podziemnych w roku 2014 w województwie śląskim według badań monitoringowych w sieci krajowej i regionalnej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych prezentowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 59

60 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Stan w roku 2015 W 2015 roku klasyfikację stanu / potencjału ekologicznego wykonano dla 162 jcwp, w tym 83 w dorzeczu Wisły, 78 w dorzeczu Odry i 1 w dorzeczu Dunaju Ryc. 21. Ocena elementów biologicznych oraz pozostałych wspierających elementy biologiczne wchodzących w skład oceny stanu / potencjału ekologicznego w 2015 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Wody o dobrym i powyżej dobrego stanie / potencjale ekologicznym występowały, podobnie jak w latach poprzednich, głównie w południowej i północnej części województwa. W dorzeczu Wisły były to jcwp w zlewniach: Wisły powyżej ujścia Bładnicy, Pszczynki od zbiornika Łąka do ujścia wraz z Korzenicą, Brynicy powyżej zbiornika Kozłowa Góra, Soły a także Trzebyczka i Pagor (dopływy Przemszy), Centuria i Kanał Główny (dopływy Białej Przemszy), Krztynia (dopływ Pilicy) oraz zbiorniki Goczałkowice i Łąka. W dorzeczu Odry były to jcwp w zlewniach: Małej Panwi do ujścia Stoły oraz Warty i Liswarty oraz Potok Leśny i Drama od Pniówki do ujścia (dopływy Kłodnicy), potok Łęgoń I (dopływ Odry), Potoki z Przegędzy, z Kamienia i Wierzbnik (dopływy Rudy), a także zbiornik Pławniowice. Jakość wód o złym stanie/potencjale ekologicznym występowała głównie w środkowej części województwa w Rawie i Rowie Michałkowickim w zlewni Brynicy, w Przemszy poniżej ujścia Białej Przemszy i jej dopływach Bolinie i Wąwolnicy, w Rakówce dopływie Białej Przemszy, a także w Białej (dopływ Wisły), Wiśle od Białej do Przemszy oraz Gostyni od starego koryta do ujścia w dorzeczu Wisły. W dorzeczu Odry wody o złym stanie ekologicznym wystąpiły w Czerniawce i Bytomce, dopływach Kłodnicy. Słaby stan/potencjał ekologiczny w dorzeczu Wisły wystąpił w zlewniach: Wisły od Bładnicy do zbiornika Goczałkowice, w zlewni Iłownicy, w Dokawie i Kanale Branickim w zlewni Pszczynki, w zlewni Gostyni, Przemszy, w dorzeczu Odry w zlewniach: Olzy (Piotrówka, Szotkówka, Lesznica), Kłodnicy oraz Warty (Warta okolice Mstowa, Kamieniczka, Gorzelanka, Kucelinka, Wiercica). Słaby stan/potencjał ekologiczny wystąpił także w Krzanówce (dopływ Psiny), Bierawce do Kurówki oraz Stole. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego wykazała bardzo dobry stan 4 jcwp (potencjału maksymalnego nie stwierdzono), dobry stan 23 jcwp, dobry potencjał 18 jcwp, umiarkowany stan 30 jcwp, umiarkowany potencjał 25 jcwp, słaby stan 25 jcwp, słaby potencjał 26 jcwp i zły stan 6 jcwp, zły potencjał 5 jcwp. Klasyfikacją stanu / potencjału ekologicznego w 2015 roku nie objęto 76 jcwp (37 w dorzeczu Wisły i 39 w dorzeczu Odry), dla których badania zaplanowano w kolejnym cyklu wodnym. Graficzne ujęcia oceny stanu / potencjału ekologicznego w roku 2015 przedstawiono na kolejnej rycinie. 60

61 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 22. Ocena elementów biologicznych oraz pozostałych wspierających elementy biologiczne wchodzących w skład oceny stanu / potencjału ekologicznego w 2015 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach W roku 2015 badania jakości wód podziemnych wykonano w 117 punktach pomiarowych (2 punkty wspólne monitoringu regionalnego i badawczego), w tym: w 37 punktach w sieci krajowej, w 59 punktach w sieci regionalnej, w 12 punktach w monitoringu badawczym na terenie Tarnowskich Gór oraz w 11 punktach w monitoringu badawczym na terenie Dąbrowy Górniczej. 61

62 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Poniżej zaprezentowano ujęcie graficzne rozkładu wyników pomiarów jakości wody na podstawie badanych w roku 2015 punktów w sieci krajowej i regionalnej. klasa I - wody bardzo dobrej jakości klasa III - wody zadowalającej jakości klasa V - wody złej jakości klasa II - wody dobrej jakości klasa IV - wody niezadowalającej jakości sieć regionalna sieć krajowa % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ryc. 23. Stan czystości wód podziemnych w roku 2015 w województwie śląskim według badań monitoringowych w sieci krajowej i regionalnej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych prezentowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 62

63 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Stan w roku 2016 Na podstawie badań prowadzonych przez WIOŚ w Katowicach w 2016 roku klasyfikację stanu/potencjału ekologicznego wykonano dla 85 jcwp, w tym 61 w dorzeczu Wisły, 23 w dorzeczu Odry i 1 w dorzeczu Dunaju. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego wykazała dobry stan 4 jcwp, dobry potencjał 3 jcwp, umiarkowany stan 28 jcwp, umiarkowany potencjał 19 jcwp, słaby stan 9 jcwp, słaby potencjał 14 jcwp, zły stan 4 jcwp, zły potencjał 4 jcwp. W odróżnieniu od lat poprzednich, gdzie obserwowano dominujący wpływ wskaźników biologicznych na wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego wód, o ocenie w 2016 roku zdecydowały elementy fizykochemiczne, wspierające elementy biologiczne. Wpływ na wyniki klasyfikacji miało wprowadzenie rygorystycznych norm środowiskowych dla tych wskaźników, zróżnicowanych w zależności od typu abiotycznego jcwp. Ryc. 24. Ocena elementów biologicznych oraz pozostałych wspierających elementy biologiczne wchodzących w skład oceny stanu / potencjału ekologicznego w 2016 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Ocenione na podstawie badań w 2016 roku wody o dobrym stanie/potencjale ekologicznym występowały, podobnie jak w latach poprzednich, głównie w południowej i północnej części województwa. W dorzeczu Wisły były to jcwp Centuria w zlewni Białej Przemszy, Żebrówka w zlewni Pilicy oraz zbiorniki Goczałkowice i Międzybrodzie. W dorzeczu Odry były to jcwp w zlewni Liswarty: potok Jeżowski i Kocinka. Jakość wód o słabym i złym stanie/potencjale ekologicznym występowała głównie w środkowej części województwa w zlewni Przemszy, Białej i Wisły od Białej do Przemszy w dorzeczu Wisły oraz Olzy i Rudy w dorzeczu Odry Graficzne ujęcia oceny stanu / potencjału ekologicznego w roku 2016 przedstawiono na kolejnej rycinie. 63

64 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Ryc. 25. Ocena elementów biologicznych oraz pozostałych wspierających elementy biologiczne wchodzących w skład oceny stanu / potencjału ekologicznego w 2016 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach W roku 2016 monitoring jakości wód podziemnych prowadzony był m.in. w oparciu o krajową sieć pomiarową oraz sieć regionalną uzupełniającą badania pod kątem ochrony Głównych Zbiorników Wód Podziemnych wykorzystywanych na terenie województwa śląskiego do celów pitnych. 64

65 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Badania wykonano w 197 punktach pomiarowych (2 punkty wspólne monitoringu regionalnego i badawczego), w tym m.in.: w 109 punktach w sieci krajowej, w 59 punktach w sieci regionalnej, w 12 punktach w monitoringu badawczym na terenie Tarnowskich Gór, w 14 punktach w monitoringu badawczym na terenie Dąbrowy Górniczej, w 5 punktach obserwacyjnych w rejonie byłych Zakładów Chemicznych Tarnowskie Góry w Tarnowskich Górach Poniżej zaprezentowano ujęcie graficzne rozkładu wyników pomiarów jakości wody na podstawie badanych w roku 2016 punktów w sieci krajowej i regionalnej. klasa I - wody bardzo dobrej jakości klasa III - wody zadowalającej jakości klasa V - wody złej jakości klasa II - wody dobrej jakości klasa IV - wody niezadowalającej jakości sieć regionalna sieć krajowa % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ryc. 26. Stan czystości wód podziemnych w roku 2016 w województwie śląskim według badań monitoringowych w sieci krajowej i regionalnej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych prezentowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 65

66 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Podsumowując, na podstawie zebranych danych określono w jaki sposób w raportowanym okresie zmieniał stan / potencjał ekologiczny JCWP. Dane przedstawiono w formie tabelarycznej oraz graficznie. Tabela 9. Stan / potencjał ekologiczny JCWP w latach oraz Liczba JCWP dla których w danym roku określono Lp. Stan / potencjał ekologiczny dany stan / potencjał ekologiczny Bardzo dobry Dobry Umiarkowany Słaby Zły Źródło: opracowanie własne na podstawie danych prezentowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 60 bardzo dobry dobry umiarkowany słaby zły Ryc. 27. Stan / potencjał ekologiczny JCWP w latach oraz Źródło: opracowanie własne na podstawie danych prezentowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 66

67 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH W badanym okresie lat i najwięcej zadań ujętych w priorytecie realizowały jednostki samorządu terytorialnego i podmioty wykonujące zadania własne gminy. Były to głównie zadania z zakresu gospodarki wodno-ściekowej (budowa, rozbudowa i modernizacja systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz oczyszczalni ścieków, budowa, rozbudowa i modernizacja systemów ujmowania, uzdatniania i przesyłania wody). Zadania i inwestycje z zakresu gospodarowania wodami deszczowymi realizowane były często w ramach innych przedsięwzięć, przeważnie związanych z budową dróg. Zadania z zakresu gospodarki ściekami komunalnymi wynikały najczęściej z Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Działania z zakresu rozpropagowywania budowy oczyszczalni przydomowych realizowane były głównie poprzez dofinansowywanie przez poszczególne gminy ich budowy i instalacji. Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków realizowane jest głównie w sposób administracyjny i na bieżąco. Modernizacja i rozbudowa systemów poboru i uzdatniania wody w celu dostosowania jakości wody do picia do standardów UE realizowane były głównie poprzez prace naprawcze i modernizacyjne na stacjach uzdatniania wody. Poszczególne gminy oraz zakłady i przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne realizowały również zadanie w zakresie budowy nowych i modernizacji istniejących sieci wodociągowych. Według informacji od RZGW Gliwice nie opracowywano w okresie raportowania programów ochrony zbiorników wód powierzchniowych i podziemnych pracujących w systemie zaopatrzenia w wodę pitną województwa śląskiego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska sprawdzał na bieżąco jakość ścieków odprowadzanych z oczyszczalni ścieków komunalnych i przemysłowych a także z zakładów przemysłu. Kontrole dotyczyły sprawdzania przestrzegania prawa i decyzji administracyjnych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, a także oceny wyników badań monitoringowych ścieków. W przypadku stwierdzenia naruszeń warunków wprowadzania ścieków do środowiska wymierzano administracyjne kary pieniężne lub wydawano decyzje wstrzymujące użytkowanie instalacji. Ponadto przeprowadzano kontrole interwencyjne w związku ze zgłoszeniami uciążliwości stwarzanych przez konkretne podmioty gospodarcze. Wojewódzka Stacja oraz Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne informowały społeczeństwo o jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i wykorzystywanej w kąpieliskach na bieżąco. W ramach ochrony wód powierzchniowych przed zasoleniem, a w szczególności rozwiązania problemu wód dołowych pochodzących z zamykanych kopalń prowadzone były działania właśnie przez poszczególne kopalnie. Przegląd pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych pod kątem spełniania prawnych wymagań w zakresie ochrony zasobów wodnych realizowane było na bieżąco w ramach zadań administracyjnych jednostek powiatu i województwa. 67

68 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Monitoring Programu małej retencji dla województwa śląskiego z 2005 r. wraz z Aneksem (zwany dalej PMR) przeprowadzono jedynie częściowo w okresie od kwietnia do października 2015 r. Wykonano zadanie pod nazwą: Program ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły. Zadania wchodzące w zakres Programu realizowane są m.in. przez RZGW Gliwice i RZGW Kraków. Powstał on w celu zabezpieczenia południowych województw kraju (lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego, śląskiego, świętokrzyskiego) przed katastrofalnymi skutkami powodzi. W ramach Programu działań przeciwpowodziowych w dorzeczu Odry" oraz "Programu dla Odry 2006 wybudowano zbiornik przeciwpowodziowy Racibórz Dolny na rzece Odrze w województwie śląskim (polder). W dniu 15 kwietnia 2015 r. na Hydroportalu opublikowane zostały zweryfikowane i ostateczne wersje map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego. Jako oficjalne dokumenty planistyczne stanowią one podstawę do podejmowania działań związanych z planowaniem przestrzennym i zarządzaniem kryzysowym. W latach 2014 i 2015 KZGW i RZGW realizowało plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy Wisły, Odry i Pregoły jak również opracowywało nowe projekty planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Docelowo Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy zostały przyjęte przez Radę Ministrów w formie rozporządzeń Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy Odry, Wisły oraz Pregoły. W okresie raportowania ŚZMWiUW realizował na bieżąco działania obejmujących prace utrzymaniowe (konserwacja, remont) cieków i urządzeń wodnych o charakterze rolniczym i nierolniczym. Niestety aktualizacja ewidencji cieków o charakterze rolniczym i nierolniczym nie była realizowana. W okresie raportowania przyjęto i realizowano dokumenty strategiczne dotyczące zarządzania zasobami wodnymi takie jak: Realizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzecza Wisły, Odry i Pregoły w ramach projektu "Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych", Opracowanie projektu Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym środkowej Wisły. Dyrektorzy poszczególnych RZGW w granicach swoich kompetencji administracyjnych oraz zgodnie z przepisami odrębnymi, uzgadniały i opiniowały dokumentacje dotyczące zagospodarowania przestrzennego (studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, strategia rozwoju województwa, plany zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz warunków zabudowy i inne). Poszczególne Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej opracowywały warunki korzystania z wód regionu lub kontynuowały rozpoczęte w poprzednich latach prace nad ustaleniem warunków korzystania z wód regionu wodnego. Warunki korzystania z wód zlewni były sporządzane przez RZGW w miarę potrzeb na bieżąco dla zlewni, dla których w wyniku ustaleń Planu Gospodarowania Wodami konieczne było określenie szczegółowych zasad ochrony ilości i jakości wód w celu osiągnięcia dobrego stanu wód wśród JCWP ustalonych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. 68

69 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Prowadzenie monitoringu wód podziemnych i powierzchniowych realizowano w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Pobrano i poddano analizie chemicznej próbki wody, wykonano badanie i ocenę stanu rzek, w tym zbiorników zaporowych, stanu chemicznego wód podziemnych w ramach sieci regionalnej. Na terenie województwa śląskiego realizowano również zadania sprzyjające oszczędzaniu wody poprzez prowadzenie działań edukacyjno-promocyjnych (akcje, kampanie skierowane do wszystkich grup społecznych). W formie tabelarycznej dokonano opisu działań zrealizowanych przez jednostki terytorialne, organy administracji państwowej, instytucje zakłady i inne podmioty w latach oraz Dane pozyskano w trakcie ankietyzacji. Zestawiono je w tabelach poniżej. Należy wyjaśnić skąd bierze się zestawienie dla lat i , a nie jak wynika to z okresu raportowania czyli w odniesieniu do lat oraz Rok 2015 potraktowano szczególnie i dołożono do pierwszej tabeli dodatkowo. Wynika to z faktu, że aktualnie obowiązujący program ochrony środowiska został uchwalony 31 sierpnia 2015 r. Stąd część podmiotów mogła w roku 2015 realizować zadania zarówno z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jak również z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Dlatego w pierwszej tabeli zawarto realizację zadań dla okresu i dodatkowo Jest to tabela sprawozdawcza, z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Natomiast w kolejnej tabeli przedstawiono wykaz i charakterystykę zadań realizowanych w latach To wykaz zadań wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Tabela 10. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 zasoby wodne Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań ZASOBY WODNE W1.1. Przyjęcie i realizacja dokumentów strategicznych dotyczących zarządzania zasobami wodnymi Realizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzecza Wisły, Odry i Pregoły w ramach projektu KZGW "Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych". Czas trwania: od lipca 2014 r. do października 2016 r. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy zostały przyjęte przez Radę Ministrów w formie rozporządzeń Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy Odry, Wisły oraz Pregoły. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP) dla obszarów dorzeczy zostały zamieszczone w Dzienniku Ustaw RP. RZGW Warszawa 2015 Opracowanie projektu Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionie wodnym środkowej Wisły. Koszty realizacji [tys. zł] ,38 Źródła finansowania środki własne, WFOŚiGW, NFOŚiGW, EFFR 69

70 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Wspomaganie Prezesa KZGW w konsultacjach społecznych aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze RZGW Poznań dorzecza Odry, prowadzonych w terminie: od r. do r. Przeprowadzenie konsultacji społecznych dot. projektu Planu utrzymania wód w regionie wodnym Warty wraz z prognozą oddziaływania na środowisko w terminie od r. do r. RZGW Wrocław Prace nad aktualizacją Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry z 2011 r. (M.P. z 2011r. nr 40, poz. 451) oraz aktualizacją Programu wodno-środowiskowego kraju. W1.2. Opiniowanie i uzgadnianie dokumentacji dotyczących zagospodarowania przestrzennego w sposób zgodny z wysokimi standardami, których ramy wyznaczają dokumenty strategiczne ochrony zasobów wodnych i ochrony przeciwpowodziowej ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Dyrektorzy RZGW w granicach swoich kompetencji oraz zgodnie z przepisami odrębnymi, uzgadniają i opiniują w sposób RZGW ciągły, w miarę napływu wniosków, dokumentacje dotyczące zagospodarowania przestrzennego (studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, strategia rozwoju województwa, plany zagospodarowania przestrzennego 5,54 środki własne województwa, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz warunków zabudowy i inne). W1.3. Zrównoważone planowanie i zagospodarowanie przestrzenne dolin rzecznych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO środki własne, Gminy Uchwalenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obejmujących cieki lub zbiorniki wodne z uwzględnieniem terenów zalewowych, a w szczególności obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. 717,16 ŚZMiUW, fundusz sołecki, PROW W1.4. Opracowanie warunków korzystania z wód regionu RZGW Gliwice 2013 Opracowanie projektu warunków korzystania z wód regionu wodnego Górnej Odry i Czadeczki wraz z oceną oddziaływania na środowisko. RZGW Kraków RZGW Warszawa 2015 RZGW Poznań 2014 RZGW Wrocław Kontynuacja rozpoczętych w 2011 r. działań dotyczących ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Górnej Wisły - tj. prowadzenie procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Górnej Wisły. Rozporządzenie Nr 4/2014 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Górnej Wisły. Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 lutego 2014 r. Rozporządzenie Nr 5/2015 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 3 kwietnia 2015 r. w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Wisły. Rozporządzenie Nr 27/2015 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 16 listopada 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Wisły. Wydanie rozporządzenia Dyrektora RZGW w Poznaniu z dnia 2 kwietnia 2014 r. w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Warty. Rozporządzenie zostało opublikowane w 8 dziennikach rzędowych województw w tym w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego z dnia r., poz Opracowanie warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Odry: tj. Opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu rozporządzenia w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Odry oraz konsultacje społeczne w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu rozporządzenia Dyrektora w sprawie ustalenia warunków / /; Opracowanie warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Odry: tj. poprawiono projekt rozporządzenia, 265,67 Środki własne, NFOŚiGW, WFOŚiGW 70

71 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań RZGW Gliwice 2013 RZGW Gliwice 2014 RZGW Poznań RZGW Wrocław 2013 PIG uwzględniając zasadne uwagi i wnioski z konsultacji społecznych oraz poddano ww. projekt rozporządzenia wymaganym uzgodnieniom. W1.5. Opracowanie warunków korzystania z wód zlewni Opracowano projekt warunków korzystania z wód zlewni Górnej Odry. Opracowano prognozę oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni: Górnej Odry, Kłodnicy, Małej Wisły, Przemszy. Warunki korzystania z wód zlewni są sporządzane w miarę potrzeb dla zlewni, dla których w wyniku ustaleń Planu Gospodarowania Wodami konieczne jest określenie szczegółowych zasad ochrony ilości i jakości wód w celu osiągnięcia dobrego stanu wód. Wśród JCWP ustalonych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, żadna nie była położona na terenie województwa śląskiego. Warunki korzystania z wód zlewni Małej Panwi wraz z przeprowadzeniem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (dwa etapy, okres realizacji , koszt całkowity zł), w 2013 r. Etap II: Przygotowanie projektu rozporządzenia Dyrektora RZGW w sprawie warunków korzystania z wód zlewni Małej Panwi wraz z przeprowadzeniem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w tym opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko. W1.6. Prowadzenie monitoringu wód podziemnych i powierzchniowych w ramach PMŚ pobrano i poddano analizie chemicznej próbki wody z 42 (2013 r.), 35 (2014 r.) oraz 37 (2015 r.) punktów (monitoring operacyjny); w ramach innych zadań PSH opróbowano następne 43 (2013 r.), 42 (2014 r.), 51 (2015 r.) punktów; Koszty realizacji [tys. zł] w ramach zadań PSH prowadzono pomiary wahań zwierciadła wód podziemnych lub wydajności źródeł łącznie w 97 (2013 r. i 2014 r.) oraz 102 (2015 r.) punktach (monitoring stanu ilościowego oraz monitoringi badawcze) ,30 Badanie i ocena stanu rzek, w tym zbiorników zaporowych oraz badanie i ocena stanu chemicznego wód podziemnych w ramach sieci regionalnej. WIOŚ Wykonywanie badań biologicznych oraz fizykochemicznych w punktach pomiarowych rzek i zbiorników zaporowych oraz fizykochemicznych w punktach pomiarowych wód podziemnych, wykonywanie ocen jednolitych części wód powierzchniowych oraz ocen stanu chemicznego w punktach monitoringu wód podziemnych. W2.1. Modernizacja i rozbudowa systemów poboru i uzdatniania wody w celu dostosowania jakości wody do picia do standardów UE Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne gminy oraz zakłady/ przedsiębiorstwa wod.-kan. głównie Gminy, właściciele i zarządcy infrastruktury Gminy, właściciele i zarządcy poprzez modernizację stacji uzdatniania wód (SUW): Modernizacje i rozbudowę układu filtrów; Modernizacje układów wodociągów; Modernizacje chlorowni; Wymianę pomp; Wprowadzenie monitoringu telemetrycznego. W2.2. Budowa nowych oraz modernizacja istniejących sieci wodociągowych Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne gminy oraz zakłady/ przedsiębiorstwa wod.-kan.; 448, , ,78 Źródła finansowania środki własne, NFOŚiGW NFOŚiGW, Budżet państwa, WFOŚiGW środki własne, EFRROW, WFOŚiGW, UE środki własne, EFRROW, WFOŚIGW, 71

72 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania infrastruktury Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: PROW, GZWIK, PWiK, Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. w latach wybudowało około 29,2 km magistralnej podmioty gospodarcze, sieci wodociągowej; dotacje z UE Gmina Kozy w latach zmodernizowano około 1,5 km sieci wodociągowej; Miasto Rydułtowy w latach zmodernizowano około 7,0 km sieci wodociągowej; Gmina Lędziny - modernizacja sieci wodociągowej w Lędzinach; Gmina Kornowac - wymiana sieci wodociągowej w miejscowości Pogrzebień i Kornowac; Miasto Bytom - budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami do budynków mieszkalnych jednorodzinnych zlokalizowanych w Bytomiu przy ul. Rostkowskiego. W2.3. Wprowadzenie i respektowanie ograniczeń w zagospodarowaniu terenu w obszarach zasilania ujęć wody do picia Strefę ochronną ujęcia wody podziemnej ustanawia się w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładu wymagającego wody wysokiej jakości, a także ze względu na ochronę zasobów wodnych. Strefa ochronna stanowi obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Strefę ochronną dzieli się na teren ochrony: bezpośredniej i pośredniej. Strefę ochronną ustanawia, w drodze rozporządzenia, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody, wskazując zakazy, nakazy, ograniczenia oraz RZGW obszary, na których obowiązują. środki własne, 495,44 W latach ustanowiono m.in. następujące strefy ochronne (RZGW Gliwice): WFOŚiGW strefę ochronną ujęcia wody podziemnej przy ul. Pszennej w Dąbrowie Górniczej Ząbkowicach; strefę ochronną ujęcia wód podziemnych Gronie w Mikołowie; strefę ochronną ujęcia wód podziemnych Ostropa w Gliwicach; strefę ochronną ujęcia wód podziemnych Las w Tychach; strefę ochronną ujęcia wód podziemnych Manderlówka w Tychach; strefę ochronną ujęcia wody powierzchniowej z potoku Gościejów w Wiśle. W2.4. Opracowanie Programów ochrony zbiorników wód powierzchniowych i podziemnych pracujących w systemie zaopatrzenia w wodę pitną woj. śląskiego oraz podjęcie prac związanych z ich wdrożeniem ZADANIE NIEZREALIZOWANE RZGW Gliwice RZGW Gliwice nie opracowywało żadnych programów ochrony zbiorników wód powierzchniowych i podziemnych pracujących w systemie zaopatrzenia w wodę pitną woj. śląskiego. - - W2.5. Prowadzenie wojewódzkiego systemu informowania społeczeństwa o jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i wykorzystywanej w kąpieliskach Zadanie realizowane na bieżąco przez WSSE oraz PSSE. Prowadzenie portalu internetowego który dedykowany jest szeroko rozumianej WSSE Katowice higienie wody. Zaprezentowany jest zakres działalności Oddziału Bezpieczeństwa Wody Wojewódzkiej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Katowicach. Jednocześnie zaprezentowane są wiadomości o jakości różnego rodzaju wody, z której korzysta codziennie kilka milionów mieszkańców województwa śląskiego. b.d. b.d. 72

73 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania W3.1. Budowa, rozbudowa i modernizacja komunalnych oczyszczalni ścieków oraz systemu kanalizacji zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych oraz Programem wyposażenia w oczyszczalnie ścieków aglomeracji <2000 RLM Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne gminy oraz zakłady/ przedsiębiorstwa wod.-kan.; Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: Gmina Kamienica Polska (2013) - Rozbudowa Gminnej Oczyszczalni Ścieków w Kamienicy Polskiej. Gminy, właściciele Gmina Konopiska ( ) - Projekt Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Kopalnia, Aleksandria I et. I-II środki własne PWiK, i zarządcy mający na celu spełnienie wymogów KPOŚK w Aglomeracji Częstochowa. WFOŚiGW, RPO, ,31 PROW, EFRROW, infrastruktury Gmina Kłobuck ( ) - Uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenie Gminy Kłobuck poprzez budowę POIiS kanalizacji sanitarnej. Gmina Mierzęcice ( ) - Budowa kanalizacji wraz z przepompowniami dla Gminy Mierzęcice. Gmina Psary (2015) - Modernizacja oczyszczalni ścieków w Malinowicach. Gmina Ogrodzieniec (2014) - Budowa komunalnej oczyszczalni ścieków w Ogrodzieńcu etap II. W3.2. Sukcesywna modernizacja istniejącej i realizacja nowej sieci kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne gminy oraz zakłady/ przedsiębiorstwa wod.-kan.; Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: Miasto Bielsko Biała ( ) - Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej. środki własne Gminy, właściciele Gmina Lędziny ( ) - Uporządkowanie Gospodarki Ściekowej w Gminie Lędziny (Kontrakt W2.1, W2.2, BPK Sp. z o.o., i zarządcy ,13 Budżet Województwa W2.3, W2.4 - Budowa sieci kanalizacji deszczowej). infrastruktury Śląskiego, WFOŚiGW, Gmina Gozdów ( ) - Budowa nowych odcinków kanalizacji deszczowej. PROW, MSWiA Miasto Piekary Śląskie (2015) - Budowa kanalizacji deszczowej w ul. Inwalidów Wojennych. Miasto Rydułtowy (2015) - Budowa sieci kanalizacji deszczowej: ul. Radoszowska, ul. Gajowa, Osiedle na Wzgórzu, ul. Radoszowska, Cmentarz, ul. Jesionowa PSZOK. W3.3. Optymalizacja wykorzystania istniejących oczyszczalni ścieków Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne gminy oraz zakłady/ przedsiębiorstwa wod.-kan.; Gminy, właściciele Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: środki własne, PROW, i zarządcy ,34 Miasto Lubliniec (2014) - Zabudowa przepływomierza elektromagnetycznego na oczyszczalni ścieków oraz zakup RPO, POIiS infrastruktury suwnicy pomostowej w budynku krat. Gmina Kalety (2015) - Budowa stacji podciśnieniowej (praca z oczyszczalnią). W3.4. Rozpropagowanie budowy oczyszczalni przydomowych w tych miejscach, gdzie jak wynika z planów zagospodarowania przestrzennego brak będzie kanalizacji w okresie perspektywicznym Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne gminy oraz zakłady/ przedsiębiorstwa wod.-kan., głównie poprzez udzielanie dofinansowania do budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach nieruchomości położonych poza terenami aglomeracji kanalizacyjnych ,63 Gminy, właściciele i zarządcy infrastruktury W ramach zadania prowadzono również akcje informacyjne poprzez ulotki, artykuły w prasie i na stronach internetowych. Zadanie realizowane m.in. w następujących gminach: Będzin, Brenna, Wielowieś, Mszana, Rydułtowy. środki własne, WFOŚiGW, EFRROW 73

74 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania W3.5. Realizacja przydomowych oczyszczalni ścieków i lokalnych oczyszczalni ścieków Gminy, właściciele Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne gminy, w tym m.in.: Gm. Pietrowice Wielkie, Gm. Miedźno, nieruchomości Gm. Bojszowy, Gm. Zebrzydowice, Gm. Psary. 2717,88 środki własne W3.6. Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków i wdrożenie harmonogramu wywozu nieczystości płynnych i osadów ściekowych z przydomowych oczyszczalni ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach każda gmina zobowiązana jest do prowadzenia ewidencji Gminy zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. Wobec powyższego poszczególne gminy na podstawie sprawozdań składanych przez podmioty prowadzące działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych prowadzą ewidencję nieruchomości, wyposażonych w zbiornik w ramach zadań bezodpływowy, który jest opróżniany w danym roku sprawozdawczym. własnych - Dodatkowo ewidencja uzupełniana jest na podstawie informacji pozyskanych od funkcjonariuszy Straży Gminnych/ Miejskich, którzy przeprowadzają kontrole na nieruchomościach w zakresie odprowadzania nieczystości ciekłych. Ewidencja przydomowych oczyszczalni ścieków uzupełniana jest na podstawie zgłoszeń składanych przez mieszkańców zgodnie z ustawą o ochronie środowiska. W3.7. Redukcja zanieczyszczeń biodegradowalnych przez zakłady przemysłu rolno-spożywczego o wielkości > 4000 RLM Zakłady rolno-spożywcze na terenie województwa śląskiego wyposażone są we własne oczyszczalnie ścieków zapewniające znaczny stopień redukcji zanieczyszczeń biodegradowalnych. Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Przełom w Mikołowie przeprowadziła modernizację oczyszczalni ścieków; Zakłady przemysłu Aleksandria Sp. z o.o. Sp. k. Aleksandria I, ul. Gościnna 6, Konopiska posiada biologiczno-chemiczną rolno-spożywczego oczyszczalnie ścieków; - - Danone Sp. z o.o. Zakład w Bieruniu - ścieki przemysłowe z obiektów DANONE w ilości ok m 3 /dobę odprowadzane są do kolektora zbiorczego, którym łącznie ze ściekami innych podmiotów wprowadzane są do rzeki Gostyni, po ich podczyszczeniu w oczyszczalni ścieków przemysłowych. Spółdzielnia Pracy "Jurajska" w Myszkowie - posiada oczyszczalnię ścieków w technologii FBR z flotatorem. W3.8. Identyfikacja źródeł odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do środowiska oraz zobowiązywanie odpowiedzialnych podmiotów do przestrzegania prawa ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Kontrole przeprowadzone w zakresie gospodarki wodno-ściekowej obejmowały sprawdzanie jakości ścieków WIOŚ odprowadzanych z oczyszczalni ścieków komunalnych i przemysłowych a także z zakładów przemysłu np. górnictwa węgla kamiennego, hutniczego, metalurgicznego, chemicznego, rolno-spożywczego, papierniczego, tworzyw sztucznych, elektrowni, koksowni, garbarni. Kontrole dotyczyły sprawdzania przestrzegania prawa i decyzji administracyjnych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, a także oceny wyników badań automonitoringowych ścieków. W przypadku stwierdzenia naruszeń warunków wprowadzania ścieków do środowiska wymierzano administracyjne kary pieniężne lub wydawano decyzje wstrzymujące użytkowanie instalacji. Ponadto przeprowadzano kontrole interwencyjne w związku ze zgłoszeniami uciążliwości stwarzanych przez konkretne podmioty gospodarcze ,50 środki własne W 2013 r. przeprowadzono łącznie 322 kontrole, w tym: 237 kontroli planowych i 85 kontroli pozaplanowych. W 2014 r. przeprowadzono łącznie 321 kontroli, w tym: 182 kontrole planowe i 139 kontroli pozaplanowych. W 2015 r. przeprowadzono łącznie 315 kontroli, w tym: 197 kontroli planowych i 118 kontroli pozaplanowych. 74

75 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania W3.9. Opracowanie i sukcesywne wdrażanie przez resort gospodarki (PARG) strategii obejmującej ochronę wód powierzchniowych przed zasoleniem, a w szczególności rozwiązanie problemu wód dołowych pochodzących z zamykanych kopalń, przekazywanie raz w roku przez kopalnie danych z odwodnienia do PSH (Państwowa Służba Hydrologiczna) oraz RZGW w Gliwicach Kopalnie podejmują wiele działań ograniczających dopływ wód słonych do wyrobisk górniczych, a także selekcjonują PGG, SRK wody według stopnia zasolenia. Pozwala to na wykorzystanie wody najlepszej jakości do celów socjalnych i przemysłowych. Wody najbardziej zasolone wykorzystywane są częściowo do tworzenia zawiesin popiołowowodnych. Natomiast niewykorzystane wody wypompowane z wyrobisk dołowych odprowadzane są do cieków powierzchniowych. W celu zaspokojenia potrzeb socjalno-bytowych kopalń i zakładów wykorzystywana jest także woda z własnych ujęć dołowych(studnie głębinowe) i powierzchniowych. - - Dodatkowo, zgodnie z przyjętą strategią działań w zakresie przedsięwzięć proekologicznych związanych ze zrzutem słonych wód kopalnianych z zakładów górniczych, wdrożono dostępne optymalne rozwiązania hydrotechnicznej ochrony rzeki Odry i Wisły przed ich nadmiernym zasoleniem. Metoda ta polega na czasowym gromadzeniu słonych wód kopalnianych w zbiornikach retencyjnych, a następnie na kontrolowanym ich odprowadzaniu do rzeki w okresach wysokich przepływów, w taki sposób aby nie przekroczyć dopuszczalnego dla danego odcinka odbiornika stężenia chlorków i siarczanów. W3.10. Ograniczenie negatywnych wpływów restrukturyzacji górnictwa węglowego i rud cynku i ołowiu na triasowe i karbońskie GZWP PGG, SRK Podmioty odpowiedzialne za realizację zadania nie udzieliły odpowiedzi. - - W3.11. Ograniczanie spływu zanieczyszczeń powierzchniowych z rolnictwa: Zadanie realizowane m.in. poprzez organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej w celu zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych przez związki biogenne i Programów rolnośrodowiskowych, a także Gminy, ŚODR, publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych RZGW Poszczególni dyrektorzy RZGW przyjmują rozporządzenia w sprawie określenia wód powierzchniowych i podziemnych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć, a także programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. b.d. Środki własne W3.12. Racjonalne dawkowanie i przestrzeganie agrometeorologicznych terminów stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin (zintensyfikowanie systemu szkoleń w tym zakresie) Zadanie realizowane m.in. poprzez organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej w celu zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych przez związki biogenne i Programów rolnośrodowiskowych, a także Gminy, ŚODR, publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych RZGW Poszczególni dyrektorzy RZGW przyjmują rozporządzenia w sprawie określenia wód powierzchniowych i podziemnych b.d. b.d. wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć, a także programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. W3.13. Przegląd pozwoleń wodnoprawnych związanych z poborem wód Zarząd ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO w ramach zadań Województwa Prowadzono przegląd pozwoleń wodnoprawnych polegający na porównaniu przesłanych do organu przez zakład analiz własnych Śląskiego środki własne 75

76 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Powiaty Gminy, właściciele i zarządcy infrastruktury Zarząd Województwa Śląskiego ścieków z dopuszczalnymi stężeniami poszczególnych wskaźników zanieczyszczeń w ściekach, ustalonymi w pozwoleniu. W ramach bieżących obowiązków - zgodnie z art. 136 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz z poźn. zm.) Starosta jest zobowiązany dokonywać przeglądu pozwoleń wodno- prawnych, w tym udzielonych na pobór wód. W4.1. Minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej (przewody magistralne i lokalne) Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne gminy oraz zakłady/ przedsiębiorstwa wod.-kan.; Zadanie realizowane również w ramach działania - W 2.2. Budowa nowych oraz modernizacja istniejących sieci wodociągowych. Przykładowe inwestycje wymieniono w zadaniu W 2.2. Koszty realizacji [tys. zł] ,41 W4.2. Przegląd pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych pod kątem spełniania prawnych wymagań w zakresie ochrony zasobów wodnych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Prowadzono przegląd pozwoleń wodnoprawnych polegający na porównaniu przesłanych do organu przez zakład analiz ścieków z dopuszczalnymi stężeniami poszczególnych wskaźników zanieczyszczeń w ściekach, ustalonymi w pozwoleniu. w ramach zadań własnych Źródła finansowania środki własne, PROW, WFOŚiGW, POIiŚ środki własne W ramach bieżących obowiązków - zgodnie z art. 136 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz. Powiaty U. z 2017 r., poz z poźn. zm.) Starosta jest zobowiązany dokonywać przeglądu pozwoleń wodno- prawnych, w tym udzielonych na pobór wód. W4.3. Analiza wielkości zasobów dyspozycyjnych pod kątem reglamentacji uprawnień do korzystania ze środowiska (ograniczenie poboru wód dla przemysłu i rolnictwa) Marszałek Województwa, Starostowie ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane poprzez wydawanie pozwoleń wodno-prawnych na pobór wód podziemnych oraz kontrole ich przestrzegania. w ramach zadań własnych środki własne W4.4. Eliminacja nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe oraz wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle oraz wodooszczędnych technologii ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane m.in. poprzez wdrażanie unijnego systemu certyfikacji środowiskowej EMAS. Rejestracja w systemie EMAS oznacza spełnienie przez organizację najbardziej wyśrubowanych wymagań ochrony środowiska Zakłady w zakresie zarządzania i wykorzystania zasobów Przemysłowe Certyfikat EMAS posiadają m.in. następujące zakłady przemysłowe na terenie województwa: RAFAKO S.A. w Raciborzu; TAURON Wytwarzanie SA - Oddział Elektrownia Łaziska w Łaziskach Górnych; Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego SA w Częstochowie; Częstochowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o. o.; JagoPRO Sp. z o.o. w Jaworznie. b.d. b.d. W4.5. Propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjno-promocyjne (akcje, kampanie skierowane do wszystkich grup społecznych) Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST oraz przedsiębiorstwa wod.-kan. poprzez (działania skierowane głównie do uczniów): Gminy Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów, 199,26 środki własne Audycje radiowe, Programy telewizyjne, Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, 76

77 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Gminy, właściciele i zarządcy infrastruktury WIOŚ, Marszałek Województwa, Starostowie Zarządcy obiektów małej retencji WZMiUW Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. Przykładowe nazwy organizowanych konkursów: Chronię środowisko, nie marnuję wody ; Co by było, gdyby na świecie zabrakło wody ; WODA ŹRÓDŁO ŻYCIA, Woda dająca życie. W4.6. Doskonalenie monitoringu sieci wodociągowej pod względem ilościowym Zadanie realizowane głównie poprzez wdrażanie automatycznych systemów monitoringu sieci wodociągowej oraz wymianę wodomierzy na wodomierze o wyższej klasie metrologicznej. W4.7. Przestrzeganie zasad poboru wód podziemnych zgodnie z zasobami dyspozycyjnymi ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane poprzez wydawanie pozwoleń wodno-prawnych na pobór wód podziemnych oraz kontrole ich przestrzegania. W5.1. Realizacja zadań wynikających z Programu małej retencji województwa śląskiego CZĘŚCIOWO Monitoring Programu małej retencji dla województwa śląskiego z 2005 r. wraz z Aneksem (zwany dalej PMR) przeprowadzono w okresie od kwietnia do października 2015 r. Do wszystkich właścicieli (zarządców) obiektów małej retencji ujętych w PMR, tj. do jednostek samorządowych i rządowych, wskazanych podmiotów gospodarczych i osób fizycznych wystosowano pisma wraz z ankietami pocztą tradycyjną i elektroniczną. Dane z monitoringu 2015 r. PMR obejmują w końcowym zestawieniu 80 obiektów. 37 obiektów zostało wykreślonych z PMR w wyniku oceny merytorycznej przeprowadzonej przez Zespół Oceniający na wcześniejszym etapie. Wykonanie w stosunku do założeń PMR jest niewielkie zarówno w odniesieniu do nowych obiektów jak i planowanych do modernizacji. Ogólnie można podsumować następująco stan wykonania: łącznie wykonano 20 obiektów (25%) przy czym 15 z nich (18%) pozostaje w PMR ze względu na dalsze plany inwestycyjne lub remontowe, w tym: A zbiorniki suche i poldery 9 obiektów, B zbiorniki wodne - 3 obiekty, C stawy - 8 obiektów. 45 obiektów (60%) jest w trakcie realizacji lub przewidziane do wykonania w terminie późniejszym: A zbiorniki suche i poldery 17 obiektów, B zbiorniki wodne - 18 obiektów, C stawy - 10 obiektów. 15 obiektów rezygnacja z realizacji (18%), w tym 4 w wyniku procesu upadłościowego inwestora: A zbiorniki suche i poldery 3 obiekty, B zbiorniki wodne - 5 obiektów, C stawy - 7 obiektów. Zapora i zbiornik retencyjny na potoku Wilkówka w sołectwie Wilkowice, gm. Wilkowice, pow. bielski, woj. śląskie" - etap II Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania 7 647,19 środki własne ,74 PROW

