Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii. Tomasz Bańkowski

Transkrypt

1 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Tomasz Bańkowski Poprawa jakości usług energetycznych oraz możliwości redukcji emisji w wyniku modernizacji i rozwoju sieci przesyłowych analiza możliwości, barier i szans na ich zniwelowanie Zrównoważony potencjał redukcji emisji CO2 do roku 2030: Ograniczenie emisji w budynkach (termomodernizacja, wymiana kotłów domowych, odzysk ciepła, kolektory słoneczne) o 25,81 mln ton CO2/rok Zmniejszenie strat cieplnych na przesyle i dystrybucji ciepła wyliczone na podstawie potrzeb odtworzeniowych majątku sieciowego, wynoszące 0,95 mln ton CO2/rok Zmniejszenie strat na przesyle i dystrybucji energii elektrycznej szacowane na 2,32 mln ton CO2/rok Razem do 29,08 mln ton CO2/rok Warszawa 2009

2 Redakcja językowa: Agnieszka Bolek Projekt graficzny: Agnieszka Natalia Bury Przygotowanie do druku i druk: CeDeWu.pl Publikacja została przygotowana w ramach współpracy Polskiego Klubu Ekologicznego Okręg Mazowiecki ze Związkiem Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć. Opracowanie ra por tu zo sta ło sfi nan so wa ne przez CEE Bankwatch Network. Druk raportu został sfinansowany przez European Climate Foundation w ra mach pro jek tu Zwięk sze nie wpły wu Ko ali cji Kli ma tycz nej na pol ską po li ty ke kli ma tycz ną. Copyrigth by Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć, Warszawa 2009 ISBN Wydawca: Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki ul. Mazowiecka 11 lok.16, Warszawa tel./fax pkeom.info@gmail.com; Wydrukowano na papierze ekologicznym

3 SPIS TREŚCI 1. Tło gwarantowania usług energetycznych Efektywność użytkowania energii w gospodarce Sprawność wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej Straty sieciowe Odnawialne źródła energii Ograniczenie negatywnego oddziaływania energetyki na środowisko Identyfikacja podstaw prawnych gwarantowania usług energetycznych na zadawalającym poziomie wg przepisów krajowych i UE Zielona Księga z 2006 roku, przyjęta 8 marca 2006 roku Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/8/WE z 11 lutego 2004 r. w sprawie promowania kogeneracji Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/91/WE z 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Unii w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii oraz usług energetycznych Ocena jakości dostarczanej energii w wyniku niedoinwestowania w sieci przesyłowe Sprawność wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej Jakość dostarczanej energii w budynkach Zmiany w gospodarowaniu ciepłem i energią elektryczną w latach Identyfikacja potrzeb w zakresie poprawy jakości usług energetycznych wynikających z konieczności modernizacji i rozwoju sieci energetycznych Drogi poprawy usług energetycznych poprzez modernizację i rozwój sieci identyfikacja barier i sposobów ich eliminacji Identyfikacja barier wpływających na jakość usług energetycznych Bariery edukacyjno-informacyjne Bariery na poziomie administracji centralnej (rządowej)

4 Tomasz Bańkowski Bariery na poziomie administracji lokalnej (samorządowej) Bariery na poziomie użytkowników energii Bariery własnościowe Bariery prawa budowlanego Bariery prawa energetycznego Bariery jakości usług energetycznych i rozwoju sieci energetycznych Bariera braku wolnych środków na inwestycje w termomodernizację Bariery dostępu do publicznych źródeł finansowania Bariery powszechności alternatywnych sposobów finansowania Bariery procedur związanych z pozyskaniem środków finansowych Podstawowe działania pozwalające na poprawę dostarczanych usług energetycznych w wyniku modernizacji i rozwoju sieci energetycznych Uzupełniające działania pozwalające na poprawę dostarczanych usług energetycznych w wyniku modernizacji i rozwoju sieci energetycznych Instrumenty edukacyjno-informacyjne Powszechna Internetowa Platforma Efektywności Energetycznej (PIPEE) nowy instrument Instrumenty legislacyjne Proponowane instrumenty legislacyjne wspierające działania pozwalające na poprawę dostarczanych usług energetycznych w wyniku modernizacji i rozwoju sieci energetycznych Prawo budowlane z nowelą efektywnego energetycznie budownictwa Nowe uregulowania prawne ograniczające emisję zanieczyszczeń powietrza z źródeł ciepła o znaczeniu lokalnym Ustawa o efektywności energetycznej Nowe uregulowania prawne rynku energooszczędnych przedsięwzięć w formule partnerstwa publiczno-prywatnego Określenie grup interesów, które mogą sprzyjać modernizacji i rozwojowi sieci energetycznych i grup tym niezainteresowanych Możliwości uzyskania redukcji emisji CO 2 w wyniku modernizacji sieci przesyłowych Efekty ograniczenia emisji CO 2 wynikające z modernizacji sieci ciepłowniczych i działań w sektorze komunalno-bytowym Redukcja CO 2 w obszarze przesyłu i dystrybucji ciepła Uwarunkowania ograniczenia strat ciepła w sieci

5 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Uwarunkowania zwiększenia sprawności regulacji systemu grzewczego Analiza potencjału redukcji CO 2 w obszarze przesyłu i dystrybucji ciepła na podstawie modernizacji zdegradowanej sieci ciepłowniczej Analiza potencjału redukcji emisji CO 2 wynikające ze stanu infrastruktury i możliwości utrzymania ciągłości dostaw ciepła Analiza potencjału redukcji CO 2 w obszarze przesyłu i dystrybucji ciepła na optymalizacji strat ciepła na przesyle Analiza potencjału redukcji CO 2 w obszarze sektora bytowego Analiza potencjału redukcji CO 2 w obszarze przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej Podsumowanie całkowitego potencjału redukcji CO 2 w obszarze przesyłu i dystrybucji ciepła i energii elektrycznej oraz obszarze komunalno-bytowym Instrumenty finansowe UE wielkość nakładów na modernizację i rozwój sieci przesyłowych uzasadnionych z punktu widzenia ekonomicznego i środowiskowego Instrumenty finansowe Instrumenty finansowania oszczędzania energii Podaż środków na oszczędzanie energii i efektywność energetyczną Znaczenie bieżącej podaży środków w ramach zidentyfikowanych instrumentów finansowych na latach horyzont programowania środków pomocowych Znaczenie instrumentów finansowych w latach ho ry zont pro gra mo wa nia środ ków po mo co wych Inicjatywa powołania Europejskiego Funduszu Efektywności Energetycznej oraz Energii Odnawialnej na lata nowy instrument Model spłacających się Inwestycji Performance Contracting jako instrument rynku energooszczędnych przedsięwzięć w formule partnerstwa publiczno-prywatnego nowy instrument Szacunek racjonalnie uzasadnionego poziomu kosztów redukcji CO Podsumowanie analizy uwarunkowań poprawy jakości usług energetycznych oraz możliwości redukcji emisji, zwłaszcza w wyniku modernizacji i rozwoju sieci przesyłowych Literatura Załączniki

6 6