78 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań KZGW 2013 KZGW 2014 KZGW 2015 KZGW, RZGW Gliwice Koszty realizacji [tys. zł] W5.2. Przyjęcie i realizacja Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły Program ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły powstał w celu zabezpieczenia południowych województw kraju przed katastrofalnymi skutkami powodzi. Pełnomocnikiem rządu, który nadzoruje realizację programu we wszystkich pięciu województwach (lubelskim, małopolskim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim) jest wojewoda małopolski. Zadania wchodzące w zakres Programu realizowane są m.in. przez RZGW Gliwice i RZGW Kraków. RZGW Gliwice: Budowa i odbudowa urządzeń wodnych zabudowy regulacyjnej rz. Biała; pot. Straconka; rz. Brennica; rz. Mała Wisła; Uporządkowanie gospodarki wodnej zespołu zbiorników Przeczyce, Kuźnica Warężyńska i Pogoria oraz modernizacja obiektów przeciwpowodziowych doliny Przemszy, woj. śląskie Etap II; Modernizacja obiektów zbiornika Wodnego Wisła Czarne. Program ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły powstał w celu zabezpieczenia południowych województw kraju przed katastrofalnymi skutkami powodzi. Pełnomocnikiem Rządu, który nadzoruje realizację programu we wszystkich pięciu województwach (lubelskim, małopolskim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim) został ustanowiony Wojewoda Małopolski. Uchwałą Rady Ministrów nr 169/2014 z dnia 26 sierpnia 2014 r. program ten został uchylony. Zadania inwestycyjne wynikające z Programu rozpoczęte i niezakończone do dnia wejścia w życie uchwały były realizowane w 2014 r., i będą kontynuowane 2015 r ,89 W 2014 r. RZGW w Gliwicach w ramach Programu realizowały następujące zadania: Budowa i odbudowa urządzeń wodnych zabudowy regulacyjnej rz. Biała; pot. Straconka; rz. Brennica; rz. Mała Wisła; Budowa ubezpieczeń brzegowych w celu likwidacji wyrwy brzegowej rz. Mała Wisła Uporządkowanie gospodarki wodnej zespołu zbiorników Przeczyce, Kuźnica Warężyńska i Pogoria oraz modernizacja obiektów przeciwpowodziowych doliny Przemszy, woj. śląskie Etap II; Modernizacja obiektów zbiornika Wodnego Wisła Czarne drenaż skarpy odpowietrznej, przelew stokowy, sieć piezometrów dokumentacja. W 2015 r. RZGW w Gliwicach w ramach Programu realizował następujące zadania: Odbudowa urządzeń wodnych zabudowy regulacyjnej rz. Biała w km ,m. Czechowice-Dziedzice, Bestwina, woj. śląskie ; Analiza zagrożenia powodziowego i programu inwestycyjnego w zlewni Białej ; Analiza zagrożenia powodziowego i programu inwestycyjnego w zlewni Przemszy. Ponadto w ramach Programu realizowano zadanie pn.,,uporządkowanie gospodarki wodnej zespołu zbiorników Przeczyce, Kuźnica Warężyńska i Pogoria oraz modernizacja obiektów przeciwpowodziowych doliny Przemszy, woj. śląskie Etap I Zbiornik Przeczyce. W5.3. Realizacja Programu działań przeciwpowodziowych w dorzeczu Odry" oraz "Programu dla Odry ,58 Budowa zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na rzece Odrze w województwie śląskim (polder). Źródła finansowania rezerwa celowa budżetu państwa, przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych dofinansowanie zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej BŚ, BRRE, budżet państwa, Program dla 78

79 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań RZGW Poznań 2015 Modernizacja wałów przeciwpowodziowych na terenie m. Częstochowy odcinek L-II-kontynuacja rozbudowa wału na odcinku od km do km węzła częstochowskiego. Modernizacja polegała na częściowym nadsypaniu istniejącego wału. Z uwagi na sąsiedztwo z gruntami prywatnymi i niemożliwość wykonania wału w całości jako konstrukcji ziemnej (konieczność znacznych wykupów) w celu zagwarantowania bezpiecznego przejścia wód miarodajnych i kontrolnych wykonano przegrody z betonu. Jednocześnie zapewniono przejezdność po koronie wału dla jego eksploatacji oraz sąsiadujących z nim posesji. Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Odry-2006, Środki RP, NFOŚiGW, MBOiR W5.4. Realizacja Programu zwiększania lesistości kraju oraz Programu zwiększenia retencji na terenach górskich RDLP Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków POIiŚ ,00 oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie - celem projektu jest spowolnienie odpływu wód z terenów górskich dofinansowanie z UE poprzez zwiększenie możliwości retencyjnych zlewni m.in. budowę zbiorników, renaturyzację potoków. W5.5. Dokonanie wstępnej oceny ryzyka powodzi RZGW 2011 WORP został oddany w grudniu 2011 r. stąd jest poza ramami czasowymi ankiety - - W5.6. Opracowanie map zagrożenia powodzią oraz map ryzyka powodzi Od 2012 r. do 15 kwietnia 2015 r. - Przekazanie przez Prezesa KZGW ostatecznych wersji map jednostkom administracji, o którym mowa w art. 88f ust. 3 ustawy Prawo wodne nastąpiło w dniu 15 kwietnia 2015 r. Jednostka odpowiedzialna: KZGW, minister właściwy do spraw gospodarki morskiej; KZGW W dniu 15 kwietnia 2015 r. na Hydroportalu opublikowane zostały zweryfikowane i ostateczne wersje map zagrożenia ,55 powodziowego i map ryzyka powodziowego w formacie pdf. Jednocześnie mapy zostały przekazane przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej organom administracji wskazanym w ustawie Prawo wodne (art. 88f ust. 3) i jako oficjalne dokumenty planistyczne stanowią podstawę do podejmowania działań związanych z planowaniem przestrzennym i zarządzaniem kryzysowym. W5.7. Wyznaczenie obszarów zalewowych tam, gdzie nie zostały jeszcze wyznaczone Zgodnie z obowiązującym prawodawstwem (ustawa Prawo wodne), aktualizacja Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego KZGW, RZGW oraz Map zagrożenia powodziowego i Map ryzyka powodziowego następuje w cyklu 6-cio letnim (od daty wykonania). ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Wyznaczanie obszarów oraz stosownych zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Gminy Opracowywanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, w których wskazywano tereny zalewowe. W5.8. Retencjonowanie wód opadowych poprzez instalację odpowiednich urządzeń na ciągach kanalizacji deszczowej i rowów melioracyjnych Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST; Przykładowe inwestycje realizowane w ramach niniejszego działania: Gmina Zawiercie (2014) - wybudowano zbiornik wyrównawczo-retencyjny, do którego prowadzone są wody opadowe JST ,13 ujmowane przez kanalizację deszczową z terenów Strefy Aktywności Gospodarczej w Zawierciu; Gmina Krzyżanowice (2013) - Modernizacja 3 stawów w ramach ochrony p.pow. Sołectwa Owsiszcze; Poszczególne gminy i powiaty udzielają dotacji spółkom wodnym i melioracyjnym na zadania z zakresu modernizacji i konserwacji urządzeń melioracyjnych. projekt ISOK, współfinansowany ze środków EFRR w ramach POIG, NFOŚiGW 67,65 środki własne środki własne, WFOŚiGW, 79

80 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań KZGW 2014 KZGW 2015 ŚZMiUW W5.9. Przyjęcie planów zarządzania ryzykiem powodzi Realizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy Wisły, Odry i Pregoły. Projekty planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionów wodnych przygotowali dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej i przekazali Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Zadania realizowane w 2014 r.: Zdiagnozowanie problemów zarządzania ryzykiem powodziowym. Określenie celów zarządzania ryzykiem powodziowym. Wskazanie instrumentów zarządzania ryzykiem powodziowym. Opracowanie programów działań. Sporządzenie projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla następujących obszarów dorzeczy: Wisły, Odry i Pregoły. Sporządzenie projektów planów zarządzania ryzykiem. powodziowym dla regionów wodnych przez RZGW. Przeprowadzenie konsultacji społecznych projektów planów oraz kampanii informacyjnej trwającej przez cały okres planistyczny. Opracowanie prognoz oddziaływania na środowisko projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, w tym dla projektów planów dla powodzi od strony morza i morskich wód wewnętrznych; przeprowadzenie postępowania w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Przygotowanie ostatecznych wersji prognoz oddziaływania na środowisko projektów planów zarządzania ryzykiem wraz z zestawieniem uwag do projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Opracowanie ostatecznych wersji planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, w tym planów zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza, po szczegółowej analizie uwag zebranych w ramach: konsultacji społecznych wynikających z Dyrektywy Powodziowej, uzgodnień wewnątrzresortowych, zewnątrz resortowych oraz strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, wraz z wprowadzeniem uzupełnień/zmian do projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy zostały przyjęte przez Radę Ministrów w formie rozporządzeń Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy Odry, Wisły oraz Pregoły. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP) dla obszarów dorzeczy zostały zamieszczone w Dzienniku Ustaw RP. W5.10. Monitorowanie stanu i naprawa wałów i urządzeń wodnych oraz terenów osuwiskowych Realizacja działań obejmujących prace utrzymaniowe (konserwacja, remont) cieków i urządzeń wodnych o charakterze rolniczym i nierolniczym w tym w szczególności: wykaszanie roślin z dna oraz brzegów śródlądowych wód powierzchniowych; usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie śródlądowych wód powierzchniowych usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód powierzchniowych; usuwanie z śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz wynikających z działalności człowieka; zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz przez ich zabudowę biologiczną; Koszty realizacji [tys. zł] , ,29 Źródła finansowania EFRR w ramach POPT , NFOŚiGW budżet państwa, rezerwa celowa budżetu państwa, budżet samorządu województwa, dotacja jst, Kompania Węglowa 80

81 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu; remont lub konserwację stanowiących własność właściciela wody: budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie tych budowli oraz urządzeń wodnych; rozbiórkę lub modyfikację tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów w brzegach śródlądowych wód powierzchniowych. W5.11. Przeciwdziałanie erozji i wypłukiwaniu zanieczyszczeń zgodnie z działaniem GL 2.1. Właściciele gruntów ZADANIE REALIZOWANE W RAMACH DZIAŁANIA GL 2.1., mi.in. poprzez zalesianie gruntów - - W5.12. Ochrona torfowisk i obszarów wodno-błotnych jako obszarów naturalnej retencji wodnej ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO najcenniejsze pod względem przyrodniczym torfowiska oraz obszary wodno-błotne na terenie województwa objęte są formami ochrony przyrody takimi jak obszary Natura 2000 lub rezerwaty przyrody, dla których sporządza się plany zadań ochronnych oraz plany ochrony, w których określa się wykaz działań ochronnych dla niniejszych obszarów. RDOŚ, właściciele do najważniejszych działań ochronnych torfowisk oraz obszarów wodno-błotnych należą: gruntów, prowadzenie prawidłowej gospodarki wodnej w zlewni - zachowanie naturalnego reżimu hydrologicznego rzeki; - - przedsiębiorstwa zapobieganie odwadnianiu i odtwarzanie uwodnienia mokradeł; wod.-kan. prowadzenie ekologicznych form rolnictwa, tworzenie stref buforowych (miedz, zadrzewień śródpolnych), przekształcanie gruntów ornych na użytki zielone; koszenie łąk na mokradłach; prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej w otoczeniu mokradła. W5.13. Uniemożliwienie zabudowy mieszkalnej i przemysłowej na terenach zalewowych Gminy ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Uchwalane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego wprowadzają zakaz nowej zabudowy na przedmiotowych w ramach zadań własnych terenach. środki własne W5.14. Aktualizacja ewidencji cieków o charakterze rolniczym i nierolniczym ZADANIE NIEZREALIZOWANE ŚZMiUW - Na stronie internetowej Śląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych ostatnia ewidencja cieków o charakterze nierolniczym została opublikowana 08/02/2006 r., natomiast ewidencja cieków o charakterze rolniczym 01/01/ W6.1. Zapewnienie ciągłości rzek i potoków poprzez udrożnienie obiektów stanowiących przeszkodę dla migracji ryb (cieki naturalne) ŚZMiUW, JST, Gminy, RZGW ŚZMiUW, Spółki Wodne ŚZMiUW - prace utrzymaniowe na ciekach naturalnych (rolniczych i pozostałych), służące polepszeniu zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz na ochronie użytków rolnych przed powodziami ujęte w poz. W 5.10; Gmina Kłobuck ( ) - usunięcie tam bobrowych w korycie cieku Brody Malina oraz cieku od Gruszewni; RZGW Gliwice (2015) - Odbudowa regulacji rzeki Brennica km miejscowość Brenna; RZGW Wrocław (2015) - Likwidacja zatorów i wycinka drzew na skarpach, koszenie wałów i skarp, remont i konserwacja koryta - rz. Mała Panew. W6.2. Uzupełnienie i modernizacja obiektów melioracyjnych pod kątem zachowania równowagi ekologicznej biotopów ,93 budżet państwa, rezerwa celowa budżetu państwa, budżet samorządu województwa, dotacja jst, Kompania Węglowa, WFOŚiGW, rezerwa celowa MAiC oraz NFOŚiGW, środki własne ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO

82 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Działanie realizowane poprzez bieżące utrzymywanie, konserwację i wykonywanie urządzeń melioracyjnych oraz prowadzenie racjonalnej gospodarki na terenach zmeliorowanych. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Tabela 11. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 zasoby wodne Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania ZASOBY WODNE KZGW RZGW Gliwice RZGW Poznań 2016 RZGW Warszawa RZGW Wrocław ZW1.1. Opracowanie i przyjęcie aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy 2015 r. - opracowanie apgw; ,93 POPT 2016 r. - zatwierdzenie przez Radę Ministrów apgw w postaci rozporządzeń. ZW1.2. Opracowanie i wydanie jako akt prawa miejscowego warunków korzystania z wód regionu wodnego i wód zlewni Nie wydano rozporządzeń Dyrektora RZGW Gliwice określającego warunki korzystania z wód regionu wodnego i wód zlewni. Przeprowadzenie konsultacji społecznych dot. projektu rozporządzenia Dyrektora RZGW w Poznaniu zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Warty w terminie od r. do r. Rozporządzenie Nr 5/2015 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 3 kwietnia 2015 r. w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Wisły. Rozporządzenie Nr 27/2015 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 16 listopada 2015r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Wisły. Rozporządzenie Nr 17/2016 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 19 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Wisły. Opracowanie warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Odry: tj. poprawiono projekt rozporządzenia, uwzględniając zasadne uwagi i wnioski z konsultacji społecznych oraz poddano ww. projekt rozporządzenia wymaganym uzgodnieniom (realizowane ). Wydanie (opublikowanie) rozporządzenia nr 9/2016 Dyrektora RZGW we Wrocławiu z dnia 14 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Odry. w ramach zadań własnych ZW1.3. Opracowanie i wydanie jako akt prawa miejscowego rozporządzeń o ustanowieniu obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, w tym zbiorników wód podziemnych (GZWP) CZĘŚCIOWO RZGW Gliwice 2016 Wykonanie opracowania obejmującego Oszacowanie kosztów ustanowienia obszarów ochronnych głównego zbiornika wód podziemnych GZW nr 330 Zbiornik Gliwice w ramach zadań własnych Nie wydano rozporządzeń Dyrektora RZGW Gliwice ustanawiających obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych, w tym zbiorników wód podziemnych (GZWP). środki własne środki własne 82

83 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania RZGW Poznań Nie ustanowiono obszarów ochronnych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych na terenie Województwa Śląskiego. RZGW Warszawa Brak opracowania ZW1.4. Opracowanie i wydanie jako akt prawa miejscowego rozporządzeń o ustanowieniu stref ochrony pośredniej dla ujęć wód Dyrektor RZGW Gliwice w latach wydał 9 rozporządzeń ustanawiających strefy ochronne dla ujęć wód; RZGW Dyrektor RZGW Kraków w latach wydał 4 rozporządzenia ustanawiające strefy ochronne dla ujęć wód; w ramach zadań własnych Dyrektor RZGW Poznań w latach wydał 1 rozporządzenie ustanawiające strefy ochronne dla ujęć wód; działania statutowe Dyrektor RZGW Warszawa w latach nie wydał rozporządzeń ustanawiających strefy ochronne dla ujęć wód. ZW1.5. Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz udostępnianie wyników tego monitoringu W ramach PMŚ pobrano i poddano analizie chemicznej próbki wody z 37 punktów (monitoring operacyjny); w ramach PIG 2015 innych zadań PSH opróbowano następnych 51 punktów; w ramach zadań PSH prowadzono pomiary wahań zwierciadła wód podziemnych lub wydajności źródeł łącznie w 102 punktach (monitoring stanu ilościowego oraz monitoringi badawcze). - - W ramach PMŚ pobrano i poddano analizie chemicznej próbki wody z 109 punktów (monitoring diagnostyczny); PIG 2016 w ramach innych zadań PSH opróbowano następnych 14 punktów; w ramach zadań PSH prowadzono pomiary wahań zwierciadła wód podziemnych lub wydajności źródeł łącznie w 102 punktach (monitoring stanu ilościowego oraz monitoringi badawcze). Badanie i ocena stanu rzek, w tym zbiorników zaporowych oraz badanie i ocena stanu chemicznego wód podziemnych Umowa GIOŚ, umowa WIOŚ w ramach sieci regionalnej; wykonywanie badań biologicznych oraz fizykochemicznych w punktach pomiarowych rzek PSH ze środków 2 160,5 i zbiorników zaporowych oraz fizykochemicznych w punktach pomiarowych wód podziemnych, udostępnianie informacji NFOŚiGW, Budżet na podstawie złożonych wniosków. państwa, WFOŚiGW ZW1.6. Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Gminy Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach każda gmina zobowiązana jest do prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. Wobec powyższego poszczególne gminy na podstawie sprawozdań składanych przez podmioty prowadzące działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych prowadzą ewidencję nieruchomości, wyposażonych w zbiornik bezodpływowy, który jest opróżniany w danym roku sprawozdawczym. Dodatkowo ewidencja uzupełniana jest na podstawie informacji pozyskanych od funkcjonariuszy Straży Gminnych/ Miejskich, którzy przeprowadzają kontrole na nieruchomościach w zakresie odprowadzania nieczystości ciekłych. Ewidencja przydomowych oczyszczalni ścieków uzupełniana jest na podstawie zgłoszeń składanych przez mieszkańców zgodnie z ustawą o ochronie środowiska. ZW1.7. Prowadzenie kontroli przestrzegania przez podmioty warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi w ramach zadań własnych środki własne WIOŚ ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Kontrole przeprowadzone w zakresie gospodarki wodno-ściekowej obejmowały sprawdzanie jakości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni ścieków komunalnych i przemysłowych, a także z zakładów przemysłowych. Kontrole dotyczyły sprawdzania przestrzegania prawa i decyzji administracyjnych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. W przypadku stwierdzenia naruszeń warunków wprowadzania ścieków do środowiska wymierzano administracyjne kary 2 029,4 budżet państwa 83

84 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania pieniężne lub wydawano decyzje wstrzymujące użytkowanie instalacji. Ponadto przeprowadzano kontrole interwencyjne w związku ze zgłoszeniami uciążliwości stwarzanych przez konkretne podmioty gospodarcze. w 2015 r. przeprowadzono łącznie 315 kontroli, w tym 197 planowych i 118 pozaplanowych. w 2016 r. przeprowadzono łącznie 291 kontroli, w tym 160 planowych i 131 pozaplanowych. ZW1.8. Działania edukacyjne, promocyjne, propagujące upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, zasadach i sposobach ochrony wód, w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST oraz przedsiębiorstwa wod.-kan. poprzez (działania skierowane głównie do uczniów): Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów, JST, zakłady wod Audycje radiowe, w ramach zadań kan. własnych Programy telewizyjne, środki własne Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. ZW1.9. Wdrażanie zintegrowanych systemów gospodarowania wodami uwzględniających zasady zarządzania zlewniowego, w tym budowa lokalnych systemów monitoringu jakości wód na poziomie mikrozlewni takich jak monitoring miejski oparty o rozwiązania RTC Gminy, zarządcy infrastruktury (w ramach zadania ZW 2.4.). ZW 2.0. Działania związane z przywracaniem i poprawą ekologicznych funkcji wód i poprawą hydromorfologii koryt cieków Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez realizację m.in. następujących działań: JST, RZGW, ŚZMiUW, spółki wodne JST, zakłady wod.- kan., zarządcy dróg RZGW Gliwice (2015) - odbudowa regulacji rzeki Brennica km ; RZGW Gliwice (2016) - remont (przebudowa) stopnia wodnego rz. Bierawki w km w m. Sierakowice wraz z remontem koryta rzeki; RZGW Wrocław ( ) likwidacja zatorów, wycinka drzew na skarpach, remonty i konserwacje koryt rzecznych, koszenie wałów i skarp, udrażnianie koryt rzecznych; Spółki Wodne, JST ( ) czyszczenie i udrażnianie cieków wodnych. ZW2.1. Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacji, w tym deszczowej Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST, przedsiębiorstwa wod.-kan. oraz zarządców dróg poprzez realizację m.in. następujących działań: Zarządcy Dróg ( ) kanalizacja deszczowa realizowana jest głównie w ramach przebudowy oraz budowy dróg; Gmina Buczkowice (2015) realizacja projektu Budowa kanalizacji sanitarnej oraz przebudowa pompowni ścieków w Gminie Buczkowice ; Gmina Chybie (2015) - oddano do użytkowania 5 km zbiorczej sieci kanalizacji sanitarnej, podłączono do kanalizacji 28 szt. budynków, w tym 19 budynków mieszkalnych; Dąbrowa Górnicza ( ) - modernizacja kanalizacji deszczowej w ramach zadania pn.: Eksploatacja i bieżące utrzymanie sieci kanalizacji deszczowej i ogólnospławnej w gminie Dabrowa Górnicza ; Miasto Jaworzno ( ) realizacja projektu Modernizacja i rozbudowa systemu kanalizacyjnego miasta 1 139, ,78 środki własne, WFOŚiGW środki własne, WFOŚiGW, NFOŚiGW, budżet państwa, środki podmiotów prywatnych, Urząd Wojewódzki, RPO WSL, PROW, POIiŚ 84

85 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Jaworzna faza II i III ; Gmina Ujsoły (2016) - budowa kanalizacji sanitarnej w Gminie Ujsoły w ramach projektu Oczyszczanie ścieków na Żywiecczyźnie. ZW2.2. Budowa, rozbudowa i modernizacja urządzeń służących do oczyszczania ścieków komunalnych i zagospodarowywania osadów ściekowych Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST oraz przedsiębiorstwa wod.-kan. poprzez realizację m.in. następujących działań: Miasto Bielsko Biała (2015) - zabudowa oraz zakup wirówki do odwadniania osadu wraz ze stacją przygotowania flokulantu na terenie Oczyszczalni Ścieków w Bielsku-Białej Wapienicy; Miasto Bielsko Biała (2015) - zadaszenie poletek osadowych, przebudowa instalacji nawiewno-wywiewnej w hali JST, zakłady wod.- pomp modernizacja konstrukcji zgarniacza dennego na terenie Oczyszczalni Ścieków w Bielsku-Białej środki własne, kan. Komorowicach; ,87 WFOŚiGW, POIiŚ Miasto Będzin (2015) modernizacja oczyszczalni ścieków (zakup i montaż układu pomiarowego azotu amonowego i azotanów w komorze nitryfikacji, zakup mieszadeł, zakup i montaż pompy osadowej); Gmina Bobrowniki (2015) rozbudowa oczyszczalni ścieków; Gmina Boranów (2016) - budowa oczyszczalni ścieków socjalno-bytowych w miejscowości Boronów; Miasto Bytom (2015) - zmiana systemu napowietrzania reaktorów biologicznych eksploatowanych na Oczyszczalni Ścieków Centralna w Bytomiu; ZW2.3. Budowa, rozbudowa i modernizacja ujęć wody, stacji uzdatniania wody oraz infrastruktury służącej do zbiorowego zaopatrzenia w wodę Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST oraz przedsiębiorstwa wod.-kan. poprzez realizację m.in. następujących działań: Gmina Bestwina (2016) - wymiana wodociągów w miejscowości Kaniów (łącznie 7,4 km i 105 przyłączy); Miasto Bielsko-Biała ( ) budowa i przebudowa sieci wodociągowej; ,01 Miasto Bytom ( ) regeneracji studni głębinowych; Gmina Zebrzydowice (2016) - modernizacja układu zasilania sieci wodociągowej; Gmina Lelów (2015) - wymiana pompy głębinowej na ujęciu wody w Nakle. ZW2.4. Budowa, rozbudowa i modernizacji urządzeń służących do optymalizacji wykorzystania istniejącej infrastruktury wodno- kanalizacyjnej (w tym systemy sterowania, monitoringu i przesyłania danych) Zadanie realizowane głównie poprzez: wdrażanie automatycznych systemów monitoringu sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, wymianę wodomierzy na wodomierze o wyższej klasie metrologicznej, ,14 przebudowę aparatur kontrolno-pomiarowych, montaż urządzeń telemetrycznych na sieci, wdrażanie nowych systemów sterowania przepompowni, wprowadzanie zintegrowanych systemów pomiarowych. ZW2.5. Działania edukacyjne, promocyjne, propagujące i upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, zasadach i sposobach oszczędnego użytkowania wody oraz najważniejszych sprawach związanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży 89,63 Gminy Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST oraz przedsiębiorstwa wod.-kan. poprzez (działania w większości JST, zakłady wod.- kan. Gminy, zarządcy infrastruktury środki własne, WFOŚiGW, POIiŚ, EFRROW środki własne, mieszkańcy Środki własne, WFOŚiGW 85

86 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania skierowane głównie do uczniów): działania w Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów, ramach działań Audycje radiowe, własnych przeprowadzane Programy telewizyjne, bez dodatkowych Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, kosztów Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. ZW2.6. Informatyczny system monitorowania i oceny skuteczności gospodarki wodno - ściekowej w aglomeracjach jako specjalistyczny moduł ORSIP Gminy, zarządcy infrastruktury (w ramach zadania ZW 2.4.). ZW3.1. Opracowanie i przyjęcie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Wydanie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Planu zarządzania ryzykiem KZGW powodziowym dla obszaru dorzecza Odry ,65 NFOŚiGW, EFRR Wydanie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły. ZW3.2. Uwzględnianie w dokumentach planistycznych oraz w decyzjach dotyczących planowania i zagospodarowania przestrzennego granic obszarów zagrożenia powodzią wyznaczonych na mapach zagrożenia powodziowego oraz poziomu zagrożenia powodziowego, jak również wniosków wynikających z planów zarządzania ryzykiem powodziowym ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Gminy Zarząd Województwa Śląskiego Zarządcy obiektów małej retencji Uchwalane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego wprowadzają zakaz nowej zabudowy na przedmiotowych terenach. Realizowano w ramach przekazywania informacji z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Woj. Śl na etapie opiniowania gminnych dokumentów planistycznych (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego). w ramach zadań własnych ZW3.3. Realizacja obiektów małej retencji zgodnie z Programem małej retencji dla województwa śląskiego, w tym nietechnicznych form retencji wód CZĘŚCIOWO Monitoring Programu małej retencji dla województwa śląskiego z 2005 r. wraz z Aneksem (zwany dalej PMR) przeprowadzono w okresie od kwietnia do października 2015 r. Do wszystkich właścicieli (zarządców) obiektów małej retencji ujętych w PMR, tj. do jednostek samorządowych i rządowych, wskazanych podmiotów gospodarczych i osób fizycznych wystosowano pisma wraz z ankietami pocztą tradycyjną i elektroniczną. Dane z monitoringu 2015 r. PMR obejmują w końcowym zestawieniu 80 obiektów. 37 obiektów zostało wykreślonych z PMR w wyniku oceny merytorycznej przeprowadzonej przez Zespół Oceniający na wcześniejszym etapie. Wykonanie w stosunku do założeń PMR jest niewielkie zarówno w odniesieniu do nowych obiektów jak i planowanych do modernizacji. Ogólnie można podsumować następująco stan wykonania: łącznie wykonano 20 obiektów (25%) przy czym 15 z nich (18%) pozostaje w PMR ze względu na dalsze plany inwestycyjne lub remontowe, w tym: A zbiorniki suche i poldery 9 obiektów, B zbiorniki wodne - 3 obiekty, C stawy - 8 obiektów. Środki własne 86

87 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania 45 obiektów (60%) jest w trakcie realizacji lub przewidziane do wykonania w terminie późniejszym: A zbiorniki suche i poldery 17 obiektów, B zbiorniki wodne - 18 obiektów, C stawy - 10 obiektów. 15 obiektów rezygnacja z realizacji (18%), w tym 4 w wyniku procesu upadłościowego inwestora: A zbiorniki suche i poldery 3 obiekty, B zbiorniki wodne - 5 obiektów, C stawy - 7 obiektów. ZW3.4. Utrzymywanie, doposażenie i optymalizacja wykorzystania magazynów przeciwpowodziowych (wojewódzkich, powiatowych i gminnych) ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO WZMiUW, JST 2015 Zadanie realizowane przez ŚZMiUW (magazyny wojewódzkie), powiaty (magazyny powiatowe) oraz gminy (magazyny gminne) głównie poprzez zakup wyposażenia, w tym m.in.: agregatów prądotwórczych, worków przeciwpowodziowych, Środki własne, 565,92 NFOŚiGW osuszaczy pomieszczeń, pojemników na wodę pitną, sprzętu pływającego, pomp odwadniających, przenośnych zapór przeciwpowodziowych. ZW3.5. Budowa zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny RZGW Gliwice Budowa zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na rzece Odrze w województwie śląskim (polder). ZW3.6. Budowa, przebudowa, modernizacja budowli przeciwpowodziowych ,05 MBOiR, BRRE, Środki RP, NFOŚiGW, POIiŚ, UE RZGW, ŚZMiUW, JST Zadanie realizowane poprzez m.in. następujące działania: ŚZMiUW ( ): remont zbiornika wodnego Dzibice na cieku Białka Błotna w km w m. Dzibice; usunięcie nieprawidłowości prawego wału przeciwpowodziowego cieku Łękawka w Dankowicach, gmina Wilamowice; wykonanie robót naprawczych na wałach przeciwpowodziowych cieku Trzebyczka w m. Dąbrowa Górnicza; udrożnienie zbiornika wyrównawczego przed pompownią w m. Turze, gm. Kuźnia Raciborska; uzupełnienie korpusu wału na odcinku reprezentowanym przez przekrój nr 3 w km 0+879,11 prawego wału rz. Wisły w m. Kaniów; remont zbiornika wodnego Siamoszyce w m. Siamoszyce, gm. Kroczyce; budowa, nadbudowa i przebudowa obustronnych obwałowań przeciwpowodziowych wraz z odbudową cieku Goławieckiego; RZGW Gliwice ( ): awaryjny remont wału w km rz. Bytomka w m. Zabrze; Dzierżno Duże naprawa i modernizacja skarp i urządzeń zbiornika wodnego Dzierżno Duże; odbudowa i remont jazów klapowych na rzece Kłodnicy; uporządkowanie gospodarki wodnej zespołu zbiorników Przeczyce, Kuźnica Warężyńska i Pogoria; remont lewego wału rzeki Brynicy w km w Sosnowcu ,45 NFOŚiGW, WFOŚiGW środki własne, PROW budżet państwa 87

88 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania ZW3.7. Budowa, przebudowa, modernizacja budowli wodnych służącym innym celom Zadanie realizowane poprzez m.in. następujące działania: NFOŚIGW RZGW, ŚZMiUW, Bieżące utrzymanie i konserwację kanałów wodnych; środki krajowe ,65 JST Bieżące utrzymanie, konserwację i modernizację śluz; i europejskie w ramach Bieżące utrzymanie i konserwację ubezpieczeń i opasek brzegowych; POIiŚ, środki własne Bieżące utrzymanie oraz budowę pomostów. ZW3.8. Działania inwestycyjne i utrzymaniowe związane z melioracjami wodnymi szczegółowymi oraz rowami odwadniającymi tereny zurbanizowane Zadanie realizowane poprzez m.in. następujące działania: Miasto Katowice (2015) - działania utrzymaniowo-konserwacyjne na ciekach o łącznej długości mb oraz JST, Spółki Wodne rowach o łącznej długości mb; Miasto Katowice (2016) - działania utrzymaniowo-konserwacyjne na rz. Mlecznej na odcinku mb oraz na Środki własne, 3 339,31 PROW , rowach o łącznej długości mb; środki spółek wodnych Miasto Ustroń ( ) - udzielanie dotacji Spółce Wodnej na zadanie pn. Konserwacja oraz bieżące utrzymanie rowów na terenie Miasta Ustroń ; Gmina Kozy ( ) - bieżąca konserwacja i utrzymanie rowów melioracyjnych w 2015 r m; w 2016 r m. ZW3.9. Usuwanie szkód spowodowanych ruchem zakładów górniczych na ciekach i obiektach gospodarki wodnej Spółka Restrukturyzacji 2016 Naprawa szkód wyrządzonych ruchem zakładu górniczego polegająca na odwodnieniu terenów bezodpływowych Kopalń S.A. obejmujących powierzchnie 1,75 km 2 poprzez pompownię Rów Mszański zlokalizowaną w miejscowości Mszana. w Bytomiu WĘGLOKOKS KRAJ Sp. z o.o. KWK Bobrek- Piekary Utrzymanie zlewni MONTOMETU oraz Pompowni przy ul. Roździeńskiego - zadanie realizowane poprzez odwodnienie stawu 10 oraz konserwację pompowni w celu przeciwdziałania możliwości podtopienia terenów sąsiednich. Budowa Pompowni w rejonie ul. Komunardów ZW3.10. Rozwijanie systemów zagospodarowania wód opadowych na terenach zurbanizowanych 967,70 Środki własne, dotacja budżetowa JST Działania administracyjne - plany zagospodarowania przestrzennego nie zabraniają retencji wód opadowych i roztopowych, a w niektórych przypadkach zobowiązują inwestora do retencji (w różnej formie). Działania inwestycyjne realizowane m.in. poprzez: Odpowiednie kształtowanie oraz utrzymywanie terenów zieleni; Odpowiedni dobór roślinności; Rozwój kanalizacji deszczowej; Wyprowadzanie rynien na tereny zieleni oraz stosowanie pod rynnami zbiorników lub beczek; Budowę zbiorników retencyjno-odparowujących ,46 Środki własne, UMWŚ, OPZW 88

89 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania ZW3.11. Działania edukacyjne, upowszechniające wśród rolników wiedzę o dobrych praktykach w zakresie ochrony wód, poprawy retencyjności zlewni w szczególności dzięki zabiegom z zakresu fito- i agromelioracji oraz melioracji wodnych szczegółowych ŚODR Zadanie realizowane m.in. poprzez organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej w ramach działań b.d. własnych i Programów rolnośrodowiskowych, a także publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych. ZW3.12. Działania edukacyjne, promocyjne, propagujące i upowszechniające wiedzę o konieczności, celach, zasadach i sposobach ochrony przed powodzią i suszą, w szczególności skierowane do dzieci i młodzieży Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST oraz przedsiębiorstwa wod.-kan. poprzez (działania skierowane głównie do uczniów): Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów, Gminy Audycje radiowe, Programy telewizyjne, Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych 2 106,07 Ministerstwo Środowiska oraz Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji 89

90 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska 2.3. GOSPODARKA ODPADAMI Z dniem 1 lipca 2013 r. gminy województwa śląskiego przejęły władztwo nad odpadami komunalnymi. Obowiązek gospodarowania odpadami przez gminy lub związki międzygminne został nałożony znowelizowaną ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2017 r. poz. 1289), która w sposób zasadniczy i radykalny przebudowała system prawny dotyczący gospodarowania odpadami komunalnymi. Do obowiązków gmin należało: opracowanie i wdrożenie w gminie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym ustalenie wysokości oraz zasad wprowadzenia opłat za gospodarowanie odpadami (opłaty za odpady zmieszane i odpady odebrane selektywne), przejęcie obowiązków od właścicieli nieruchomości zamieszkałych dotyczących podpisania umów na odbiór odpadów komunalnych, wyłonienie w przetargu przedsiębiorstwa na odbieranie lub odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia przekazywanych do składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów. Uchwałą Nr IV/25/1/2012 z dnia 24 sierpnia 2012 r. Sejmik Województwa Śląskiego przyjął,,plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego Podstawowym celem w zakresie gospodarki odpadami dla województwa śląskiego jest zgodnie z zapisami ww. dokumentu stworzenie systemu zgodnego z hierarchią pożądanego postępowania z odpadami, w której priorytetem jest zapobieganie powstawaniu odpadów a następnie przygotowanie do ponownego użycia, recykling i inne metody odzysku. Dzięki takiemu postępowaniu nastąpi znaczące ograniczenie składowania odpadów, szczególnie odpadów ulegających biodegradacji. Powinno również nastąpić zwiększenie ilości wykorzystanych odpadów komunalnych do celów energetycznych. Unieszkodliwianie jest natomiast najmniej pożądaną formą zagospodarowania odpadów. Dodatkowo Uchwałą Nr IV/25/2/2012 z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie wykonania,,planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014 Sejmik Województwa Śląskiego określił regiony gospodarki odpadami komunalnymi i regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi oraz instalacje zastępcze do obsługi tych regionów. Województwo śląskie zostało podzielone na 4 regiony gospodarki odpadami. Przynależność gmin przedstawiono na kolejnej rycinie. 90

91 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 28. Regiony gospodarki odpadami komunalnymi w województwie śląskim Źródło: Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014 W województwie śląskim zauważalny jest wzrost masy odbieranych odpadów komunalnych. Świadczy to o uszczelnieniu systemu gospodarowania odpadami. Dodatkowo corocznie zwiększa się udział odpadów zebranych selektywnie w ogólnej masie odebranych odpadów komunalnych. Jest to zjawisko bardzo korzystne, świadczące o rosnącym poziomie świadomości społeczeństwa w zakresie gospodarowania odpadami. Jest to zapewne 91

92 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska również wynik prowadzonej polityki, w ramach której w zamian za prawidłowe segregowanie odpadów uzyskuje się niższą stawkę odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych. Poniżej w formie ryciny pokazano w jaki sposób kształtuje się relacja pomiędzy masą odpadów zebranych selektywnie a masą odpadów zmieszanych. Wyraźnie widoczny jest wzrost udziału odpadów zebranych selektywnie. Ryc. 29. Odpady komunalne zebrane w latach na tle tendencji z lat Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Na stronach internetowych urzędów miast i gmin udostępnione są informacje o zasadach gospodarowania odpadami komunalnymi (m in. zasady segregacji odpadów, adres i godziny otwarcia PSZOK-ów, częstotliwość opróżniania pojemników, informacje o wysokości stawki opłaty śmieciowej i sposobie jej uiszczania, o podmiocie odbierającym odpady) oraz szczegółowy harmonogram odbioru odpadów zmieszanych i opakowaniowych z poszczególnych miejscowości i ulic, a w przypadku dni ustawowo wolnych od pracy zamieszczane są przesunięcia terminów wywozu odpadów. Nadal ważnym zadaniem jest właściwe gospodarowanie odpadami. Podstawowym kierunkiem jest zwiększenie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych oraz ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów. Powyższe wynika z: Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów. Azbest Na mocy ustawy z dnia roku o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U nr 3 poz. 20 ze zm.), w roku 1998 w Polsce zakończono produkcję wyrobów zawierających azbest. Na posiadaczy wyrobów zawierających azbest nałożono obowiązek ich inwentaryzowania i przestrzegania specjalnych procedur w trakcie 92

93 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key usuwania, transportu i ich składowania. Szacuje się, że proces usuwania wyrobów zawierających azbest trwać będzie jeszcze około 15 lat. W dniu 14 lipca 2009 roku Rada Ministrów przyjęła uchwałę Program oczyszczania kraju z azbestu na lata , a następnie dnia 15 marca 2010 przyjęto uchwałę nr 39/2010 zmieniającą uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Tak długi okres został przyjęty ze względu na trwałość płyt azbestowo cementowych i innych wyrobów zawierających azbest stosowanych w budownictwie oraz ich znaczne rozproszenie na terenie kraju. Dodatkowo czas ten wydłuża konieczność ponoszenia przez właścicieli nieruchomości, urządzeń oraz instalacji wysokich kosztów demontażu wyrobów zawierających azbest oraz transportu i unieszkodliwiania odpadów azbestowych, a także nieuniknionych kosztów związanych z zakupem nowych wyrobów bezazbestowych, które zastąpią usunięte wyroby azbestowe. Sam azbest, to włókniste minerały krzemianowe występujące w przyrodzie w postaci wiązek włókien cechujących się nadzwyczajną wytrzymałością na rozciąganie, elastycznością i odpornością na działania czynników chemicznych i fizycznych. Staje się zagrożeniem dla zdrowia, gdy dojdzie do korozji lub uszkodzenia (łamanie, kruszenie, cięcie, itp.) wyrobów zawierających azbest. Wówczas uwalniane są do powietrza włókna, które mogą zostać przeniesione podczas oddychania do płuc. Agresywność pyłu azbestowego jest zależna m. in. od średnic tych włókien, ich stężenia w środowisku oraz czasu trwania narażenia Ciągłe, np. zawodowe, przebywanie w środowisku narażonym na pył azbestowy może być przyczyną następujących chorób układu oddechowego: pylicy azbestowej, łagodnych zmian opłucnowych, raka płuc, międzybłonniaków opłucnej i otrzewnej. Proces eliminacji azbestu może ulec przyspieszeniu dzięki stale rosnącej świadomości ekologicznej mieszkańców, a także nowym możliwościom w zakresie estetyki wykończenia obiektów budowanych. Zarząd Województwa Śląskiego Uchwałą Nr 1258 /49/IV/2011 z dnia 19 maja 2011 r. przyjął Program usuwania azbestu z terenu Województwa Śląskiego do roku W latach aktywną działalność w zakresie unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest prowadziły gminy poprzez: dofinansowanie działań związanych z demontażem, transportem i unieszkodliwianiem wyrobów zawierających azbest, zbieranie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest oraz przekazywanie jej do marszałka województwa z wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego opracowanie i aktualizację programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, organizację działań w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków zewnętrznych, prowadzenie edukacji ekologicznej i akcji informacyjnych w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest. 93

94 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Poniżej przedstawiono informacje o masie azbestu: zinwentaryzowanego, unieszkodliwionego i pozostałego do unieszkodliwienia na terenie województwa śląskiego, zgodnie z danymi zawartymi w bazie azbestowej Masa wyrobów azbestowych zinwentaryzowanych na terenie województwa śląskiego: razem ,6 Mg, w tym osoby fizyczne ,7 Mg, w tym osoby prawne ,9 Mg. Masa wyrobów azbestowych unieszkodliwionych w województwie śląskim: razem ,2 Mg, w tym osoby fizyczne ,7 Mg, w tym osoby prawne ,5 Mg. Masa wyrobów azbestowych pozostałych do unieszkodliwienia na terenie województwa śląskiego: razem ,4 Mg, w tym osoby fizyczne ,0 Mg, w tym osoby prawne ,4 Mg. Od 2011 r. WFOŚiGW w Katowicach wspiera realizację zadań związanych z usuwaniem azbestu i wyrobów zawierających azbest z udziałem środków bezzwrotnych udostępnionych przez NFOŚiGW. Uruchomienie wsparcia finansowego dla działań prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, związanych z usuwaniem azbestu, przyczynia się zwiększenia tempa realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata na lata Beneficjentem środków w tym programie są mieszkańcy gmin, natomiast wnioskodawcą i koordynatorem obszarowego programu usuwania azbestu są jednostki samorządu terytorialnego, na terenie których prowadzone są prace. Warunkiem ubiegania się o dofinansowanie jest posiadanie przez gminę inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest oraz programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. W latach kwota dofinansowania przedsięwzięcia mogła wynosić do 100 % kosztów kwalifikowanych, w tym dofinasowanie ze środków udostępnionych przez NFOŚiGW, w formie dotacji mogło wynosić do 50% kosztów kwalifikowanych zadania. Pozostałe dofinansowanie - do 50% kosztów kwalifikowanych zadania mogło pochodzić ze środków WFOŚiGW w formie pożyczki, przy czym minimalna pożyczka ze środków WFOŚiGW stanowiła 35% kosztów kwalifikowanych zadania. Do 2015 wykorzystano środki w kwocie około 3 mln zł (w tym nie więcej niż 1,5 mln zł ze środków udostępnionych przez NFOŚiGW). Z dofinansowania skorzystało zaledwie 29 gmin województwa śląskiego, a mimo to unieszkodliwiono prawie Mg materiałów zawierających azbest. W celu kontynuacji preferencyjnego finansowania działań prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego w maju 2015 r. WFOŚiGW podpisał z NFOŚiGW kolejną umowę udostępniania środków, w ramach programu priorytetowego NFOŚiGW pod nazwą SYSTEM Wsparcie działań ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych przez WFOŚiGW Część 1) Usuwanie wyrobów zawierających azbest. 94

95 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Zadanie było kontynuowane w 2016 r. Mimo, ze okres raportowania dotyczy lat , to warto podkreślić, że Uchwałą Nr V/37/7/2017 z dnia 24 kwietnia 2017 r. Sejmik Województwa Śląskiego przyjął,,plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata , który obecnie obowiązuje OCENA STANU ŚRODOWISKA W niniejszym rozdziale dokonano analizy stanu gospodarki odpadami w podziale na odpady komunalne i odpady przemysłowe Stan w roku 2013 Odpady komunalne W 2013 roku w województwie śląskim zebrano ogółem 1347,8 tys. Mg odpadów komunalnych, z których większość stanowiły odpady zmieszane (86,2%). Z gospodarstw domowych odebrano 891,9 tys. Mg zmieszanych odpadów komunalnych, z tego ponad 85% w miastach. Najwięcej odpadów komunalnych zmieszanych zostało zebranych przez firmy oczyszczania w Katowicach 9,6%, Gliwicach 5,3% i Częstochowie 5,2%, a najmniej w powiatach: myszkowskim 1,1%, lublinieckim 1,2% oraz w powiecie kłobuckim i Świętochłowicach po 1,3%. 95

96 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Ryc. 30. Odpady komunalne zebrane (bez wyselekcjonowanych) na 1 mieszkańca według powiatów w 2013 roku Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Odpady zebrane selektywnie i wyselekcjonowane z frakcji suchej w 2013 roku stanowiły 13,8% zebranych odpadów komunalnych. Spośród 186,3 tys. Mg odpadów komunalnych zebranych selektywnie 89,5% pochodziło z gospodarstw domowych. Odpady zebrane z jednostek handlu, małego biznesu, biur i instytucji stanowiły 7,5% odpadów zebranych w sposób selektywny, natomiast odpady z usług komunalnych (głównie odpady ulegające biodegradacji) 3,0%. Informacje o odpadach zebranych selektywnie w 2013 roku objęły dodatkowo opakowania wielomateriałowe (0,9 tys. Mg). W 2013 r. zebrano następującą masę odpadów selektywnych: papier i tektura ,2 t, szkło ,0 t, tworzywa sztuczne , 1 t, metale 2 239,8 t. Na postawie umów udostępnienia środków zawartych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach z Narodowym Funduszem, gminy województwa śląskiego pozyskiwały środki na przedsięwzięcia zgodne z gminnymi 96

97 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key programami usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, w zakresie demontażu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwiania lub zabezpieczenia odpadów zawierających azbest. Zgodnie z danymi w 2013 r. z terenu województwa usunięto ,48 Mg wyrobów zawierających azbest, natomiast unieszkodliwiono przez składowanie 9 299,76 Mg. Informacje o możliwości pozyskania środków finansowych na usuwanie azbestu znajdowały się na stronach internetowych urzędów oraz WFOŚiGW w Katowicach. Odpady przemysłowe Wysoki stopień uprzemysłowienia województwa śląskiego ma decydujący wpływ na ilości odpadów wytwarzanych w regionie. W 2013 roku na terenie województwa w zakładach szczególnie uciążliwych dla środowiska wytworzono 38497,9 tys. Mg odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne, co stanowiło 30,0% całości tych odpadów wytworzonych w kraju. Odzyskowi poddano 34823,3 tys. Mg, tj. 90,5% wytworzonych odpadów przemysłowych, natomiast poprzez składowanie unieszkodliwiono 9,0% odpadów 3456,8 tys. Mg. Niewielką część (0,5%) odpadów przemysłowych magazynowano czasowo 197 tys. Mg. Na 1 km 2 powierzchni województwa przypadało 3,1 tys. Mg odpadów wytworzonych, najwięcej w Jastrzębiu-Zdroju 41,5 tys. Mg, Rybniku 26,7 tys. Mg, Rudzie Śląskiej 21,9 tys. Mg oraz powiatach: mikołowskim 14,9 tys. Mg, pszczyńskim 13,2 tys. Mg, bieruńsko-lędzińskim 12,4 tys. Mg. Przeważająca ilość wytworzonych odpadów przemysłowych (97,6%) została wytworzona przez zakłady prowadzące działalność w zakresie górnictwa i wydobywania (76,0%), w dalszej kolejności przez zakłady przetwórstwa przemysłowego (11,4%) i zakłady prowadzące działalność w zakresie wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (10,2%). W zakładach przemysłowych województwa śląskiego wytworzono 229,1 tys. Mg odpadów niebezpiecznych, które stanowiły około 1,0% (dokładnie 0,6%) masy wytworzonych odpadów ogółem. 97

98 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Ryc. 31. Odpady (z wyłączeniem komunalnych) wytworzone według powiatów w 2013 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Stan w roku 2014 Odpady komunalne W 2014 roku w województwie śląskim z gospodarstw domowych, z handlu, małego biznesu, biur i instytucji oraz usług komunalnych zebrano ogółem 1551,7 tys. Mg odpadów komunalnych. Odpady zmieszane stanowiły 76,5% zebranych odpadów, tj. o 9,7 % mniej niż w roku Większość zmieszanych odpadów komunalnych została odebrana z gospodarstw domowych (961,5 tys. Mg), z tego prawie 84% w miastach. Masa zmieszanych odpadów zebranych z gospodarstw domowych w porównaniu do 2013 r. wzrosła o 8 %, przy czym nieznacznie (o 1 %) zmniejszył się udział odpadów zebranych w miastach. Najwięcej odpadów komunalnych zmieszanych zostało zebranych przez firmy oczyszczania w Katowicach 8,4%, Częstochowie 5,7%, Rybniku 4,7% i Gliwicach 4,6%, a najmniej w powiecie myszkowskim 1,0%, Świętochłowicach 1,1% oraz w powiatach bielskim i żywieckim po 1,3%. 98

99 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 32. Odpady komunalne zebrane (bez wyselekcjonowanych) na 1 mieszkańca według powiatów w 2014 roku Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Prawie 90% odpadów zebranych selektywnie pochodziło z gospodarstw domowych. Odpady zebrane z jednostek handlu, małego biznesu, biur i instytucji stanowiły 7,2% odpadów zebranych w sposób selektywny, natomiast odpady z usług komunalnych (głównie odpady ulegające biodegradacji) 2,8%. W 2014 r. zebrano następującą masę odpadów selektywnych: papier i tektura ,9 t, szkło ,3 t, tworzywa sztuczne ,4 t, metale 3 481,5 t. Na postawie umów udostępnienia środków zawartych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach z Narodowym Funduszem, gminy województwa śląskiego pozyskiwały środki na przedsięwzięcia zgodne z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, w zakresie demontażu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwiania lub zabezpieczenia odpadów zawierających azbest. Zgodnie z danymi w 2014 r. z terenu województwa usunięto 6 263,13 Mg wyrobów zawierających azbest, natomiast unieszkodliwiono przez składowanie 7 978,44 Mg. Informacje o możliwości pozyskania środków finansowych na usuwanie azbestu znajdowały się na stronach internetowych urzędów oraz WFOŚiGW w Katowicach. 99

100 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Odpady przemysłowe W województwie śląskim w 2014 roku powstało 39245,5 tys. Mg odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne, tj. o 747,6 tys. Mg więcej niż w roku Spośród wytworzonych odpadów przemysłowych 42,9% poddano odzyskowi, zaś 6,5% unieszkodliwiono, a 0,2% magazynowano czasowo. W każdym z tych przypadków zmniejszył się udział procentowy danej formy gospodarowania odpadami (odpowiednio o 47,6 %, 2,5 % i 0,3 %) gdyż znaczna część odpadów została przekazana innym odbiorcom, czego nie stwierdzono w roku Od 2014 roku dane dotyczące odpadów odzyskanych i unieszkodliwionych obejmują odpady zagospodarowane przez wytwórcę we własnym zakresie, natomiast dane za lata poprzednie dotyczą odpadów odzyskanych i unieszkodliwionych zarówno we własnym zakresie, jak i przekazanych innym odbiorcom w celu unieszkodliwienia lub odzysku. Ilość odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne przekazanych innym odbiorcom przez zakłady szczególnie uciążliwe dla środowiska wyniosła w 2014 roku 19770,7 tys. Mg, co stanowiło 50,4% odpadów przemysłowych wytworzonych w naszym województwie. W zakładach zlokalizowanych na terenie województwa śląskiego wytworzono 219,3 tys. Mg odpadów niebezpiecznych (tj. o 9,8 tys. Mg mniej w stosunku do 2013 roku), co stanowi 25,6% wszystkich odpadów niebezpiecznych wytworzonych w kraju. 100

101 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 33. Odpady (z wyłączeniem komunalnych) wytworzone według powiatów w 2014 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Stan w roku 2015 Odpady komunalne W 2015 roku w województwie śląskim z gospodarstw domowych, handlu, małego biznesu, biur i instytucji oraz usług komunalnych zebrano ogółem 1519,7 tys. Mg odpadów komunalnych, tj. o 2,1% mniej w porównaniu z 2014 rokiem. Najwięcej zmieszanych odpadów komunalnych zostało zebranych przez firmy oczyszczania w Katowicach 9,1%, Częstochowie 6,3% i Rybniku 5,6%, a najmniej w Mysłowicach 0,3%, Sosnowcu 0,7% oraz Bielsku-Białej 1,0%. 101

102 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Ryc. 34. Odpady komunalne zebrane (bez wyselekcjonowanych) na 1 mieszkańca według powiatów w 2015 roku Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Odpady zebrane selektywnie i wyselekcjonowane z frakcji suchej w 2015 roku stanowiły 30,7% zebranych odpadów komunalnych, tj. o 7,2 p. proc. więcej niż w 2014 roku. Spośród 466,6 tys. Mg odpadów komunalnych zebranych selektywnie 89,4% pochodziło z gospodarstw domowych (89,9% w 2014 roku). Odpady zebrane z jednostek handlu, małego biznesu, biur i instytucji stanowiły 9,2% odpadów zebranych w sposób selektywny (7,2% w 2014 roku), natomiast odpady z usług komunalnych głównie odpady ulegające biodegradacji 1,5% (2,8% w 2014 roku). W 2015 r. zebrano następującą masę odpadów selektywnych: papier i tektura ,3 t, szkło ,0 t, tworzywa sztuczne ,8 t, metale 2 928,2 t. Na postawie umów udostępnienia środków zawartych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach z Narodowym Funduszem, gminy województwa śląskiego pozyskiwały środki na przedsięwzięcia zgodne z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, w zakresie demontażu, zbierania, transportu oraz unieszkodliwiania lub zabezpieczenia odpadów zawierających azbest. Zgodnie z danymi w 2013 r. z terenu województwa usunięto 4 279,29 Mg wyrobów zawierających azbest, natomiast unieszkodliwiono przez składowanie 6 160,00 Mg. 102

103 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Informacje o możliwości pozyskania środków finansowych na usuwanie azbestu znajdowały się na stronach internetowych urzędów oraz WFOŚiGW w Katowicach. Odpady przemysłowe Na terenie województwa śląskiego w 2015 roku wytworzono 36528,1 tys. Mg odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne (bez komunalnych), co stanowiło 27,9% ogółu tych odpadów wytworzonych w kraju. W stosunku do roku ubiegłego w województwie śląskim ilość wytworzonych odpadów spadła o 6,9%. Wytworzone odpady przemysłowe w 2015 roku wykorzystano w następujący sposób: 42,9% poddano odzyskowi, 7,1% unieszkodliwiono, 48,9% przekazano innym odbiorcom, a 1,0% magazynowano czasowo. Największą ilość odpadów przemysłowych, podobnie jak w latach poprzednich, wytworzyły zakłady prowadzące działalność w zakresie: górnictwa i wydobywania (76,2%), przetwórstwa przemysłowego (13,8%), wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (8,8%). Biorąc pod uwagę podział terytorialny, największa ilość odpadów przemysłowych w 2015 roku wytworzona została w powiecie pszczyńskim 6184,5 tys. Mg (16,9% odpadów wytworzonych w województwie śląskim), mikołowskim 3896,1 tys. Mg (10,7%) oraz w Jastrzębiu-Zdroju 3678,1 tys. Mg (10,1%). Odpady wytworzone w wymienionych powiatach stanowiły 37,7% odpadów wytworzonych w województwie. Zakłady przemysłowe województwa śląskiego w 2015 roku wytworzyły 258,7 tys. Mg odpadów niebezpiecznych, tj. 25,3% wszystkich odpadów niebezpiecznych wytworzonych w kraju. 103

104 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Ryc. 35. Odpady (z wyłączeniem komunalnych) wytworzone według powiatów w 2015 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Stan w roku 2016 Odpady komunalne W 2016 roku w województwie śląskim z gospodarstw domowych, handlu, małego biznesu, biur i instytucji oraz usług komunalnych zebrano ogółem 1618,4 tys. Mg odpadów komunalnych, tj. o 6,5% więcej w porównaniu z 2015 rokiem, w którym zebrano 1519,7 tys. Mg odpadów. Jednocześnie odnotowano wzrost (o 20,5%) ilości odpadów zebranych selektywnie. Odpady zebrane selektywnie i wyselekcjonowane z frakcji suchej w 2016 roku stanowiły 34,7% zebranych odpadów komunalnych, tj. o 4,0 p. proc. więcej niż w 2015 roku. Najwięcej zmieszanych odpadów komunalnych zostało zebranych w Katowicach 9,3%, Częstochowie 7,2% i Gliwicach 5,0%, a najmniej w Mysłowicach 0,3 %, Sosnowcu 0,6% i Bielsku-Białej 0,8%. 104

105 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 36. Odpady komunalne zebrane (bez wyselekcjonowanych) na 1 mieszkańca według powiatów w 2016 roku Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Spośród 562,1 tys. Mg odpadów komunalnych zebranych selektywnie 89,0% pochodziło z gospodarstw domowych (89,4% w 2015 roku). Odpady zebrane z jednostek handlu, małego biznesu, biur i instytucji stanowiły 9,1% odpadów zebranych w sposób selektywny (9,2% w 2015 roku), natomiast odpady z usług komunalnych (głównie odpady ulegające biodegradacji) 1,9% (1,5% w 2015 roku). W 2016 r. zebrano następującą masę odpadów selektywnych: papier i tektura ,8 t, szkło ,0 t, tworzywa sztuczne ,4 t, metale 4 719,9 t. Warunki finansowania zadań usuwania azbestu w roku 2016 były korzystniejsze niż w latach ubiegłych, ponieważ WFOŚiGW przeznaczył na realizację zadań związanych z usuwaniem i unieszkodliwieniem azbestu wsparcie bezzwrotne. Łącznie dofinansowanie w formie dotacji ze środków NFOŚiGW i WFOŚiGW mogło wynosić do 100% kosztów kwalifikowanych zadania, lecz nie więcej niż 800 zł/mg odpadu zawierającego azbest 105

106 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska (jeżeli na zadanie składają się: demontaż, zbieranie, transport i unieszkodliwienie lub zabezpieczenie odpadów zawierających azbest) i 600 zł/mg odpadu zawierającego azbest (jeżeli na zadanie składają się: zbieranie, transport i unieszkodliwienie lub zabezpieczenie odpadów zawierających azbest). Uzupełnienie dofinansowania mogło stanowić pożyczka ze środków WFOŚiGW. Skutkiem podniesienia w 2016 roku atrakcyjności dofinansowania było znacznie większe zainteresowanie gmin realizacją zadań związanych z usuwaniem azbestu. W 2016 roku dofinansowanie uzyskało 40 Gmin województwa śląskiego, podczas gdy w latach ubiegłych rocznie do programu przystępowało maksymalnie kilkanaście gmin. Środki udostępnione Funduszowi przez NFOŚiGW w 2016 r. były niewystarczające i zostały w całości wykorzystane na realizację programu. Z uwagi na brak możliwości zwiększenia kwoty dofinansowania z NFOŚiGW, WFOŚiGW w Katowicach przeznaczył na realizację zadań ponad 3 - krotnie więcej środków niż udostępnił NFOŚiGW. Łącznie udzielono dofinansowania w kwocie wynoszącej zł (w tym zł dotacja ze środków NFOŚiGW oraz zł dotacja ze środków WFOŚiGW). W 2016 roku z dofinansowania udzielonego w ramach programu skorzystało ponad mieszkańców województwa śląskiego. Zgodnie z danymi w 2016 r. z terenu województwa usunięto 7 510,91 Mg wyrobów zawierających azbest, natomiast unieszkodliwiono przez składowanie 6 432,46 Mg. Odpady przemysłowe Na terenie województwa śląskiego w 2016 roku w 271 zakładach wytworzono 33780,1 tys. Mg odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne z wyłączeniem odpadów komunalnych (2739,0 tys. Mg na km2), co stanowiło 26,3% ogółu tych odpadów wytworzonych w kraju (410,3 tys. Mg na km2). W porównaniu z 2015 rokiem w województwie śląskim ilość wytworzonych odpadów spadła o 7,5%. Najwięcej odpadów przemysłowych wytworzyły zakłady prowadzące działalność w zakresie górnictwa i wydobywania 76,9% odpadów wytworzonych w województwie. Na dalszych miejscach znalazły się zakłady zajmujące się przetwórstwem przemysłowym (14,3%) oraz wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (7,4%). Z ogólnej ilości odpadów wytworzonych w 2016 roku 41,4% poddano odzyskowi we własnym zakresie, 49,1% przekazano innym odbiorcom, 8,5% odpadów unieszkodliwiono we własnym zakresie, a pozostałe 1,0% zmagazynowano czasowo. W przekroju terytorialnym według powiatów największy udział w ilości wytworzonych odpadów przemysłowych w 2016 roku odnotowano w: powiecie pszczyńskim 5912,8 tys. Mg (17,5% odpadów wytworzonych w województwie), mikołowskim 4015,9 tys. Mg (11,9%), Dąbrowie Górniczej 3069,6 tys. Mg (9,1%) oraz Jastrzębiu-Zdroju 3066,7 tys. Mg (9,1%). W zakładach przemysłowych województwa śląskiego w 2016 roku wytworzono 315,3 tys. Mg odpadów niebezpiecznych, tj. 28,0% wszystkich odpadów niebezpiecznych wytworzonych w kraju. 106

107 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 37. Odpady (z wyłączeniem komunalnych) wytworzone według powiatów w 2016 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 107

108 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Podsumowując, pozytywnie należy ocenić relację pomiędzy masą odpadów zmieszanych, a masą odpadów zebranych selektywnie i wyselekcjonowanych z frakcji suchej. Rokrocznie obserwuje się zwiększanie udziału frakcji odpadów zebranych selektywnie i wyselekcjonowanych z frakcji suchej. Ich udział wzrósł z 13,8 % w roku 2013 do 34,7 % w roku odpady zmieszane 86,2 odpady zebrane selektywnie i wyselekcjonowane z frakcji suchej 76,5 69,3 65, ,5 30,7 34, , Ryc. 38. Udział (%) odpadów zmieszanych oraz zebranych selektywnie i wyselekcjonowanych z frakcji suchej w ogólnej masie zebranych odpadów komunalnych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ w Katowicach 108

109 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH Zadanie pod nazwą Zastosowanie instrumentów finansowych (np. niższa opłata za odbiór odpadów segregowanych) celem zachęcenia wytwórców do ograniczania wytwarzania odpadów zostało zrealizowane w roku 2015 głównie poprzez podjęcie przez gminy uchwał określających wyższe stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli odpady komunalne nie były w sposób selektywny zbierane i odbierane. Zadanie w zakresie zwiększenia kontroli w zakresie wypełniania przez podmioty ustaleń, zawartych w posiadanych zezwoleniach/decyzjach (m.in. na zbieranie, odzysk i unieszkodliwianie odpadów) realizowane było przez WIOŚ i można ocenić, że z roku na rok ilość przeprowadzonych kontroli była większa. WIOŚ skutecznie również egzekwował prawo w zakresie gospodarki odpadami poprzez nakładanie mandatów karnych, wydawanie zarządzeń pokontrolnych itd. Na terenie województwa śląskiego w okresie oraz organizowano szereg kampanii i akcji edukacyjno informacyjnych, dla wszystkich grup społecznych, dotyczących zasad i podstaw prawidłowego funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi, w tym w zakresie praktycznej wiedzy uczestnictwa w selektywnej zbiórce z naciskiem na odpady ulegające biodegradacji. Zadanie to realizowane było w szerokim zakresie przez poszczególne gminy i powiaty. Zarządzanie i prowadzenie wojewódzkiej bazy danych o odpadach jako zadanie nie zostało zrealizowane. Ministerstwo środowiska odłożyło termin utworzenia BDO na 2018 r. Wszystkie gminy mają obowiązek osiągnięcia określonych poziomów ograniczenia składowania masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. Większość gmin (z ankietowanych) w województwie śląskim osiągała wymagane poziomy redukcji masy odpadów ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania co uznać należy za efekt osiągnięcia i realizacji zadania i celu zmniejszenia ilości odpadów kierowanych na składowiska. Tworzenie regionalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi opiera się o założenia zgodnie z wytycznymi KPGO W okresie sprawozdawczym funkcjonowały: w 2013 r. - 5 RIPOK-MBP, 2 regionalne kompostownie, 4 regionalne składowiska; w 2014 r. 9 RIPOK-MBP, 4 regionalne kompostownie, 5 regionalnych składowisk; w 2015 r RIPOK-MBP, 5 regionalnych kompostowni, 6 regionalnych składowisk; w 2016 r RIPOK-MBP, 5 regionalnych kompostowni, 6 regionalnych składowisk. Budowę instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych ocenia się jako częściowo zrealizowane zadanie z uwagi na to, że można posiłkować się informacjami jedynie o planach budowy tych instalacji w okresie raportowania. W okresie raportowania dokonywano na bieżąco zamknięcia i rekultywacji składowisk odpadów, niespełniających wymogów dyrektywy 1999/31/WE znajdujących się na terenie województwa śląskiego. Zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata w latach wydano 4 decyzje o wyrażeniu zgody na zamknięcie składowisk odpadów. Likwidacja dzikich składowisk odpadów komunalnych leży w kompetencjach gmin i była realizowana na bieżąco. 109

110 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Realizacja zapisów Programu oczyszczania Kraju z Azbestu na lata odbywała się na bieżąco w każdym roku raportowania poprzez usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest. Realizacja tego zadania poprzedzona była akcją informacyjną o możliwości uzyskania pomocy finansowej na realizację prac związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest we współpracy i przy pomocy WFOŚiGW. Zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata , na terenie województwa śląskiego nie istnieją magazyny przeterminowanych środków ochrony roślin oraz mogilniki. Wszystkie zinwentaryzowane mogilniki zostały zlikwidowane. Z ankietyzacji nie uzyskano informacji o potrzebach i istnieniu mogilników do likwidacji. W formie tabelarycznej dokonano opisu działań zrealizowanych przez jednostki terytorialne, organy administracji państwowej, instytucje zakłady i inne podmioty w latach oraz Dane pozyskano w trakcie ankietyzacji. Zestawiono je w tabelach poniżej. Należy wyjaśnić skąd bierze się zestawienie dla lat i , a nie jak wynika to z okresu raportowania czyli w odniesieniu do lat oraz Rok 2015 potraktowano szczególnie i dołożono do pierwszej tabeli dodatkowo. Wynika to z faktu, że aktualnie obowiązujący program ochrony środowiska został uchwalony 31 sierpnia 2015 r. Stąd część podmiotów mogła w roku 2015 realizować zadania zarówno z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jak również z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Dlatego w pierwszej tabeli zawarto realizację zadań dla okresu i dodatkowo Jest to tabela sprawozdawcza, z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Natomiast w kolejnej tabeli przedstawiono wykaz i charakterystykę zadań realizowanych w latach To wykaz zadań wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku

111 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Tabela 12. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 gospodarka odpadami Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań GOSPODARKA ODPADAMI Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania GO1.1. Zastosowanie instrumentów finansowych (np. niższa opłata za odbiór odpadów segregowanych) celem zachęcenia wytwórców do ograniczania wytwarzania odpadów ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Gminy Zgodnie z art. 6k, ust. 3 Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2017, poz. 1289, ze zm.), rada gminy określa wyższe stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli odpady komunalne nie są w sposób selektywny zbierane i odbierane. - środki własne GO1.2. Zwiększenie kontroli w zakresie wypełniania przez podmioty ustaleń, zawartych w posiadanych zezwoleniach/decyzjach (m.in. na zbieranie, odzysk i unieszkodliwianie odpadów ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Przeprowadzone kontrole obejmowały zagadnienia gospodarki odpadami w szeroko pojętym zakresie, tj. problemy WIOŚ dotyczące wytwarzania odpadów, przetwarzania odpadów w instalacjach i poza instalacjami (odzysku i unieszkodliwienia) oraz zbierania i transportu odpadów. Kontrole dotyczyły: gospodarki odpadami z przemysłu, w tym niebezpiecznymi, organizacji nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, odpadów opakowaniowych, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużytych baterii i akumulatorów, pojazdów wycofanych z eksploatacji, składowisk odpadów, obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, instalacji do termicznego przekształcania odpadów, odpadów zawierających azbest, zużytych urządzeń zawierających PCB, wykorzystywania odpadów na terenach poprzemysłowych i zdegradowanych, a także międzynarodowego przemieszczania odpadów ,7 Budżet państwa W 2013 r. przeprowadzono łącznie 608 kontroli, w tym 444 kontrole planowe i 164 kontrole pozaplanowe. W 2014 r. przeprowadzono łącznie 670 kontroli, w tym 462 kontrole planowe i 208 kontroli pozaplanowych. W 2015 r. przeprowadzono łącznie 868 kontroli, w tym 669 kontroli planowych i 199 kontroli pozaplanowych. Kontrole w zakresie udzielonych zezwoleń m.in. na zbieranie odpadów, przeprowadzane są głównie w przypadku Gminy, powiaty otrzymania informacji/zgłoszenia o nieprawidłowym sposobie gospodarowania odpadami. w ramach działań Kontrolowanie podmiotów w zakresie przekazywania odebranych odpadów do RIPOK oraz osiągnięcie odpowiedniego własnych środki własne poziomu recyklingu i odzysku. GO1.3. Skuteczna egzekucja prawa w zakresie gospodarki odpadami ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości WIOŚ w ramach posiadanych kompetencji nakłada mandaty karne, wydaje WIOŚ zarządzenia pokontrolne, kieruje wnioski do organów ścigania w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa, do w ramach zadań sądów powszechnych, do organów administracji samorządowej i rządowej, wydaje decyzje nakładające zobowiązania własnych środki własne niepieniężne, tj. wstrzymujące działalność, wstrzymujące użytkowanie instalacji, decyzje wyznaczające terminy usunięcia naruszeń określające zakres i harmonogram działań naprawczych oraz wymierza administracyjne kary pieniężne. GO1.4. Organizowanie kampanii i akcji edukacyjno informacyjnych, dla wszystkich grup społecznych, dotyczących zasad i podstaw prawidłowego funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi, w tym w zakresie praktycznej wiedzy uczestnictwa w selektywnej zbiórce z naciskiem na odpady ulegające biodegradacji Gminy Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne gminy poprzez: Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów, Audycje radiowe, Programy telewizyjne, ,49 środki własne, środki unijne, POIiS, środki MPGO, pożyczka NFOSiGW, WFOŚiGW 111

112 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Zarząd Województwa Śląskiego Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych, Organizowanie akcji sprzątania świata. GO1.5. Zarządzanie i prowadzenie wojewódzkiej bazy danych o odpadach ZADANIE NIEZREALIZOWANE Baza BDO nie została utworzona. Ministerstwo środowiska odłożyło termin jej utworzenia na 2019 r. Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania - - GO2.1. Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska Art. 3c, ust. 1 Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2017, poz. 1289, Gminy ze zm.) nałożył na wszystkie gminy obowiązek osiągnięcia określonych poziomów ograniczenia składowania masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. Większość gmin w województwie osiągała wymagane poziomy redukcji masy odpadów ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania. środki własne, ,23 WFOŚiGW W celu realizacji tego obowiązku w gminach wdrożono rozbudowany system selektywnej zbiórki odpadów, a następnie selektywnie zebrane odpady zagospodarowywane są w instalacjach, odzyskiwanie i poddawane recyklingowi. W latach na terenie województwa powstawały liczne nowe Regionalne Instalacje Przetwarzania Odpadów Komunalnych, w których odpady poddawane były procesom odzysku. Na składowiskach deponowano głównie pozostałości po sortowaniu odpadów. GO2.2. Tworzenie regionalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi (działania w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów, selektywnego zbierania odpadów komunalnych zgodnie z wytycznymi KPGO 2010, przetwarzania odpadów w celu przygotowania do odzysku lub unieszkodliwiania, składowania przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych oraz budowę regionalnych ZZO) Zarząd Województwa Śląskiego, Gminy JST, Inwestorzy prywatni Zadanie to zostało ujęte w Planie Gospodarki Odpadami dla województwa śląskiego 2014, gdzie wskazane są instalacje wchodzące w skład regionalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi. Na terenie województwa funkcjonowało: w 2013 r. - 5 RIPOK-MBP, 2 regionalne kompostownie, 4 regionalne składowiska; w 2014 r. - 9 RIPOK-MBP, 4 regionalne kompostownie, 5 regionalnych składowisk; w 2015 r RIPOK-MBP, 5 regionalnych kompostowni, 6 regionalnych składowisk. GO2.3. Budowa instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych CZĘŚCIOWO W Regionie I funkcjonuje cementownia Cemex Sp. z o.o. (Cementownia Rudniki), w której możliwe będzie termiczne przekształcanie 30 tys. Mg/rok paliw alternatywnych wytwarzanych z odpadów komunalnych. Ponadto planuje się budowę ITPO w Częstochowie, w której zamierza się termicznie przekształcać m.in. odpady resztkowe, paliwa alternatywne oraz komunalne osady ściekowe. W Regionie II planuje się budowę ITPO, w których odzyskowi energetycznemu poddawane będą odpady resztkowe i paliwa alternatywne wytwarzane z odpadów komunalnych oraz komunalne osady ściekowe. Nie planuje się budowy instalacji do termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych. Poza instalacją w Chorzowie przewidzianą do realizacji już w Pgowś2014, w której przetwarzane mają być wyłącznie odpady resztkowe oraz paliwa alternatywne wytwarzane z odpadów komunalnych, w pozostałych planowanych ITPO odzysk energetyczny będzie ,39 Środki własne, POIIS, środki MPGO Sp. z o.o., pożyczka NFOSiGW

113 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań obejmował zarówno ww. odpady, jaki i paliwa kopalne (EC Gliwice, EC Mikołaj w Rudzie Śląskiej, EC Zabrze). W przypadku planowanych ITPO w Rudzie Śląskiej (Ekologiczne Centrum Odzysku Energii) i Katowicach przewiduje się termicznie przekształcać poza odpadami resztkowymi i paliwami alternatywnymi również komunalne osady ściekowe. Uzasadnienie budowy planowanych ITPO w Regionie II wynika z faktu, że powstaje w nim prawie połowa wytwarzanych w województwie odpadów komunalnych. Obszar ten ma dobrze rozwiniętą sieć przesyłową zarówno energii elektrycznej, jak i cieplnej, co ma szczególne znaczenie w kontekście zagospodarowania energii (w szczególności cieplnej). W Regionie III planuje się uruchomienie ITPO w Jastrzębiu-Zdroju, której realizacja została uwzględniona w PGOWŚ W instalacji tej zamierza się termicznie przekształcać odpady resztkowe i paliwa alternatywne wytwarzane z odpadów komunalnych. Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania GO2.4. Systematyczne zamykanie i rekultywacja wszystkich składowisk odpadów, niespełniających wymogów dyrektywy 1999/31/WE ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata w latach wydano 4 decyzje o wyrażeniu zgody na zamknięcie składowisk odpadów. Decyzje wydano dla następujących obiektów: Gminy, zarządcy Składowisko odpadów komunalnych w Krzepicach, ul. Kazimierza Wielkiego; składowisk Składowisko odpadów komunalnych w Sadowie Górnym, ul. Leśna, gm. Koszęcin; ,30 środki własne Gminne składowisko odpadów komunalnych w Jankowicach, ul. ks. Walentego 3; Składowisko odpadów komunalnych w Wilkowicach, ul. Woprowska 1. Według bazy prowadzonej przez WIOŚ w Katowicach, na koniec 2013 r. funkcjonowało: 29 czynnych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (komunalnych), prowadzonych na WIOŚ 2013 podstawie: decyzji zatwierdzających instrukcje eksploatacji oraz pozwoleń zintegrowanych (zdecydowana większość) lub decyzji zezwalających na unieszkodliwianie odpadów wydanych przez starostów. Ponadto na 6 składowiskach zakończono eksploatację w latach Składowiska wypełnione odpadami poddawane są zamknięciu i rekultywacji na podstawie wymaganych decyzji, z różnymi terminami zakończenia ich rekultywacji. 25 składowisk przyjmujących odpady przemysłowe z sektora gospodarczego, w tym składowiska w fazie zamykania i rekultywacji. Składowiska odpadów niebezpiecznych: łącznie 14 obiektów, w tym 6 na odpady zawierające azbest. Ponadto funkcjonowały 2 obiekty unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, natomiast 4 znajdowały się w fazie zamykania i rekultywacji. Według bazy prowadzonej przez WIOŚ w Katowicach, na koniec 2014 r. funkcjonowało: czynnych składowisk odpadów komunalnych. Ponadto na 2 składowiskach zakończono prace rekultywacyjne, natomiast na 6 składowiskach prowadzone były prace związane z zamykaniem i rekultywacją. WIOŚ 2014 Według bazy WIOŚ w Katowicach na terenie woj. śląskiego na koniec 2014 r. dane o składowiskach odpadów przemysłowych, w tym niebezpiecznych - nie uległy zmianie. Ponadto funkcjonowały 2 obiekty unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, natomiast 4 znajdowały się w fazie zamykania i rekultywacji. Według bazy prowadzonej przez WIOŚ w Katowicach, na koniec 2015 r. funkcjonowało: WIOŚ czynne składowiska odpadów komunalnych. Ponadto na 1 składowisku zakończono prace rekultywacyjne, natomiast 4 składowiska oczekiwały na decyzje zezwalające na zamknięcie. Według bazy WIOŚ w Katowicach na terenie woj. śląskiego na koniec 2015 r. dane o składowiskach odpadów 113

114 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Zarządcy Składowisk Odpadów Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania przemysłowych, w tym niebezpiecznych nie uległy zmianie. Ponadto funkcjonowały 2 obiekty unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, natomiast 4 znajdowały się w fazie zamykania i rekultywacji. GO2.5. Likwidacja dzikich składowisk odpadów komunalnych i ich rekultywacja ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Likwidacja dzikich składowisk odpadów komunalnych leży w kompetencjach gmin. Wójt, burmistrz i prezydent miasta WIOŚ może w drodze decyzji nakazać posiadaczowi odpadów, a w przypadku nieujawnienia sprawcy - właścicielowi terenu, usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania (art. 26 ustawy o odpadach). WIOŚ nie dysponuje danymi o ilościach dzikich składowisk odpadów komunalnych oraz sposobie ich rekultywacji. - - Działania prowadzone w sposób ciągły. W przypadku potwierdzenie dzikiego wysypiska śmieci na terenie, którego Gminy właścicielem jest Gmina, odpady są usuwane. Natomiast, gdy jest to na terenie prywatnym wszczynane jest postępowanie zgodnie z art. 26 ustawy o odpadach ,09 GO2.6. Modernizacja składowisk przewidzianych do wieloletniego użytkowania zgodnie z decyzjami wynikającymi z pozwoleń zintegrowanych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Opracowano na podstawie Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata : W Regionie I zamknięte zostaną składowiska w Pałyszu, Radoszewnicy i Krzepicach oraz przeprowadzona zostanie ich rekultywacja do końca 2023 r. Planowana rozbudowa składowiska eksploatowanego przez Częstochowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o., zlokalizowanego bezpośrednio przy RIPOK-MBP, nastąpi w oparciu o posiadane pozwolenie na budowę i zapewni zagospodarowanie odpadów wytworzonych w regionie dopuszczonych do składowania (zgodnie z zasadą bliskości). W Regionie II zamknięto składowiska w Wojkowicach i Siemianowicach Śląskich oraz przeprowadzono ich rekultywację. Ponadto zamknięte zostaną składowiska w Pyskowicach i Tarnowskich Górach oraz przeprowadzona zostanie ich rekultywacja do końca 2020 r. Bez rozbudowy składowisk w Regionie II deficyt pojemności chłonnej wystąpi od 2020 r. Rozbudowa kwater dotyczy eksploatowanych składowisk zlokalizowanych przy RIPOK-MBP (Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Sosnowiec, Zabrze), a ich realizacja zapewni zagospodarowanie odpadów wytworzonych w regionie dopuszczonych do składowania (zgodnie z zasadą bliskości). W Regionie III zamknięte zostaną składowiska w Świerklanach i Wilkowicach oraz przeprowadzona zostanie ich rekultywacja do końca 2020 r. Bez rozbudowy składowisk w Regionie III deficyt pojemności chłonnej wystąpi w roku 2024 r. Planowana rozbudowa składowisk w Jastrzębiu-Zdroju i Raciborzu, zlokalizowanych bezpośrednio przy RIPOK MBP, nastąpi w oparciu o posiadane pozwolenia na budowę i umożliwi zagospodarowanie odpadów wytworzonych w regionie dopuszczonych do składowania (zgodnie z zasadą bliskości). Środki własne, WFOŚiGW - - GO3.1. Opracowanie i wdrożenie Programu edukacyjnego dla wytwórców odpadów niebezpiecznych pochodzących z sektora małych i średnich przedsiębiorstw CZĘŚCIOWO Nie opracowano Programu Gminy Działanie realizowane w ramach akcji informacyjnych i edukacyjnych związanych z prowadzeniem gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi. GO3.2. Likwidacja zagrożeń spowodowanych przez składowisko odpadów niebezpiecznych Zakładów Chemicznych Tarnowskie Góry" w likwidacji CZĘŚCIOWO Powiat Tarnogórski 2014 Przygotowanie dokumentacji technicznej w zakresie aktualizacji harmonogramu rzeczowo-finansowego stanowiącego dotacja Wojewody 1,23 Śląskiego element Programu funkcjonalno-użytkowego dla kolejnego etapu inwestycji pn. Ochrona Głównego Zbiornika Wód 114

115 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Podziemnych 330-Gliwice poprzez kompleksowe unieszkodliwienie odpadów wraz z rekultywacją terenów skażonych Zakładów Chemicznych Tarnowskie Góry w Tarnowskich Górach w likwidacji. GO3.3. Likwidacja zagrożeń spowodowanych przez składowisko odpadów niebezpiecznych CSO Rudna Góra przy Zakładach Chemicznych Organika Azot S.A. w Jaworznie oraz miejsca składowania odpadów niebezpiecznych w dolinie potoku Wąwolnica, min. Pole K, Pole A i Pole B CZĘŚCIOWO Odpady przemysłowe zawierające TZO zdeponowane są na CSO Rudna Góra będącym we władaniu Zakładów Chemicznych Organika-Azot S.A. w Jaworznie (województwo śląskie), na gruntach należących do Gminy Miasta Jaworzna, Skarbu Państwa i Południowego Koncernu Węglowego. Zakłady te produkowały w przeszłości DDT oraz środki ochrony roślin zawierające importowane TZO. Wyniki badań FOKS mają posłużyć do opracowania najbardziej korzystnej technologii usunięcia i przeprowadzenia Miasto Jaworzno działań rekultywacyjnych terenu CSO Rudna Góra oraz innych zanieczyszczonych pestycydami terenów zlokalizowanych w Jaworznie. Na wniosek GIOŚ przedsięwzięcie polegające na likwidacji omawianego zagrożenia zostało ujęte w prowadzonym wspólnie przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska oraz Prezesa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej projektu Program likwidacji bomb ekologicznych. Umożliwiało to uzyskanie wsparcia finansowego z NFOŚiGW na realizację unieszkodliwienia powyższych odpadów i zrekultywowania terenu. W ramach programu beneficjentami wskazanymi przez GIOŚ były zarówno obecne Zakłady Chemiczne Organika-Azot S.A., jak i prezydent miasta Jaworzno. W dniu 16 lipca 2013 roku NFOŚiGW w Warszawie podpisał umowę (aneksowaną w dniu r.) z gminą Środki własne 7 000,59 Jaworzno dotyczącą dotacji w wysokości zł, która została przeznaczona na: ZCH AZOT wykonanie projektu i przeprowadzenie kolejnych badań uzupełniających do prowadzonego uprzednio programu FOKS (badania geofizyczne, terenowe), wykonanie analizy techniczno-środowiskowej planowanych działań naprawczych, wybór przez zespół ekspertów optymalnej, z punktu widzenia środowiska i ekonomii, technologii usuwania istniejącego zagrożenia, studium wykonalności oraz raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, przygotowanie pełnej dokumentacji technicznej przedsięwzięcia i rekultywacji obszaru znajdującego się na terenie Zakładów Chemicznych Organika-Azot S.A., w tym przede wszystkim wyrobiska Rudna Góra, oraz pozostałych zanieczyszczonych miejsc na terenie miasta Jaworzna. Zadanie związane z wykonaniem badań uzupełniających zostało już zrealizowane. Składowisko odpadów należące do zakładów Organika-Azot znajduje się pod ciągłym nadzorem organów ochrony środowiska oraz organów kontrolnych. GO3.4. Likwidacja zagrożeń spowodowanych przez osadniki szlamów cynkowych Huty Metali Nieżelaznych Szopienice" w Katowicach Łącznie ponad 30,8 mln, Miasto Katowice W 2016 r. zakończył się proces rekultywacji 7 hektarowego składowiska odpadów pohutniczych. Wywieziono stąd 120 tys. ton szlamów cynkonośnych. Rekultywacja pochłonęła ponad 30 mln zł. W tym: NFOŚiGW - 16,8 mln, WFOŚiGW - 4 mln, Grupa Boryszew 10 mln GO3.5. Likwidacja zagrożeń spowodowanych przez odpady zawierające azbest należące do Przedsiębiorstwa Materiałów Izolacji Budowlanej Izolacja" w Ogrodzieńcu Powiat Zawierciański 2012 Zadanie zostało zakończone w 2012 roku. - - GO3.6. Likwidacja zagrożeń spowodowanych przez Doły kwasowe przy Rafinerii Czechowice" S.A. w Czechowicach - Dziedzicach. PREH Sp. z o.o CZĘŚCIOWO