7 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii 1. Tło gwarantowania usług energetycznych Ro sną ce uza le żnie nie go spo dar ki od im por tu no śni ków ener gii, przy wy czer pu ją cych się świa to wych za so bach ener ge tycz nych i wzro ście cen no śni ków ener gii, mo że stać się ba rie rą roz wo ju spo łecz no -go spo dar cze go kra jów Unii Eu ro pej skiej. Zmniej sze nie za po trze bo wa nia na ener gię po przez wzrost efek tyw no ści ener ge tycz nej go spo dar ki czy li zmniej sze nie zu ży cia ener gii pier wot nej w prze li cze niu na jed nost kę pro duk tu kra - jo we go brut to jest istot nym ele men tem zrów no wa żo ne go roz wo ju. Stąd ko niecz ne jest pod ję cie in ten syw nych dzia łań in we sty cyj nych i or ga ni za cyj nych ogra ni cza ją cych zu ży cie ener gii. Dzia ła nia te mu szą być ele men tem dłu go ter mi no wych stra te gii i pla - nów roz wo jo wych, mu szą też być pro wa dzo ne na szcze blu na ro do wym, re gio nal nym i lo kal nym. Po win ny one ta kże być ini cjo wa ne i wspo ma ga ne przez or ga ny ad mi ni stra - cji rzą do wej i sa mo rzą do wej oraz współ fi nan so wa ne ze środ ków pu blicz nych. Efek tyw ność ener ge tycz na mo że dać sze reg ko rzy ści: eko no micz nych, spo łecz nych i śro do wi sko wych, jak rów nież przy czy nić się do po pra wy bi lan su han dlo we go, dzia łal no ści prze my słu, wzro stu kon ku ren cyj no ści i in no wa cyj no ści, zwięk sze nia bez pie czeń stwa ener ge tycz ne go. Do dat ko wo mo żna wy mie nić ta kie ko rzy ści jak: zmniej sze nie uza le żnie nia od im por tu ro py naf to wej i ga zu w ska li UE, zmniej sze - nie emi sji CO 2 (80% ga zów cie plar nia nych po wsta łych na sku tek dzia łal no ści lu dzi jest wy ni kiem dzia łań zwią za nych z ener gią), po wsta wa nie no wych miejsc pra cy (dzia ła nia w ce lu zwięk sze nia efek tyw no ści ener ge tycz nej wy ma ga ją więk sze go za trud nie nia niż wy twa rza nie ener gii). Pro ce sy ener ge tycz ne, oprócz zna cze nia eu ro pej skie go i na ro do we go, za czy na ją mieć obec nie wy miar re gio nal ny i lo kal ny. Wią że się to z dy na micz nym roz wo jem tech no lo gii w za kre sie ma łych roz pro szo nych sys te mów ener ge tycz nych, dą że niem do lep sze go wy ko rzy sta nia lo kal nych za so bów pa liw ko pal nych i od na wial nych oraz dą że niem do zwięk sze nia bez pie czeń stwa ener ge tycz ne go, nie za wod no ści i ja ko ści do star cza nej ener gii z wy ko rzy sta niem me cha ni zmów zde cen tra li zo wa nych. Pro wa - dzi to do po wsta wa nia lo kal nych ryn ków ener gii, w tym ko ge ne ra cji roz pro szo nej, któ rej roz po wszech nie niu bę dzie sprzy jać ist nie nie lo kal ne go sta bil ne go i sta łe go wcza sie za po trze bo wa nia na cie pło (rów nież na chłód). Roz wój lo kal nych ryn ków ener gii sta je się ele men tem re gio nal nych i lo kal nych stra te gii zrów no wa żo ne go roz wo ju opra co wy wa nych przez sa mo rzą dy lo kal ne. Dzia ła nia po dej mo wa ne w dzie dzi nie po pra wy in fra struk tu ry tech nicz nej zwią za nej zwy twa rza niem, prze sy ła niem i dys try bu cją ener gii, ma ją de cy du ją ce zna cze nie dla 7

8 Tomasz Bańkowski pod nie sie nia efek tyw no ści go spo da ro wa nia ener gią. Sza cu je się, że mniej niż po - ło wa ener gii pier wot nej zu ży wa nej w UE jest efek tyw nie wy ko rzy sty wa na przez od - bior cę osta tecz ne go. Resz ta jest tra co na w cza sie pro ce sów wy twa rza nia ener gii wtór nej, prze sy łu i dys try bu cji. Oce nia się, że w ska li UE 20% zu ży wa nej ener gii mo - że być za osz czę dzo ne w wy ni ku kosz to wo efek tyw nych dzia łań, któ re po win ni po - dej mo wać pro du cen ci i użyt kow ni cy ener gii. Ozna cza ło by to oszczęd no ści rzę du 60 mld eu ro rocz nie. Spraw ność wy twa rza nia ener gii oraz spraw ność jej prze sy łu i dys - try bu cji w Pol sce jest mniej sza niż w wy so ko ro zwi