116 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Według szacunków w dołach znalazło się około 120 tysięcy ton kwaśnych smół porafinacyjnych. W celu przetwarzania wydobytych odpadów wybudowano na tym terenie instalację do neutralizacji i hydraulicznej stabilizacji odpadów kwaśnych smół porafinacyjnych. W dalszym ciągu na tym terenie zalega ok. 70 tys. ton kwaśnych smół porafinacyjnych. GO3.7. Umieszczenie na listach przedsięwzięć priorytetowych WFOŚiGW zadań związanych z dekontaminacją i unieszkodliwianiem urządzeń o zawierających PCB r. podjęcie przez Radę Nadzorczą Funduszu uchwały zatwierdzającej Listę przedsięwzięć priorytetowych WFOŚiGW 2013 planowanych do dofinansowania ze środków WFOŚiGW w Katowicach na 2013 rok, priorytet wskazany w Tabeli nr 2.1, w Katowicach pkt 1.4. daje możliwość finansowania zadań związanych z dekontaminacją i unieszkodliwianiem urządzeń zawierających PCB. WFOŚiGW w Katowicach WFOŚiGW w Katowicach Organizacje odzysku, Producenci r. podjęcie przez Radę Nadzorczą Funduszu uchwały zatwierdzającej Listę przedsięwzięć priorytetowych planowanych do dofinansowania ze środków WFOŚiGW w Katowicach na 2014 rok, priorytet wskazany w Tabeli nr 2.1, pkt 1.2. daje możliwość finansowania zadań związanych z dekontaminacją i unieszkodliwianiem urządzeń zawierających PCB r. podjęcie przez Radę Nadzorczą Funduszu uchwały zatwierdzającej Listę przedsięwzięć priorytetowych planowanych do dofinansowania ze środków WFOŚiGW w Katowicach na 2015 rok, priorytet wskazany w Tabeli nr 2.1, pkt 1.2. daje możliwość finansowania zadań związanych z dekontaminacją i unieszkodliwianiem urządzeń zawierających PCB. GO 3.8. Rozwój systemu zbierania i unieszkodliwiania olejów odpadowych ze źródeł rozproszonych CZĘŚCIOWO Oleje odpadowe wytworzone na terenie województwa śląskiego są przekazywane do odzysku lub unieszkodliwiania za pośrednictwem firm specjalizujących się w zbieraniu olejów przepracowanych, emulsji olejowo-wodnych oraz szlamów zaolejonych. Nie istnieje jednolity system zbierania olejów odpadowych. w ramach działań własnych środki własne - - GO3.9. Opracowanie, wdrożenie i sfinansowanie systemu zbierania zużytych baterii i akumulatorów przenośnych w celu osiągnięcia wymaganych poziomów zbierania zużytych baterii i akumulatorów zgodnie z zapisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz. U. z 2009 r., Nr 79, poz. 666 z późn. zm.) Organizacje odzysku, Producenci Zapobieganie powstawaniu zużytych baterii i zużytych akumulatorów polega głównie na stosowaniu baterii i akumulatorów o przedłużonej żywotności (w tym doborze urządzeń o odpowiedniej efektywności energetycznej tj. zmniejszonym zapotrzebowaniu na energię). Równie istotny w przedmiotowym zakresie jest także sposób wykorzystywania baterii i/lub akumulatorów przez użytkowników w kierunku ich zrównoważonego użytkowania. Istotne korzyści w zakresie zapobiegania powstawaniu zużytych baterii mogą być osiągnięte w skutek minimalizacji użytkowania jednorazowych baterii na rzecz akumulatorów wielokrotnego użytku. Na terenie województwa śląskiego nie istnieje jednolity system zbierania zużytych baterii i akumulatorów. Akumulatory kwasowo-ołowiowe zbierane są przez firmy zajmujące się odzyskiem i unieszkodliwianiem tego typu odpadów, tj. Orzeł Biały S.A. w Piekarach Śląskich i Baterpol S.A w Katowicach, Zakład Przerobu Złomu Akumulatorowego w Świętochłowicach. Jedną z form zbierania tego typu akumulatorów jest ich odbiór w punktach sprzedaży przy zakupie nowego produktu. W przypadku pozostałych typów zużytych baterii i akumulatorów systemy zbierania funkcjonują w ograniczonym zakresie i organizowane są głównie przez organizacje odzysku. W województwie śląskim zużyte baterie przenośne i akumulatory

117 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Przedsiębiorcy, stacje demontażu Organizacje odzysku, Producenci sprzętu elektrycznego i elektronicznego, Gminy przenośne, baterie małogabarytowe zbierane są w większości placówek oświatowych, jednostkach administracji samorządowej oraz sklepach sieciowych sprzedających tego typu produkty (o powierzchni sprzedaży przekraczającej 25 m2). Na terenie województwa śląskiego zgodnie z Wykazem miejsc odbioru oraz zbierających zużyte baterie lub zużyte akumulatory sporządzonym przez marszałka województwa (art. 69 ust.4 ustawy o bateriach i akumulatorach) funkcjonuje ponad 3300 miejsc odbioru zużytych baterii i zużytych akumulatorów. Jest to ilość wystarczająca na potrzeby województwa. W 2014 roku poziom zbierania zużytych baterii i zużytych akumulatorów przenośnych osiągnął według danych zawartych w Wojewódzkim Banku Zanieczyszczeń Środowiska (WBZŚ) poziom 51%. Koszty realizacji [tys. zł] GO3.10. Zapewnienie pełniej skuteczności działania systemu zbierania i demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji W odniesieniu do pojazdów wycofanych z eksploatacji element zapobiegania powstawaniu tych odpadów stanowi rozszerzona odpowiedzialność producenta, która oznacza odpowiedzialność producentów pojazdów również za odpady powstające po zakończeniu użytkowania produktów przez nich wprowadzonych. Obowiązujące przepisy obligują właściciela pojazdu wycofanego z eksploatacji do przekazania takiego pojazdu wyłącznie do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub punkt zbierania pojazdów. Pojazdy kierowane do stacji demontażu pojazdów są w nich przetwarzane poprzez usunięcie z nich elementów i substancji niebezpiecznych, w tym płynów, wymontowanie przedmiotów wyposażenia i części nadających się do ponownego użycia oraz wymontowanie elementów nadających się do odzysku lub recyklingu. W 2014 r. według WSO, na terenie województwa śląskiego funkcjonowało 98 przedsiębiorstw upoważnionych do prowadzenia stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji o łącznej mocy przerobowej powyżej 700 tys. Mg/rok. Są to stacje, które w 2014 r. przyjęły pojazdy i poddały je odzyskowi. Natomiast moc przerobowa dwóch linii do mechanicznego strzępienia złomu zlokalizowanych w Zawierciu oraz w Tarnowskich Górach (stan na dzień 6 listopada 2015 r.) wynosi 1,02 mln Mg/rok. Ponadto, na terenie województwa funkcjonuje 6 punktów upoważnionych wyłącznie do zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji (wg danych posiadanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego). Źródła finansowania - - GO3.11. Utrzymanie wymaganych poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu oraz osiągnięcie poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok W województwie śląskim funkcjonuje system selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w oparciu o punkty zlokalizowane w każdej gminie oraz objazdowe zbiórki. Niestety nie wszystkie tego rodzaju odpady trafiają do tych punktów. Cześć z nich trafia do składnic złomu lub do strumienia zmieszanych odpadów komunalnych. W przypadku zużytego sprzętu pochodzącego z innych źródeł niż gospodarstwa domowe sprzęt jest odbierany przez specjalistyczne firmy posiadające stosowne zezwolenia. Ilość podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego na terenie województwa śląskiego według stanu na r. wynosi 255. Na terenie województwa śląskiego funkcjonowały 24 zakłady przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, z czego 18 firm wykazało w WSO przetwarzanie odpadów w 2014 r. Szacuje się, że łączna moc przerobowa zakładów przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego funkcjonujących na terenie województwa śląskiego wynosi ponad 700 tys. Mg/rok

118 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania GO3.12. Realizacja zapisów Programu oczyszczania Kraju z Azbestu na lata oraz prowadzenie akcji informacyjnej o możliwości uzyskania pomocy finansowej na realizację prac związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zarząd Z terenu województwa usunięto ,48 Mg wyrobów zawierających azbest. Natomiast unieszkodliwiono przez Województwa 2013 składowanie 9 299,76 Mg wyrobów zawierających azbest. Śląskiego, JST Informacje o możliwości pozyskania środków finansowych na usuwanie azbestu znajdowały się na stronach internetowych urzędów oraz WFOŚiGW. Środki własne, dotacja MG, WFOŚiGW, NFOŚiGW, środki z PROW WSL na lata Z terenu województwa usunięto 6 263,13 Mg wyrobów zawierających azbest. Natomiast unieszkodliwiono przez Zarząd składowanie 7 978,44 Mg wyrobów zawierających azbest ,00 Województwa 2014 Informacje o możliwości pozyskania środków finansowych na usuwanie azbestu znajdowały się na stronach Śląskiego, JST internetowych urzędów oraz WFOŚiGW. Z terenu województwa usunięto 4 279,29 Mg wyrobów zawierających azbest. Natomiast unieszkodliwiono przez Zarząd składowanie 6 160,00 Mg wyrobów zawierających azbest. Województwa 2015 Śląskiego, JST Informacje o możliwości pozyskania środków finansowych na usuwanie azbestu znajdowały się na stronach internetowych urzędów oraz WFOŚiGW. GO3.13. Likwidacja istniejących mogilników Poszczególne Zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata , na terenie województwa nie gminy istnieją magazyny przeterminowanych środków ochrony roślin oraz mogilniki. Wszystkie zinwentaryzowane mogilniki zostały zlikwidowane. GO3.14. Przeprowadzenie metodami nieinwazyjnymi prac poszukiwawczych ewentualnie niezinwentaryzowanych mogilników i terenów zanieczyszczonych przeterminowanymi pestycydami Poszczególne gminy Organizacje odzysku, producenci Zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata , na terenie województwa nie istnieją magazyny przeterminowanych środków ochrony roślin oraz mogilniki. Wszystkie zinwentaryzowane mogilniki zostały zlikwidowane. GO3.15. Rozbudowa systemu zbierania i unieszkodliwiania zużytych opon ze źródeł rozproszonych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Sieć zbierania zużytych opon obejmuje: punkty serwisowe ogumienia, firmy eksploatujące pojazdy, stacje demontażu pojazdów, gminy i osoby fizyczne. Zbieranie tego typu odpadów od osób fizycznych jest utrudnione m.in. z powodu ich dużego rozproszenia. W związku z tym, pewna część zużytych opon poddawana jest niekontrolowanemu spalaniu w kotłach lub w piecach, które nie są przystosowane do tego celu. Zużyte opony mogą być poddane regeneracji, recyklingowi lub współspalane w cementowniach, jako paliwo alternatywne. Zakazane jest składowanie zużytych opon z wyjątkiem opon rowerowych i opon o średnicy zewnętrznej większej niż 1400 mm (art. 122 ust.1 UO). Przedsiębiorcy wprowadzający na terytorium kraju opony jako osobne produkty nowe lub używane (o określonym symbolu PKWiU), bądź jako części pojazdów są obowiązani przepisami prawa do osiągnięcia określonego poziomu odzysku i recyklingu odpadów powstałych z tych produktów. Obowiązki te przedsiębiorca może realizować samodzielnie lub poprzez ich powierzenie organizacji odzysku. Wg WSO, wynika, iż w 2014 r. na terenie województwa śląskiego istniało 9 instalacji do recyklingu zużytych opon o łącznej mocy przerobowej ok. 48 tys. Mg/rok. Natomiast 11 posiadaczy odpadów posiadało aktualne zezwolenie na

119 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania prowadzenie procesu odzysku odpadów w postaci zużytych opon. GO3.16. Rozbudowa sieci zbierania oraz infrastruktury technicznej do odzysku i recyklingu odpadów budowlanych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zapobieganie powstawaniu odpadów pochodzących z budowy, demontażu obiektów budowlanych oraz z budowy i remontu infrastruktury drogowej wynika z przyjętej technologii wykonywania tego typu prac. Z kolei poziom odzysku odpadów uwarunkowany jest rozwojem technologii umożliwiających ich wykorzystanie. W ostatnich latach obserwuje się rozwój i zastosowanie technologii przetwarzania odpadów budowlanych, co przekłada się na wzrost stopnia ich zagospodarowania. Odpady z tej grupy np. gruz budowlany poddawany jest odzyskowi w mobilnych, semimobilnych lub w kontenerowych Przedsiębiorcy zestawach krusząco-sortujących poprzez jego kruszenie i ponowne użycie do produkcji mieszanek betonowych różnych klas (niższych i wyższych). Odzyskiwane z gruzu betonowego oraz ceglanego kruszywo spełnia wymagania techniczne odpowiadające dla kruszyw drogowych. W systemie gospodarowania tą grupą odpadów należy dążyć do wprowadzania ciągłego obiegu w procesie ich zagospodarowania. Unika się w ten sposób unieszkodliwiania nieposegregowanych odpadów tej grupy. W trakcie prowadzenia prac budowlanych odpady tej grupy są nieselektywnie gromadzone w kontenerach. Często odpady tej grupy trafiają też na nielegalne składowiska. - - Zagospodarowanie odpadów budowlano-rozbiórkowych powinno być działaniem towarzyszącym budowie, rozbiórce, prowadzonych remontów. Wybór zagospodarowania powyższych odpadów spoczywa na wytwórcy odpadów, następnie na przetwórcy, który wybierając formę zagospodarowania powinien uwzględnić efekt ekonomiczny, a także względy ochrony środowiska. Wg WSO (24 października 2015 r.) zidentyfikowano na terenie województwa śląskiego ok. 200 instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych Tabela 13. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 gospodarka odpadami Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania GOSPODARKA ODPADAMI JST, zarządcy instalacji GO1.1 Zbudowanie wystarczającej sieci regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych Na infrastrukturę gospodarowania odpadami komunalnymi w woj. śląskim składają się punkty gromadzenia i zbierania odpadów oraz instalacje do ich przetwarzania. W obrębie poszczególnych RGOK zainstalowana moc przerobowa instalacji pokrywa w większości zapotrzebowanie na przetwarzanie odpadów powstających w danym RGOK ,35 Na terenie województwa w latach funkcjonowało: w 2015 r RIPOK-MBP, 5 regionalnych kompostowni, 6 regionalnych składowisk. w 2016 r RIPOK-MBP, 29 regionalnych kompostowni, 21 regionalnych składowisk. GO1.2 Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, unieszkodliwianych przez składowanie. W stosunku do ilości tych odpadów, wytwarzanych w województwie śląskim w roku 1995 Gminy Art. 3c, ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2017, poz. 1289, ze ,53 zm.) nałożył na wszystkie gminy obowiązek osiągnięcia określonych poziomów ograniczenia składowania masy odpadów WFOŚiGW, środki własne ZGK opłata za gospodarowanie odpadami 119

120 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania komunalnych ulegających biodegradacji. komunalnymi, środki Większość gmin w województwie osiągała wymagane poziomy redukcji masy odpadów ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania. własne W celu realizacji tego obowiązku w gminach wdrożono rozbudowany system selektywnej zbiórki odpadów, a następnie selektywnie zebrane odpady zagospodarowywane są w instalacjach, odzyskiwanie i poddawane recyklingowi. W latach na terenie województwa powstawały liczne nowe Regionalne Instalacje Przetwarzania Odpadów Komunalnych, w których odpady poddawane były procesom odzysku. Na składowiskach deponowano głównie pozostałości po sortowaniu odpadów. GO1.3 Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne szkło na poziomie minimum 18% do końca 2016 roku, natomiast dla roku 2020 na poziomie minimum 50% ich ilości wytwarzanych. Art. 3b, ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2017, poz. 1289, ze zm.) nałożył na wszystkie gminy obowiązek osiągnięcia określonych poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła; koszty w ramach opłata za Większość gmin w województwie osiągała wymagane poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia systemu gospodarowanie Gminy wskazanych frakcji odpadów; gospodarowania odpadami odpadami komunalnymi, środki W celu realizacji tego obowiązku w gminach wdrożono rozbudowany system selektywnej zbiórki odpadów, a następnie komunalnymi własne selektywnie zebrane odpady zagospodarowywane są w instalacjach, odzyskiwanie i poddawane recyklingowi. W latach na terenie województwa powstawały liczne nowe Regionalne Instalacje Przetwarzania Odpadów Komunalnych, w których odpady poddawane były procesom odzysku. GO1.4 Selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji i w konsekwencji ograniczenie składowania tych odpadów. koszty w ramach opłata za Gminy systemu gospodarowanie gospodarowania odpadami vide zadanie GO 1.2; odpadami komunalnymi, środki komunalnymi własne GO1.5 Realizacja pozostałych zadań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, zawartych w harmonogramie PGO WŚ 2014 Zdecydowana większość zadań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, zawartych w harmonogramie PGO WŚ 2014 została zrealizowana, bądź realizowana jest na bieżąco. Do realizowanych zadań należy m.in. Kontrola podmiotów prowadzących działalność w zakresie odbierania, zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów; opłata za Wydawanie decyzji w sprawie usuwania odpadów z miejsc na ten cel nieprzeznaczonych; gospodarowanie JST ,38 odpadami Prowadzenie szkoleń dla administracji samorządowej dotyczących stosowania prawa w zakresie gospodarki komunalnymi, środki odpadami, w szczególności wydawania decyzji administracyjnych; własne, WFOŚiGW Sporządzanie sprawozdań z realizacji wojewódzkiego planu gospodarki odpadami oraz z funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi; Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych; Prowadzenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych; 120

121 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Bieżąca likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów (tzw. dzikie wysypiska); Tworzenie regionalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi; Zamykanie, rekultywacja i monitoring składowisk odpadów komunalnych niespełniających wymagań. GO 1.6 Promowanie, wykorzystanie i analiza środowiskowa technologii odzysku energii z odpadów (w tym osadów ściekowych) Ocena techniczna zaproponowanych instalacji pirolizy zużytych opon wraz z wytypowaniem najlepszej technologii. Analiza i wnioski do raportu o oddziaływaniu na środowisko wraz z wyjaśnieniami dla przedsięwzięcia pn. Budowa bloku energetycznego zasilanego paliwami alternatywnymi. Badania nad wykorzystaniem odpadów komunalnych za pomocą pirolizy w złożu stacjonarnym. Ocena stabilności parametrów jakościowych paliwa z odpadów o podwyższonej zawartości frakcji KIC InnoEnergy, Opracowanie sposobu zagospodarowania pozostałości podestylacyjnej powstałej w procesie destylacji kwasów. MNiSW, NCBR, IChPW 2015 tłuszczowych jako paliwa w kotłowni zakładowej - Etap 1 ( ). ok 2 000,00 środki własne, Termiczne przetwarzanie materiałów tekstylnych dla wytwarzania produktów handlowych. NFOŚiGW, Skarb Opracowanie zintegrowanych technologii wytwarzania paliw i energii z biomasy, odpadów rolniczych i innych. Państwa RDOŚ Opracowanie systemowego rozwiązania dla odzysku energii z osadów ściekowych z zastosowaniem procesu zgazowania ( ). Badania nad procesami termicznego odzysku odpadów dla celów energetycznych. Innowacyjna technologia wytwarzania paliwa alternatywnego z odpadów komunalnych dla elektrowni i elektrociepłowni - kluczowym elementem systemu gospodarki odpadami w Polsce ( ). Wykonanie pomiarów emisyjnych podczas spalania pirolitycznego z instalacji pirolizy zużytych opon. Analiza wykonalności prac badawczo-rozwojowych związanych z opracowaniem linii technologicznej do unieszkodliwiania odpadów komunalnych z oczyszczalni ścieków oraz innych, za pomocą plazmy w procesie zgazowania, w postaci opracowanego dokumentu studium wykonalności. Wykonanie przemysłowych testów współspalania paliwa alternatywnego w ciepłowni z kotłem WR-25. Opracowanie sposobu zagospodarowania pozostałości podestylacyjnej powstałej w procesie destylacji kwasów tłuszczowych jako paliwa w kotłowni zakładowej ( ). IChPW 2016 Układ poligeneracyjny zgazowania biomasy i odpadów. Efekty środowiskowe zgazowania zużytych podkładów kolejowych dla produkcji energii elektrycznej. Innowacyjna technologia wytwarzania paliwa alternatywnego z odpadów komunalnych dla elektrowni i elektrociepłowni - kluczowym elementem systemu gospodarki odpadami w Polsce ( ). Opracowanie systemowego rozwiązania dla odzysku energii z osadów ściekowych z zastosowaniem procesu zgazowania ( ). Doskonalenie technologii zgazowania paliw stałych i odpadów dla zastosowań w rozproszonych układach kogeneracyjnych. GO 1.7 Opracowanie narzędzi i procedur formalno-prawnych do wprowadzania stałych paliw wtórnych do energetyki i ciepłownictwa ( energia z odpadów ) Określenie minimalnych wymagań technologicznych i technicznych dla urządzeń oczyszczania gazów popirolitycznych IChPW 2015 pochodzących z instalacji pirolizy odpadów dla spełnienia przez spalany gaz wymagań emisyjnych dla spalania gazu Skarb Państwa - poniżej 100,00 RDOŚ, środki własne ziemnego. IChPW 2016 Analiza wielowariantowa odzysku energii komunalnych osadów ściekowych w warunkach lokalnych elektrociepłowni. 121

122 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania GO 2.1 Podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych. W placówkach medycznych i weterynaryjnych odpady zbierane są selektywnie w specjalistycznych pojemnikach wg wewnętrznego regulaminu. Jednak w niektórych indywidualnych praktykach lekarskich nie jest prowadzona ewidencja Podmioty wytwarzanych odpadów. Odpady są odbierane przez posiadające stosowne zezwolenia firmy i unieszkodliwiane przez w ramach zadań odpowiedzialne termiczne przekształcanie (D10). Obecnie zgodnie z obowiązującym prawem jedynym sposobem unieszkodliwiania własnych środki własne zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych jest ich spalanie w spalarniach odpadów niebezpiecznych. Na terenie województwa śląskiego znajdują się 4 obiekty przekształcające termicznie niebezpieczne odpady medyczne i weterynaryjne o łącznej mocy przerobowej ok. 15 tys. Mg/rok. GO2.2 Rozbudowa systemu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów, który pozwoli na osiągnięcie, do 2016 r. i w latach następnych, poziomu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych w wysokości co najmniej 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przenośnych. Zapobieganie powstawaniu zużytych baterii i zużytych akumulatorów polega głównie na stosowaniu baterii i akumulatorów o przedłużonej żywotności (w tym doborze urządzeń o odpowiedniej efektywności energetycznej tj. zmniejszonym zapotrzebowaniu na energię). Równie istotny w przedmiotowym zakresie jest także sposób wykorzystywania baterii i/lub akumulatorów przez użytkowników w kierunku ich zrównoważonego użytkowania. Istotne korzyści w zakresie zapobiegania powstawaniu zużytych baterii mogą być osiągnięte w skutek minimalizacji użytkowania jednorazowych baterii na rzecz akumulatorów wielokrotnego użytku. Organizacje odzysku, Producenci Organizacje odzysku, Producenci sprzętu elektrycznego i elektronicznego, Gminy Na terenie województwa śląskiego nie istnieje jednolity system zbierania zużytych baterii i akumulatorów. Akumulatory kwasowo-ołowiowe zbierane są przez firmy zajmujące się odzyskiem i unieszkodliwianiem tego typu odpadów, tj. Orzeł Biały S.A. w Piekarach Śląskich i Baterpol S.A w Katowicach, Zakład Przerobu Złomu Akumulatorowego w Świętochłowicach. Jedną z form zbierania tego typu akumulatorów jest ich odbiór w punktach sprzedaży przy zakupie nowego produktu. W przypadku pozostałych typów zużytych baterii i akumulatorów systemy zbierania funkcjonują w ograniczonym zakresie i organizowane są głównie przez organizacje odzysku. W województwie śląskim zużyte baterie przenośne i akumulatory przenośne, baterie małogabarytowe zbierane są w większości placówek oświatowych, jednostkach administracji samorządowej oraz sklepach sieciowych sprzedających tego typu produkty (o powierzchni sprzedaży przekraczającej 25 m 2 ). Na terenie województwa śląskiego zgodnie z Wykazem miejsc odbioru oraz zbierających zużyte baterie lub zużyte akumulatory sporządzonym przez marszałka województwa (art. 69 ust.4 ustawy o bateriach i akumulatorach) funkcjonuje ponad miejsc odbioru zużytych baterii i zużytych akumulatorów. Jest to ilość wystarczająca na potrzeby województwa. W 2014 roku poziom zbierania zużytych baterii i zużytych akumulatorów przenośnych osiągnął według danych zawartych w Wojewódzkim Banku Zanieczyszczeń Środowiska (WBZŚ) poziom 51%. w ramach systemu gospodarki odpadami GO2.3 Osiągnięcie poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych, w wysokości co najmniej 4 kg/mieszkańca/rok W województwie śląskim funkcjonuje system selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w oparciu o punkty zlokalizowane w każdej gminie oraz objazdowe zbiórki. Niestety nie wszystkie tego rodzaju odpady w ramach systemu trafiają do tych punktów. Cześć z nich trafia do składnic złomu lub do strumienia zmieszanych odpadów komunalnych. gospodarki odpadami W przypadku zużytego sprzętu pochodzącego z innych źródeł niż gospodarstwa domowe sprzęt jest odbierany przez specjalistyczne firmy posiadające stosowne zezwolenia. opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi, środki własne opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi, środki własne 122

123 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Ilość podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego na terenie województwa śląskiego według stanu na r. wynosi 255. Na terenie województwa śląskiego funkcjonowały 24 zakłady przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, z czego 18 firm wykazało w WSO przetwarzanie odpadów w 2014 r. Szacuje się, że łączna moc przerobowa zakładów przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego funkcjonujących na terenie województwa śląskiego wynosi ponad 700 tys. Mg/rok GO2.4 Zakłada się osiąganie celów określonych w przyjętym Programie usuwania azbestu z terenu województwa śląskiego do roku ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zarząd Z terenu województwa usunięto 4 279,29 Mg wyrobów zawierających azbest. Natomiast unieszkodliwiono przez Województwa 2015 składowanie 6 160,00 Mg wyrobów zawierających azbest. Śląskiego, JST Informacje o możliwości pozyskania środków finansowych na usuwanie azbestu znajdowały się na stronach internetowych urzędów oraz WFOŚiGW ,46 środki własne, MG Z terenu województwa usunięto 7 510,91 Mg. Wyrobów zawierających azbest. Natomiast unieszkodliwiono przez Zarząd składowanie 6 432,46 Mg Wyrobów zawierających azbest. Województwa 2016 Śląskiego Informacje o możliwości pozyskania środków finansowych na usuwanie azbestu znajdowały się na stronach internetowych urzędu oraz WFOŚiGW. GO2.5 Realizacja pozostałych zadań w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi, zawartych w harmonogramie PGO WŚ 2014 Podmioty Zdecydowana większość zadań w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi, zawartych w harmonogramie PGO odpowiedzialne WŚ 2014 została zrealizowana, bądź realizowana jest na bieżąco. - - GO3.1 Realizacja zadań w zakresie gospodarki odpadami sektora przemysłowego, zawartych w harmonogramie PGO WŚ 2014 Podmioty odpowiedzialne Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych Zdecydowana większość zadań w zakresie gospodarki odpadami sektora przemysłowego, zawartych w harmonogramie PGO WŚ 2014 została zrealizowana, bądź realizowana jest na bieżąco

124 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska 2.4. OCHRONA PRZYRODY OCENA STANU ŚRODOWISKA Województwo śląskie kojarzy się z terenami przekształconymi w wyniku działań przemysłu. Pomimo tego, przyroda śląska zachowała wiele miejsc o ponadprzeciętnej wartości, obszarów objętych ochroną prawną, a także o wysokich walorach turystycznych. Zgodnie z danymi zawartymi w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody prowadzonym przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska, na terenie województwa śląskiego występują powierzchniowe formy ochrony przyrody: 65 rezerwatów przyrody, 11 obszarów chronionego krajobrazu, 8 parków krajobrazowych, 45 obszarów Natura 2000, 11 stanowisk dokumentacyjnych, 85 użytków ekologicznych, 23 zespoły przyrodniczo - krajobrazowe. Ich rozmieszczenie przedstawiono na rycinach. Ryc. 39. Obszary Natura 2000 na terenie województwa śląskiego Źródło: opracowanie własne 124

125 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 40. Obszary chronionego krajobrazu na terenie województwa śląskiego Źródło: opracowanie własne 125

126 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Ryc. 41. Pozostałe obszary chronione na terenie województwa śląskiego (z wyłączeniem Natura 2000 oraz obszarów chronionego krajobrazu) Źródło: opracowanie własne Należy dodać, że umiejętne projektowanie zieleni dla przeciwstawiania się postępującym zmianom klimatycznym w konsekwencji przyczyni się do łagodzenia ich skutków dzięki temu, że schładza otoczenie, filtruje powietrze, zatrzymuje zanieczyszczenia pyłowe, pochłania hałas, retencjonuje wody opadowe i roztopowe oraz nadaje przyjemny charakter miejscom, w którym ludzie mogą mieszkać i spędzać wolny czas. Tereny zieleni mają ponadto znaczący potencjał pochłaniania promieni słonecznych i jednego z najbardziej szkodliwych gazów cieplarnianych, czyli dwutlenku węgla. Wszystkie podejmowane działania powinny dążyć do minimalizacji procesów wpływających negatywnie na stan flory i fauny. Ważne jest planowanie przestrzenne, rozwój obszarów biologicznie czynnych, łączące racje gospodarcze, potrzeby i możliwości z kwestiami ekologicznymi i możliwościami środowiska. Projektowane inwestycje i działania 126

127 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key powinny być połączone z planowaniem sieci ekologicznych, tak by spełniały potrzebę utrzymania łączności siedlisk. Wśród istotnych kwestii związanych z ochroną zasobów przyrodniczych należy wymienić również sposób postępowania z roślinami z gatunku barszcz Sosnowskiego i barszcz Mantegazziego (barszcze kaukaskie). Występuje potrzeba działań związanych z edukacją, monitorowaniem i usuwaniem tych roślin. Zostały one uznane za inwazyjne, co oznacza, ze mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym w przypadku ich uwolnienia do środowiska przyrodniczego Stan w roku 2013 Powierzchnia obszarów prawnie chronionych w roku 2013 na terenie województwa śląskiego wyniosła ,6 ha i była o 68,8 ha większa niż w roku Zwiększyła się powierzchnia użytków ekologicznych (o 38,22 ha), a także powierzchnia zespołów przyrodniczo krajobrazowych (o 30,6 ha). W stosunku do roku 2012 znacznie wzrosła (o 765,5 ha) powierzchnia lasów. Zmniejszyła się natomiast powierzchnia zalesień (o 15,9 ha). Nieznacznie zwiększył się udział lasów w ogólnej powierzchni województwa - o 0,1%. Tabela 14. Zasoby przyrodnicze województwa śląskiego w roku 2013 z uwzględnieniem zmian w stosunku do roku poprzedniego Lp. 1. Oceniana wartość Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ogółem (ha) Stan w roku 2012 Stan w roku , ,6 Różnica w stosunku do poprzedniego roku zwiększenie powierzchni o 68,8 ha 2. Powierzchnia rezerwatów przyrody (ha) 4 251, ,9 bez zmian 3. Powierzchnia parków krajobrazowych razem (ha) , ,0 bez zmian Powierzchnia rezerwatów i pozostałych form ochrony przyrody w parkach krajobrazowych (ha) Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu razem (ha) 2 663, ,2 bez zmian , ,3 bez zmian 6. Powierzchnia użytków ekologicznych (ha) 795,9 834,12 zwiększenie powierzchni o 38,22 ha 7. Powierzchnia stanowisk dokumentacyjnych (ha) 15,2 15,2 bez zmian 8. Powierzchnia zespołów przyrodniczokrajobrazowych (ha) 4 518, ,3 zwiększenie powierzchni o 30,6 ha 9. Liczba pomników przyrody (sztuk) bez zmian Powierzchnia obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) w powierzchni ogólnej (%) Powierzchnia obszarów specjalnej obszary ochrony siedlisk (SOO) w powierzchni ogólnej (%) Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem (%) Udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem (%) 5,1 5,1 bez zmian 7,5 7,5 bez zmian 22,2 22,2 bez zmian 0,8 0,8 bez zmian 127

128 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Lp. Oceniana wartość Stan w roku 2012 Stan w roku Lesistość (%) 31,8 31,9 15. Powierzchnia lasów ogółem (ha) , ,1 16. Zalesienia ogółem (ha) 59,9 44 Źródło: opracowanie własne Różnica w stosunku do poprzedniego roku zwiększenie o 0,1 % zwiększenie powierzchni o 765,5 ha zmniejszenie powierzchni zalesień o 15,9 ha W roku 2013 w stosunku do roku poprzedniego nie zmienił się: udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem (%), udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem (%) Stan w roku 2014 Powierzchnia obszarów prawnie chronionych w roku 2014 na terenie województwa śląskiego wyniosła ,6 ha i była o 1 ha większa niż w poprzednim roku. Zwiększyła się powierzchnia stanowisk dokumentacyjnych (o 1 ha), a także liczba pomników przyrody (o jeden). W stosunku do roku 2013 znacznie wzrosła (o 889,1 ha) powierzchnia lasów. Zmniejszyła się natomiast powierzchnia zalesień (o 23,1 ha). Tabela 15. Zasoby przyrodnicze województwa śląskiego w roku 2014 z uwzględnieniem zmian w stosunku do roku poprzedniego Lp. 1. Oceniana wartość Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ogółem (ha) Stan w roku 2013 Stan w roku , ,6 Różnica w stosunku do poprzedniego roku zwiększenie powierzchni o 1 ha 2. Powierzchnia rezerwatów przyrody (ha) 4 251, ,9 bez zmian 3. Powierzchnia parków krajobrazowych razem (ha) , ,0 bez zmian Powierzchnia rezerwatów i pozostałych form ochrony przyrody w parkach krajobrazowych (ha) Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu razem (ha) 2 663, ,2 bez zmian , ,3 bez zmian 6. Powierzchnia użytków ekologicznych (ha) 834,12 834,12 bez zmian 7. Powierzchnia stanowisk dokumentacyjnych (ha) 15,2 16,2 8. Powierzchnia zespołów przyrodniczokrajobrazowych (ha) zwiększenie powierzchni o 1 ha 4 549, ,3 bez zmian 9. Liczba pomników przyrody (sztuk) zwiększenie liczby o 7 128

129 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Lp Oceniana wartość Powierzchnia obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) w powierzchni ogólnej (%) Powierzchnia obszarów specjalnej obszary ochrony siedlisk (SOO) w powierzchni ogólnej (%) Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem (%) Udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem (%) Stan w roku 2013 Stan w roku 2014 Różnica w stosunku do poprzedniego roku 5,1 5,1 bez zmian 7,5 7,5 bez zmian 22,2 22,2 bez zmian 0,8 0,8 bez zmian 14. Lesistość (%) 31,9 31,9 bez zmian 15. Powierzchnia lasów ogółem (ha) , ,2 16. Zalesienia ogółem (ha) 44 20,9 Źródło: opracowanie własne zwiększenie powierzchni o 889,1 ha zmniejszenie powierzchni zalesień o 23,1 ha W roku 2014 w stosunku do roku poprzedniego nie zmienił się: udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem (%), udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem (%), udział lasów w ogólnej powierzchni województwa Stan w roku 2015 Powierzchnia obszarów prawnie chronionych w roku 2015 na terenie województwa śląskiego wyniosła ,9 ha i była o 83,3 ha większa niż w poprzednim roku. Zwiększyła się powierzchnia rezerwatów przyrody (o 103,2 ha), powierzchnia stanowisk dokumentacyjnych (o 2,8 ha), a także powierzchnia zespołów przyrodniczo krajobrazowych (o 52,2 ha). W stosunku do roku 2014 nieznacznie wzrosła (o 9,3 ha) powierzchnia lasów. Zmniejszyła się natomiast powierzchnia zalesień (o 12,5 ha). Tabela 16. Zasoby przyrodnicze województwa śląskiego w roku 2015 z uwzględnieniem zmian w stosunku do roku poprzedniego Lp. 1. Oceniana wartość Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ogółem (ha) Stan w roku 2014 Stan w roku , ,9 2. Powierzchnia rezerwatów przyrody (ha) 4 251, , Powierzchnia parków krajobrazowych razem (ha) Powierzchnia rezerwatów i pozostałych form ochrony przyrody w parkach krajobrazowych (ha) Różnica w stosunku do poprzedniego roku zwiększenie powierzchni o 83,3 ha zwiększenie powierzchni o 103,2 ha , bez zmian 2 663, ,2 zwiększenie powierzchni o 72,0 ha 129

130 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Lp. 5. Oceniana wartość Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu razem (ha) Stan w roku 2014 Stan w roku 2015 Różnica w stosunku do poprzedniego roku , ,3 bez zmian 6. Powierzchnia użytków ekologicznych (ha) 834,12 830,87 7. Powierzchnia stanowisk dokumentacyjnych (ha) 16, Powierzchnia zespołów przyrodniczokrajobrazowych (ha) 4 549, ,8 9. Liczba pomników przyrody (sztuk) Powierzchnia obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) w powierzchni ogólnej (%) Powierzchnia obszarów specjalnej obszary ochrony siedlisk (SOO) w powierzchni ogólnej (%) Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem (%) Udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem (%) zmniejszenie powierzchni o 3,25 ha zwiększenie powierzchni o 2,8 ha zwiększenie powierzchni o 52,5 ha zwiększenie liczby o 1 5,1 5,1 bez zmian 7,5 7,5 bez zmian 22,2 22,2 bez zmian 0,8 0,8 bez zmian 14. Lesistość (%) 31,9 31,9 bez zmian 15. Powierzchnia lasów ogółem (ha) , ,5 16. Zalesienia ogółem (ha) 20,9 8,4 Źródło: opracowanie własne zwiększenie powierzchni o 9,3 ha zmniejszenie powierzchni zalesień o 12,5 ha W roku 2015 w stosunku do roku poprzedniego nie zmienił się: udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem (%) udział lasów w ogólnej powierzchni województwa Stan w roku 2016 Powierzchnia obszarów prawnie chronionych w roku 2016 na terenie województwa śląskiego wyniosła ,7 ha i była o 1 856,2 ha mniejsza niż w poprzednim roku. Zwiększyła się powierzchnia rezerwatów i pozostałych formy ochrony przyrody w parkach krajobrazowych (o 2 224,9 ha), a także powierzchnia użytków ekologicznych (o 297,4 ha). Znaczący spadek powierzchni obszarów chronionych nie wynika jednak z faktycznego wykreślenia form ochrony przyrody z wykazu czy znaczących powierzchni, ale z weryfikacji dotychczas prezentowanych danych. W stosunku do roku 2015 znacząco wzrosła (o 174,4 ha) powierzchnia lasów. Zanotowano niewielki wzrost powierzchni zalesień (o 2,6 ha). 130

131 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Tabela 17. Zasoby przyrodnicze województwa śląskiego w roku 2016 z uwzględnieniem zmian w stosunku do roku poprzedniego Lp. 1. Oceniana wartość Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ogółem (ha) Stan w roku 2015 Stan w roku , ,7 2. Powierzchnia rezerwatów przyrody (ha) 4 355, ,4 Różnica w stosunku do poprzedniego roku zmniejszenie powierzchni o 1 856,2 ha zwiększenie powierzchni o 71,3 ha 3. Powierzchnia parków krajobrazowych razem (ha) bez zmian Powierzchnia rezerwatów i pozostałych form ochrony przyrody w parkach krajobrazowych (ha) Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu razem (ha) 2 735, ,1 zwiększenie powierzchni o 2 224,9 ha , ,3 bez zmian 6. Powierzchnia użytków ekologicznych (ha) 830, ,3 zwiększenie powierzchni o 297,43 ha 7. Powierzchnia stanowisk dokumentacyjnych (ha) bez zmian 8. Powierzchnia zespołów przyrodniczokrajobrazowych (ha) 4 601, ,8 bez zmian 9. Liczba pomników przyrody (sztuk) Powierzchnia obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) w powierzchni ogólnej (%) Powierzchnia obszarów specjalnej obszary ochrony siedlisk (SOO) w powierzchni ogólnej (%) Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem (%) Udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem (%) zmniejszenie liczby o 9 5,1 5,1 bez zmian 7,5 7,5 bez zmian 22,2 22 zmniejszenie powierzchni o 0,2 % 0,8 0,8 bez zmian 14. Lesistość (%) 31,9 31,9 bez zmian 15. Powierzchnia lasów ogółem (ha) , ,9 16. Zalesienia ogółem (ha) 8,4 11 Źródło: opracowanie własne zwiększenie powierzchni o 174,4 ha zwiększenie powierzchni zalesień o 2,6 ha W roku 2015 w stosunku do roku poprzedniego nie zmienił się: udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem (%), udział lasów w ogólnej powierzchni województwa (%). 131

132 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH Na terenie województwa śląskiego w okresie sprawozdawczym roku dokonywano kontynuacji z lat poprzednich inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej województwa ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000, dokonywano identyfikacji obszarów przewidzianych do objęcia poszczególnymi formami ochrony przyrody ze szczególnym uwzględnieniem terenów torfowisk i innych zbiorowisk związanych z siedliskami podmokłymi oraz dolin rzek. To zadanie wykonywane było w ramach działań własnych przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego i Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska w Katowicach oraz Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Katowicach. Następowała również promocja walorów przyrodniczych województwa ze szczególnym uwzględnieniem parków krajobrazowych i obszarów Natura Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach na bieżąco zajmowała się opracowywaniem planów ochrony lub planów zadań ochronnych dla obszarów Natura To samo dotyczy aktualizacji danych nt. prawnego stanu istniejących form ochrony przyrody (podstawy prawne, granice, obszar). Organizowano również szkolenia dla pracowników JST tym samym spełniono zadanie w zakresie edukacji pracowników administracji w zakresie funkcjonowania obszarów Natura Dokonano rozbudowy Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie jako - Etapu II w latach Rewitalizacja terenów poprzemysłowych w kierunku leśnym wraz z niezbędnymi zmianami zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego to zadanie realizowane w głównej mierze przez JST. Na obecnym poziomie szczegółowości trudne jest określenie stopnia zrealizowania tego zadania. W latach na terenie województwa śląskiego realizowany był projekt POIS /09 Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski, w ramach którego opracowano plany zadań ochronnych dla 11 obszarów Natura W zakresie realizacji zadania: wzbogacanie składu gatunkowego sztucznych odnowień leśnych w kierunku zgodności z siedliskiem odpowiednia jednostka Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych prowadziła odnowienia leśne na następujących powierzchniach: 2013 r ,22 ha; 2014 r ,83 ha; 2015 r ,85 ha, 2015 r ,85 ha. Zadanie polegające na zachowaniu cennych łąk w dotychczasowym użytkowaniu z wykorzystaniem Programów rolno-środowiskowych, szczególnie na obszarach Natura 2000 realizowane było przez ŚODR poprzez organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i Programów rolnośrodowiskowych oraz RDOŚ poprzez opracowywanie i realizację planów zadań ochronnych dla obszarów Natura Monitoring stanu gatunków i siedlisk na obszarach Natura 2000 prowadzony jest przez GIOŚ i WIOŚ na bieżąco. 132

133 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key W formie tabelarycznej dokonano opisu działań zrealizowanych przez jednostki terytorialne, organy administracji państwowej, instytucje zakłady i inne podmioty w latach oraz Dane pozyskano w trakcie ankietyzacji. Zestawiono je w tabelach poniżej. Należy wyjaśnić skąd bierze się zestawienie dla lat i , a nie jak wynika to z okresu raportowania czyli w odniesieniu do lat oraz Rok 2015 potraktowano szczególnie i dołożono do pierwszej tabeli dodatkowo. Wynika to z faktu, że aktualnie obowiązujący program ochrony środowiska został uchwalony 31 sierpnia 2015 r. Stąd część podmiotów mogła w roku 2015 realizować zadania zarówno z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jak również z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Dlatego w pierwszej tabeli zawarto realizację zadań dla okresu i dodatkowo Jest to tabela sprawozdawcza, z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Natomiast w kolejnej tabeli przedstawiono wykaz i charakterystykę zadań realizowanych w latach To wykaz zadań wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Tabela 18. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 ochrona przyrody Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania OCHRONA PRZYRODY OP1.1. Kontynuowanie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej województwa ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000; identyfikacja obszarów przewidzianych do objęcia poszczególnymi formami ochrony przyrody ze szczególnym uwzględnieniem terenów torfowisk i innych zbiorowisk związanych z siedliskami podmokłymi oraz dolin rzek Rozpoznawanie i dokumentowanie wartości i stanu przyrody regionu poprzez budowanie baz danych (dot.: glonów, porostów, grzybów, roślin, zwierząt bezkręgowych i kręgowych, zbiorowisk roślinnych, obszarów i obiektów przyrodniczych chronionych i godnych ochrony) Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska w Katowicach Realizacja projektu Ogólnodostępna baza danych bio- i georóżnorodności województwa śląskiego integralna część Otwartego Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej BIOGEO-SILESIA ORSIP. Badania własne prowadzone przez pracowników o charakterze inwentaryzacyjnym lub monitoringowym. Pozyskiwanie i gromadzenie danych o środowisku przyrodniczym od podmiotów zewnętrznych, w tym poprzez zlecanie opracowań specjalistycznych. Wydanie raportów o stanie przyrody województwa śląskiego do Strategii ochrony przyrody województwa śląskiego do roku 2030 (regionalne czerwone listy zwierząt kręgowych oraz raporty o różnorodności biologicznej terenów poprzemysłowych). Identyfikacja obszarów wymagających ochrony: badania inwentaryzacyjne i monitoringowe prowadzone przez pracowników, aktualizacja bazy obszarów i obiektów przyrodniczych godnych ochrony oraz wykonanie opracowania krajobrazowego dla województwa śląskiego. Zakończenie prac nad opracowaniem Ostoje przyrody województwa śląskiego (wytypowanie obszarów najcenniejszych pod względem przyrodniczym w województwie, zasługujących na ochronę). 1025,94 Środki własne, WFOŚiGW, NFOŚiGW, Life+ 133

134 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Działania wykonywane w ramach działań własnych ZPKWŚ: Gromadzenie dokumentacji dotyczącej terenów źródliskowych rzek na obszarze ZPKWŚ. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków, półnaturalnych ekosystemów otwartych w województwie śląskim - kontrola zajęcia budek. Udział w dekadzie spisu nietoperzy. Kontrola stanowisk bobra europejskiego. Program ochrony płazów w ZPKWŚ (wraz z akcją edukacyjną). Ochrona i odbudowa miejsc rozrodu płazów na terenie ZPKWŚ. Czynna ochrona raka szlachetnego kontrola występowania. Inwentaryzacja gniazd bociana białego oraz ocena stanu populacji. ZPKWŚBędzin Kontrola występowania płomykówki. Kontrola stanowisk endemitów: warzuchy polskiej i przytulii krakowskiej. Wyszukiwanie stanowisk pilchowatych na wybranych obszarach PK CKKRW. Monitoring ptaków lęgowych charakterystycznych dla PK CKKRW (hełmiatka, derkacz, lelek). Gromadzenie dokumentacji dotyczącej ochrony strefowej gniazd bociana czarnego, bielika i in. gatunków. Weryfikacja przez Służbę Parku proponowanych form ochrony przyrody. Inwentaryzacja nieczynnych wyrobisk na terenie BPK jako terenów zrenaturalizowanych. Działania w ramach projektu: LIFE11 NAT/PL/432 Ochrona cennych przyrodniczo siedlisk nieleśnych, charakterystycznych dla obszaru Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Wskazania do czynnej ochrony cennych ekosystemów i gatunków. Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych. OP1.2. Promocja walorów przyrodniczych województwa ze szczególnym uwzględnieniem parków krajobrazowych i obszarów Natura 2000 Prowadzenie serwisu internetowego Przyroda województwa śląskiego. Działalność wydawnicza wydawnictwa ciągłe. Centrum Dziedzictwa Działalność edukacyjna poświęcona przyrodzie regionu. Przyrody Górnego Organizacja konferencji naukowych. Śląska Działania medialne: wywiady, informacje prasowe, wypowiedzi dla prasy i telewizji. w Katowicach Opracowanie i wykonanie tablicy informacyjnej o rocznicy 150-lecia restytucji żubra na Górnym Śląsku Działania nie były skoncentrowane na parkach krajobrazowych i obszarach Natura 2000, a dotyczą wszystkich walorów przyrodniczych województwa ,21 Zadania wykonane w ramach Projektu: LIFE11 NAT/PL/432 Ochrona cennych przyrodniczo siedlisk nieleśnych, charakterystycznych dla obszaru Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd". Źródła finansowania Life+, NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne ZPKWŚBędzin 2013 Realizacja zadań w ramach projektu: LIFE12 NAT/PL/ pn. Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych. Prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa propagującej ideę ochrony przyrody, dóbr kultury i krajobrazu (m.in. konkursy, akcje, zajęcia okazjonalne, pogadanki, edukacja dorosłych, zajęcia warsztatowe, imprezy tematycznookolicznościowe). 134

135 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Popularyzacja walorów przyrodniczych parków krajobrazowych województwa śląskiego poprzez wydanie publikacji Zestaw plakatów z kalendarium na 2014 r. Śląskie bioróżnorodne. Organizacja kampanii poświęconej ochronie wód na terenie parków krajobrazowych województwa śląskiego - wydawnictwo dot. dobrej praktyki w zakresie ochrony wód i krajobrazów wodnych. Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego i różnorodności biologicznej a zrównoważony rozwój obszarów wiejskich: przeprowadzenie cyklu 2 szkoleń w zakresie możliwości prowadzenia ekstensywnej gospodarki rolnej na terenach chronionych. Ochrona walorów przyrodniczych najcenniejszych obszarów wodno-błotnych Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą. Wydanie Biuletynu Informacyjnego Beskidzkie Parki Krajobrazowe. Ochrona wartości przyrodniczych obszarów wodno-błotnych oraz poprawa warunków lęgowych dla rybitwy rzecznej. Przeciwdziałanie antropopresji na wybranych obszarach chronionych Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego poprzez ukierunkowanie ruchu turystycznego. Udział w organizacji Seminarium Ochrona i zagospodarowanie źródeł Wyżyny Wieluńskiej. OP1.3. Edukacja pracowników administracji w zakresie funkcjonowania obszarów Natura 2000 ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane poprzez udział pracowników JST w szkoleniach organizowanych przez RDOŚ: Jak skorzystać z sieci Natura 2000?. JST Ocena wpływu zamierzeń niewymagających uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na obszary sieci Natura Pracownicy odpowiedzialni za inwestycje w praktyce poznają zasady funkcjonowania obszarów Natura 2000 poprzez występowanie o zaświadczenia lub deklarację o wpływie inwestycji na obszar Natura OP1.4. Uzupełnienie bazy RSIP o informacje przyrodnicze Regionalny System Informacji Przestrzennej (ORSIP) - Geoportal Województwa Śląskiego Moduł prezentuje dane Zarząd o obszarach chronionych i cennych przyrodniczo pozyskane z Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska Województwa i Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach. - - W przyszłości dane zostaną uzupełnione o bazy biogeoróżnorodności, powstające w ramach projektu BIOGEO Silesia realizowanego przez Uniwersytet Śląski we współpracy z Województwem Śląskim. OP1.5. Rozbudowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie Gmina Mikołów Rozbudowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie zadanie - - zrealizowane w latach OP1.6 Rozbudowa infrastruktury i kolekcji botanicznych Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie Gmina Mikołów Rozbudowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie - Etap II 8 850,00 RPO, budżet gminy OP2.1. Aktualizacja danych nt. prawnego stanu istniejących form ochrony przyrody (podstawy prawne, granice, obszar) ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO RDOŚ 2014 Organem kompetentnym w zakresie prowadzenia rejestrów zawierających formy ochrony przyrody jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach, który umieszcza w odpowiednich rejestrach Pomniki Przyrody, Zespoły

136 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Przyrodniczo-Krajobrazowe, obszary Natura 2000, Obszary Chronionego Krajobrazu, Stanowiska Dokumentacyjne, Użytki Ekologiczne, Parki Krajobrazowe, Rezerwaty Przyrody. OP2.2. Opracowanie i zatwierdzenie planów ochrony dla istniejących rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych ZPKWŚBędzin 2013 ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Przekazanie opracowanego projektu planu ochrony Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego w celu podjęcia uchwały przez Sejmik, ostateczne korekty prawne. Prace nad projektem planu ochrony Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą. projektu przez Rady Gmin z terenu Parku. Uchwalenie przez Sejmik Województwa Śląskiego Planu Ochrony Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. ZPKWŚBędzin 2014 Prace nad projektem planu ochrony Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą, rozpoczęcie procedury uchwalania - - Wdrażanie zapisów Planu Ochrony Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. ZPKWŚBędzin 2015 Prace nad projektem planu ochrony Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą kontynuacja procedury uchwalania projektu planu przez Rady Gmin z terenu Parku. OP2.3. Opracowanie i uchwalenie Strategii ochrony przyrody województwa spójnej z Krajową strategią ochrony bioróżnorodności W 2012 r. Zarząd Województwa Śląskiego RDOŚ w Katowicach Opracowanie dokumentu pn. Strategia Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego do roku 2030 zaczęto w 2009 roku. Dokument został przyjęty przez Sejmik Województwa Śląskiego w roku 2012 (Uchwała Nr IV/28/2/2012 z dnia 12 listopada 2012 roku). Dokument od czasu przyjęcia przez Zarząd Województwa Śląskiego oraz Sejmik Województwa Śląskiego nie był zaktualizowany. OP2.4. Opracowanie planów ochrony lub planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Plany zadań ochronnych sporządza się i realizuje dla obszarów Natura Dokument powstaje w ciągu 6 lat od ustanowienia obszaru specjalnej ochrony ptaków lub zatwierdzenia przez Komisję Europejską obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty. Plan zadań ochronnych można sporządzać także dla obszaru zaproponowanego Komisji Europejskiej, jako obszar mający znaczenie dla Wspólnoty. Planu nie sporządza się dla obszaru Natura 2000 lub jego części, dla którego ustanowiono plan ochrony, lub który pokrywa się z krajową formą ochrony przyrody albo obszarem będącym w zarządzie nadleśnictwa, których dokumenty planistyczne uwzględniają zakres planu zadań ochronnych, a także znajdującego się na obszarach morskich. Projekt planu sporządza sprawujący nadzór nad obszarem (zwykle regionalny dyrektor ochrony środowiska, niekiedy dyrektor parku narodowego). W procedurze tej konieczny jest udział osób i podmiotów prowadzących działalność w obrębie siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, a także możliwość wnoszenia uwag i wniosków ze strony ogółu społeczeństwa. Regionalny dyrektor ochrony środowiska ustanawia plan na okres 10 lat, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, kierując się koniecznością utrzymania i przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura Plan zadań ochronnych może być zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony tych siedlisk przyrodniczych lub gatunków roślin i zwierząt. Planowanie ochrony dla obszaru Natura 2000 lub jego części może być pogłębione przez sporządzenie bardziej szczegółowego planu ochrony. W latach na terenie województwa śląskiego realizowany był projekt POIS /09 Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski, w ramach którego opracowano plany zadań

137 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania ochronnych dla następujących obszarów Natura 2000: Dolina Górnej Wisły PLB240001, Beskid Żywiecki PLB240002, Stawy Wielikąt i Las Tworkowski PLB240003, Cieszyńskie Źródła Tufowe PLH240001, Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie PLH240003, Szachownica PLH240004, Beskid Żywiecki PLH240006, Graniczny Meander Odry PLH240013, Suchy Młyn PLH240016, Pierściec PLH240022, Las koło Tworkowa PLH OP2.5. Stworzenie systemu informatycznego o obiektach i obszarach chronionych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zarząd Prowadzenie Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska - Misją Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska jest Województwa Śląskiego działanie dla dobra przyrody nieożywionej i ożywionej Górnego Śląska i województwa śląskiego poprzez gromadzenie o niej wiedzy oraz działalność naukową, ochronną i edukacyjną, aby zachować tożsamość regionu oraz rolę i znaczenie jego wartości przyrodniczych. - - GDOŚ Prowadzenie Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody. OP3.1. Rewitalizacja terenów poprzemysłowych w kierunku leśnym wraz z niezbędnymi zmianami zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Możliwość ponownego zagospodarowania obszarów poprzemysłowych, zdegradowanych i opuszczonych, ze Gminy szczególnym uwzględnieniem kierunków przyrodniczych, zapobiega rozpraszaniu zabudowy, ogranicza presję urbanizacyjną na tereny otwarte, umożliwia utrzymanie ciągłości systemów przyrodniczych, zmienia wizerunek obszarów zurbanizowanych oraz poprawia jakość życia człowieka i otaczającego go środowiska. - - Zadanie realizowane głównie na poziomie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego tereny P produkcyjne przekształcane są na tereny zieleni parkowej, ogrody działkowe, inne. OP3.2. Wzbogacanie składu gatunkowego sztucznych odnowień leśnych w kierunku zgodności z siedliskiem ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zasada zgodności składu gatunkowego realizowanych odnowień z siedliskiem polega na zapewnieniu odpowiedniego RDLP udziału gatunków głównych, domieszkowych i biocenotycznych stosownie do ustaleń planu urządzenia lasu ,89 środki własne RDLP w latach prowadziła odnowienia leśne na następujących powierzchniach: 2013 r ,22 ha; 2014 r ,83 ha; 2015 r ,85 ha. OP3.3. Przeciwdziałanie pogorszeniu się stanu siedlisk i gatunków na obszarach Natura 2000 ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO RDOŚ Działanie realizowane poprzez opracowywanie i realizację planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 (vide działanie OP2.4.) - - OP3.4. Zachowanie cennych łąk w dotychczasowym użytkowaniu z wykorzystaniem Programów rolno-środowiskowych, szczególnie na obszarach Natura 2000 RDOŚ, ŚODR, ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO rolnicy Zadanie realizowane m.in. poprzez organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej

138 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań i Programów rolnośrodowiskowych ; Działanie realizowane również poprzez opracowywanie i realizację planów zadań ochronnych dla obszarów Natura OP3.5. Monitoring stanu gatunków i siedlisk na obszarach Natura 2000 ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Monitoring przyrody to regularne obserwacje i pomiary wybranych elementów przyrody żywej, prowadzone dla uzyskania informacji o zmianach tych elementów w czasie. Zadaniem monitoringu przyrody jest określenie wpływu zmian środowiskowych na organizmy dla zapobiegania GIOŚ/WIOŚ negatywnym skutkom tych zmian w przyrodzie, a więc uzyskania danych dla zorganizowania skutecznej ochrony gatunków i układów ekologicznych. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody umieszcza monitoring przyrody w ramach monitoringu środowiska (Art. 112). Zgodnie z ustawą monitoring przyrody ma polegać na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej na wybranych obszarach, a także na ocenie skuteczności stosowanych metod ochrony przyrody, w tym na obserwacji siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania

139 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Tabela 19. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 ochrona przyrody Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania OCHRONA PRZYRODY OP1.1. Kontynuowanie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej województwa ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000; identyfikacja obszarów przewidzianych do objęcia poszczególnymi formami ochrony przyrody ze szczególnym uwzględnieniem terenów torfowisk i innych zbiorowisk związanych z siedliskami podmokłymi oraz dolin rzek Rozpoznawanie i dokumentowanie wartości i stanu przyrody regionu poprzez budowanie baz danych (dot.: glonów, porostów, grzybów, roślin, zwierząt bezkręgowych i kręgowych, zbiorowisk roślinnych, obszarów i obiektów przyrodniczych chronionych i godnych ochrony) Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska w Katowicach ZPKWŚBędzin Realizacja projektu Ogólnodostępna baza danych bio- i georóżnorodności województwa śląskiego integralna część Otwartego Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej BIOGEO-SILESIA ORSIP. Badania własne prowadzone przez pracowników o charakterze inwentaryzacyjnym lub monitoringowym. Pozyskiwanie i gromadzenie danych o środowisku przyrodniczym od podmiotów zewnętrznych, w tym poprzez zlecanie opracowań specjalistycznych. Wydanie raportów o stanie przyrody województwa śląskiego do Strategii ochrony przyrody województwa śląskiego do roku 2030 (regionalne czerwone listy zwierząt kręgowych oraz raporty o różnorodności biologicznej terenów poprzemysłowych). Identyfikacja obszarów wymagających ochrony: badania inwentaryzacyjne i monitoringowe prowadzone przez pracowników, aktualizacja bazy obszarów i obiektów przyrodniczych godnych ochrony oraz wykonanie opracowania krajobrazowego dla województwa śląskiego. Zakończenie prac nad opracowaniem Ostoje przyrody województwa śląskiego (wytypowanie obszarów najcenniejszych pod względem przyrodniczym w województwie, zasługujących na ochronę). 1025,94 Działania wykonywane w ramach działań własnych ZPKWŚ: Gromadzenie dokumentacji dotyczącej terenów źródliskowych rzek na obszarze ZPKWŚ. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków, półnaturalnych ekosystemów otwartych w województwie śląskim - kontrola zajęcia budek. Udział w dekadzie spisu nietoperzy. Kontrola stanowisk bobra europejskiego. Program ochrony płazów w ZPKWŚ (wraz z akcją edukacyjną). Ochrona i odbudowa miejsc rozrodu płazów na terenie ZPKWŚ. Czynna ochrona raka szlachetnego kontrola występowania. Inwentaryzacja gniazd bociana białego oraz ocena stanu populacji. Kontrola występowania płomykówki. Kontrola stanowisk endemitów: warzuchy polskiej i przytulii krakowskiej. Wyszukiwanie stanowisk pilchowatych na wybranych obszarach PK CKKRW. Monitoring ptaków lęgowych charakterystycznych dla PK CKKRW (hełmiatka, derkacz, lelek). Gromadzenie dokumentacji dotyczącej ochrony strefowej gniazd bociana czarnego, bielika i in. gatunków. Weryfikacja przez Służbę Parku proponowanych form ochrony przyrody. Środki własne, WFOŚiGW, NFOŚiGW, Life+ 139

140 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Inwentaryzacja nieczynnych wyrobisk na terenie BPK jako terenów zrenaturalizowanych. Działania w ramach projektu: LIFE11 NAT/PL/432 Ochrona cennych przyrodniczo siedlisk nieleśnych, charakterystycznych dla obszaru Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Wskazania do czynnej ochrony cennych ekosystemów i gatunków. Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych. OP1.2. Promocja walorów przyrodniczych województwa ze szczególnym uwzględnieniem parków krajobrazowych i obszarów Natura 2000 Prowadzenie serwisu internetowego Przyroda województwa śląskiego. Działalność wydawnicza wydawnictwa ciągłe. Centrum Dziedzictwa Działalność edukacyjna poświęcona przyrodzie regionu. Przyrody Górnego Organizacja konferencji naukowych. Śląska Działania medialne: wywiady, informacje prasowe, wypowiedzi dla prasy i telewizji. w Katowicach Opracowanie i wykonanie tablicy informacyjnej o rocznicy 150-lecia restytucji żubra na Górnym Śląsku Działania nie były skoncentrowane na parkach krajobrazowych i obszarach Natura 2000, a dotyczą wszystkich walorów przyrodniczych województwa. Zadania wykonane w ramach Projektu: LIFE11 NAT/PL/432 Ochrona cennych przyrodniczo siedlisk nieleśnych, charakterystycznych dla obszaru Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd". Źródła finansowania Realizacja zadań w ramach projektu: LIFE12 NAT/PL/ pn. Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych. Prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa propagującej ideę ochrony przyrody, dóbr kultury i krajobrazu (m.in. Life+, NFOŚiGW, konkursy, akcje, zajęcia okazjonalne, pogadanki, edukacja dorosłych, zajęcia warsztatowe, imprezy tematycznookolicznościowe) ,21 WFOŚiGW, środki własne Popularyzacja walorów przyrodniczych parków krajobrazowych województwa śląskiego poprzez wydanie publikacji Zestaw plakatów z kalendarium na 2014 r. Śląskie bioróżnorodne. ZPKWŚBędzin 2013 Organizacja kampanii poświęconej ochronie wód na terenie parków krajobrazowych województwa śląskiego - wydawnictwo dot. dobrej praktyki w zakresie ochrony wód i krajobrazów wodnych. Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego i różnorodności biologicznej a zrównoważony rozwój obszarów wiejskich: przeprowadzenie cyklu 2 szkoleń w zakresie możliwości prowadzenia ekstensywnej gospodarki rolnej na terenach chronionych. Ochrona walorów przyrodniczych najcenniejszych obszarów wodno-błotnych Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą. Wydanie Biuletynu Informacyjnego Beskidzkie Parki Krajobrazowe. Ochrona wartości przyrodniczych obszarów wodno-błotnych oraz poprawa warunków lęgowych dla rybitwy rzecznej. Przeciwdziałanie antropopresji na wybranych obszarach chronionych Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego poprzez ukierunkowanie ruchu turystycznego. Udział w organizacji Seminarium Ochrona i zagospodarowanie źródeł Wyżyny Wieluńskiej. OP1.3. Edukacja pracowników administracji w zakresie funkcjonowania obszarów Natura 2000 JST ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO

141 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania Zadanie realizowane poprzez udział pracowników JST w szkoleniach organizowanych przez RDOŚ: Jak skorzystać z sieci Natura 2000?. Ocena wpływu zamierzeń niewymagających uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na obszary sieci Natura Pracownicy odpowiedzialni za inwestycje w praktyce poznają zasady funkcjonowania obszarów Natura 2000 poprzez występowanie o zaświadczenia lub deklarację o wpływie inwestycji na obszar Natura OP1.4. Uzupełnienie bazy RSIP o informacje przyrodnicze Regionalny System Informacji Przestrzennej (ORSIP) - Geoportal Województwa Śląskiego Moduł prezentuje dane Zarząd o obszarach chronionych i cennych przyrodniczo pozyskane z Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska Województwa i Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach. - - W przyszłości dane zostaną uzupełnione o bazy biogeoróżnorodności, powstające w ramach projektu BIOGEO Silesia realizowanego przez Uniwersytet Śląski we współpracy z Województwem Śląskim. OP1.5. Rozbudowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie Gmina Mikołów Rozbudowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie zadanie - - zrealizowane w latach OP1.6 Rozbudowa infrastruktury i kolekcji botanicznych Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie Gmina Mikołów Rozbudowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie - Etap II 8 850,00 RPO, budżet gminy OP2.1. Aktualizacja danych nt. prawnego stanu istniejących form ochrony przyrody (podstawy prawne, granice, obszar) ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Organem kompetentnym w zakresie prowadzenia rejestrów zawierających formy ochrony przyrody jest Regionalny RDOŚ 2014 Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach, który umieszcza w odpowiednich rejestrach Pomniki Przyrody, Zespoły - - Przyrodniczo-Krajobrazowe, obszary Natura 2000, Obszary Chronionego Krajobrazu, Stanowiska Dokumentacyjne, Użytki Ekologiczne, Parki Krajobrazowe, Rezerwaty Przyrody. OP2.2. Opracowanie i zatwierdzenie planów ochrony dla istniejących rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych ZPKWŚBędzin 2013 ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Przekazanie opracowanego projektu planu ochrony Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego w celu podjęcia uchwały przez Sejmik, ostateczne korekty prawne. Prace nad projektem planu ochrony Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą. projektu przez Rady Gmin z terenu Parku. Uchwalenie przez Sejmik Województwa Śląskiego Planu Ochrony Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. ZPKWŚBędzin 2014 Prace nad projektem planu ochrony Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą, rozpoczęcie procedury uchwalania - - Wdrażanie zapisów Planu Ochrony Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. ZPKWŚBędzin 2015 Prace nad projektem planu ochrony Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą kontynuacja procedury uchwalania projektu planu przez Rady Gmin z terenu Parku. OP2.3. Opracowanie i uchwalenie Strategii ochrony przyrody województwa spójnej z Krajową strategią ochrony bioróżnorodności Zarząd W 2012 r Województwa Opracowanie dokumentu pn. Strategia Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego do roku 2030 zaczęto w 2009 roku

142 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Śląskiego Dokument został przyjęty przez Sejmik Województwa Śląskiego w roku 2012 (Uchwała Nr IV/28/2/2012 z dnia 12 listopada 2012 roku). Dokument od czasu przyjęcia przez Zarząd Województwa Śląskiego oraz Sejmik Województwa Śląskiego nie był zaktualizowany. OP2.4. Opracowanie planów ochrony lub planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Plany zadań ochronnych sporządza się i realizuje dla obszarów Natura Dokument powstaje w ciągu 6 lat od ustanowienia obszaru specjalnej ochrony ptaków lub zatwierdzenia przez Komisję Europejską obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty. Plan zadań ochronnych można sporządzać także dla obszaru zaproponowanego Komisji Europejskiej, jako obszar mający znaczenie dla Wspólnoty. Planu nie sporządza się dla obszaru Natura 2000 lub jego części, dla którego ustanowiono plan ochrony, lub który pokrywa się z krajową formą ochrony przyrody albo obszarem będącym w zarządzie nadleśnictwa, których dokumenty planistyczne uwzględniają zakres planu zadań ochronnych, a także znajdującego się na obszarach morskich. Projekt planu sporządza sprawujący nadzór nad obszarem (zwykle regionalny dyrektor ochrony środowiska, niekiedy dyrektor parku narodowego). W procedurze tej konieczny jest udział osób i podmiotów prowadzących działalność w obrębie siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, a także możliwość wnoszenia uwag i wniosków ze strony ogółu społeczeństwa. Regionalny dyrektor ochrony środowiska ustanawia plan na okres 10 lat, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, kierując się koniecznością utrzymania i przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura Plan zadań ochronnych może być RDOŚ w Katowicach Zarząd Województwa Śląskiego zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony tych siedlisk przyrodniczych lub gatunków roślin i zwierząt. Planowanie ochrony dla obszaru Natura 2000 lub jego części może być pogłębione przez sporządzenie bardziej szczegółowego planu ochrony. W latach na terenie województwa śląskiego realizowany był projekt POIS /09 Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski, w ramach którego opracowano plany zadań ochronnych dla następujących obszarów Natura 2000: Dolina Górnej Wisły PLB240001, Beskid Żywiecki PLB240002, Stawy Wielikąt i Las Tworkowski PLB240003, Cieszyńskie Źródła Tufowe PLH240001, Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie PLH240003, Szachownica PLH240004, Beskid Żywiecki PLH240006, Graniczny Meander Odry PLH240013, Suchy Młyn PLH240016, Pierściec PLH240022, Las koło Tworkowa PLH OP2.5. Stworzenie systemu informatycznego o obiektach i obszarach chronionych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Prowadzenie Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska - Misją Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska jest działanie dla dobra przyrody nieożywionej i ożywionej Górnego Śląska i województwa śląskiego poprzez gromadzenie Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania

143 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania o niej wiedzy oraz działalność naukową, ochronną i edukacyjną, aby zachować tożsamość regionu oraz rolę i znaczenie jego wartości przyrodniczych. GDOŚ Prowadzenie Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody. OP3.1. Rewitalizacja terenów poprzemysłowych w kierunku leśnym wraz z niezbędnymi zmianami zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Możliwość ponownego zagospodarowania obszarów poprzemysłowych, zdegradowanych i opuszczonych, ze Gminy szczególnym uwzględnieniem kierunków przyrodniczych, zapobiega rozpraszaniu zabudowy, ogranicza presję urbanizacyjną na tereny otwarte, umożliwia utrzymanie ciągłości systemów przyrodniczych, zmienia wizerunek obszarów zurbanizowanych oraz poprawia jakość życia człowieka i otaczającego go środowiska. - - Zadanie realizowane głównie na poziomie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego tereny P produkcyjne przekształcane są na tereny zieleni parkowej, ogrody działkowe, inne. OP3.2. Wzbogacanie składu gatunkowego sztucznych odnowień leśnych w kierunku zgodności z siedliskiem ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zasada zgodności składu gatunkowego realizowanych odnowień z siedliskiem polega na zapewnieniu odpowiedniego RDLP udziału gatunków głównych, domieszkowych i biocenotycznych stosownie do ustaleń planu urządzenia lasu ,89 środki własne RDLP w latach prowadziła odnowienia leśne na następujących powierzchniach: 2013 r ,22 ha; 2014 r ,83 ha; 2015 r ,85 ha. OP3.3. Przeciwdziałanie pogorszeniu się stanu siedlisk i gatunków na obszarach Natura 2000 RDOŚ ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Działanie realizowane poprzez opracowywanie i realizację planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 (vide działanie OP2.4.) - - OP3.4. Zachowanie cennych łąk w dotychczasowym użytkowaniu z wykorzystaniem Programów rolno-środowiskowych, szczególnie na obszarach Natura 2000 ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO RDOŚ, ŚODR, Zadanie realizowane m.in. poprzez organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej rolnicy i Programów rolnośrodowiskowych ; - - Działanie realizowane również poprzez opracowywanie i realizację planów zadań ochronnych dla obszarów Natura OP3.5. Monitoring stanu gatunków i siedlisk na obszarach Natura 2000 ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Monitoring przyrody to regularne obserwacje i pomiary wybranych elementów przyrody żywej, prowadzone dla uzyskania informacji o zmianach tych elementów w czasie. Zadaniem monitoringu przyrody jest określenie wpływu zmian środowiskowych na organizmy dla zapobiegania GIOŚ/WIOŚ negatywnym skutkom tych zmian w przyrodzie, a więc uzyskania danych dla zorganizowania skutecznej ochrony gatunków i układów ekologicznych. - - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody umieszcza monitoring przyrody w ramach monitoringu środowiska (Art. 112). Zgodnie z ustawą monitoring przyrody ma polegać na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej na wybranych obszarach, a także na ocenie skuteczności stosowanych metod ochrony przyrody, w tym na obserwacji siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych 143

144 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska 2.5. ZASOBY SUROWCÓW NATURALNYCH Województwo śląskie odgrywa bardzo ważną rolę w ogólnej produkcji surowców mineralnych Polski. Kopaliny użyteczne mają istotne zastosowanie w gospodarce. Występujące na terenie województwa śląskiego surowce mineralne można zaliczyć do pięciu zasadniczych grup. Są to: surowce energetyczne (złoża węgla kamiennego, węgla brunatnego, gazu ziemnego i torfu), surowce chemiczne (sól kamienna, gipsy i siarka), rudy metali (złoża rud cynku i ołowiu, rudy molibdenowo wolframowo - miedziowe, rudy żelaza), surowce skalne (piaskowce, wapienie, margle, dolomity, piaski, żwiry, kopaliny ilaste) oraz wody lecznicze OCENA STANU ŚRODOWISKA Poniżej przedstawiono istotne dane do określenia w jakim wymiarze w województwie śląskim wykorzystywane są zasoby surowców naturalnych Stan w roku 2013 Zgodnie z danymi GUS w roku 2013 najważniejszym pod względem masy wydobycia surowcem naturalnym był węgiel kamienny. Wielkość produkcji węgla kamiennego wyniosła ,2 tys. ton i była o 3,5 % mniejsza niż w roku poprzednim. W porównaniu do roku 2012, w roku 2013 największy procentowy wzrost wielkości produkcji zanotowany następujące surowce naturalne: kwarcyt wzrost wielkości produkcji o 66,0 %, oleje ropy naftowej i oleje otrzymywane z minerałów bitumicznych, surowe - wzrost wielkości produkcji o 41,8 %. Przeciwną tendencję, polegającą na największym procentowym spadku produkcji stwierdzono w przypadku wymienionych surowców naturalnych: łupki i gliny pospolite, do celów budowlanych, andaluzyt, cyjanit i sylimanit; mulit; ziemie szamotowe lub dynasowe spadek wielkości produkcji o 23,2 %, siarka rodzima spadek wielkości produkcji o 22,2 %. W tabeli poniżej przedstawione zostały szczegółowe dane dotyczące produkcji surowców naturalnych na terenie województwa śląskiego wraz z zachodzącą tendencją zmian. 144

145 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Tabela 20. Produkcja surowców naturalnych na terenie województwa śląskiego w roku 2013 z uwzględnieniem zmian w stosunku do roku poprzedniego Różnica w stosunku do Wielkość produkcji surowców naturalnych Stan Stan w poprzedniego Lp. w skali roku (w tys. ton, z wyjątkiem gazu ziemnego, w roku gdzie wartość podano w hm 3 roku 2013 roku (% wzrost ) 2012 / spadek produkcji) 1. Węgiel kamienny , ,2-3,5 2. Węgiel brunatny , ,7 2,4 3. Oleje ropy naftowej i oleje otrzymywane z minerałów bitumicznych, surowe 677,7 960,7 41,8 4. Gaz ziemny w stanie ciekłym lub gazowym 5 780, ,4 0,2 5. Rudy i koncentraty miedzi , ,9 1,4 6. Rudy i koncentraty ołowiu, cynku i cyny 2 550, ,4-1,8 7. Mineralne środki dla rolnictwa wapniowe i wapniowo - magnezowe (tlenkowe i węglanowe) 1 965, ,3 9,2 8. Kwarcyt 53,2 88,3 66,0 9. Gips i anhydryt 1 395, ,0-14,8 10. Topnik wapniowy, wapień i pozostałe kamienie wapienne w rodzaju stosowanych do produkcji wapna lub cementu , ,0-7,5 11. Kreda (łącznie z nawozową) 3 012, ,7-5,4 12. Dolomity 1 830, ,3 4,7 13. Piaski krzemionkowe i piaski kwarcowe , ,7-6, Żwir, otoczaki, gruby żwir i krzemień w rodzaju stosowanych jako kruszywo do betonu, tłuczeń drogowy lub podsypka torów kolejowych lub inne Tłuczeń kamienny w rodzaju stosowanego jako kruszywo do betonu, tłuczeń drogowy lub do innych celów budowlanych Granulki, odłamki i proszek kamienny (trawertyn, ekausyna, granit, porfir, bazalt, piaskowiec i pozostały kamień pomnikowy) , ,4-1, , ,8-12, , ,9 20,3 17. Kaolin i gliny kaolinowe 169,2 201,0 18,8 18. Glina ogniotrwała 149,5 154,9 3,6 19. Łupki i gliny pospolite, do celów budowlanych, andaluzyt, cyjanit i sylimanit; mulit; ziemie szamotowe lub dynasowe 3 784, ,1-23,2 20. Siarka rodzima (w przeliczeniu na 100%) 676,5 526,0-22,2 21. Torf 761,5 817,8 7,4 22. Sól 4 076, ,1 11,5 23. Kwarc (z wyłączeniem piasku naturalnego) 5,4 5,8 7,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 145

146 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Stan w roku 2014 Zgodnie z danymi GUS w roku 2014 najważniejszym pod względem masy wydobycia surowcem naturalnym był węgiel kamienny. Wielkość produkcji węgla kamiennego wyniosła ,8 tys. ton i była o 4,9 % mniejsza niż w roku poprzednim. W porównaniu do roku 2013, w roku 2014 największy procentowy wzrost wielkości produkcji zanotowany następujące surowce naturalne: kwarc (z wyłączeniem piasku naturalnego) wzrost wielkości produkcji o 94,8 %, łupki i gliny pospolite, do celów budowlanych, andaluzyt, cyjanit i sylimanit; mulit; ziemie szamotowe lub dynasowe - wzrost wielkości produkcji o 27,3 %. Przeciwną tendencję, polegającą na największym procentowym spadku produkcji stwierdzono w przypadku wymienionych surowców naturalnych: glina ogniotrwała spadek wielkości produkcji o 10,5 %, sól spadek wielkości produkcji o 13,6 %. W tabeli poniżej przedstawione zostały szczegółowe dane dotyczące produkcji surowców naturalnych na terenie województwa śląskiego wraz z zachodzącą tendencją zmian. Tabela 21. Produkcja surowców naturalnych na terenie województwa śląskiego w roku 2014 z uwzględnieniem zmian w stosunku do roku poprzedniego Różnica w stosunku do Wielkość produkcji surowców naturalnych Stan Stan w poprzedniego Lp. w skali roku (w tys. ton, z wyjątkiem gazu ziemnego, w roku gdzie wartość podano w hm 3 roku 2013 roku (% wzrost ) 2014 / spadek produkcji) 1. Węgiel kamienny , ,8-4,9 2. Węgiel brunatny , ,4-3,0 3. Oleje ropy naftowej i oleje otrzymywane z minerałów bitumicznych, surowe 960,7 950,6-1,1 4. Gaz ziemny w stanie ciekłym lub gazowym 5 789, ,9-2,4 5. Rudy i koncentraty miedzi , ,6 1,1 6. Rudy i koncentraty ołowiu, cynku i cyny 2 504, ,4-0,8 7. Mineralne środki dla rolnictwa wapniowe i wapniowo - magnezowe (tlenkowe i węglanowe) 2 147, ,2 4,4 8. Kwarcyt 88,3 82,9-6,1 9. Gips i anhydryt 1 189, ,2-3,2 10. Topnik wapniowy, wapień i pozostałe kamienie wapienne w rodzaju stosowanych do produkcji wapna lub cementu , ,5-0,6 11. Kreda (łącznie z nawozową) 2 848, ,4 8,9 12. Dolomity 1 915, ,7 7,8 13. Piaski krzemionkowe i piaski kwarcowe 9 877, ,0-5,9 146

147 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Lp Wielkość produkcji surowców naturalnych w skali roku (w tys. ton, z wyjątkiem gazu ziemnego, gdzie wartość podano w hm 3 ) Żwir, otoczaki, gruby żwir i krzemień w rodzaju stosowanych jako kruszywo do betonu, tłuczeń drogowy lub podsypka torów kolejowych lub inne Tłuczeń kamienny w rodzaju stosowanego jako kruszywo do betonu, tłuczeń drogowy lub do innych celów budowlanych Granulki, odłamki i proszek kamienny (trawertyn, ekausyna, granit, porfir, bazalt, piaskowiec i pozostały kamień pomnikowy) Stan w roku 2013 Stan w roku 2014 Różnica w stosunku do poprzedniego roku (% wzrost / spadek produkcji) , ,5-0, , ,6 5, , ,4 7,5 17. Kaolin i gliny kaolinowe 201,0 198,5-1,2 18. Glina ogniotrwała 154,9 138,6-10,5 19. Łupki i gliny pospolite, do celów budowlanych, andaluzyt, cyjanit i sylimanit; mulit; ziemie szamotowe lub dynasowe 2 908, ,3 27,3 20. Siarka rodzima (w przeliczeniu na 100%) 526,0 605,1 15,0 21. Torf 817,8 829,4 1,4 22. Sól 4 545, ,6-13,6 23. Kwarc (z wyłączeniem piasku naturalnego) 5,8 11,3 94,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Stan w roku 2015 Zgodnie z danymi GUS w roku 2015 najważniejszym pod względem masy wydobycia surowcem naturalnym był węgiel kamienny. Wielkość produkcji węgla kamiennego wyniosła ,8 tys. ton i była o 0,8 % mniejsza niż w roku poprzednim. W porównaniu do poprzednich 12 miesięcy, w roku 2015 największy procentowy wzrost wielkości produkcji zanotowany następujące surowce naturalne: łupki i gliny pospolite, do celów budowlanych, andaluzyt, cyjanit i sylimanit; mulit; ziemie szamotowe lub dynasowe wzrost wielkości produkcji o 51,0 %, dolomity - wzrost wielkości produkcji o 53,2 %. Przeciwną tendencję, polegającą na największym procentowym spadku produkcji stwierdzono w przypadku wymienionych surowców naturalnych: kwarcyt spadek wielkości produkcji o 33,8 %, granulki, odłamki i proszek kamienny (trawertyn, ekausyna, granit, porfir, bazalt, piaskowiec i pozostały kamień pomnikowy) spadek wielkości produkcji o 20,1 %. 147

148 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Tabela 22. Produkcja surowców naturalnych na terenie województwa śląskiego w roku 2015 z uwzględnieniem zmian w stosunku do roku poprzedniego Różnica w stosunku do Wielkość produkcji surowców naturalnych Stan Stan poprzedniego Lp. w skali roku (w tys. ton, z wyjątkiem gazu ziemnego, w roku w roku gdzie wartość podano w hm 3 roku (% wzrost ) / spadek produkcji) 1. Węgiel kamienny , ,8-0,8 2. Węgiel brunatny , ,1-1,2 3. Oleje ropy naftowej i oleje otrzymywane z minerałów bitumicznych, surowe 950,6 927,7-2,4 4. Gaz ziemny w stanie ciekłym lub gazowym 5 647, ,7-0,4 5. Rudy i koncentraty miedzi , ,7 1,7 6. Rudy i koncentraty ołowiu, cynku i cyny 2 485, ,4-2,7 7. Mineralne środki dla rolnictwa wapniowe i wapniowo - magnezowe (tlenkowe i węglanowe) 2 242, ,1 6,6 8. Kwarcyt 82,9 54,9-33,8 9. Gips i anhydryt 1 151, ,1-4,5 10. Topnik wapniowy, wapień i pozostałe kamienie wapienne w rodzaju stosowanych do produkcji wapna lub cementu , ,3 3,9 11. Kreda (łącznie z nawozową) 3 101, ,2-2,0 12. Dolomity 2 064, ,8 53,2 13. Piaski krzemionkowe i piaski kwarcowe 9 297, ,0 11, Żwir, otoczaki, gruby żwir i krzemień w rodzaju stosowanych jako kruszywo do betonu, tłuczeń drogowy lub podsypka torów kolejowych lub inne Tłuczeń kamienny w rodzaju stosowanego jako kruszywo do betonu, tłuczeń drogowy lub do innych celów budowlanych Granulki, odłamki i proszek kamienny (trawertyn, ekausyna, granit, porfir, bazalt, piaskowiec i pozostały kamień pomnikowy) , ,8 4, , ,5 0, , ,8-20,1 17. Kaolin i gliny kaolinowe 198,5 172,3-13,2 18. Glina ogniotrwała 138,6 145,1 4,7 19. Łupki i gliny pospolite, do celów budowlanych, andaluzyt, cyjanit i sylimanit; mulit; ziemie szamotowe lub dynasowe 3 703, ,6 51,0 20. Siarka rodzima (w przeliczeniu na 100%) 605,1 627,3 3,7 21. Torf 829,4 876,8 5,7 22. Sól 3 927, ,6-0,1 23. Kwarc (z wyłączeniem piasku naturalnego) 11,3 14,7 30,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 148