nię tych kra jach Unii Eu ro pej skiej, co znacz nie ob ni ża kon ku ren cyj ność pol skie go sek to ra ener ge tycz ne go na we - wnętrz nym ryn ku ener gii. Dla przy kła du, w Pol sce, we dług da nych GUS wiel kość fi nal ne go bez po śred nie go zu ży cia ener gii w 2003 ro ku wy nio sła: 55,5005 Mtoe, czy li 645,53 TWh. Aby wy - peł nić mi ni mal ne za le ce nia Dy rek ty wy, na le ża ło by oszczę dzić mi ni mum 39 TWh ener gii fi nal nej w cią gu 6 lat jej obo wią zy wa nia. Osią gnię cie te go ce lu wy ma ga wy - asy gno wa nia du żych środ ków na fi nan so wa nie me cha ni zmów wzro stu efek tyw no - ści ener ge tycz nej. Świa do mość ko niecz no ści dal sze go ogra ni cze nia za po trze bo wa nia na ener gię przez pań stwa człon kow skie, jest szcze gól nie za ak cen to wa na w Zie lo nej Księ dze o efek tyw no ści ener ge tycz nej lub jak osią gnąć wię cej zu ży wa jąc mniej (COM (2005) 265 z r.) po stu lu ją cej przy ję cie kom plek so wej i przej rzy stej po - li ty ki efek tyw no ści ener ge tycz nej na po zio mie UE. Obej mo wać ona ma wszyst kie sek to ry: wy twa rza nie, prze sył, dys try bu cję i użyt ko wa nie (prze mysł, usłu gi, go spo - dar stwa do mo we, bu dow nic two, trans port) oraz sto sun ki mię dzy na ro do we. Po li ty ka ta jest ad re so wa na do wszyst kich za in te re so wa nych pod mio tów, po cząw szy od de - cy den tów po li tycz nych na po zio mie na ro do wym, re gio nal nym i lo kal nym, do ban - ków, in sty tu cji mię dzy na ro do wych i osób in dy wi du al nych. W Zie lo nej Księ dze stwier dza się, że sto su jąc obec ne tech no lo gie po pra wy efek - tyw no ści ener ge tycz nej, mo żli we jest za osz czę dze nie w opła cal ny spo sób przy naj - mniej 20% obec ne go zu ży cia ener gii w UE. Eko no micz nie uza sad nio ny po ten cjał efek tyw no ści ener ge tycz nej w kra jach UE wy no si 190 Mtoe do ro ku 2020 przy wy - ko rzy sta niu do tych czas za pro po no wa nych środ ków i aż 360 Mtoe o ile zo sta ną przy ję te do dat ko we środ ki zwięk sze nia efek tyw no ści ener ge tycz nej za pro po no wa ne w Zie lo nej Księ dze. Wce lu wy ko rzy sta nia eko no micz nie uza sad nio ne go po ten cja łu efek tyw no ści ener - ge tycz nej do ro ku 2020, prze wi dy wa ny śred ni rocz ny wzrost cał ko wi te go zu ży cia ener gii o 0,6% mu si być za stą pio ny przez przy ję cie ce lu śred nie go rocz ne go zmniej - sze nia zu ży cia ener gii o 0,9% do ro ku Mak sy mal na in ten sy fi ka cja dzia łań na rzecz po pra wy efek tyw no ści ener ge tycz nej do dat ko wo mo że przy czy nić się do: wzro stu śred niej spraw no ści wy twa rza nia ener - gii elek trycz nej o 1,3 punk tu pro cen to we go, spad ku strat sie cio wych pod czas prze - sy łu i dys try bu cji ener gii elek trycz nej o 1,5 punk tu pro cen to we go, spad ku ener go - chłon no ści PKB o 5% i elek tro chłon no ści o 7%. 8

9 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Zwięk sze nie efek tyw ne go wy ko rzy sta nia ener gii przez od bior ców przy czy ni się do zmniej sze nia zu ży cia ener gii pier wot nej oraz do zmniej sze nia emi sji CO 2 iin nych ga zów cie plar nia nych, a więc sta no wi istot ny ele ment po li ty ki kli ma tycz nej pań stwa. Kon se kwen cją dzia łań pod ję tych i za pro po no wa nych przez Ko mi sję Eu ro pej ską bę - dzie ko niecz ność pod ję cia, w ra mach re ali za cji ce lów Po li ty ki ener ge tycz nej kra jów Unii Eu ro pej skiej, kon kret nych za dań zmie rza ją cych do zwięk sze nia efek tyw no ści ener ge tycz nej go spo dar ki Pol ski. Wy ma gać to bę dzie pro wa dze nia za dań in we sty - cyj nych na po zio mie lo kal nym i re gio nal nym, któ re bę dą do fi nan so wa ne ze środ - ków unij nych Efek tyw ność użyt ko wa nia ener gii w go spo dar ce W ostat nich la tach w Unii Eu ro pej skiej, a w szcze gól no ści w kra jach Eu ro py Środ - ko wej, ob ser wo wa ny jest po stęp w zmniej sza niu ener go chłon no ści go spo dar ki. Spo wo do wa ne jest to w du żej mie rze znacz nym ob ni że niem udzia łu sek to rów ener - go chłon nych w wy twa rza niu PKB. Jed nak pro ces ten nie za cho dzi rów no mier nie we wszyst kich kra jów Unii. Efek tyw ność ener ge tycz na pol skiej go spo dar ki, mie rzo na ja ko sto su nek zu ży cia ener - gii do PKB, jest 3-6 ra zy ni ższa niż efek tyw ność ener ge tycz na w kra jach naj bar dziej roz wi nię tych i ok. 3 ra zy ni ższa niż śred nia kra jów człon kow skich. Jest to spo wo do wa - ne głów nie ni skim po zio mem PKB w pol skiej go spo dar ce w sto sun ku do wy so ko roz - wi nię tych kra jów UE. Na le ży od no to wać fakt, iż zu ży cie ener gii fi nal nej na jed ne go miesz kań ca w Pol sce w po rów na niu ze śred nią UE jest po nad 40% ni ższe i na prze - strze ni ostat nich lat mia ło ten den cję ma le ją cą, pod czas gdy w UE się zwięk sza ło. Mi mo iż w Pol sce, jak rów nież w in nych kra jach Eu ro py Środ ko wej, osią gnię to zna - czą cy po stęp w za kre sie po pra wy efek tyw no ści ener ge tycz nej go spo dar ki, to po ten - cjał w tym za kre sie jest na dal bar dzo zna czą cy. Pro gno zy wska zu ją, iż przy za kła - da nym wzro ście PKB na po zio mie oko ło 5% rocz nie i prze wi dy wa nym wzro ście za - po trze bo wa nia na ener gię oca80% wper spek ty wie 2025 r., w Pol sce mo żli wy jest dal szy spa dek ener go chłon no ści PKB do oko ło 50% obec ne go po zio mu. Przy bli ży - ło by to Pol skę w istot nym stop niu do stan dar dów ener go chłon no ści, ja kie osią ga ne są w kra jach wy so ko ro zwi nię tych. Zmia ny struk tu ry fi nal ne go zu ży cia ener gii w głów nych sek to rach go spo dar ki od - zwier cie dla ją kie run ki roz wo ju go spo dar ki. Re struk tu ry za cja prze my słu i dzia ła nia przed się biorstw, ma ją ce na ce lu ob ni że nie ener go chłon no ści, spo wo do wa ły zmniej sze nie zu ży cia ener gii w tym sek to rze. Cią gły roz wój trans por tu dro go we go i sek to ra usług utrzy mu je wzrost udzia łu tych sek to rów w kra jo wym zu ży ciu ener gii. W sek to rze go spo darstw do mo wych wsku tek wpro wa dza nia sys te mu do cie pleń oraz po pra wy i wzro stu efek tyw no ści sys te mów grzew czych w la tach , na stą - pi ła re duk cja zu ży cia ener gii, przy czym sek tor ten cha rak te ry zu je na dal naj więk sze zu ży cie ener gii ze wszyst kich ga łę zi go spo dar ki. 9

10 Tomasz Bańkowski 1.2. Spraw ność wy twa rza nia ener gii elek trycz nej i ciepl nej Sek tor wy twa rza nia ener gii elek trycz nej w kra jach Unii Eu ro pej skiej bez po śred nio do ty ka pro blem prze pro wa dze nia nie zbęd nych pro gra mów mo der ni za cji i od bu do - wy mo cy. Dla przy kła du, w Pol sce oce nia się, że przy ist nie ją cych po nad MW mo cy wy twór czych i okre sie ży cia in sta la cji wy twór czej lat, co rocz nie po win - no po wsta wać oko ło MW no wych zdol no ści wy twór czych tyl ko w ce lu od - bu do wy koń czą cych pra cę in sta la cji. Utrzy mu ją cy się w kra ju re gres w bu do wie no wych mo cy wy twór czych spo wo du je, że za 5-7 lat ujaw ni się brak mo cy wy twór czych dla za spo ko je nia za po trze bo wa nia na ener gię elek trycz ną. Jed na kże zwięk