149 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Stan w roku 2016 Zgodnie z danymi GUS w roku 2016 najważniejszym pod względem masy wydobycia surowcem naturalnym był węgiel kamienny. Wielkość produkcji węgla kamiennego wyniosła ,9 tys. ton i była o 2,6 % mniejsza niż w roku poprzednim. W porównaniu do poprzednich 12 miesięcy, w roku 2016 największy procentowy wzrost wielkości produkcji zanotowany następujące surowce naturalne: kwarcyt wzrost wielkości produkcji o 17,5 %, dolomity - wzrost wielkości produkcji o 6,3 %. Przeciwną tendencję, polegającą na największym procentowym spadku produkcji stwierdzono w przypadku wymienionych surowców naturalnych: łupki i gliny pospolite, do celów budowlanych, andaluzyt, cyjanit i sylimanit; mulit; ziemie szamotowe lub dynasowe spadek wielkości produkcji o 63,0 %, kwarc (z wyłączeniem piasku naturalnego) spadek wielkości produkcji o 48,3 %. Tabela 23. Produkcja surowców naturalnych na terenie województwa śląskiego w roku 2016 z uwzględnieniem zmian w stosunku do roku poprzedniego Różnica w stosunku do Wielkość produkcji surowców naturalnych Stan Stan poprzedniego Lp. w skali roku (w tys. ton, z wyjątkiem gazu ziemnego, w roku w roku gdzie wartość podano w hm 3 roku (% wzrost ) / spadek produkcji) 1. Węgiel kamienny , ,9-2,6 2. Węgiel brunatny , ,2-4,6 3. Oleje ropy naftowej i oleje otrzymywane z minerałów bitumicznych, surowe 927, ,1 7,9 4. Gaz ziemny w stanie ciekłym lub gazowym 5 623, ,0-2,0 5. Rudy i koncentraty miedzi , ,0 1,3 6. Rudy i koncentraty ołowiu, cynku i cyny 2 417, ,3-3,4 7. Mineralne środki dla rolnictwa wapniowe i wapniowo - magnezowe (tlenkowe i węglanowe) 2 390, ,3-7,9 8. Kwarcyt 54,9 64,5 17,5 9. Gips i anhydryt 1 099, ,5 1,8 10. Topnik wapniowy, wapień i pozostałe kamienie wapienne w rodzaju stosowanych do produkcji wapna lub cementu , ,6-3,7 11. Kreda (łącznie z nawozową) 3 039, ,5 3,2 12. Dolomity 3 163, ,1 6,3 13. Piaski krzemionkowe i piaski kwarcowe , ,0-9, Żwir, otoczaki, gruby żwir i krzemień w rodzaju stosowanych jako kruszywo do betonu, tłuczeń drogowy lub podsypka torów kolejowych lub inne Tłuczeń kamienny w rodzaju stosowanego jako kruszywo do betonu, tłuczeń drogowy lub do innych celów budowlanych , ,1-3, , ,1-2,6 149

150 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Lp. 16. Wielkość produkcji surowców naturalnych w skali roku (w tys. ton, z wyjątkiem gazu ziemnego, gdzie wartość podano w hm 3 ) Granulki, odłamki i proszek kamienny (trawertyn, ekausyna, granit, porfir, bazalt, piaskowiec i pozostały kamień pomnikowy) Stan w roku 2015 Stan w roku 2016 Różnica w stosunku do poprzedniego roku (% wzrost / spadek produkcji) 3 135, ,0-0,4 17. Kaolin i gliny kaolinowe 172,3 176,0 2,1 18. Glina ogniotrwała 145,1 125,4-13,6 19. Łupki i gliny pospolite, do celów budowlanych, andaluzyt, cyjanit i sylimanit; mulit; ziemie szamotowe lub dynasowe 5 590, ,8-63,0 20. Siarka rodzima (w przeliczeniu na 100%) 627,3 620,2-1,1 21. Torf 876,8 907,0 3,4 22. Sól 3 924, ,0 4,5 23. Kwarc (z wyłączeniem piasku naturalnego) 14,7 7,6-48,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 150

151 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH Na podstawie wiedzy powszechnej jak również ankietyzacji zauważa się wykorzystywanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych przez kopalnie (stosowanie nowoczesnych maszyn i urządzeń konstruowanych i produkowanych zgodnie z wiedzą i doświadczeniem). Poszczególne kopalnie również stosowały i korzystały w okresie raportowania z dostępnych na świecie technologii wykorzystania metanu z powietrza wentylacyjnego oraz stosowały gospodarcze wykorzystanie metanu z pokładów węgla. W zakresie eliminacji nielegalnej eksploatacji kopalin w okresie sprawozdawczym wydawano decyzje wstrzymujące nielegalną eksploatację na terenie województwa śląskiego : 5 szt. w roku 2013; 7 szt. w roku 2014; 6 szt. w roku Wiele zadań z zakresu ochrony zasobów naturalnych leży w gestii bieżącej działalności Okręgowych Urzędów Górniczych, natomiast organy nadzoru górniczego współuczestniczą w postępowaniach prowadzonych przez starostów. JST z terenu województwa śląskiego w całym okresie realizowały założenia współdziałania organów administracji publicznej w tworzeniu studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem kopalin i ich ochroną przed trwałym zainwestowaniem nie górniczym. Nie mniej jednak trzeba zauważyć, że każda z tych jednostek realizowała to wg swoich potrzeb i możliwości jak również terminach. W formie tabelarycznej dokonano opisu działań zrealizowanych przez jednostki terytorialne, organy administracji państwowej, instytucje zakłady i inne podmioty w latach oraz Dane pozyskano w trakcie ankietyzacji. Zestawiono je w tabelach poniżej. Należy wyjaśnić skąd bierze się zestawienie dla lat i , a nie jak wynika to z okresu raportowania czyli w odniesieniu do lat oraz Rok 2015 potraktowano szczególnie i dołożono do pierwszej tabeli dodatkowo. Wynika to z faktu, że aktualnie obowiązujący program ochrony środowiska został uchwalony 31 sierpnia 2015 r. Stąd część podmiotów mogła w roku 2015 realizować zadania zarówno z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jak również z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Dlatego w pierwszej tabeli zawarto realizację zadań dla okresu i dodatkowo Jest to tabela sprawozdawcza, z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Natomiast w kolejnej tabeli przedstawiono wykaz i charakterystykę zadań realizowanych w latach To wykaz zadań wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku

152 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Tabela 24. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 zasoby surowców naturalnych Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań ZASOBY NATURALNE Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania ZN1.1. Wykorzystanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Kopalnie w miarę możliwości wykorzystują nowoczesne techniki poszukiwawcze i wydobywcze, poprzez stosowanie PGG nowoczesnych maszyn i urządzeń konstruowanych i produkowanych zgodnie z wiedzą i doświadczeniem wynikającym z ciągłego postępu technicznego i technologicznego. - - Główne obszary zastosowań to wyposażenie przodków eksploatacyjnych i chodnikowych, transport, wentylacja oraz roboty wiertnicze w zakresie zwiększenia wydajności, niezawodności i bezpieczeństwa stosowanych maszyn, urządzeń i materiałów. ZN1.2. Ocena możliwości zastosowania dostępnych na świecie technologii wykorzystania metanu z powietrza wentylacyjnego oraz gospodarcze wykorzystanie metanu z pokładów węgla ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Amerykańska Agencja GIG Projekt: Odmetanowanie kopalń węgla kamiennego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (EPA-2). Ochrony Środowiska ok 1 000,00 Projekt: Inicjatywy energetyczne w zakresie niskiej emisji gazów cieplarnianych z kopalń węgla (LowCarb) realizowany UE, MNiSW w ramach Programu Badawczego Węgla i Stali. Środki własne KWK Myślenice Wesoła (PGG) KWK ROW Ruch Rydułtowy (PGG) OUG Gliwice WUG W celu ograniczenia emisji metanu do atmosfery Kopalnia posiada stację odmetanowania, do której trafia metan ujmowany na dole Kopalni w sieć rurociągów odmetanowania. Mieszanka gazowa o odpowiednich parametrach ze stacji odmetanowania przesyłana jest do zakładu energetyki cieplnej, w dzielnicy Wesoła, w celu zasilania instalacji silników gazowych z generatorami energii elektrycznej oraz kotłów gazowych. Rzeczywista ilość zagospodarowanego gazu wynika z możliwości pozyskania metanu z wyrobisk górniczych, a także z potrzeb ruchowych ZEC. W ten sposób ograniczono emisję metanu do atmosfery: w 2013 r. o ok. 9,5 mln m 3 ; w 2014 r. o ok. 10,6 mln m 3 ; w 2015 r. o ok. 11,6 mln m 3. W okresie od września 2015 roku do listopada 2016 roku wybudowany został układ kogeneracyjny sfinansowany ze środków własnych PGG Sp. z o.o. Oddział Zakład Elektrociepłownie. Jest to układ na bazie silnika gazowego spalającego metan pozyskany z powierzchniowej stacji odmetanowania oddanej do użytkowania w 2015 roku, o mocy 2MW energii elektrycznej oraz 2 MW energii cieplnej. Wyprodukowana energia elektryczna jest przesyłana do kopalnianej sieci energetycznej natomiast uzyskiwane ciepło jest sprzedawane przez Zakład Elektrociepłownie do Ciepłowni Rydułtowy Sp. z o.o.. Ilość metanu z pokładów węgla, wykorzystana gospodarczo w 2013 r., wyniosła m 3. Ilość metanu z pokładów węgla, wykorzystana gospodarczo w 2014 r., wyniosła m 3. Ilość metanu z pokładów węgla, wykorzystana gospodarczo w 2015 r., wyniosła m 3. ZN1.3. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Dyrektorzy OUG wydawali decyzje wstrzymujące nielegalną eksploatację na terenie woj. śląskiego: 5 szt. w roku 2013; 7 szt. w roku 2014; w ramach zadań własnych - - środki własne 152

153 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Koszty realizacji Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Źródła finansowania [tys. zł] 6 szt. w roku ZN1.4. Współdziałanie organów administracji publicznej w tworzeniu studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem kopalin i ich ochroną przed trwałym zainwestowaniem nie górniczym na całym obszarze woj. śląskiego. Ustanowienie strefy ograniczonego użytkowania przez powiaty i gminy ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Miasto Bielsko Biała ( ) - działanie realizowane na bieżąco w ramach prowadzonych postępowań administracyjnych. Miasto Chorzów (2015) - przeprowadzono procedurę zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania JST OUG Zarząd Województwa Śląskiego przestrzennego gminy Chorzów w zakresie udokumentowanych złóż kopalin. Gmina Dębowiec ( ) - opiniowanie studium przez Przedsiębiorstwa i Urzędy Administracji Górniczej, w ramach procedury opracowywania studium. Powiat Cieszyński ( ) - opiniowanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin powiatu cieszyńskiego. Gmina Nędza ( ) - realizowane poprzez odpowiednie zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego. ZN1.5. Wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zgodnie z art. 11 pkt 6 lit. f i art. 17 pkt 6 lit. b tir. 6 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1073) Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego opiniuje rozwiązania przyjęte w projekcie studium i uzgadnia projekty planu miejscowego w zakresie zagospodarowania terenów górniczych, czyli złóż podlegających zagospodarowaniu, na których eksploatację przedsiębiorca uzyskał koncesję (teren górniczy wyznacza się w koncesji). Realizowano w ramach przekazywania informacji z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Woj. Śl. z 2004 r. i zmiany Planu z 2010 r. na etapie opiniowania gminnych dokumentów planistycznych (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego). Gminy Zapisy uwzględniane w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz mpzp. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych w ramach zadań własnych w ramach zadań własnych środki własne środki własne Tabela 25. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 zasoby surowców naturalnych Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania ZASOBY SUROWCÓW NATURALNYCH ZSN.1.1. Opracowanie materiałów informacyjnych o obszarach perspektywicznych dla poszukiwania, dokumentowania i eksploatacji złóż kopalin, PIG 2015 PIG 2016 ze szczególnym uwzględnieniem surowców strategicznych i służących rozwojowi regionu Ocena perspektywiczności geologicznej zasobów złóż węglowodorów oraz przygotowanie materiałów na potrzeby przeprowadzenia postępowania przetargowego w celu udzielenia koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie lub wydobywanie złóż węglowodorów. Pakiet danych geologicznych do postępowania przetargowego na poszukiwanie złóż węglowodorów - Obszar przetargowy Międzyrzecze Ocena perspektywiczności geologicznej zasobów złóż węglowodorów oraz przygotowanie materiałów na potrzeby przeprowadzenia postępowania przetargowego w celu udzielenia koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie lub Projekt realizowany dla całej Polski brak możliwości określenia kosztów NFOŚiGW 153

154 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania wydobywanie złóż węglowodorów. Pakiet danych geologicznych do postępowania przetargowego na poszukiwanie złóż węglowodorów - obszar przetargowy Bzie-Dębina Strumień ZSN.1.2. Współdziałanie organów koncesyjnych w celu ochrony rejonów występowania udokumentowanych złóż oraz eliminacja nielegalnego wydobycia poprzez system kontroli ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Dyrektorzy OUG w Gliwicach, Katowicach i Rybniku wydawali decyzje ustalające opłatę podwyższoną za nielegalną WUG eksploatację kopaliny, łącznie: 6 decyzji w 2015 roku, 5 decyzji w 2016 roku. W ramach działań własnych Powiaty Zadanie wykonywane na bieżąco w ramach obowiązków ustawowych ZSN.1.3. Dokumentowanie nowych złóż i bilansowanie ich zasobów, rozpoznawanie budowy geologicznej terenu województwa wraz z oceną i dokumentowaniem warunków hydrogeologicznych w obszarach spodziewanych zasobów. ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Opracowanie dokumentacji dla pozyskania koncesji na wydobywanie węgla kamiennego ze złoża GZW; GIG 2016 Opracowanie niezbędnych dokumentów do pozyskania koncesji na wydobywanie węgla kamiennego i metanu jako kopalny towarzyszącej ze złoża GZW. KWK Myślenice- Wesoła (PGG) W latach nie udokumentowano nowych złóż. Na podstawie operatu ewidencyjnego Przedsiębiorca sporządza informację o zmianach zasobów złoża i corocznie do 15 marca przekazuje ją Ministrowi Środowiska oraz państwowej służbie geologicznej. Środki własne KWK Wieczorek nie prowadzono (w 2014 roku zakończono eksperyment Podziemnego Zgazowania Węgla). (PGG) 494,51 Środki własne KWK Bolesław Rozpoznanie złoża za rowem Bełckim. Śmiały (PGG) TAURON Wydobycie S.A. - Dokumentacja określająca warunki hydrogeologiczne w związku z zamierzonym wykonywaniem odwodnienia do 2015 Zakład Górniczy wydobywania węgla kamiennego ze złoża Brzezinka 1 ZG Sobieski TAURON Wydobycie S.A.. Sobieski Zakład Górniczy SILTECH Opłata za użytkowanie górnicze w ramach koncesji badawczej nr 4/2012/p. Sp. z o.o. ZSN.1.4. Ocena i dokumentowanie zasobów metanu z pokładów węgla (MPW) jako kopaliny głównej i towarzyszącej oraz promowanie gospodarczego wykorzystania metanu ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Promowanie gospodarczego wykorzystania metanu W Instytucie działa Międzynarodowe Centrum Doskonałości w zakresie metanu z kopalń węgla (ICE-CMM International Centre of Excellence on Coal Mine Methane), które powołano w roku 2015 pod auspicjami Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych. W roku 2016 podpisany został aneks do porozumienia, na mocy którego do GIG Centrum przystąpili Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA i Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut NCBiR, MNiSW, UE, 131,78 środki własne Badawczy. 21 października 2015 odbyło się Posiedzenie plenarne nt. metanu z pokładów węgla. Uczestnikami posiedzenia byli delegaci z Chin (PetroChina Company Limited), Niemiec (DMT oraz RWTH) oraz Polski - Główny Instytut Górnictwa (GIG) i Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). W czasie posiedzenia w GIG delegaci przedstawili informacje nt. przemysłu wydobywczego metanu z pokładów węgla w Niemczech, Polsce oraz Chinach. Podjęto również decyzję o podjęciu 154

155 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania współpracy Komitetu z United Nations Economic Commission for Europe (UNECE) oraz Global Methane Initiative (GMI). 6 czerwca 2016r. w Głównym Instytucie Górnictwa odbyła się konferencja pn. Problemy bezpieczeństwa metanowego i sposoby zmniejszania emisji metanu z kopalń węgla kamiennego wraz z jego ekonomicznym wykorzystaniem w ramach ICE-CMM. W celu ograniczenia emisji metanu do atmosfery Kopalnia posiada stację odmetanowania, do której trafia metan ujmowany na dole Kopalni w sieć rurociągów odmetanowania. Mieszanka gazowa o odpowiednich parametrach ze stacji odmetanowania przesyłana jest do zakładu energetyki cieplnej, w dzielnicy Wesoła, w celu zasilania instalacji silników KWK Myślenice- gazowych z generatorami energii elektrycznej oraz kotłów gazowych. Rzeczywista ilość zagospodarowanego gazu Wesoła (PGG) wynika z możliwości pozyskania metanu z wyrobisk górniczych, a także z potrzeb ruchowych ZEC. W ten sposób ograniczono emisję metanu do atmosfery: w 2015 r. o ok. 11,6 mln m 3 ; w 2016 r. o ok. 13,6 mln m 3. Promocja: Perspektywy i problemy przedeksploatacyjnego ujęcia metanu z pokładów węgla w świetle wyników projektu PIG 2015 badawczego Państwowego Instytutu Geologicznego. XXV Konferencja Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi, , Rytro. PIG 2016 Promocja: Problem metanowości kopalń możliwości eliminacji zagrożeń poprzez przedeksplotacyjne ujęcie metanu z pokładów węgla. Konferencja Techniczna Metan kopalniany szanse i zagrożenia. Katowice r. ZSN.1.5. Promowanie, wykorzystanie oraz analiza środowiskowa tzw. Czystych Technologii Węglowych, w tym Technologii Naziemnego i Podziemnego Zgazowania Węgla dla celów produkcji paliw i energii elektrycznej ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Projekt: Opracowanie technologii zgazowania węgla dla wysokoefektywnej produkcji paliw i energii elektrycznej GIG 2015 realizowany w ramach Programu strategicznego NCBiR; 11 prac realizowanych w ramach działalności statutowej Instytutu z zakresu tematyki Czystych Technologii Węglowych, w tym Podziemnego Zgazowania Węgla. GIG 2016 IChPW Projekt: Podziemne zgazowanie węgla w czynnej kopalni i na terenach o dużej wrażliwości ekologicznej (COGAR) realizowany w ramach Programu Badawczego Węgla i Stali; Projekt: Możliwości technologiczne powiązania podziemnego zgazowania węgla z wychwytywaniem i składowaniem CO2 (TOPS) realizowany w ramach 7 PRUE; Projekt: Europejska infrastruktura badawcza dla potrzeb technologii CCS (ECCSEL) realizowany w ramach programu Horyzont 2020; 12 prac realizowanych w ramach działalności statutowej Instytutu z zakresu zrównoważonej czystej energii, w tym Podziemnego Zgazowania Węgla. Analiza i ocena możliwości odbudowy mocy w wybranym obiekcie energetycznym na bazie zgazowania węgla przy wykorzystaniu rozwijanej technologii zgazowania węgla w atmosferze CO2 oraz komercyjnych technologii zgazowania w reaktorach dyspersyjnych. Doradztwo techniczne podczas przeglądu technologii zgazowania węgla dostępnych na rynku światowym - etap 1 ( ). Długofalowe aktywności badawcze w obszarze zaawansowanych technologii wychwytu CO2 dla czystej energetyki z węgla ( ). Wykorzystanie węgli brunatnych w procesie zgazowania fluidalnego dla wysokoefektywnej produkcji gazu syntezowego ( ). ok. 3250, PR UE, MNiSW, NCBR, środki własne 155

156 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Opracowanie technologii zgazowania węgla dla wysokoefektywnej produkcji paliw i energii elektrycznej. Opracowanie technologii dla wysokosprawnych zero-emisyjnych bloków węglowych zintegrowanych z wychwytem CO2 ze spalin. Badania nad innowacyjnym, niskoemisyjnym paliwem bezdymnym ( ). Długofalowe aktywności badawcze w obszarze zaawansowanych technologii wychwytu CO2 dla czystej energetyki z węgla-wsparcie projektu CO2TRIP ( ). Doradztwo techniczne w zakresie chemicznym dotyczącym Studium Wykonalności instalacji zgazowania węgla, realizowanego w ramach Projektu Elektrownia Poligeneracyjna ( ). Doradztwo techniczne podczas przeglądu technologii zgazowania węgla dostępnych na rynku światowym ( ). Opracowanie procedury oceny przydatności węgla do zgazowania w technologii dyspersyjnej. Kopalnia podejmuje działania mające na celu optymalizację parametrów jakościowych produkowanego węgla zwłaszcza KWK Myślenice w zakresie selektywnego wybierania złoża, używania właściwych technik górniczych oraz odpowiednich technologii Wesoła (PGG) w zakresie przeróbki węgla. Gmina /2016 Akcja Błękitny węgiel w Roszkowie organizowane i finansowane przez Instytut Przeróbki Węgla w Zabrzu. Krzyżanowice ZSN.1.6. Rozpoznanie struktur geologicznych w tym wolnych przestrzeni po eksploatacji górniczej oraz wspieranie badań dotyczących rozpoznania możliwości budowy podziemnych zbiorników gazu Jednostki naukowobadawcze (PIG, GIG, Spółki Węglowe) ZADANIE NIEZREALIZOWANE - - ZSN.1.7. Ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac rozpoznawczych, eksploatacyjnych i magazynowania kopalin poprzez korzystanie z nowoczesnych technologii pozyskiwania surowców mineralnych GIG ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Projekt: Eksploatacja w złożonych uwarunkowaniach górniczych: optymalizacja projektów eksploatacji i ograniczenie wpływów na środowisko człowieka (COMEX) realizowany w ramach Programu Badawczego Węgla i Stali. Projekt: Innowacyjne technologie i koncepcje dla inteligentnej głębokiej kopalni przyszłości (I2Mine) realizowany w ramach 7 PRUE. Projekt: Zarządzanie ryzykiem środowiskowym w trakcie i po zamknięciu kopalń (MERIDA) realizowany w ramach Programu Badawczego Węgla i Stali. 6400,25 UE MNiSW środki własne KWK Myślenice- Wesoła (PGG) Działalność kopalni obejmuje również działania mające na celu ograniczenie presji wywieranej na środowisko zwłaszcza w zakresie ograniczania produkowanych odpadów (kamień) oraz maksymalnego ograniczania emisji metanu do atmosfery. OUG Gliwice r. - Przeprowadzono 94 dni kontrolne w nadzorowanych zakładach górniczych w zakresie ochrony środowiska i rekultywacji gruntów przekształconych działalnością górniczą r. - Przeprowadzono 88 dni kontrolne w nadzorowanych zakładach górniczych w zakresie ochrony środowiska i rekultywacji gruntów przekształconych działalnością górniczą

157 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania ZSN.1.8. Ujęcie występowania strategicznych złóż węgla kamiennego w wojewódzkim planie zagospodarowania przestrzennego, a następnie w planach zagospodarowania przestrzennego gmin. CZĘŚCIOWO nie realizowano, bowiem brak jest odpowiednich aktów wykonawczych wskazujących strategiczne złoża węgla Zarząd kamiennego; Województwa Śląskiego w ramach przekazywania informacji z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Woj. Śl na etapie opiniowania gminnych dokumentów planistycznych (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego) przekazuje się informację Głównego Geologa Kraju dotyczącą złóż niezagospodarowanych o znaczeniu ogólnokrajowym oraz o znaczeniu regionalnym, które powinny podlegać ochronie. - - Gminy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oznaczane są wszystkie udokumentowane złoża węgla kamiennego. - - Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych 157

158 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska 2.6. GLEBY I TERENY POPRZEMYSŁOWE Gleby narażone są na degradację głównie w związku z rozwojem sieci osadniczej i komunikacyjnej. Ulegają one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. Stan i jakość gleb są uzależnione od kompleksowego oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. Do obszarów problemowych związanych z ochroną gleb można zaliczyć: obszary zajmowane pod zabudowę, obszary prowadzenia działalności przemysłowej, tereny narażone na oddziaływanie odcinków dróg o dużym natężeniu ruchu, obszary magazynowe i usługowe. Okręgowe Stacje Chemiczno Rolnicze corocznie prowadzą badania zasobności gleb w składniki pokarmowe. Poniżej dokonano zestawienia wyników badań prowadzonych w latach na podstawie przebadanych próbek z terenu województwa śląskiego przedstawiono w formie wykresów kołowych. Dokonano analizy próbek. Wśród badanych próbek na terenie województwa śląskiego dominują gleby o odczynie lekko kwaśnym (41 %). Najmniej jest gleb o odczynie zasadowym (4 %). 4% 19% 41% 13% 23% bardzo kwaśny kwaśny lekko kwaśny obojętny zasadowy Ryc. 42. Odczyn (ph) gleb z terenu województwa śląskiego Źródło: GUS Dla 25 % badanych próbek stwierdzono konieczność wapnowania, dla 16 % jest to potrzebne, a dla 21 % wskazane. 19% 19% 25% 16% konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne 21% Ryc. 43. Potrzeby wapnowania gleb z terenu województwa śląskiego Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno - Rolnicza w Gliwicach, dane za rok

159 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Badane gleby cechują się wysoką (17 %) oraz bardzo wysoką zasobnością w fosfor (26 %). Dużo jest również gleb o niskiej (24 %) lub średniej (24 %) zasobności w ten makroelement. 9% 26% bardzo niska niska 24% średnia wysoka 17% bardzo wysoka 24% Ryc. 44. Zasobność w fosfor gleb z terenu województwa śląskiego Źródło: GUS Znacznie gorzej kształtuje się zasobność gleb w potas. Około 34 % badanych próbek gleb wykazało średnią zasobność w ten makroelement, 24 % niską, a 19 % bardzo niską. Jedynie 11 % badanych próbek cechuje się bardzo wysoką zasobnością w potas. 12% 34% 11% 19% 24% bardzo niska niska średnia wysoka bardzo wysoka Ryc. 45. Zasobność w potas gleb z terenu województwa śląskiego Źródło: GUS Bardziej korzystnie przedstawia się zasobność gleb w magnez. Około 30 % próbek cechuje się średnią zasobnością w ten makroelement, 19 % posiada wysoką zasobność, a 20 % to gleby bardzo zasobne w magnez. 159

160 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska 19% 20% 14% 30% 17% bardzo niska niska średnia wysoka bardzo wysoka Ryc. 46. Zasobność w magnez gleb z terenu województwa śląskiego Źródło: GUS Ze względu na fakt, że degradacja gleb na terenie województwa śląskiego jest związana m.in. z rozwojem przemysłu, to oba komponenty środowiska potraktowano komplementarnie. Szczególnie ważnym problemem, generalnie charakterystycznym dla obszarów miejskich, jest tendencja pomniejszania powierzchni zielonych z podłożem glebowym w wyniku zabudowy komunalnej i gospodarczej, degradacja gleb spowodowana przez roboty ziemne budowlane, prace remontowe. Lokalnie występującym problemem jest istnienie na terenach silnie przekształconych zagrożenia środowiskowego związanego z ruchami masowymi gruntu (gleby). Tereny te mogą być narażone na erozję, powodowaną przez opady atmosferyczne. Dlatego też warstwa gleby na tych terenach w sposób szczególny powinna być chroniona wraz z rosnącą w tych miejscach roślinnością. Tereny poprzemysłowe w województwie śląskim zajmują atrakcyjne obszary w miastach, mogą po właściwym przekształceniu stać się przestrzenią odzyskaną, przyczyniając się do wzrostu potencjału rozwojowego miast. Jest to zjawisko wysoce pożądane w warunkach wysokiego zurbanizowania, jakie występują w centralnej części województwa, ale również z uwagi na szanse ograniczenia rozlewania się zabudowy na nowe tereny. Wobec konieczności przeciwdziałania zmianom globalnym, do których także przyczyniają się takie procesy, recykling terenów poprzemysłowych wspiera również realizację tego celu OCENA STANU ŚRODOWISKA Stan w roku 2013 Zgodnie z danymi GUS wg stanu na r. na terenie województwa śląskiego znajdowało się ha gruntów zdewastowanych i ha gruntów zdegradowanych. Łączna powierzchnia gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji wynosiła ha, co stanowiło 0,4 % ogółu powierzchni województwa. 160

161 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key W roku 2013 zrekultywowano ogółem 58 ha, z czego 6 ha na cele rolnicze i 6 ha na cele leśne. Dodatkowo zagospodarowano 35 ha. Ogółem rekultywacją i zagospodarowaniem objęto 93 ha. Jednocześnie wg statystyki przedstawionej przez GUS w roku 2013 z użytkowania wyłączono 146 ha, z czego 116 ha gruntów rolnych i 30 ha gruntów leśnych. Powodem wyłączenia z produkcji rolnej lub leśnej największego odsetka gruntów było przeznaczenie na tereny osiedlowe. Rozkład gruntów wg kierunków wyłączenia przedstawiono w formie ryciny. 3% 28% tereny komunikacyjne tereny osiedlowe tereny przemysłowe 47% użytki kopalne 14% inne 8% Ryc. 47. Kierunki wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej i leśnej w 2013 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statycznego Wg danych GUS, w roku 2013 miały miejsce pożary upraw rolnych, łąk i rżysk oraz nieużytków, które objęły powierzchnię 705 ha Stan w roku 2014 Zgodnie z danymi GUS wg stanu na r. na terenie województwa śląskiego znajdowało się ha gruntów zdewastowanych i ha gruntów zdegradowanych. Łączna powierzchnia gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji wynosiła ha, co stanowiło 0,4 % ogółu powierzchni województwa. W roku 2014 zrekultywowano ogółem 119 ha, z czego 9 ha na cele rolnicze i 35 ha na cele leśne. Dodatkowo zagospodarowano 64 ha, z czego 25 na cele leśne. Ogółem rekultywacją i zagospodarowaniem objęto183 ha. Jednocześnie wg statystyki przedstawionej przez GUS w roku 2014 z użytkowania wyłączono 174 ha, z czego 150 ha gruntów rolnych i 24 ha gruntów leśnych. Powodem wyłączenia z produkcji rolnej lub leśnej największego odsetka gruntów było przeznaczenie na tereny osiedlowe. Rozkład gruntów wg kierunków wyłączenia przedstawiono w formie ryciny. 161

162 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska 3% 24% tereny komunikacyjne 9% 53% tereny osiedlowe tereny przemysłowe użytki kopalne 11% inne Ryc. 48. Kierunki wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej i leśnej w 2014 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statycznego Wg danych GUS, w roku 2014 miało miejsce pożarów upraw rolnych, łąk i rżysk oraz nieużytków, które objęły powierzchnię ha Stan w roku 2015 Zgodnie z danymi GUS wg stanu na r. na terenie województwa śląskiego znajdowało się ha gruntów zdewastowanych i ha gruntów zdegradowanych. Łączna powierzchnia gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji wynosiła ha, co stanowiło 0,4 % ogółu powierzchni województwa. W roku 2015 zrekultywowano ogółem 108 ha, z czego 41 ha na cele rolnicze i 50 ha na cele leśne. Dodatkowo zagospodarowano 27 ha, z czego 8 ha na cele rolnicze i 17 ha na cele leśne. Ogółem rekultywacją i zagospodarowaniem objęto 135 ha. Jednocześnie wg statystyki przedstawionej przez GUS w roku 2015 z użytkowania wyłączono 250 ha, z czego 216 ha gruntów rolnych i 34 ha gruntów leśnych. Powodem wyłączenia z produkcji rolnej lub leśnej największego odsetka gruntów było przeznaczenie na tereny osiedlowe. Rozkład gruntów wg kierunków wyłączenia przedstawiono w formie ryciny. 15% 12% 17% 6% 50% tereny komunikacyjne tereny osiedlowe tereny przemysłowe użytki kopalne inne Ryc. 49. Kierunki wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej i leśnej w 2015 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statycznego 162

163 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Wg danych GUS, w roku 2015 miało miejsce pożarów upraw rolnych, łąk i rżysk oraz nieużytków, które objęły powierzchnię ha Stan w roku 2016 Zgodnie z danymi GUS wg stanu na r. na terenie województwa śląskiego znajdowało się ha gruntów zdewastowanych i ha gruntów zdegradowanych. Łączna powierzchnia gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji wynosiła ha, co stanowiło 0,4 % ogółu powierzchni województwa. W roku 2016 zrekultywowano ogółem 43 ha, z czego 14 ha na cele rolnicze i 10 ha na cele leśne. Dodatkowo zagospodarowano 22 ha, z czego 12 ha na cele rolnicze i 10 ha na cele leśne. Ogółem rekultywacją i zagospodarowaniem objęto 65 ha. Jednocześnie wg statystyki przedstawionej przez GUS w roku 2016 z użytkowania wyłączono 267 ha, z czego 249 ha gruntów rolnych i 18 ha gruntów leśnych. Powodem wyłączenia z produkcji rolnej lub leśnej największego odsetka gruntów było przeznaczenie na tereny osiedlowe. Rozkład gruntów wg kierunków wyłączenia przedstawiono w formie ryciny. 7% 21% 15% 6% 51% tereny komunikacyjne tereny osiedlowe tereny przemysłowe użytki kopalne inne Ryc. 50. Kierunki wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej i leśnej w 2016 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statycznego Wg danych GUS, w roku 2016 miały miejsce pożary upraw rolnych, łąk i rżysk oraz nieużytków, które objęły powierzchnię 526 ha. 163

164 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH W zakresie ochrony gleb w Programie Ochrony Środowiska do 2013 roku oraz w Programie Ochrony Środowiska do roku 2019 zaplanowano działania głównie mające na względzie rekultywację oraz inwentaryzację gleb zdewastowanych i zdegradowanych, ochronę gleb przed erozją, przeciwdziałanie degradacji gleb oraz stabilizację istniejących osuwisk. Kontrola poziomu zanieczyszczenia gleb i monitoring gleb prowadzony jest w całym kraju przez GIOŚ. Zadania z zakresu monitoringu na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska realizowane są przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy. Materiały do oceny stanu realizacji poszczególnych z zadań pozyskiwano ze źródeł ogólnodostępnych oraz w procesie ankietyzacji zawracając się z prośbą o opis stanu realizacji poszczególnych założeń do podmiotów realizujących. Nie uzyskano wystarczających informacji na temat stanu realizacji celów, realizowanych przez Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego oraz inne podmioty pozwalające na konkretne wskazania i ocenę realizacji zadań w ogólnym zakresie ochrony gleb. Na podstawie danych z ankietyzacji można posłużyć się stwierdzeniem, że wiele z zadań odnośnie gleb założonych w programach ochrony środowiska, nie było realizowanych na terenie województwa śląskiego w latach poddanych raportowaniu. Można zatem przyjąć założenie, że nie zrealizowano w pełni zakładanego celu ochrony gleb przyjętego w programach ochrony środowiska. Ogólnie ocenia się, że w województwie śląskim monitoring gleb w ocenianym okresie 4 lat prowadzony był na słabym poziomie. Warto zauważyć, że właśnie w zakresie ochrony gleb analizując inne strefy interwencji takie jak ochrona powietrza atmosferycznego, ochrona wód, gospodarka odpadami na realizację tego celu i zadań z tym związanych położono najmniejszy nacisk. Wobec powyższego stwierdza się, że podjęte działania były niewystarczające. W odniesieniu do terenów poprzemysłowych w okresie sprawozdawczym realizowano zadanie: rozbudowa i modernizacja bazy danych terenów zdegradowanych, poprzez prowadzenie interaktywnej regionalnej bazy danych o terenach poprzemysłowych i zdegradowanych. Baza danych systemu zawiera informacje w postaci warstw informacyjnych o terenach przemysłowych i poprzemysłowych oraz elementach środowiska naturalnego i ich stanie. Portal integruje różne obszary wiedzy oraz informacje w zakresie efektywnego planowania przestrzennego i zarządzania terenami poprzemysłowymi. Ideą portalu jest poprawa systemu zarządzania środowiskiem w województwie śląskim, integracja działań na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz powszechny i nieodpłatny dostęp społeczeństwa do informacji o środowisku. Przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji terenów poprzemysłowych, w tym opracowanie interaktywnej mapy elementów przyrodniczych, która stanowiłaby podstawę do uzyskania zbiorczej informacji o wybranym terenie realizuje się również poprzez bieżące uzupełnianie danych z wykorzystaniem portalu Otwarty Regionalny System Informacji Przestrzennej. 164

165 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Odnotowuje się, że zarówno WIOŚ jak i zakłady przemysłowe prowadziły odpowiednie badania zanieczyszczeń gruntu i wód na terenach poprzemysłowych stwarzających największe zagrożenie dla środowiska zdrowia ludzi. Na uwagę zasługuje fakt, że stwierdzone zanieczyszczenia występowały przeważnie w rejonie obiektów związanych z minioną działalnością prowadzoną przez zakłady w XX wieku. Rewitalizacja i rekultywacja (w tym zagospodarowanie krajobrazowo - przyrodnicze oraz na cele inwestycyjne) terenów poprzemysłowych zdegradowanych, realizowana była przeważnie przez większe miasta i gminy we współpracy z właścicielami terenów poprzemysłowych. W ramach rewitalizacji i rekultywacji tworzono zarówno strefy aktywności inwestycyjnej na terenach poprzemysłowych jak również realizowano inne projekty takie jak projekt ukształtowania i zagospodarowania terenu w kierunku rekreacyjno-sportowym czy krajobrazowoprzyrodniczym. Realizacja tych zadań zminimalizowała istniejące na terenach poprzemysłowych zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi oraz poprzez rewitalizację tych terenów udostępniono społeczeństwu możliwość ponownego korzystania z nich i zaadoptowania ich do swoich celów. W formie tabelarycznej dokonano opisu działań zrealizowanych przez jednostki terytorialne, organy administracji państwowej, instytucje zakłady i inne podmioty w latach oraz Dane pozyskano w trakcie ankietyzacji. Zestawiono je w tabelach poniżej. Należy wyjaśnić skąd bierze się zestawienie dla lat i , a nie jak wynika to z okresu raportowania czyli w odniesieniu do lat oraz Rok 2015 potraktowano szczególnie i dołożono do pierwszej tabeli dodatkowo. Wynika to z faktu, że aktualnie obowiązujący program ochrony środowiska został uchwalony 31 sierpnia 2015 r. Stąd część podmiotów mogła w roku 2015 realizować zadania zarówno z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jak również z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Dlatego w pierwszej tabeli zawarto realizację zadań dla okresu i dodatkowo Jest to tabela sprawozdawcza, z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Natomiast w kolejnej tabeli przedstawiono wykaz i charakterystykę zadań realizowanych w latach To wykaz zadań wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku

166 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Tabela 26. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 gleby Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Zarząd Województwa, Starostowie, RDLP IUNG GLEBY GL1.1. Przywracanie glebom wartości przyrodniczej lub użytkowej ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Osoba powodująca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji na własny koszt. W latach powierzchnia gruntów poddanych rekultywacji w poszczególnych latach wyniosła: Rekultywacja ogółem: 2013 r. 58 ha; 2014 r. 119 ha; 2015 r. 108 ha; W tym na cele rolnicze: 2013 r. 6 ha; 2014 r. 9 ha; 2015 r. 41 ha; W tym na cele leśne: 2013 r. 6 ha; 2014 r. 35 ha; 2015 r. 50 ha. GL1.2. Kontrola poziomu zanieczyszczenia gleb-rozwój monitoringu gleb ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Monitoring chemizmu gleb ornych Polski jest realizowany od roku W 5-letnich odstępach czasowych pobierane są próbki glebowe ze stałych punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na gruntach ornych charakterystycznych dla pokrywy glebowej kraju. Na terenie województwa śląskiego punkty monitoringowe znajdują się w następujących lokalizacjach: 1. Miejscowość: Więcki; Gmina: Popów (kłobucki); 2. Miejscowość: Raszczyce; Gmina: Lyski (rybnicki); 3. Miejscowość: Szymocice; Gmina: Nędza (raciborski); 4. Miejscowość: Czernica; Gmina: Gaszowice (rybnicki); 5. Miejscowość: Zawiść; Gmina: Orzesze (mikołowski); 6. Miejscowość: Mokre; Gmina: Mikołów (mikołowski); 7. Miejscowość: Piekary Śląskie; Gmina: M. Piekary Śląskie (m. Piekary Śląskie); 8. Miejscowość: Mykanów; Gmina: Mykanów (częstochowski); 9. Miejscowość: Rudniki; Gmina: Rędziny (częstochowski); 10. Miejscowość: Myszków-Papiernia; Gmina: Myszków (myszkowski); 11. Miejscowość: Siewierz; Gmina: Siewierz (będziński); 12. Miejscowość: Kromołów; Gmina: Zawiercie (zawierciański); 13. Miejscowość: Połomia; Gmina: Mszana (wodzisławski); 14. Miejscowość: Cieszyn; Gmina: Cieszyn (cieszyński); 15. Miejscowość: Goczałkowice - Zdrój; Gmina: Goczałkowice - Zdrój (pszczyński); 16. Miejscowość: Aleksandrowice; Gmina: M. Bielsko-Biała (m. Bielsko-Biała); 17. Miejscowość: Cięcina; Gmina: Węgierska Górka (żywiecki); 18. Miejscowość: Żywiec; Gmina: Żywiec (żywiecki). Kolejna, piąta tura Monitoringu przypadła na lata i podobnie jak w poprzednich latach była realizowana przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Środki na realizację programu Monitoringu pochodzą z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Baza danych gromadzonych od 1995 r. w ramach programu Monitoring chemizmu gleb ornych Polski pozwala na Koszty realizacji [tys. zł] ,42 b.d. Źródła finansowania Środki własne, środki UE NFOŚiGW b.d. 166