sze nie mo cy wy twór czych nie po win no być je dy ną al ter na ty wą dla za spo ka ja nia po trzeb za opa trze nia w ener gię elek trycz ną. Istot niej sze po win ny być dzia ła nia zmie rza ją ce do wdra ża nia tech no lo gii efek tyw - nych ener ge tycz nie, za pew nia ją cych roz wój go spo dar czy kra jów Unii Eu ro pej skiej, przy utrzy ma nym na sta łym po zio mie po py cie na ener gię elek trycz ną, zmniej sza ją - ce po pyt jed nost ko wy na wy pro du ko wa ny PKB. W Pol sce, w cią gu ostat nich 10 la tach, pod ję to, z nie wiel kim skut kiem, tyl ko kil ka ini cja tyw bu do wy no wych sys te mo wych jed no stek wy twór czych. Ze wzglę du na sto - pień zu ży cia ma szyn i urzą dzeń, w prze cią gu naj bli ższych 10 lat, ist nie je ko niecz - ność od no wie nia po nad 60% mo cy za in sta lo wa nej w elek tro cie płow niach. Istot ną ce chą kra jów Eu ro py Środ ko wej w znacz nej czę ści sys te mu wy twa rza nia cie - pła, jest po wszech ne sto so wa nie w bu dow nic twie miej skim scen tra li zo wa ne go wy - twa rza nia cie pła dla ce lów ko mu nal nych. W przy pad ku in dy wi du al ne go wy twa rza - nia cie pła na po trze by ogrze wa nia po miesz czeń i przy go to wa nia cie płej wo dy użyt - ko wej, wy stę pu je znacz ne zró żni co wa nie uzy ski wa nej spraw no ści wy twa rza nia cie - pła. Zwy kle jest ona wy so ka w ko tłach opa la nych ga zem lub ole jem opa ło wym i ni - ska lub bar dzo ni ska w ko tłach z pa le ni skiem wę glo wym Stra ty sie cio we Stra ty i ró żni ce bi lan so we ener gii elek trycz nej sta no wią pra wie 10% ener gii wy two - rzo nej brut to (ok. 11,5 % ener gii wpro wa dzo nej do sie ci). Re duk cja strat sie cio wych do ko na na po przez wzrost efek tyw no ści prze sy łu i dys try bu cji ener gii prze kła dać się bę dzie na wy mier ną oszczęd ność pa liw, zmniej sze nie za nie czysz cze nia śro do wi ska, po pra wę efek tyw no ści wy ko rzy sta nia ener gii. Tym sa mym sta nie się jed nym ze spo - so bów re ali za cji przez Pol skę zo bo wią zań mię dzy na ro do wych w za kre sie re duk cji emi sji ga zów cie plar nia nych oraz wzro stu efek tyw no ści zu ży cia ener gii. W ostat nich la tach nie wy stą pi ły istot ne zmia ny w struk tu rze elek tro ener ge tycz nej sie ci roz dziel czej na ob sza rach wiej skich. War tość ma jąt ku li nii jest zde ka pi ta li zo - wa na w po nad 70%, na to miast sta cji w ok. 80%, przy czym stan de ka pi ta li za cji sie - ci zwięk szył się na prze strze ni ostat nich lat. W struk tu rze wo je wództw ró żni ce 10

11 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii w umo rze niu ma jąt ku dys try bu cyj ne go są nie wiel kie, sto pień je go umo rze nia wa ha się w gra ni cach 64-87%. Bu do wa sie ci elek tro ener ge tycz nych na te re nach wiej skich mia ła miej sce za sad ni czo wla tach 50. i 60. ubie głe go wie ku i fi nan so wa na by ła głów nie ze środ ków bu dże tu pań stwa oraz opłat wła ści cie li go spo darstw rol nych. Bar dzo du ża część urzą dzeń pra cu je od tak daw na, że ule gła zu ży ciu fi zycz ne mu. Do dat ko wo, na te re nach tych trwa ją pro ce sy roz wo jo we, wsku tek któ rych sta le zwięk sza się za po trze bo wa nie na ener gię elek trycz ną oraz ro sną wy ma ga nia co do jej ja ko ści. Dla te go ko niecz ne jest pil ne prze pro wa dze nie mo der ni za cji i roz bu do wy sie ci na te re nach wiej skich dla za - pew nie nia bez pie czeń stwa ener ge tycz ne go na szcze blu lo kal nym oraz mo żli wo ści dal sze go roz wo ju tych te re nów, w tym przy cią gnię cia atrak cyj nych