167 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania określenia stanu jakości gleb, ocenę kierunków jej zmian oraz identyfikację potencjalnych zagrożeń dla funkcji gleb użytkowanych rolniczo, wpisując się w potrzeby działań określonych w Strategii Ochrony Gleb (COM 231, 2006). Do zagrożeń tych należą m.in. ubytek materii organicznej, zanieczyszczenie gleb i zasolenie. Wyniki badań prowadzonych w latach pozwalają na ocenę jakości gleb i stanu ich zanieczyszczenia w 20- letniej perspektywie czasowej, w zależności od czynników antropogenicznych, takich jak regionalne zróżnicowanie produkcji rolniczej, jej intensyfikacja, oddziaływanie przemysłu, transportu i urbanizacji, oraz warunków środowiskowych, decydujących o przebiegu procesów glebowych. GL1.3. Inwentaryzacja stopnia zanieczyszczenia gleb w obrębie funkcjonujących aktualnie i w przeszłości uciążliwych dla środowiska zakładów przemysłowych, wokół składowisk odpadów przemysłowych czynnych i wyłączonych z użytkowania ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO W roku 2015 do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach wpłynęło 140 sprawozdań z wynikami badan monitoringów lokalnych realizowanych na terenie województwa śląskiego. W zależności od rodzaju obiektu oraz przepisów i uregulowań prawnych zostały one uporządkowane w czterech grupach: monitoringi lokalne składowisk odpadów (56 obiektów), monitoringi lokalne obiektów związanych z odpadami górniczymi (15 obiektów), monitoringi lokalne stacji paliw (42 obiekty), WIOŚ, właściciele monitoringi lokalne w rejonie obiektów o różnym typie działalności (27 obiektów). terenów poprzemysłowych Podobnie jak w latach ubiegłych, do najbardziej rozbudowanych, a zarazem najbardziej znaczących sieci monitoringowych, wskazujących na największe negatywne oddziaływanie w skali województwa zaliczono monitoringi w rejonie: - - Zakładów Chemicznych Organika Azot SA w Jaworznie, byłych Zakładów Chemicznych Tarnowskie Góry w Tarnowskich Górach, Huty Metali Nieżelaznych Szopienice SA (w likwidacji) w Katowicach, Huty Cynku Miasteczko Saskie SA. w Miasteczku Śl. Zanieczyszczenia w rejonie wszystkich wymienionych obiektów związane są z miniona działalnością prowadzoną przez te zakłady w XX wieku. GL1.4. Sporządzenie i zaktualizowanie map glebowo-rolniczych, co będzie podstawą odnośnie wapnowania i nawożenia gleb, walki z erozją i sposobu zagospodarowania terenu ZADANIE NIEZREALIZOWANE Zarząd Mapa glebowo-rolnicza przedstawia przestrzenną zmienność siedliska glebowego oraz zawiera informacje dotyczące Województwa, ważniejszych właściwości fizycznych i przydatności rolniczej gleby. - - WODR, WODGiK Zgodnie z danymi zamieszczonymi na stronie internetowej WODGiK w Katowicach, cyfrowe mapy glebowo-rolnicze zostały wykonane na podstawie materiałów analogowych w skali 1:5 000 pochodzących z lat 60-tych XX w. GL2.1. Zakrzewiania śródpolne i wzdłuż cieków wodnych oraz przeciwdziałanie erozji i wypłukiwaniu zanieczyszczeń: np. Stosowanie międzyplonów i wsiewek poplonowych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO W głównej mierze wyznaczanie gruntów rolniczych z możliwością zalesienia następuje głównie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego tworzonych przez gminy. Zarząd Powiatu opiniuje i uzgadnia projekty tych opracowań. Właściciele gruntów Realizacja zalesień gruntów rolnych przeznaczonych pod zalesienie następuje z inicjatywy rolników zainteresowanych zalesieniem, którzy bezpośrednio współpracują w tym zakresie z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zgodnie z przepisami ustawy o lasach, właściciele lub użytkownicy wieczyści gruntów mogą otrzymać dotacje z budżetu państwa przeznaczone na całkowite lub częściowe pokrycie kosztów zalesienia gruntów przeznaczonych do zalesienia,

168 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania które określa miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Decyzję w sprawie przyznania środków na pokrycie tych kosztów wydaje starosta na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego, po zaopiniowaniu przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), z uwzględnieniem przepisów dotyczących pomocy publicznej. GL2.2. Stosowanie dobrych praktyk rolnych poprzez identyfikację i analizę możliwych do przeniesienia dobrych praktyk w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz przekazanie informacji na ich temat ŚODR, JST Zadanie realizowane m.in. poprzez organizowanie szkoleń i konferencji dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i Programów rolnośrodowiskowych, a także publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych. - - GL3.1. Promocja rolnictwa ekologicznego i integrowanego poprzez szkolenia rolników (zgodnych z wymogami ochrony środowiska i przyrody) ŚODR, JST Zadanie realizowane m.in. poprzez organizowanie szkoleń i konferencji dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i Programów rolnośrodowiskowych, a także publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych. - - GL3.2. Finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inicjatyw dotyczących rekultywacji terenów zdegradowanych i zdewastowanych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Strategia działania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach na lata określała najważniejsze cele i kierunki działania Funduszu na rzecz finansowego wspierania przedsięwzięć ochrony WFOŚiGW środowiska i gospodarki wodnej w województwie śląskim. w Katowicach Jednym z wyznaczonych obszarów priorytetowych była gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi. Wyznaczony - - w ramach obszaru priorytetowego cel strategiczny brzmiał: przekształcenie terenów poprzemysłowych i zdegradowanych województwa śląskiego zgodnie z wymaganiami ekologicznymi oraz uwarunkowaniami społeczno-ekonomicznymi. GL3.3. Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb, zwłaszcza środkami ochrony roślin i metalami ciężkimi ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane m.in. poprzez: organizowanie szkoleń i konferencji dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej; WIOŚ, JST, ŚODR wprowadzanie odpowiednich zapisów w planowaniu przestrzennym; - - bieżącą kontrolę zakładów przemysłowych korzystających ze środowiska; prowadzenie procedury strategicznej oceny oddziaływania danego przedsięwzięcia na środowisko, w tym na gleby i powierzchnię ziemi. GL4.1. Wprowadzenie odpowiednich zapisów w planowaniu przestrzennym ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym główną rolę w utrzymaniu równowagi przyrodniczej w rozumieniu i racjonalnej gospodarki zasobami środowiska ustawodawca wyznaczył organom planowania przestrzennego z obszaru gminy, które w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach Gminy zagospodarowania przestrzennego wykonują swoje obowiązki w tym zakresie w szczególności przez: ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji złóż kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami; - - uwzględnianie obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż; zapewnianie kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki 168

169 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań wodnej, odprowadzania ścieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urządzania i kształtowania terenów zieleni; uwzględnianie konieczności ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w związku z prowadzeniem gospodarki rolnej; zapewnianie ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych; uwzględnianie potrzeb w zakresie zapobiegania ruchom masowym ziemi i ich skutkom; uwzględnianie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi; ustalenie proporcji pozwalających na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidłowych warunków życia przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy określaniu zadań związanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu, a także określenie sposobu zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku działalności człowieka, klęsk żywiołowych oraz ruchów masowych ziemi, jeżeli na danym terenie takie obszary występują. GL5.1 Realizacja projektów inwestycyjnych związanych z zabezpieczeniem i stabilizacją osuwisk W ramach zadania realizowano m.in. następujące inwestycje: GDDKiA Katowice ( ) Zabezpieczenie i stabilizacja osuwiska S1 Przybędza; ZDW Katowice (2015) - Zabezpieczenie osuwisk wzdłuż DW; JST, zarządcy dróg Gmina Krzanowice ( ) - Zabezpieczenie i stabilizacja osuwiska w Pietraszynie, Wojnowicach i Krzanowicach; Powiat Zawierciański (2014) - Wykonanie map terenów, na których wystąpiły ruchy masowe ziemi m. Wysoka i w m. Grabowa gm. Łazy; Gmina Krzyżanowice (2014) Wykonanie dokumentacji geologiczno- inżynierska do zadania Stabilizacja i zabezpieczenie osuwiska w centrum Krzyżanowic. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych Koszty realizacji [tys. zł] ,53 Źródła finansowania Środki własne, budżet WŚ, budżet państwa, MSWiA Tabela 27. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 gleby Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania GLEBY GL1.1. Promocja rolnictwa ekologicznego oraz rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju ŚODR, JST, rolnicy Zadanie realizowane m.in. poprzez organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej - - i Programów rolnośrodowiskowych, a także publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych. GL1.2. Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenne ŚODR, JST, rolnicy, WFOŚiGW, SIR Teren województwa śląskiego to region intensywnej działalności przemysłowej, związanej z wydobyciem węgla i jego przetwórstwem, hutnictwem żelaza, wydobyciem i przeróbką rud metali nieżelaznych. Jej efektem jest ponadnormatywne zakwaszenie gleb i podwyższone zawartości metali ciężkich, a w szczególności kadmu

170 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Najprostszym sposobem na podwyższenie ph co prowadzi do odkwaszania gleb jest ich wapnowanie. Rok 2016, to szósty rok działania programu regeneracyjnego wapnowania gleb w województwie śląskim. Środki na dopłaty do wapnowania pochodzą z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a finalizacją dopłat zajmuje się Śląska Izba Rolnicza w Katowicach. W wymienionym okresie Śląska Izba Rolnicza rozdysponowała 6,5 min zł dopłat pochodzących ze środków wyasygnowanych przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kwota dopłat wystarczyła do zakupienia ,38 ton nawozów wapniowych i wapniowo - magnezowych i zwapnowania ,3 ha użytków rolnych, które spełniały warunki do uzyskania dopłaty. Warunki jakie należy spełnić aby otrzymać dopłaty można znaleźć na stronie internetowej Zadanie realizowanie również m.in. poprzez: organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i Programów rolnośrodowiskowych ; odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; ustanawianie obszarów chronionych na najcenniejszych systemach łąkowych i wodno-błotnych oraz ustanawianie dla nich planów ochrony. GL1.3. Waloryzacja terenów pod względem ich przydatności do produkcji zdrowej żywności oraz promocja takiej żywności ŚODR, JST, rolnicy Organizowanie targów i kiermaszów żywności ekologicznej, m.in. coroczny gliwicki kiermasz żywności ekologicznej i tradycyjnej. - - GL2.1. Opracowanie wojewódzkiej strategii ochrony gleb, w tym walki z ich zakwaszeniem np. poprzez promocję rolnictwa ekologicznego i rolnictwa integrowanego ZADANIE NIEZREALIZOWANE W latach nie opracowano wojewódzkiej strategii ochrony gleb. - - GL2.2. Kontrola poziomu zanieczyszczeń gleb - rozwój sieci monitoringu gleb ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Monitoring chemizmu gleb ornych Polski jest realizowany od roku W 5-letnich odstępach czasowych pobierane są próbki glebowe ze stałych punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na gruntach ornych charakterystycznych dla pokrywy glebowej kraju. Na terenie województwa śląskiego punkty monitoringowe znajdują się w następujących lokalizacjach: 1. Miejscowość: Więcki; Gmina: Popów (kłobucki); 2. Miejscowość: Raszczyce; Gmina: Lyski (rybnicki); 3. Miejscowość: Szymocice; Gmina: Nędza (raciborski); 4. Miejscowość: Czernica; Gmina: Gaszowice (rybnicki); GIOŚ Miejscowość: Zawiść; Gmina: Orzesze (mikołowski); Miejscowość: Mokre; Gmina: Mikołów (mikołowski); 7. Miejscowość: Piekary Śląskie; Gmina: M. Piekary Śląskie (m. Piekary Śląskie); 8. Miejscowość: Mykanów; Gmina: Mykanów (częstochowski); 9. Miejscowość: Rudniki; Gmina: Rędziny (częstochowski); 10. Miejscowość: Myszków-Papiernia; Gmina: Myszków (myszkowski); 11. Miejscowość: Siewierz; Gmina: Siewierz (będziński); 12. Miejscowość: Kromołów; Gmina: Zawiercie (zawierciański); 13. Miejscowość: Połomia; Gmina: Mszana (wodzisławski); 14. Miejscowość: Cieszyn; Gmina: Cieszyn (cieszyński); 170

171 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania 15. Miejscowość: Goczałkowice - Zdrój; Gmina: Goczałkowice - Zdrój (pszczyński); 16. Miejscowość: Aleksandrowice; Gmina: M. Bielsko-Biała (m. Bielsko-Biała); 17. Miejscowość: Cięcina; Gmina: Węgierska Górka (żywiecki); 18. Miejscowość: Żywiec; Gmina: Żywiec (żywiecki). Kolejna, piąta tura Monitoringu przypadła na lata i podobnie jak w poprzednich latach była realizowana przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Środki na realizację programu Monitoringu pochodzą z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Baza danych gromadzonych od 1995 r. w ramach programu Monitoring chemizmu gleb ornych Polski pozwala na określenia stanu jakości gleb, ocenę kierunków jej zmian oraz identyfikację potencjalnych zagrożeń dla funkcji gleb użytkowanych rolniczo, wpisując się w potrzeby działań określonych w Strategii Ochrony Gleb (COM 231, 2006). Do zagrożeń tych należą m.in. ubytek materii organicznej, zanieczyszczenie gleb i zasolenie. Wyniki badań prowadzonych w latach pozwalają na ocenę jakości gleb i stanu ich zanieczyszczenia w 20- letniej perspektywie czasowej, w zależności od czynników antropogenicznych, takich jak regionalne zróżnicowanie produkcji rolniczej, jej intensyfikacja, oddziaływanie przemysłu, transportu i urbanizacji, oraz warunków środowiskowych, decydujących o przebiegu procesów glebowych. ŚODR, JST, rolnicy, WFOŚiGW, SIR GL2.3. Zapobieganie zanieczyszczeń gleb metalami ciężkimi, promieniotwórczymi oraz środkami ochrony roślin Teren województwa śląskiego to region intensywnej działalności przemysłowej, związanej z wydobyciem węgla i jego przetwórstwem, hutnictwem żelaza, wydobyciem i przeróbką rud metali nieżelaznych. Jej efektem jest ponadnormatywne zakwaszenie gleb i podwyższone zawartości metali ciężkich, a w szczególności kadmu. Najprostszym sposobem na podwyższenie ph co prowadzi do odkwaszania gleb jest ich wapnowanie. Rok 2016, to szósty rok działania programu regeneracyjnego wapnowania gleb w województwie śląskim. Środki na dopłaty do wapnowania pochodzą z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a finalizacją dopłat zajmuje się Śląska Izba Rolnicza w Katowicach. W wymienionym okresie Śląska Izba Rolnicza rozdysponowała 6,5 min zł dopłat pochodzących ze środków wyasygnowanych przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kwota dopłat wystarczyła do zakupienia ,38 ton nawozów wapniowych i wapniowo - magnezowych i zwapnowania ,3 ha użytków rolnych, które spełniały warunki do uzyskania dopłaty. Warunki jakie należy spełnić aby otrzymać dopłaty można znaleźć na stronie internetowej Zadanie realizowanie również m.in. poprzez: organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i Programów rolnośrodowiskowych ; odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; ustanawianie obszarów chronionych na najcenniejszych systemach łąkowych i wodno-błotnych oraz ustanawianie dla nich planów ochrony. - - GL3.1. Zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, w celu przywrócenia im funkcji przyrodniczych, rekreacyjnych lub rolniczych 171

172 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Osoba powodująca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji na własny koszt. Właściciele gruntów W latach powierzchnia gruntów poddanych rekultywacji w poszczególnych latach wyniosła: - - Rekultywacja ogółem: 2015 r. 108 ha; 2016 r. 43 ha. W tym na cele rolnicze: 2015 r. 41 ha; 2016 r. 14 ha. W tym na cele leśne: 2015 r. 50 ha; 2016 r. 10 ha. GL3.2. Remediacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych Gminy, zarządcy składowisk Zadanie realizowane głównie poprzez rekultywacje i monitoring zamkniętych składowisk odpadów. Miasto Jaworzno Działania zmierzające do rozwiązania problemu odpadów niebezpiecznych zgromadzonych w dolinie potoku Wąwolnica. Katowice Likwidacja bomby ekologicznej - rekultywacja osadników cynkonośnych HMN Szopienice ,70 środki własne, NFOŚiGW, WFOŚiGW, fundusze strukturalne GL3.3. Inwentaryzacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych na obszarze województwa śląskiego wraz z opracowaniem aktualnej mapy tych terenów w ramach ORSIP GIG, Zarząd Województwa Śląskiego, ŚCSI ZADANIE NIEZREALIZOWANE Brak modułu dotyczącego gleb zdegradowanych i zdewastowanych w systemie ORSiP. - - GL4.1. Wzrost ilości zadrzewień śródpolnych oraz zadrzewień wzdłuż cieków Gospodarstwa rolne ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane na bieżąco w gospodarstwach rolnych w ramach realizacji dobrej praktyki rolniczej i programów rolnośrodowiskowych. - - GL4.2. Stosowanie międzyplonów i wysiewek poplonowych Gospodarstwa rolne ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane na bieżąco w gospodarstwach rolnych w ramach realizacji dobrej praktyki rolniczej i programów rolnośrodowiskowych. - - GL4.3. Stosowanie dobrych praktyk rolniczych mających na celu przeciwdziałanie: - spadkowi zawartości próchnicy, - wzrostowi gęstości objętościowej i zmniejszaniu porowatości, zasolenia oraz zakwaszania gleb ŚODR, JST, rolnicy Zadanie realizowane m.in. poprzez organizowanie szkoleń dla rolników dotyczących Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i Programów rolnośrodowiskowych, a także publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych. - - GL.4.4. Wykorzystanie nawozów mineralnych oraz mineralno-organicznych z odpadów dla celów przywracania i/lub poprawy funkcji agrochemicznych gleb zdegradowanych Gospodarstwa rolne ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane na bieżąco w gospodarstwach rolnych w ramach realizacji dobrej praktyki rolniczej i programów rolnośrodowiskowych

173 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania GL5.1. Ograniczenie do niezbędnego minimum powierzchni gleby objętej zabudową Gminy ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustalano wskaźniki i parametry ograniczające powierzchnię zabudowy terenu działek takie jak: maksymalna powierzchnia zabudowy, minimalna powierzchnia biologicznie czynna, wskaźnik intensywności zabudowy. Dla celów inwestycyjnych przeznacza się głównie tereny poprzemysłowe, nieużytki i tereny o niskiej bonitacji przylegające do terenów zainwestowanych (z dostępem do infrastruktury technicznej, transportu publicznego). 348,69 środki własne GL5.2. Zachowanie lub tworzenie powierzchni biologicznie czynnych gleb zdolnych do łagodzenia degradującego działania terenów zurbanizowanych Gminy ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO (w ramach zadania GL 5.1.). - - GL6.1. Realizacja III etapu Systemy Ochrony Przeciwosuwiskowej SOPO jako programu monitoringu terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi i prowadzenia rejestrów zawierających informacje o terenach zagrożonych procesami osuwiskowymi ZADANIE W TRAKCIE REALIZACJI W dniu 23 grudnia 2016 r. została podpisana umowa dwustronna pomiędzy Państwowym Instytutem Badawczym PIG Państwowym Instytutem Geologicznym a Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na realizację następnego etapu Projektu SOPO pt.: Zadania państwa wykonywane przez państwową służbę geologiczną w zakresie zagrożeń geologicznych realizowane od 2016 roku - System Osłony Przeciwosuwiskowej SOPO ETAP III kartowanie i wykonywanie map osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi dla obszaru Karpat polskich (25% powierzchni) i wybranych obszarów Polski pozakarpackiej oraz monitorowanie wybranych osuwisk wraz z opracowaniem prognozowania zagrożeń osuwiskowych w Karpatach. b.d. NFOŚiGW Termin realizacji umowy wynosi 91 miesięcy od do Projekt realizowany jest dla całej Polski brak możliwości określenia kosztów dla jednego województwa. GL6.2. Realizacja projektów inwestycyjnych związanych z zabezpieczeniem i stabilizacją osuwisk zagrażających zabudowie\ i infrastrukturze Zadanie realizowane m.in. poprzez realizację następujących działań: GDDKiA Katowice (2015) - zabezpieczenie i stabilizacja osuwiska: S1 Przybędza; PZD Myszków (2015) - wykonanie dokumentacji projektowo-budowlanej w ramach zadania: "Zabezpieczenie osuwiska na skarpie wykopu drogowego w ciągu DP nr 1016 S na terenie Gminy Niegowa ; Miasto Bytom ( ) - na etapie opiniowania lokalizacji inwestycji, jak i przy opracowywaniu miejscowych JST, zarządcy dróg planów zagospodarowania przestrzennego Miasta Bytomia dla terenów, na których występują złożone warunki gruntowe (np. dawna płytka eksploatacja rud metali, szyby i szybiki), wprowadza się zapisy o konieczności ustalenia Środki własne, budżet 982,75 państwa, Wojewoda geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych lub sporządzenia dokumentacji geologicznoinżynierskiej (w zależności od potrzeb), w celu wyeliminowania ewentualnych zagrożeń i szkód mogących wystąpić Śląski w trakcie robót budowlanych lub w ich wyniku, powodowanych osuwaniem się mas ziemnych i zapadaniem się gruntu; Gmina Goleszów (2016) - stabilizacja osuwiska na zboczu Góry Chełm etap III wykonanie melioracji; Gmina Krzyżanowice (2016) - w zabezpieczenie aktywnego osuwiska w Krzyżanowicach; Powiat Cieszyński (2016) - wykonanie projektu robót geologicznych oraz Dokumentacji geologiczno-inżynierskiej dla stabilizacji osuwiska nr w ciągu drogi powiatowej 2608S. 173

174 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania GL7.1. Ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO JST, wykonawcy Zadanie realizowane przez odpowiednie planowane przestrzenne oraz prowadzenie prac budowlanych (ziemnych) prac budowlanych z uwzględnieniem ochrony środowiska na obszarze prowadzenia prac, a w szczególności ochronę gleby i naturalnego - - ukształtowania terenu. GL7.2. Zapobieganie niszczeniu gleb, w tym mieszaniu jej poziomów genetycznych, które nie wynika z upraw gruntów ornych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO JST, wykonawcy prac budowlanych Zadanie realizowane przez odpowiednie planowane przestrzenne oraz prowadzenie prac budowlanych (ziemnych) z uwzględnieniem ochrony środowiska na obszarze prowadzenia prac, a w szczególności ochronę gleby i naturalnego ukształtowania terenu. - - GL7.3. Zapewnienie racjonalnego wykorzystania przemieszczanych lub usuwanych mas ziemnych i skalnych oraz zapewnienie racjonalnego wykorzystania warstwy próchniczej gleb głównie w kierunku ich odtworzenia i ulepszania i ponownego kształtowania funkcji lub przygotowania do pełnienia nowych funkcji terenów, na których występuje niekorzystne przekształcenie naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO JST, wykonawcy prac budowlanych Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych Zadanie realizowane przez odpowiednie planowane przestrzenne oraz prowadzenie prac budowlanych (ziemnych) z uwzględnieniem ochrony środowiska na obszarze prowadzenia prac, a w szczególności ochronę gleby i naturalnego ukształtowania terenu. Tabela 28. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 tereny poprzemysłowe Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań TERENY POPRZEMYSŁOWE Koszty realizacji [tys. zł] - - Źródła finansowania TP1.1. Rozbudowa i modernizacja bazy danych terenów zdegradowanych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane poprzez prowadzenie interaktywnej regionalnej bazy danych o terenach poprzemysłowych i zdegradowanych. Baza danych systemu zawiera informacje w postaci warstw informacyjnych o terenach przemysłowych GIG, Województwo i poprzemysłowych oraz elementach środowiska naturalnego i ich stanie. Portal integruje różne obszary wiedzy oraz Śląskie informacje w zakresie efektywnego planowania przestrzennego i zarządzania terenami poprzemysłowymi. Ideą portalu jest poprawa systemu zarządzania środowiskiem w województwie śląskim, integracja działań na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz powszechny i nieodpłatny dostęp społeczeństwa do informacji o środowisku. - - Portal dostępny pod adresem: TP1.2. Przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji terenów poprzemysłowych, w tym opracowanie interaktywnej mapy elementów przyrodniczych, która stanowiłaby podstawę do uzyskania zbiorczej informacji o wybranym terenie GIG, Województwo ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Śląskie Vide zadania OP1.4. oraz TP TP1.3. Przeprowadzenie badań zanieczyszczeń gruntu i wód na terenach poprzemysłowych stwarzających największe zagrożenie dla środowiska zdrowia ludzi. WIOŚ, właściciele terenów poprzemysłowych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO W roku 2015 do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach wpłynęło 140 sprawozdań z wynikami badan monitoringów lokalnych realizowanych na terenie województwa śląskiego ,26 środki własne WFOŚiGW 174

175 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania W zależności od rodzaju obiektu oraz przepisów i uregulowań prawnych zostały one uporządkowane w czterech grupach: monitoringi lokalne składowisk odpadów (56 obiektów), monitoringi lokalne obiektów związanych z odpadami górniczymi (15 obiektów), monitoringi lokalne stacji paliw (42 obiekty), monitoringi lokalne w rejonie obiektów o różnym typie działalności (27 obiektów). Podobnie jak w latach ubiegłych, do najbardziej rozbudowanych, a zarazem najbardziej znaczących sieci monitoringowych, wskazujących na największe negatywne oddziaływanie w skali województwa zaliczono monitoringi w rejonie: Zakładów Chemicznych Organika Azot SA w Jaworznie, byłych Zakładów Chemicznych Tarnowskie Góry w Tarnowskich Górach, Huty Metali Nieżelaznych Szopienice SA (w likwidacji) w Katowicach, Huty Cynku Miasteczko Saskie SA. w Miasteczku Śl. Zanieczyszczenia w rejonie wszystkich wymienionych obiektów związane są z miniona działalnością prowadzoną przez te zakłady w XX wieku. TP1.4. Rewitalizacja i rekultywacja (w tym zagospodarowanie krajobrazowo - przyrodnicze oraz na cele inwestycyjne) terenów poprzemysłowych zdegradowanych, w pierwszej kolejności stwarzających największe zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi KWK Sośnica (2013) - Zagospodarowanie biologiczne 4,87 ha dawnego zwału Sośnica na terenie miasta Gliwice. KWK Sośnica (2013) - Zagospodarowanie biologiczne poprzez odzysk 5,00 ha dawnego zwału Sośnica na terenie miasta Gliwice. Dotacja budżetowa JST, właściciele Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu ( ) - Rekultywacja osadników mułowych w Wodzisławiu Śl. przy środki własne, EFRR terenów ,62 ul. Czarneckiego. w ramach RPO WSL, poprzemysłowych Miasto Bytom (2015) - Stworzenie stref aktywności inwestycyjnej na terenach poprzemysłowych Bytomia, obszar 1-rejon MG ul. Dąbrowa Miejska, ul. Strzelców Bytomskich. KWK Anna ( ) - Realizacja projektu ukształtowania i zagospodarowania terenu w kierunku rekreacyjnosportowym rejonu zwałowiska Wrzosy i zlikwidowanych osadników mułowych KWK Anna w Pszowie. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych 175

176 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Tabela 29. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 tereny poprzemysłowe Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania TERENY POPRZEMYSŁOWE Województwo Śląskie Właściciele gruntów, Przedsiębiorstwa TP1.1. Utrzymanie i systematyczne aktualizowanie bazy danych o terenach poprzemysłowych i zdegradowanych (ORSIP, OPI-TPP) ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane poprzez prowadzenie interaktywnej regionalnej bazy danych o terenach poprzemysłowych i zdegradowanych. Baza danych systemu zawiera informacje w postaci warstw informacyjnych o terenach przemysłowych i poprzemysłowych oraz elementach środowiska naturalnego i ich stanie. Portal integruje różne obszary wiedzy oraz informacje w zakresie efektywnego planowania przestrzennego i zarządzania terenami poprzemysłowymi. Ideą portalu jest poprawa systemu zarządzania środowiskiem w województwie śląskim, integracja działań na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz powszechny i nieodpłatny dostęp społeczeństwa do informacji o środowisku. - - Portal dostępny pod adresem: TP1.2. Rewitalizacja i rekultywacja (w tym zagospodarowanie krajobrazowo - przyrodnicze, rekreacyjne oraz na cele inwestycyjne) terenów poprzemysłowych i zdegradowanych, w pierwszej kolejności stwarzających największe zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi KWK Murcki-Staszic (PGG) ( ) - rekultywacja osadników Krystyna ; WĘGLOKOKS KRAJ Sp. z o.o. KWK Bobrek-Piekary ( ) - Rekultywacja terenu C1 położonego w Piekarach Śląskich, obręb Brzozowice Kamień; Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu ( ): WIOŚ, właściciele terenów poprzemysłowych środki własne, dotacja Opracowany projekt rekultywacji pn.: Projekt naprawy szkody spowodowanej ruchem zakładu górniczego budżetowa, NFOŚiGW, ,47 WFOŚiGW, fundusze w oddziałach leśnych 70 i 71 Nadleśnictwa Katowice ; strukturalne Wykonany projekt techniczny rekultywacja hałdy w Katowicach przy ul. T. Boya-Żeleńskiego. Miasto Bielsko Biała ( ) - tereny poprzemysłowe w śródmieściu przeznaczane były pod usługi i handel (w projektach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego). Miasto Katowice ( ) - likwidacja bomby ekologicznej - rekultywacja osadników cynkonośnych HMN Szopienice. TP1.3. Przeprowadzenie badań zanieczyszczeń gruntu i wód na terenach poprzemysłowych stwarzających największe zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO W roku 2016 do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach wpłynęło 125 sprawozdań z wynikami badan monitoringów lokalnych realizowanych na terenie województwa śląskiego. W zależności od rodzaju obiektu oraz przepisów i uregulowań prawnych zostały one uporządkowane w czterech grupach: monitoringi lokalne składowisk odpadów (60 obiektów), monitoringi lokalne obiektów związanych z odpadami górniczymi (14 obiektów), monitoringi lokalne stacji paliw (24 obiekty), ,37 środki własne monitoringi lokalne w rejonie obiektów o różnym typie działalności (27 obiektów). Podobnie jak w latach ubiegłych, do najbardziej rozbudowanych, a zarazem najbardziej znaczących sieci monitoringowych, wskazujących na największe negatywne oddziaływanie w skali województwa zaliczono monitoringi w rejonie: Zakładów Chemicznych Organika Azot SA w Jaworznie, byłych Zakładów Chemicznych Tarnowskie Góry w Tarnowskich Górach, Huty Metali Nieżelaznych Szopienice SA (w likwidacji) w Katowicach, 176

177 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Huty Cynku Miasteczko Saskie SA. w Miasteczku Śl. zrekultywowanego składowiska odpadów przemysłowych byłych Zakładów Chemicznych Hajduki SA w Chorzowie. Zanieczyszczenia w rejonie wszystkich wymienionych obiektów związane są z miniona działalnością prowadzoną przez te zakłady w XX wieku. Pomimo prowadzonych od lat działań mających na celu wyeliminowanie negatywnego wpływu na stan środowiska, problem zanieczyszczenia jest wciąż aktualny. Pełne zakończenie procesu likwidacji istniejących zagrożeń wymaga nie tylko zapewnienia olbrzymich środków finansowych, ale niejednokrotnie również rozwiązania kwestii formalnych, związanych z własnością zalegających odpadów, własnością nieruchomości oraz prawną odpowiedzialnością za poszczególne działania. TP1.4. Wspieranie inicjatyw społecznych poprzez przekazanie środków finansowych, rozpowszechnienie informacji czy też udzielenie wsparcia merytorycznego, w celu rekultywacji terenów zdegradowanych, głównie poeksploatacyjnych na cele rekreacyjno-sportowe w szczególności na obszarach o słabo rozwiniętej infrastrukturze rekreacyjnej Gminy Zadanie realizowane głównie poprzez opracowanie i wdrażanie Gminnych Programów Rewitalizacji. - - Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych 177

178 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska 2.7. ZAGROŻENIA HAŁASEM OCENA STANU ŚRODOWISKA Zagrożenie hałasem i wibracjami charakteryzuje się mnogością źródeł i powszechnością występowania. Najbardziej uciążliwymi emitorami hałasu i wibracji, mającymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, są: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, ciężarowe, motocykle), place budowy oraz miejsca publiczne. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczających środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje się poziom równoważny dźwięku (L Aeq ), który jest uśrednionym poziomem dźwięku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzależnione są od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. W kolejnych tabelach przedstawiono dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). Tabela 30. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku (zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby) Dopuszczalny poziom hałasu w [db] Pozostałe obiekty i działalność będąca Drogi lub linie kolejowe źródłem hałasu Rodzaj terenu a) Strefa ochronna A uzdrowiska b) Tereny szpitali poza miastem L Aeq D L Aeq N L Aeq D L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym przedział czasu odniesienia równy najmniej korzystnej godzinie nocy a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjnowypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowousługowe Źródło: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112) 178

179 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Tabela 31. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku (zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem) Dopuszczalny poziom hałasu w [db] Pozostałe obiekty i działalność będąca Drogi lub linie kolejowe źródłem hałasu Rodzaj terenu L DWN przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku L N przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy L DWN przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku L N przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy a) Strefa ochronna A uzdrowiska b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjnowypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowousługowe Źródło: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 112) Wzrost zagrożenia hałasem drogowym związany jest przede wszystkim z gwałtownym przyrostem w ostatnich latach natężenia przewozów towarowych i osobowych w ruchu lokalnym oraz tranzytowym. Dane gromadzone przez Inspekcję Ochrony Środowiska wykazują, że w ostatnich latach rośnie liczba skarg ludności na nadmierny hałas drogowy w środowisku. Obserwacja trendów zmian hałasu emitowanego przez zakłady wykazuje, że stopień zagrożenia tym rodzajem hałasu nieznacznie zmniejsza się. Nadal jednak obserwuje się powstawanie nowych, uciążliwych źródeł hałasu, pochodzących z niewielkich podmiotów gospodarczych zlokalizowanych wewnątrz osiedli mieszkaniowych. W takich przypadkach (zwłaszcza w porze nocnej) nawet stosunkowo niewielkie poziomy hałasu potrafią powodować dużą niedogodność dla mieszkańców. Najważniejsze źródło hałasu na terenie województwa śląskiego stanowią źródła komunikacyjne - trasy ruchu samochodowego. Pomimo dużej ilości podmiotów gospodarczych zasięg i uciążliwość hałasu przemysłowego są mniejsze w porównaniu z hałasem drogowym. Wynika to z lokalizacji dużych zakładów (a tym samym największych źródeł hałasu przemysłowego) na ogół z dala od osiedli mieszkaniowych. Hałas przemysłowy może być uciążliwy jedynie lokalnie, w przypadkach, gdzie zabudowa mieszkalna jest zlokalizowana blisko zakładu przemysłowego. 179

180 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Nawiązując do dokumentów strategicznych dla obszaru województwa, które w swych zapisach odnoszą się do problematyki niekorzystnego oddziaływania hałasu na środowisko, można przywołać takie opracowania jak: Program Ochrony Środowiska Przed Hałasem dla Województwa Śląskiego do roku 2018 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż odcinków dróg o natężeniu ruchu powyżej pojazdów rocznie i odcinków linii kolejowych o natężeniu ruchu powyżej pociągów rocznie, Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024, Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020+, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego. Dokumenty te wskazują ciągi komunikacyjne oraz obszary przemysłowe jako najbardziej uciążliwe źródła hałasu, jednocześnie zaznaczając, że oddziaływanie akustyczne obiektów przemysłowych jest dużo mniejsze od hałasu komunikacyjnego. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na hałas drogowy, jako kategorię hałasu o największej skali oddziaływania na środowisko. Wymieniając największe problemy komunikacyjne wpływające na zwiększający się poziom hałasu w środowisku, wskazuje się na: niewystarczającą liczbę obwodnic w miastach, gdzie ruch tranzytowy nakłada się z ruchem lokalnym, dużą ilość skrzyżowań i wąskie ulice zmniejszające płynność jazdy, nieprzystosowanie parametrów dróg do występującego obecnie natężenia ruchu i obciążenia (szczególnie samochodami ciężarowymi), a tempo modernizacji i budowy nowych dróg nie może nadążyć za wzrostem liczby pojazdów. Należy więc zwrócić uwagę na prawidłowe planowanie przebiegu dróg tranzytowych, budowę obwodnic i optymalizację ruchu wewnątrz miast. Niezbędna jest także rozbudowa sieci dróg rowerowych oraz promowanie i modernizowanie transportu publicznego Stan w roku 2013 WIOŚ w Katowicach w roku 2013 wykonał badania akustyczne hałasu drogowego na terenach gmin: Gilowice, Krzepice, Kuźnia Raciborska, Pawonków, Rydułtowy, Ślemień, Wilamowice, Zebrzydowice. Wyniki badań monitoringowych wraz z ich odniesieniem do poziomów dopuszczalnych przedstawiono poniżej. Ryc. 51. Zbiorcze zestawienie wyników badań monitoringowych hałasu drogowego w 2013 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 180

181 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Przedmiotem analizy, pod względem uciążliwości hałasowych, były linie kolejowe nr 1 w Poraju i nr 132 w Paczynie w gminie Toszek. Porównanie poziomów dopuszczalnych z poziomami wynikającymi z przeprowadzonych badań zaprezentowano poniżej. Ryc. 52. Zbiorcze zestawienie wyników badań monitoringowych hałasu kolejowego w 2013 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach W 2013 roku ruch samolotów w Międzynarodowym Porcie Lotniczym Katowice w Pyrzowicach był o 5,2% mniejszy niż w 2012 roku. Obniżyła się ilość lotów samolotów polskich (o 13,8%), jak i obcych (o 1,9%). Liczba startów i lądowań lotnictwa handlowego wyniosła 23,8 tys. (spadek o 8,3% w porównaniu z 2012 rokiem), a lotnictwa ogólnego 5,1 tys. (wzrost o 12,0%). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach przeprowadził w 2013 roku 109 kontroli, których celem było ograniczenie uciążliwości związanych z ponadnormatywną emisją hałasu do środowiska. Z wykonanych badań wynikało, że dopuszczalne poziomy hałasu, określone stosowaną decyzją właściwego organu ochrony środowiska lub standardy akustyczne, określone rozporządzeniem zostały przekroczone w 38 skontrolowanych podmiotach. Przykładem wykonania zarządzeń wynikających z kontroli jest działanie w ramach ograniczenia uciążliwości akustycznej Spółka KONKO w Mysłowicach wykonała w 2013 roku ekran akustyczny na długości 101,7 m od strony południowej zakładu i wysokości 5,0 m. Aktualnie Spółka spełnia standardy akustyczne nałożone decyzją Prezydenta Miasta Mysłowice z dnia 16 czerwca 2010 r Stan w roku 2014 WIOŚ w Katowicach w roku 2014 wykonał badania akustyczne hałasu drogowego na terenach gmin: Dąbrowa Zielona, Imielin, Konopiska, Miedźna, Przystajń, Rajcza, Rudziniec. Wyniki badań monitoringowych wraz z ich odniesieniem do poziomów dopuszczalnych przedstawiono poniżej. 181

182 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Ryc. 53. Zbiorcze zestawienie wyników badań monitoringowych hałasu drogowego w 2014 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Przedmiotem analizy, pod względem uciążliwości hałasowych, były linia kolejowa nr 138 w Mysłowicach oraz linia tramwajowa zlokalizowana w ciągu ulicy Katowickiej w Świętochłowicach. Porównanie poziomów dopuszczalnych z poziomami wynikającymi z przeprowadzonych badań zaprezentowano poniżej. Ryc. 54. Zbiorcze zestawienie wyników badań monitoringowych hałasu kolejowego w 2014 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach W roku 2014 przeprowadzono badania klimatu akustycznego w wybranych rejonach zabudowy mieszkaniowej sąsiadującej z Lądowiskiem Częstochowa - Rudniki, znajdującym się na terenie gminy Rędziny. Pomiarami objęto operacje lotnicze statków powietrznych o charakterze sportowym, turystycznym i treningowym. Biorąc pod uwagę specyfikę funkcjonowania lądowiska, do oceny klimatu akustycznego środowiska zastosowano krótkookresowe wskaźniki hałasu. Natomiast ze względu na brak wykonywania operacji lotniczych w porze nocnej, ocena ograniczyła się wyłącznie do wyznaczenia wskaźnika dziennego LAeq D. Badania przeprowadzono w 2 rejonach badań, w miejscowości Marianka Rędzińska, w rejonie ulicy Srebrnej oraz w miejscowości Kościelec w rejonie ulicy Krótkiej. W obydwu przypadkach nie zanotowano przekroczenia wartości dopuszczalnej hałasu lotniczego. Zestawienie wskaźników oceny hałasu lotniczego w 2014 roku dla analizowanych rejonów badań przedstawiono poniżej. 182

183 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Ryc. 55. Zbiorcze zestawienie wyników badań monitoringowych hałasu lotniczego w 2014 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach przeprowadził w 2014 roku 128 kontroli w zakresie ochrony środowiska przed hałasem. Na skutek stwierdzonych przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku podejmowano działania proekologiczne mające na celu poprawę klimatu akustycznego. Przykładem realizacji zadań wyznaczonych w wyniku kontroli są działania celem zmniejszenia uciążliwości akustycznej. Kompania Węglowa S.A. Oddział KWK Piast w Bieruniu przy ul. Granitowej 16 zrealizowała inwestycję polegającą na budowie ekranu dźwiękochłonnego o długości 106 mb i wysokości 9,4 m po zachodniej stronie części placu drobnicowej sprzedaży węgla grubego na terenie Zakładu Głównego w Bieruniu przy ul. Granitowej 16. Realizację budowy ekranu zakończono r. Tego samego dnia w porze dziennej i nocnej zostały przeprowadzone badania hałasu, na podstawie których stwierdzono, że w wyniku działalności Kopalni standardy akustyczne, określone w decyzji Wojewody Śląskiego z dnia r. znak ŚR-III/H-6611/a/2/06 są aktualnie spełnione. W roku 2014 utworzony został obszar ograniczonego użytkowania dla MPL Katowice w Pyrzowicach. Został on powołany Uchwałą Nr IV/53/12/2014 z dnia 25 sierpnia 2014 r. Sejmiku Województwa Śląskiego w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach. W obszarze ograniczonego użytkowania zabrania się: przeznaczania nowych terenów pod zabudowę mieszkaniową, a także pod szpitale, domy opieki oraz zabudowę związaną ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, zmiany sposobu użytkowania budynków w całości lub części na cele mieszkaniowe, a także na szpitale, domy opieki oraz zabudowę związaną ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, z zastrzeżeniem wskazanym poniżej, budowy nowych budynków mieszkalnych, a także szpitali, domów opieki, zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, z zastrzeżeniem wskazanym poniżej. Zastrzeżenie: w obszarze ograniczonego użytkowania dopuszcza się zmianę sposobu użytkowania budynków w całości lub części na cele mieszkaniowe oraz budowę nowych budynków mieszkalnych jednorodzinnych jako towarzyszących innym funkcjom, pod warunkiem spełnienia wymagań dotyczących warunków technicznych budynków. 183

184 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Stan w roku 2015 WIOŚ w Katowicach w roku 2015 wykonał badania akustyczne hałasu drogowego na terenach gmin: Janów, Jaworze, Krzyżanowice, Pawłowice, Popów, Wilkowice, Wojkowice. Wyniki badań monitoringowych wraz z ich odniesieniem do poziomów dopuszczalnych przedstawiono poniżej. Ryc. 56. Zbiorcze zestawienie wyników badań monitoringowych hałasu drogowego w 2015 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Przedmiotem analizy, pod względem uciążliwości hałasowych, były linie kolejowe nr 93 i 157 na terenie gminy Chybie, nr 4 w Dzibicach w gminie Kroczyce, nr 61 w Zalesicach w gminie Przyrów. Wyniki badań monitoringowych wraz z ich odniesieniem do poziomów dopuszczalnych przedstawiono poniżej. Porównanie poziomów dopuszczalnych z poziomami wynikającymi z przeprowadzonych badań zaprezentowano poniżej. Ryc. 57. Zbiorcze zestawienie wyników badań monitoringowych hałasu kolejowego w 2015 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach W celu ochrony środowiska przed hałasem utworzono obszary ograniczonego użytkowania dla budowy drogi publicznej DTŚ w Gliwicach. Uregulowały to: Uchwała Sejmiku Województwa Śląskiego Nr V/16/13/2015 z dnia 21 grudnia 2015 r. (odcinek G2) na podstawie której utworzony został obszar ograniczonego użytkowania dla "Budowy drogi publicznej Drogowej Trasy Średnicowej Katowice- Gliwice Część "Zachód" od km 0+245,29 do km 4+037,37 (odcinek G2)". W obszarze ograniczonego użytkowania wprowadzono zakaz realizacji nowej zabudowy mieszkaniowej. Uchwała Sejmiku Województwa Śląskiego Nr V/16/14/2015 z dnia 21 grudnia 2015 r. (odcinek G2/4) - na podstawie której utworzony został obszar ograniczonego użytkowania dla Budowy drogi publicznej Drogowej Trasy Średnicowej Katowice- 184

185 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Gliwice Część Zachód od km 4+037,37 do km 5+320,00 (odcinek G2/4). W obszarze ograniczonego użytkowania wprowadzono zakaz realizacji nowej zabudowy mieszkaniowej. W 2015 roku ruch samolotów w Międzynarodowym Porcie Lotniczym Katowice w Pyrzowicach był o 10,3% większy od zanotowanego przed rokiem. Liczba lotów samolotów polskich wzrosła prawie dwukrotnie, natomiast liczba lotów samolotów obcych obniżyła się (o 12,5%). Liczba startów i lądowań lotnictwa handlowego wyniosła 25,2 tys. (wzrost o 7,1% w porównaniu z 2014 rokiem), a lotnictwa ogólnego 6,5 tys. (wzrost o 24,8%). W 2015 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach przeprowadził 129 kontroli w zakresie emisji hałasu do środowiska. Z analizy interwencji wpływających do WIOŚ wynika, iż coraz częściej zgłaszana jest uciążliwość podmiotów zaliczanych do mikro lub małych przedsiębiorstw (w tym obiektów prowadzących działalność handlową lub usługową) Stan w roku 2016 WIOŚ w Katowicach w 2016 roku wykonał badania akustyczne hałasu drogowego w 15 punktach pomiarowych, na terenie gmin: Mierzęcice, Skoczów, Starcza oraz kolejowego w 3 punktach zlokalizowanych w Bieruniu, Olsztynie i Skoczowie. Ocenę stanu akustycznego wskaźników długookresowych LDWN i LN wykonano dla 3 punktów pomiarowych hałasu drogowego oraz w 1 punkcie hałasu kolejowego. Analiza wyników pomiarów monitoringowych hałasu drogowego wykazała, iż w świetle obowiązujących standardów akustycznych, tylko w części badanych punktów wystąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu. Takie wartości oznaczono kolorem czerwonym. Ryc. 58. Zbiorcze zestawienie wyników badań monitoringowych hałasu drogowego w 2016 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 185

186 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Na podstawie pomiarów monitoringowych hałasu drogowego wykonanych na terenie gminy Starcza, została opracowana lokalna mapa akustyczna, w której zawarto mapy imisyjne hałasu dla pięciu głównych ciągów komunikacyjnych znajdujących się na terenie gminy: ul. Gliwicka, ul. Gminna, ul. Szkolna, ul. Śląska, ul. Częstochowska. Dla pozostałych gmin mapowanie akustyczne wykonano jedynie dla odcinków dróg i linii kolejowej, których ocenę akustyczną wykonano na podstawie wskaźników długookresowych. Przedmiotem analizy, pod względem uciążliwości hałasowych, były linie kolejowe numer 61 w Olsztynie, 157 w Skoczowie i 179 w Bieruniu. Uzyskane w 2016 roku wyniki, w postaci wskaźników krótkookresowych oceny hałasu oraz wskaźników długookresowych dla linii kolejowej nr 61, zestawiono poniżej. Kolorem czerwonym zaznaczono przekroczenia dopuszczalnych norm. Ryc. 59. Zbiorcze zestawienie wyników badań monitoringowych hałasu kolejowego w 2016 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Ruch samolotów w Międzynarodowym Porcie Lotniczym Katowice w Pyrzowicach w 2016 roku był niższy (o 2,2%) od zanotowanego przed rokiem. Liczba lotów samolotów polskich była niższa o 12,0%, natomiast liczba lotów samolotów obcych zwiększyła się o 3,6%. Liczba startów i lądowań lotnictwa handlowego wyniosła 26,7 tys. (wzrost o 5,9% w porównaniu z 2015 rokiem), a lotnictwa ogólnego 4,3 tys. (spadek o 34,0%). W ramach prowadzonych działań kontrolnych przeprowadzonych zostało 106 pomiarów poziomu hałasu w środowisku dla pory dnia i pory nocy, w zależności od charakteru pracy głównych źródeł hałasu. Dopuszczalne poziomy zostały przekroczone w 43 przypadkach. 186

187 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key ANALIZA I WYKAZ ZADAŃ ZREALIZOWANYCH W strefie interwencji ochrony przed hałasem ocenić należy, że realizowane były wszystkie zadania ujęte w obowiązujących w okresie raportowania programach ochrony środowiska. Jednym z ważniejszych narzędzi w zakresie ochrony przed hałasem są mapy akustyczne sporządzane w skali wojewódzkiej i krajowej. Sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców raz dla dróg krajowych, linii kolejowych i lotnisk to zadanie ważne do realizacji z punktu realizacji celu jakiemu ma służyć. Dla terenów, na których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku, na podstawie map, w terminie do 30 czerwca 2013 r. należało opracować programy ochrony środowiska przed hałasem i przekazać do właściwego WIOŚ. Do końca 2015 roku do WIOŚ w Katowicach mapy przekazały niemal wszystkie zobowiązane podmioty - z obowiązku nie wywiązały się jedynie dwa miasta (miasto Katowice przekazało mapę w 2016 roku, natomiast w przypadku miasta Siemianowice Śląskie sprawa była w trakcie wyjaśniania). Dla terenów, na których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku, na podstawie map, w terminie do 30 czerwca 2013 r. należało opracować programy ochrony środowiska przed hałasem i przekazać do właściwego WIOŚ. Do końca 2016 roku do WIOŚ w Katowicach dokumentację przekazały niemal wszystkie zobowiązane podmioty. Zadanie określone w programie ochrony środowiska do 2013 roku jako: stworzenie systemu monitoringu hałasu obejmującego urządzenia do pomiaru klimatu akustycznego oraz bazy danych do przechowywania i przedstawiania wyników pomiarów ściśle realizowane jest na bieżąco przez WIOŚ. Eliminacja narażenia mieszkańców na hałas realizowana była poprzez odpowiednie technologie i techniki głównie przez zarządców dróg i linii kolejowych; Realizacja tego zadania wiąże się również ściśle z odpowiednim planowaniem przestrzennym i dopasowaniu odpowiednich funkcji terenów. W okresie raportowania wykonywano modernizację środków transportu w celu ich wyciszenia modernizację transportu szynowego i wymianę taboru autobusowego. Realizacji tych zadań dokonywały zarówno zakłady komunikacji miejskich w większych miastach województwa jak również lokalni przewoźnicy. Prowadzono również na szeroką skalę głównie przez JST ekologiczne akcje edukacyjne w temacie ochrony przed hałasem. 187

188 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska W formie tabelarycznej dokonano opisu działań zrealizowanych przez jednostki terytorialne, organy administracji państwowej, instytucje zakłady i inne podmioty w latach oraz Dane pozyskano w trakcie ankietyzacji. Zestawiono je w tabelach poniżej. Należy wyjaśnić skąd bierze się zestawienie dla lat i , a nie jak wynika to z okresu raportowania czyli w odniesieniu do lat oraz Rok 2015 potraktowano szczególnie i dołożono do pierwszej tabeli dodatkowo. Wynika to z faktu, że aktualnie obowiązujący program ochrony środowiska został uchwalony 31 sierpnia 2015 r. Stąd część podmiotów mogła w roku 2015 realizować zadania zarówno z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jak również z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Dlatego w pierwszej tabeli zawarto realizację zadań dla okresu i dodatkowo Jest to tabela sprawozdawcza, z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Natomiast w kolejnej tabeli przedstawiono wykaz i charakterystykę zadań realizowanych w latach To wykaz zadań wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku z uwzględnieniem perspektywy do roku Tabela 32. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2013 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 zagrożenia hałasem Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań JST, zarządcy infrastruktury JST, zarządcy infrastruktury HAŁAS Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania H1.1. Sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców raz dla dróg krajowych, linii kolejowych i lotnisk Zgodnie z przepisami prawa, w terminie do 30 czerwca 2012 r., prezydenci miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz zarządzający drogą, linią kolejową lub lotniskiem, zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, mieli obowiązek sporządzenia map akustycznych w ramach II etapu mapowania. Dla terenów, na których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku, na podstawie map, w terminie do 30 czerwca 2013 r. opracowuje się programy ochrony środowiska przed hałasem (POŚPH). Opracowane Budżet Województwa mapy oraz POŚPH należy przekazać do właściwego WIOŚ ,76 Śląskiego, środki Do końca 2015 roku do WIOŚ w Katowicach mapy przekazały niemal wszystkie zobowiązane podmioty - z obowiązku nie własne, środki RPO wywiązały się jedynie dwa miasta (miasto Katowice przekazało mapę w 2016 roku, natomiast w przypadku miasta Siemianowice Śląskie sprawa była w trakcie wyjaśniania). Wykaz podmiotów, które sporządziły i przekazały do WIOŚ mapy akustyczne: GDDKiA; PKP PLK; Stalexport A. M. S.A.;ZDW; Miasto Jaworzno; Miasto Żory; Miasto Bielsko-Biała; Miasto Bytom; Miasto Chorzów; Miasto Częstochowa; Miasto Dabrowa Górnicza; Miasto Gliwice; Miasto Ruda Śląska; Miasto Rybnik; Miasto Sosnowiec; Miasto Tychy; Miasto Zabrze. H1.2. Opracowanie wynikających z map akustycznych Programów ochrony przed hałasem Zgodnie z przepisami prawa, w terminie do 30 czerwca 2012 r., prezydenci miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz 71,09 środki własne 188

189 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań zarządzający drogą, linią kolejową lub lotniskiem, zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, mieli obowiązek sporządzenia map akustycznych w ramach II etapu mapowania. Dla terenów, na których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku, na podstawie map, w terminie do 30 czerwca 2013 r. opracowuje się programy ochrony środowiska przed hałasem (POŚPH). Opracowane mapy oraz POŚPH należy przekazać do właściwego WIOŚ. Do końca 2015 roku do WIOŚ w Katowicach POŚPH przekazały niemal wszystkie zobowiązane podmioty - z obowiązku nie wywiązały się jedynie dwa miasta (miasto Katowice oraz Siemianowice Śląskie). Wykaz podmiotów, które sporządziły i przekazały do WIOŚ POŚPH: GDDKiA; PKP PLK; Stalexport A. M. S.A.;ZDW; Miasto Jaworzno; Miasto Żory; Miasto Bielsko-Biała; Miasto Bytom; Miasto Chorzów; Miasto Częstochowa; Miasto Dabrowa Górnicza; Miasto Gliwice; Miasto Ruda Śląska; Miasto Rybnik; Miasto Sosnowiec; Miasto Tychy; Miasto Zabrze. Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania H1.3. Stworzenie systemu monitoringu hałasu obejmującego urządzenia do pomiaru klimatu akustycznego oraz bazy danych do przechowywania i przedstawiania wyników pomiarów WIOŚ w Katowicach realizując Program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa śląskiego na lata , wykonał badania akustyczne hałasu drogowego na terenach gmin: Dąbrowa Zielona, Gilowice, Imielin, Janów, Jaworze, Konopiska, Krzepice, Krzyżanowice, Kuźnia Raciborska, Miedźna, Pawłowice, Pawonków, Popów, Przystajń, Rajcza, Rudziniec, Rydułtowy, Ślemień, Wilamowice, Wilkowice, Wojkowice, Zbrosławice, Zebrzydowice, kolejowego w gminach: Chybie, Kroczyce, Mysłowice, Poraj, Przyrów i Toszek, tramwajowego w Świętochłowicach oraz lotniczego w gminie Rędziny. Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwację zmian dokonano w większości rejonów badań na podstawie wyników WIOŚ pomiarów poziomu hałasu, określonych wskaźnikami hałasu LDWN i LN oraz z uwzględnieniem pozostałych danych, takich jak sposób zagospodarowania terenu i demograficznych. W przypadku hałasu tramwajowego oraz lotniczego, mając na uwadze specyficzne warunki funkcjonowania analizowanych obiektów, ocenę wykonano na podstawie wskaźników krótkookresowych. Realizacja zadań związana z badaniami i oceną stanu akustycznego środowiska została wykonana na terenach poza aglomeracjami o liczbie mieszkańców nie większej niż 100 tysięcy. Badania monitoringowe prowadzone były przez Budżet państwa, 996,4 WFOŚiGW akredytowane Pracownie Laboratorium WIOŚ w Katowicach, umiejscowione w delegaturach w Bielsku-Białej i Częstochowie. Wielkości imisji i zasięgów oddziaływania hałasu w sąsiedztwie wybranych dróg i linii kolejowej zostały przedstawione na mapach akustycznych. Uzyskano je, posługując się programami komputerowymi LIMA oraz ArcGis. Mapy te zweryfikowano pomiarowo podczas sesji pomiarowych hałasu. Informacje uzyskiwane na drodze badań monitoringowych (w tym z zakresu akustyki środowiska) przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, stanowią dla administracji różnego szczebla podstawę do zarządzania strategicznego poprzez plany, programy ochrony środowiska, do opracowywania których wykorzystywane są informacje o trendach zmian środowiska. Szczegółowe opracowania tematyczne związane z oceną klimatu akustycznego poszczególnych miejscowości zostały przekazane władzom poszczególnych miast i gmin do wykorzystania oraz zamieszczone zostały na stronie internetowej Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach - Ponadto na stronie internetowej została zamieszczona interaktywna mapa punktów pomiarowych w zakresie badań 189

190 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania hałasu, wykonanych przez WIOŚ w Katowicach w latach H1.4. Okresowa (coroczna) analiza zmian klimatu akustycznego w ramach nowego systemu monitoringu hałasu w rejonach szczególnie narażonych, w tym obszarów centrów handlowych, głównych szlaków drogowych, kolejowych i lotniczych Inspekcja Ochrony Środowiska kontroluje zakłady przemysłowe pod kątem spełnienia wymogów w zakresie emisji hałasu do środowiska w odniesieniu do obowiązujących standardów akustycznych. Wskaźnikami hałasu mającymi zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu WIOŚ do jednej doby są: LAeqD - równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6:00 do godz. 22:00) oraz LAeqN - równoważny poziom dźwięku A dla pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00). - - Na terenie województwa śląskiego trudno wyznaczyć dominującą branżę przemysłową oddziałującą niekorzystnie na klimat akustyczny terenów zurbanizowanych. Z analizy interwencji wpływających do WIOS wynika, iż coraz częściej zgłaszana jest uciążliwość podmiotów zaliczanych do mikro lub małych przedsiębiorstw (w tym obiektów prowadzących działalność handlową lub usługową). H1.5. Zwiększenie kontroli jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałasu, w tym hałasu linii elektromagnetycznych. WIOŚ Przeprowadzano kontrole planowe i pozaplanowe, głównie interwencyjne, których celem było sprawdzenie dotrzymywania dopuszczalnych norm emisji hałasu do środowiska, emitowanego z urządzeń technicznych i instalacji oraz hałasu komunikacyjnego, którego źródłem są drogi krajowe, autostrady, linie kolejowe. W przypadkach stwierdzonych naruszeń podejmowano działania pokontrolne polegające przede wszystkim na kierowaniu wystąpień do organów samorządowych i rządowych, w celu wydania decyzji ustalających dopuszczalny poziom hałasu w środowisku oraz zobowiązania określonych podmiotów do podjęcia działań naprawczych, mających na celu zmniejszenie emisji hałasu do środowiska. W przypadku stwierdzenia przekroczeń dopuszczalnych norm emisji hałasu, określonych w stosownym pozwoleniu, wydawano decyzje wymierzające kary pieniężne. w 2013 roku wykonano 118 kontroli ogółem, w tym 34 kontrole planowe i 84 kontrole pozaplanowe. w 2014 roku wykonano 132 kontrole ogółem, w tym 37 kontroli planowych i 95 kontroli pozaplanowych. w 2015 roku wykonano 135 kontroli ogółem, w tym 56 kontroli planowych i 79 kontroli pozaplanowych ,8 budżet państwa JST, zarządcy dróg H2.1. Eliminacja narażenia mieszkańców na hałas Zadanie realizowane głównie poprzez modernizację infrastruktury komunikacyjnej. GDDKiA Katowice ( ): budowa obwodnicy Bielska Białej; budowa drogi S-69 Bielsko-Biała - Żywiec Zwardoń; remonty nawierzchni drogowej. PKP ( ) - poprawa stanu technicznego poprzez wymianę elementów nawierzchni na liniach kolejowych. ZDW ( ) - przebudowa dróg wojewódzkich, remonty dróg wojewódzkich w celu poprawy stanu technicznego, poprawa organizacji ruchu. Tramwaje Śląskie ( ) modernizacja torowisk tramwajowych. JST ( ) - bieżące remonty dróg o złym stanie technicznym ,85 środki własne, budżet państwa, EFRR, UE, RPO, NPPDL, PROW , Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, budżet Województwa Śląskiego, POIS, KFD 190

191 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [tys. zł] Źródła finansowania H2.2. Ograniczenie uciążliwości akustycznej w miejscach występowania szczególnych uciążliwości akustycznych dla mieszkańców (szczególnie w okolicach takich budynków jak: szpitale, szkoły, przedszkola, internaty, domy opieki społecznej itp.) JST, zarządcy dróg GDDKiA Katowice (2013) budowa ekranów akustycznych w ciągu DK1 Siewierz; środki własne, środki GDDKiA Katowice (2014) budowa ekranów akustycznych w ciągu DK1 Goczałkowice Zdrój; ,26 pochodzące z ochrony GDDKiA Katowice (2015) budowa ekranów akustycznych w ciągu: DK1 Goczałkowice Zdrój, DK81 Mikołów środowiska Kamionka, DK1 Siewierz; JST ( ) - wprowadzenie nowych obszarów zieleni wzdłuż szlaków komunikacyjnych. H2.3. Modernizacja środków transportu w celu ich wyciszenia (modernizacja transportu szynowego i wymiana taboru autobusowego) Zadanie realizowane także w ramach zadania P2.9. Zakup pojazdów transportu publicznego o niskiej emisji spalin (w tym: zakup pojazdów spełniających normy emisji spalin Euro 4, zastosowanie w komunikacji miejskiej środków transportu zasilanych paliwem alternatywnym np. gazowym CNG lub odnawialnym (bioetanol) w miejsce oleju napędowego); Od początku wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata JST, przewoźnicy przeprowadzonych zostało 16 naborów w obszarze Działania 4.5 Niskoemisyjny transport miejski oraz efektywne oświetlenie. Ze 103 złożonych do dofinansowania wniosków wybrano dotychczas 60. Łącznie pomoc finansowa przeznaczona na wybrane projekty to niespełna 750 mln zł. środki UE, W ramach dofinansowania z obszaru transportu publicznego złożonych zostało 51 wniosków na kwotę dofinansowania ,95 środki własne ponad 1 mld zł. Z tego do dofinansowania wybrano 27 projektów na kwotę dofinansowania ponad 672 mln zł (całkowita wartość to prawie 970 mln zł). Wśród pozytywnie ocenionych wniosków znalazły się m.in. dotyczące zakupu taboru autobusowego przez PKM Sosnowiec sp. z o.o. (dofinansowanie: ponad 89,1 mln zł) czy też zakupu ekologicznych autobusów niskopodłogowych przez katowickiego przewoźnika PKM Katowice sp. z o.o. (dofinansowanie: przeszło 85,5 mln zł). Tramwaje Śląskie S.A. ( ) - Realizacja projektu Modernizacja infrastruktury tramwajowej i trolejbusowej w Aglomeracji Górnośląskiej wraz z infrastrukturą towarzyszącą. H2.4. Opracowywanie planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem poziomu hałasu, zwłaszcza ze szczególnym uwzględnieniem lokalizacji nowych dróg, jak i lokalizacji centrów handlowych oraz lokalizacji budownictwa mieszkaniowego w sąsiedztwie już istniejących tras komunikacyjnych oraz wprowadzenie zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Zadanie realizowane przez poszczególne gminy poprzez uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zawierających ustalenia dot. dopuszczalnego poziomu hałasu; Gminy W celu zapewnienia właściwych warunków ochrony przed hałasem, w przyjętych planach zagospodarowania w ramach działań przestrzennego, wyznaczano tereny zaliczone do poszczególnych rodzajów dopuszczalnego poziomu hałasu, własnych środki własne określonych w przepisach prawa ochrony środowiska. W ten sposób ochroną akustyczną obejmowano tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową, tereny przeznaczone pod zabudowę związaną z pobytem dzieci i młodzieży oznaczone symbolami oraz tereny przeznaczone na cele mieszkaniowo-usługowe. H2.5. Interwencyjna działalności organów kontroli środowiska w przypadku stwierdzenia poważnych naruszeń zasad przestrzegania emisji hałasu przemysłowego do środowiska WIOŚ Wykonane kontrole pozaplanowe to głównie kontrole interwencyjne, przeprowadzone na wniosek osób fizycznych lub 1 762,80 środki własne 191

192 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań organów administracji. Zgłaszane uciążliwości dotyczyły nadmiernej emisji hałasu do środowiska związanej z pracą urządzeń technicznych i instalacji tj. klimatyzatorów, instalacji wentylacyjnych, warsztatów usługowych. w 2013 roku wykonano 84 kontrole pozaplanowe, w tym 76 kontroli interwencyjnych. w 2014 roku wykonano 95 kontroli pozaplanowych, w tym 89 kontroli interwencyjnych. w 2015 roku wykonano 79 kontroli pozaplanowych, w tym 71 kontroli interwencyjnych. H2.6. Przeprowadzenie edukacji ekologicznej Zadanie realizowane w szerokim zakresie przez poszczególne JST poprzez: Prowadzenie szkoleń, spotkań i warsztatów z mieszkańcami, JST, przewoźnicy Audycje radiowe, komunikacji Programy telewizyjne, publicznej Organizowanie i udział w konkursach ekologicznych, Publikowanie artykułów w lokalnej prasie oraz na stronach internetowych, Kolportaż ulotek i plakatów informacyjnych. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych Koszty realizacji [tys. zł] b.d. Źródła finansowania środki własne, WFOŚiGW, środki UE 192

193 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Tabela 33. Wykaz zadań zrealizowanych w latach wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do 2019 roku wraz z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024 zagrożenia hałasem Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania HAŁAS H1.1. Realizacja działań zgodnie z priorytetami nadanymi im w programach ochrony środowiska przed hałasem, sporządzonych przez Marszałka Województwa Śląskiego oraz Prezydentów Miast powyżej 100 tys. mieszkańców JST, Zarządcy dróg Zadanie realizowane w szerokim zakresie vide zadania od H 1.2. do H 2.3. H1.2 Budowa obwodnic i dróg alternatywnych wyprowadzających ruch tranzytowy z centrów miast oraz przeprowadzenie remontu nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg Zarządcy dróg, JST Zarządcy dróg, JST Zarządcy dróg, JST ZDW Katowice ( ) - budowa obwodnic, przebudowa dróg wojewódzkich, remonty dróg wojewódzkich w celu poprawy stanu technicznego; ZDP Będzin (2015) - przebudowa drogi powiatowej 4700 S; ZDP Będzin (2015) - poprawa spójności komunikacyjnej Powiatu Będzińskiego poprzez połączenie DK78 i DK86; ZDM Gliwice ( ) - remont nawierzchni jezdni i chodników istniejących dróg gminnych w granicach administracyjnych miasta Gliwice; Gmina Chybie ( ) - wykonywanie nawierzchni z betonu asfaltowego; Gmina Krzyżanowice ( ) - budowa/ przebudowa/ modernizacja dróg gminnych; Powiat Pszczyński (2016) - poprawa układu komunikacyjnego ciągu dróg powiatowych nr 4106S oraz nr 4100S. H1.3 Ograniczenie hałasu drogowego Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: ZDM Gliwice ( ) - budowa dróg rowerowych w ciągu ul. Akademickiej i Panewnickiej. Miasto Bielsko Biała (2015) - uruchomiony został System Bezobsługowych Wypożyczalni Rowerowych BBbike ; Miasto Bielsko Biała (2015) - przedłużenie ścieżki rowerowej wokół lotniska w Bielsku-Białej; Budowa węzłów przesiadkowych m.in. gminy: Bobrowniki, Bytom, Wielowieś; Miasto Jaworzno ( ) realizacja projektu Miejskie Centrum Integracji Transportu w Jaworznie: Integracja Dróg dla Rowerów w Jaworznie, budowa Velostrady Etap 2 i 3. MZUiM Katowice ( ) wspieranie transportu rowerowego; Powiat pszczyński (2016) - wykonanie koncepcji budowy ścieżek rowerowych; Miasto Bielsko Biała (2015) wprowadzenie ograniczeń tonażowych IV etap (ostatni); Miasto Bytom ( ) budowa Bytomskiej Centralnej Trasy Północ-Południe BCT-NS jako nowy ciąg drogi wojewódzkiej: w 2015 r. opracowano dokumentację techniczną, w 2016 r. uzyskano Zezwolenie na Realizację Inwestycji Drogowej (ZRiD). Miasto Katowice ( ) - opracowanie wieloletniego planu rozwoju zintegrowanego systemu transportowego miasta Katowice wraz z realizacją Kompleksowych Badań Ruchu i budową symulacyjnego modelu ruchu. H1.4 Stosowanie zabezpieczeń akustycznych na wymagających tego odcinkach dróg i linii kolejowych. Zadanie realizowane w szerokim zakresie m.in. poprzez realizację następujących działań: GDDKiA Katowice (2015) - budowa zabezpieczeń akustycznych na dł. 4,26 km w ciągu: DK1 Goczałkowice Zdrój, , ,51 środki własne, Budżet Województwa Śląskiego, RPO, NPPDL, fundusze strukturalne, kredyt BRRE, FOGR, PRGiPID, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, PROW środki własne, EFRR, MSWiA ,1 środki własne 193

194 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania DK81 Mikołów Kamionka, DK1 Siewierz; GDDKiA Katowice (2016) - budowa zabezpieczeń akustycznych na dł. 2,74 km w ciągu DK1 Siewierz; Miasto Bytom ( ) modernizacja torowisk tramwajowych z zastosowaniem technologii tzw. szyny pływającej obniżającej emisję energii wibroakustycznej przez trakcję tramwajową; ZDW Katowice ( ) - budowa obwodnicy Pawłowic - w ramach inwestycji, prócz samej drogi wybudowano m.in. ekrany akustyczne; JST ( ) bieżące utrzymanie oraz nasadzenia zieli izolacyjnej wzdłuż tras komunikacyjnych. H1.5 Ograniczenie hałasu kolejowego poprzez modernizację linii kolejowych oraz taboru oraz działania zawarte w POH Koleje Śląskie Sp. z o.o. Zakup nowego taboru kolejowego. Poprawa stanu technicznego poprzez wymianę elementów nawierzchni na linii nr 90, 93, 133, 138, 139, 142, 148, 157, PKP , 179, 180, 652, 657, 713. b.d. środki własne H1.6 Ograniczenie hałasu przemysłowego na skutek zwiększenia działalności kontrolnej i inspekcyjnej oraz wdrażania zaleceń pokontrolnych ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO WIOŚ Powiaty Przeprowadzano kontrole planowe i pozaplanowe, głównie interwencyjne, których celem było sprawdzenie dotrzymywania dopuszczalnych norm emisji hałasu do środowiska, emitowanego z urządzeń technicznych i instalacji tj. klimatyzatorów, instalacji wentylacyjnych, warsztatów usługowych. W przypadkach stwierdzonych naruszeń podejmowano działania pokontrolne polegające przede wszystkim na kierowaniu wystąpień do organów samorządowych i rządowych, w celu wydania decyzji ustalających dopuszczalny poziom hałasu w środowisku oraz zobowiązania określonych podmiotów do podjęcia działań naprawczych, mających na celu zmniejszenie emisji hałasu do środowiska. W przypadku stwierdzenia przekroczeń dopuszczalnych norm emisji hałasu, określonych w stosownym pozwoleniu, wydawano decyzje wymierzające kary pieniężne. W 2015 roku wykonano 135 kontroli ogółem, w tym 56 kontroli planowych i 79 kontroli pozaplanowych. W 2016 roku wykonano kontroli 149 ogółem, w tym 47 kontroli planowych i 102 kontrole pozaplanowe. Zadanie wykonywane na bieżąco w ramach obowiązków ustawowych m.in. wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu. 1507,52 środki własne, budżet państwa, Spółka Restrukturyzacyjna Kopalń S.A. H1.7. Redukcja hałasu przemysłowego (w tym m.in. wyciszanie hal oraz hałasujących maszyn i urządzeń przez zastosowanie odpowiednich rozwiązań takich jak np. obudowy dźwiękochłonne, tłumiki dźwięku, izolacje akustyczne) ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO Podmioty naruszające dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określone w stosownych decyzjach, są zobligowane do realizacji inwestycji mających na celu redukcję ponadnormatywnej emisji hałasu do środowiska. Inwestycje WIOŚ, zakłady wyciszające polegają m.in. na zastosowaniu izolacji akustycznych, tłumików, barier dźwiękochłonnych przemysłowe W 2015 roku 7 podmiotów gospodarczych rozpoczęło działania naprawcze, zmierzające do zmniejszenia uciążliwości akustycznych. b.d. środki własne W 2016 roku 5 podmiotów gospodarczych rozpoczęło działania naprawcze, zmierzające do zmniejszenia uciążliwości akustycznych. H1.8. Stosowanie rozwiązań projektowych w celu poprawy klimatu akustycznego na terenach podlegających ochronie akustycznej (np. tłumiki szynowe, tzw. niskie ekrany dla linii kolejowych i tramwajowych ekrany na budynkach, wały ziemne, lokalizacja budynków usługowych w pierwszej linii emisji hałasu, stosowanie barier dźwiękochłonnych) JST, zarządcy dróg, służby Zadanie realizowane m.in. poprzez realizacje następujących działań: - - kontrolne Miasto Bielsko Biała (2015) wprowadzenie ograniczeń tonażowych IV etap (ostatni). 194

195 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Miasto Bytom ( ) modernizacja torowisk tramwajowych z zastosowaniem technologii tzw. szyny pływającej obniżającej emisję energii wibroakustycznej przez trakcję tramwajową. JST ( ) bieżące utrzymanie oraz nasadzenia zieli izolacyjnej wzdłuż tras komunikacyjnych. MZUiM Katowice ( ) wspieranie transportu rowerowego. H1.9 Eliminacja narażenia mieszkańców na hałas poprzez utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania (w przypadku braku technicznych możliwości) Utworzono 2 obszary ograniczonego użytkowania: Zarząd Dla Budowy drogi publicznej Drogowej Trasy Średnicowej Katowice-Gliwice Część Zachód od km 4+037,37 w ramach zadań Województwa do km 5+320,00 (odcinek G2/4) ; własnych Śląskiego Budowy drogi publicznej Drogowej Trasy Średnicowej Katowice-Gliwice Część Zachód od km 0+245,29 do km ,37 (odcinek G2). H1.10 Stosowanie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego, umożliwiających ograniczenie emisji hałasu do środowiska ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wskazywano tereny chronione przed hałasem. Stosowano także rozwiązania planistyczne polegające np. na strefowaniu funkcji lub zastosowania pasów zieleni izolacyjnej. Gminy WIOŚ W celu zapewnienia właściwych warunków ochrony przed hałasem, w przyjmowanych planach zagospodarowania przestrzennego, wyznaczano tereny zaliczone do poszczególnych rodzajów dopuszczalnego poziomu hałasu, określonych w przepisach prawa ochrony środowiska. W ten sposób ochroną akustyczną obejmowano tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, tereny przeznaczone pod zabudowę związaną z pobytem dzieci i młodzieży oraz tereny przeznaczone na cele mieszkaniowo-usługowe. H2.1 Bieżący monitoring poziomów hałasu w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska ZADANIE REALIZOWANE NA BIEŻĄCO W 2016 r. realizacja zadań związana z badaniami i oceną stanu akustycznego środowiska została wykonana przez WIOŚ na terenach miejscowości o liczbie mieszkańców mniejszej niż 100 tysięcy. Badania monitoringowe prowadzone były przez akredytowane Pracownie Laboratorium WIOŚ w Katowicach, umiejscowione w delegaturach w Bielsku-Białej i Częstochowie. WIOŚ w Katowicach realizując Program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa śląskiego na lata , w 2016 roku wykonał badania akustyczne hałasu drogowego w 15 punktach pomiarowych, na terenie gmin: Mierzęcice, Skoczów, Starcza oraz kolejowego w 3 punktach zlokalizowanych w Bieruniu, Olsztynie i Skoczowie. Informacje uzyskiwane na drodze badań monitoringowych (w tym z zakresu akustyki środowiska) przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, stanowią dla administracji różnego szczebla podstawę do zarządzania strategicznego poprzez plany, programy ochrony środowiska, do opracowywania których wykorzystywane są informacje o trendach zmian środowiska. Szczegółowe opracowania tematyczne związane z oceną klimatu akustycznego poszczególnych miejscowości zostały przekazane władzom poszczególnych miast i gmin do wykorzystania oraz zamieszczone zostały na stronie internetowej Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach - w ramach zadań własnych 833,40 środki własne budżet państwa, WFOŚiGW H2.2 Aktualizacja map akustycznych i programów ochrony środowiska przed hałasem dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach JST, zarządcy infrastruktury, WIOŚ Do końca 2015 roku do WIOŚ w Katowicach mapy przekazały niemal wszystkie zobowiązane podmioty - z obowiązku nie wywiązały się jedynie dwa miasta (miasto Katowice przekazało mapę w 2016 roku, natomiast w przypadku miasta 147,12 środki własne 195

196 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Jednostka Rok Nazwa i opis sposobu zrealizowanych działań Koszty realizacji [zł] Źródła finansowania Siemianowice Śląskie sprawa była w trakcie wyjaśniania). Wykaz podmiotów, które sporządziły i przekazały do WIOŚ mapy akustyczne: GDDKiA; PKP PLK; Stalexport A. M. S.A.;ZDW; Miasto Jaworzno; Miasto Żory; Miasto Bielsko-Biała; Miasto Bytom; Miasto Chorzów; Miasto Częstochowa; Miasto Dabrowa Górnicza; Miasto Gliwice; Miasto Ruda Śląska; Miasto Rybnik; Miasto Sosnowiec; Miasto Tychy; Miasto Zabrze. Na podstawie pomiarów monitoringowych hałasu rogowego wykonanych w 2016 r. na terenie gminy Starcza, została opracowana lokalna mapa akustyczna, w której zawarto mapy imisyjne hałasu dla pięciu głównych ciągów komunikacyjnych znajdujących się na terenie gminy: ul. Gliwicka, ul. Gminna, ul. Szkolna, ul. Śląska, ul. Częstochowska. Dla pozostałych gmin mapowanie akustyczne wykonano jedynie dla odcinków dróg i linii kolejowej, których ocenę akustyczną wykonano na podstawie wskaźników długookresowych. H2.3 Opracowanie wynikających z map akustycznych Programów ochrony przed hałasem Do końca 2015 roku do WIOŚ w Katowicach POŚPH przekazały niemal wszystkie zobowiązane podmioty - z obowiązku JST, zarządcy nie wywiązały się jedynie dwa miasta (miasto Katowice oraz Siemianowice Śląskie). infrastruktury, Wykaz podmiotów, które sporządziły i przekazały do WIOŚ POŚPH: 291,26 środki własne WIOŚ GDDKiA; PKP PLK; Stalexport A. M. S.A.;ZDW; Miasto Jaworzno; Miasto Żory; Miasto Bielsko-Biała; Miasto Bytom; Miasto Chorzów; Miasto Częstochowa; Miasto Dabrowa Górnicza; Miasto Gliwice; Miasto Ruda Śląska; Miasto Rybnik; Miasto Sosnowiec; Miasto Tychy; Miasto Zabrze. Źródło: opracowanie własne na podstawie zebranych danych 196

197 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key 2.8. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE Ocena stanu środowiska Najpowszechniej występującymi instalacjami będącymi źródłami pól elektromagnetycznych, które mają istotny wpływ na ogólny poziom pól w środowisku są linie elektroenergetyczne oraz instalacje radiokomunikacyjne, takie jak stacje bazowe telefonii komórkowej oraz stacje radiowe i telewizyjne. Zależnie od przeznaczenia źródła pól elektromagnetycznych (PEM), zakresu wytwarzanych częstotliwości i mocy nadajnika, różne grupy ludności, podlegają w różnym stopniu ekspozycji na PEM. Wielkość tej ekspozycji zależy od stopnia uprzemysłowienia danego obszaru kraju czy regionu i przeciętnie jest wyższa dla mieszkańców dużych miast w porównaniu z obszarami wiejskimi. Orientacyjnie można stwierdzić, że poza bliskimi rejonami otaczającymi duże nadawcze stacje radiowe i telewizyjne, gdzie wartości natężenia i gęstości mocy są najwyższe, podwyższone wartości natężenia pola wystąpią na terenie aglomeracji miejskich, gdzie wyróżnić należy sieć radiofonii ruchomej i telefonii komórkowej, państwowe i komercyjne stacje radiowe i telewizyjne, itp. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska wykonuje okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, a także prowadzi aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Pomiary wykonywane są w punktach pomiarowych dla trzech typów terenów dostępnych dla ludności: w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., w pozostałych miastach, na terenach wiejskich. Podstawowym założeniem dokonywanych obserwacji jest ochrona ludności przed wzrostem poziomów pól elektromagnetycznych ponad wartości dopuszczalne. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz metody sprawdzania i wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych są określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003, Nr 192, poz. 1883). Po analizie wyników pomiarów ze wszystkich punktów pomiarowych III cyklu pomiarowego (obejmującego lata ), stwierdza się brak przekroczeń dopuszczalnego poziomu natężenia pola elektrycznego. Średni arytmetyczny poziom natężeń skutecznych pola elektrycznego promieniowania elektromagnetycznego z wszystkich pomiarów III cyklu wyniósł 0,43 V/m. Dla poszczególnych rodzajów terenów, średnie poziomy wyniosły: centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys.- 0,55 V/m, pozostałe miasta 0,44 V/m, tereny wiejskie 0,31 V/m Najwyższy średni poziom promieniowania 1,63 V/m, spośród wszystkich miast powyżej 50 tys. mieszkańców w trakcie pomiarów III cyklu pomiarowego, zmierzono w punkcie zlokalizowanym przy ul. Koszalińskiej w Sosnowcu. 197

198 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Wyniki pomiarów wykonanych w III trzyletnim cyklu pomiarowym w punktach zlokalizowanych na terenach miast poniżej 50 tys. mieszkańców wskazują najwyższe średnie natężenie pola elektrycznego 1,34 V/m zarejestrowano na terenie miasta Czechowice-Dziedzice, w 9 punktach wynik pomiaru był poniżej czułości urządzenia pomiarowego. W 31 punktach pomiarowych wynik pomiaru był poniżej średniej wojewódzkiej 0,43 V/m. Najwyższy średni poziom natężenia pola elektrycznego 1,40 V/m, wśród terenów wiejskich zmierzono w miejscowości Zebrzydowice, z kolei wyniki poniżej progu czułości sondy pomiarowej zanotowano w 13 punktach. W 38 punktach, zmierzono średnie poziomy poniżej a w 7 powyżej średniego poziomu dla obszaru całego województwa. Podsumowując, w latach r. WIOŚ w Katowicach prowadził badania natężania promieniowania elektromagnetycznego. Zgodnie z wynikami badań WIOŚ nie wystąpiło przekroczenie dopuszczalnego poziomu PEM (7 V/m). Tendencja ta dotyczy całego województwa śląskiego. Przeprowadzone do tej pory ponad 400 pomiarów w ramach wszystkich trzech cykli pomiarowych nie stwierdziły przekroczeń dopuszczalnego poziomu pola elektrycznego w środowisku (7 V/m), co oznacza że w tym zakresie dotrzymywane są standardy środowiskowe. Średni poziom PEM we wszystkich badanych punktach w latach (I cykl pomiarowy) wyniósł 0,36 V/m, w latach (II cykl pomiarowy) 0,37 V/m, natomiast średni poziom w tych samych punktach pomiarowych zmierzony w ramach trzeciego cyklu pomiarowego wyniósł 0,43 V/m. Porównując wyniki I, II i III cyklu pomiarowego należy stwierdzić wzrost średnich poziomów PEM w środowisku, przy czym różnica pomiędzy I i II cyklem jest niewielka, natomiast w przypadku porównania II i III cyklu wzrosty te są większe. Mając na uwadze ciągły rozwój sieci radiokomunikacyjnej oraz aktywowanie się operatorów w nowych pasmach, przypuszczać należy, iż w kolejnych latach obserwowane będą dalsze wzrosty średnich poziomów PEM na wszystkich rodzajach terenów. WIOŚ w Katowicach zgodnie z zapisami Programu Państwowego Monitoringu Środowiska kontynuować będzie pomiary poziomu PEM w środowisku miernikami szerokopasmowymi oraz w wybranych punktach analizatorem widma w ramach IV trzyletniego cyklu przypadającego na lata

199 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Stan w roku 2013 WIOŚ w Katowicach w roku 2013 wykonał badania monitoringowe PEM, które nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego w środowisku. Wyznaczona średnia arytmetyczna wartość skutecznych natężeń pola elektrycznego wyznaczona na podstawie wszystkich pomiarów wykonanych w 2013 roku wyniosła 0,37 V/m, przy dopuszczalnym poziomie 7 V/m. Wyniki badań monitoringowych przedstawiono poniżej. Ryc. 60. Wyniki pomiarów monitoringowych promieniowania elektromagnetycznego w 2013 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 199

200 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Stan w roku 2014 WIOŚ w Katowicach w roku 2014 wykonał badania monitoringowe PEM w 45 punktach zlokalizowanych w granicach województwa śląskiego po 15 na terenie miast powyżej 50 tys. mieszkańców, pozostałych miastach oraz terenach wiejskich. Pomiary nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego w środowisku. Wyznaczona średnia arytmetyczna wartość skutecznych natężeń pola elektrycznego wyznaczona na podstawie wszystkich pomiarów wykonanych w 2014 roku nie przekroczyła dopuszczalnego poziomu 7 V/m. Wyniki badań monitoringowych przedstawiono poniżej. Ryc. 61. Wyniki pomiarów monitoringowych promieniowania elektromagnetycznego w 2014 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 200

201 Raport z realizacji programów ochrony środowiska Green Key Stan w roku 2015 Badania przeprowadzone przez WIOŚ w Katowicach w roku 2015 wykonane w punktach zlokalizowanych w granicach województwa śląskiego na terenie miast powyżej 50 tys. mieszkańców, pozostałych miastach oraz terenach wiejskich. Pomiary nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego w środowisku. Wyznaczona średnia arytmetyczna wartość skutecznych natężeń pola elektrycznego wyznaczona na podstawie wszystkich pomiarów wykonanych w 2015 roku nie przekroczyła dopuszczalnego poziomu 7 V/m. Wyniki badań monitoringowych przedstawiono poniżej. Ryc. 62. Wyniki pomiarów monitoringowych promieniowania elektromagnetycznego w 2015 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 201

202 Green Key Raport z realizacji programów ochrony środowiska Stan w roku 2016 Pomiary WIOŚ w Katowicach za rok 2016 nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego w środowisku. Wyznaczona średnia arytmetyczna wartość skutecznych natężeń pola elektrycznego wyznaczona na podstawie wszystkich pomiarów wykonanych w 2016 roku nie przekroczyła dopuszczalnego poziomu 7 V/m. Wyniosła ona 0,45 V/m. Najwyższy średni poziom - 1,59 V/m, zarejestrowano w punkcie pomiarowym zlokalizowanym na terenie miasta Siemianowice Śląskie w rejonie ul. Wróblewskiego. Wyniki badań monitoringowych przedstawiono poniżej. Ryc. 63. Wyniki pomiarów monitoringowych promieniowania elektromagnetycznego w 2016 roku na terenie województwa śląskiego Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach 202