in we sty cji. Po trze by in we sty cji od two rze nio wych w za kre sie li nii ni skie go na pię cia na te re nach wiej skich, są 2- krot nie wy ższe od po trzeb dla te re nów miej skich, a dla li nii śred nie - go na pię cia pra wie trzy krot nie wy ższe. W sta cjach pro por cje są te go sa me go rzę du, po nie waż po trze by dla sie ci wiej skich są 2,5-krot nie wy ższe niż dla sie ci miej skich. Po zy ska nie fi nan so wa nia na roz bu do wę i uno wo cze śnie nie sie ci jest bar dzo trud ne. Po trze by w za kre sie roz bu do wy bądź mo der ni za cji sie ci elek tro ener ge tycz nej prze wy - ższa ją mo żli wo ści fi nan so we przed się biorstw sie cio wych. In we sty cje w roz wój sie ci wiej skich są nie ren tow ne z punk tu wi dze nia przed się biorstw bę dą cych wła ści cie la mi sie ci. Sza co wa ny zwrot na kła dów na te in we sty cje okre śla ny jest na dzie siąt ki lat. Jed - no cze śnie in we sty cje te są w ge stii gmin, któ re zgod nie z usta wą Pra wo ener ge tycz ne od po wia da ją za pla no wa nie i or ga ni za cję do staw ener gii elek trycz nej na swo im te re - nie. Sa mo rzą dy jed nak nie ma ją mo żli wo ści fi nan so wa nia in we sty cji w roz wój sie ci ze środ ków wła snych, gdyż re ali za cja tych za dań prze kra cza ich mo żli wo ści fi nan so we. Śred nie ilo ści sprze da wa nej ener gii na jed ne go od bior cę w po szcze gól nych wo je - wódz twach wa ha ją się w sze ro kich gra ni cach. Wy no szą one dla go spo darstw do - mo wych na wsi od 1600 do 2500 kwh/rok na od bior cę, a dla go spo darstw do mo - wych w mia stach od 1500 do 2100 kwh/rok na od bior cę. Mo żna za tem mó wić o na dal zna czą cych ró żni cach w zu ży ciu ener gii w po szcze gól nych re gio nach Pol ski. Zu ży cie ener gii przez od bior ców wiej skich we wszyst kich wo je wódz twach jest z re - gu ły o kil ka lub kil ka na ście pro cent wy ższe od zu ży cia przez od bior ców miej skich Od na wial ne źró dła ener gii (OZE) Wy ko rzy sta nie OZE, re ali zu jąc za sa dę zrów no wa żo ne go roz wo ju, przy no si ko rzy ści wpo sta ci dy wer sy fi ka cji źró deł ener gii i zwięk sze nia bez pie czeń stwa za opa trze nia oraz zmniej sze nia ne ga tyw ne go od dzia ły wa nia pro duk cji ener gii na śro do wi sko. Ro sną ce za po trze bo wa nie go spo dar ki na pa li wa i ener gię, wy ni ka ją ce z roz wo ju go spo dar cze go, wo bec zmniej sza ją cych się za so bów pa liw ko pal nych, wy mu sza po szu ki wa nie i wspie ra nie roz wo ju od na wial nych źró deł ener gii. Jed no cze śnie roz - wój prze my słu dla wy ko rzy sta nia od na wial nych źró deł ener gii, któ ry mo że być zlo - 11

12 Tomasz Bańkowski ka li zo wa ny rów nież w re gio nach sła biej uprze my sło wio nych, mo że sty mu lo wać roz - wój go spo dar czy tych re gio nów i wzrost za trud nie nia. Wy ko rzy sta nie tych źró deł w kra jach Eu ro py Środ ko wej jest sto sun ko wo ni skie. Kra - je ta kie jak Pol ska, Cze chy czy Sło wa cja, przy sto sun ko wo du żych od na wial nych za - so bach ener gii, ma ją po nad 6-krot nie mniej szy udział zie lo nej ener gii w zu ży ciu ener gii elek trycz nej oraz pra wie 2,5-krot nie mniej szy udział bio pa liw w zu ży ciu pa - liw trans por to wych niż śred nia dla UE -25. Jed no cze śnie, ma jąc na uwa dze po wy ższe ko rzy ści i uwzględ nia jąc tren dy roz wo jo we oraz po li ty kę UE, kra je człon kow skie dą - żą do osią gnię cia am bit nych ce lów zwięk sze nia udzia łu OZE w struk tu rze zu ży cia no - śni ków pier wot nych. Pol ska sta wia so bie za cel zwięk sze nie udzia łu OZE do 14% w 2020 ro ku oraz osią gnię cia w 2010 ro ku po zio mu 7,5% udzia łu ener gii elek trycz - nej wy two rzo nej z OZE w kra jo wym zu ży ciu ener gii elek trycz nej. Jed nym z wa żniej szych po wo dów wspie ra nia wy ko rzy sta nia od na wial nych za so bów ener gii są wzglę dy śro do wi sko we, go spo dar cze i spo łecz ne. Roz wój ener ge ty ki od - na wial nej wpły wa na zmniej sza nie za le żno ści od im por tu pa liw. Dla te go też od na - wial ne źró dła ener gii za czy na ją od gry wać co raz więk szą ro lę w po li ty ce pań stwa. Wy twa rza nie ener gii elek trycz nej ze źró deł od na wial nych jest jed nym ze spo so bów ogra ni cze nia ne ga tyw ne go od dzia ły wa nia ener ge ty ki na śro do wi sko. Aby pro duk - cja ener gii z tych źró deł osią gnę ła po ziom zgod ny z za le ce niem Ko mi sji Eu ro pej - skiej, ko niecz ny jest znacz ny wzrost mo cy wy twór czych OZE. Po szcze gól ne kra je Unii Eu ro pej skiej ma ją ró żne do świad cze nia w wy ko rzy sty wa niu wła sne go bo gac twa w od na wial ne za so by ener gii, mo gą ce słu żyć za rów no do pro duk - cji ener gii elek trycz nej jak i cie pła. W ostat nich la tach ob ser wu je się wzrost za in sta lo - wa nej mo cy w sys te mach wy ko rzy stu ją cych od na wial ne za so by ener gii. Jed na kże obec ne tem po roz wo ju te go sek to ra nie jest wy star cza ją ce dla osią gnię cia za mie rzo - ne go ce lu. Wpro wa dza ne w kra jach Unii Eu ro pej skiej sys te my wspar cia roz wo ju wy ko - rzy sta nia od na wial nych za so bów ener gii wy ko rzy stu ją me cha ni zmy ryn ko we sprzy ja ją - ce opty mal ne mu roz wo jo wi i kon ku ren cji. Obec ne wy ko rzy sta nie w Unii Eu ro pej skiej od na wial nych za so bów ener gii nie prze kra cza 6-20% do stęp ne go po ten cja łu tech nicz - ne go i jest bar dzo zró żni co wa ne w od nie sie niu do po szcze gól nych ro dza jów za so bów. Dla przy kła du, w Pol sce udział ener gii ze źró deł od na wial nych wy no si, w za le żno ści od spo so bu li cze nia, od ok. 3% do 4,5% w bi lan sie zu ży cia ener gii pier wot nej. Kil ku na sto - pro cen to wa śred nia dy na mi ka wzro stu no wo cze snych tech no lo gii ener ge ty ki od na - wial nej w ostat nich la tach, stwa rza umiar ko wa ną szan sę na stop nio we zwięk sze nie ro li ener ge ty ki od na wial nej w sys te mie za opa trze nia kra ju w pa li wa i ener gię w naj bli - ższych la tach. Nie ma jed nak pew no ści, czy ta kie tem po roz wo ju spo wo du je trwa ły prze łom tech no lo gicz ny i po zwo li na re ali za cje przy ję tych ce lów po li tycz nych Ogra ni cze nie ne ga tyw ne go od dzia ły wa nia ener ge ty ki na śro do wi sko Efek tyw ność ener ge tycz na ma istot ne zna cze nie ta kże dla ogra ni cza nia ne ga tyw ne - go wpły wu ener ge ty ki na śro do wi sko, dla te go rów nież je den z te ma tów, ja kim po - 12

13 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii win no się zaj mo wać fo rum eks per tów sek to ra ener ge ty ki, po wi nien do ty czyć od - dzia ły wa nia ener ge ty ki na śro do wi sko. W elek tro ener ge ty ce kra jów Unii Eu ro pej skiej istot na część ok % (w Pol sce po - nad 50%) obec nie za in sta lo wa nej mo cy w sek to rze du żych źró deł spa la nia nie speł - nia wy ma gań dy rek ty wy 2001/80/WE, któ re obo wią zu ją od 1 stycz nia 2008 r. W za - kre sie wiel ko ści emi sji SO 2, ok % (w Pol sce ok. 30 %) za in sta lo wa nej mo cy nie speł nia wy ma gań w za kre sie wiel ko ści emi sji NO x, a 10-50% (w Pol sce po nad 40%) za in sta lo wa nej mo cy nie speł nia wy ma gań w za kre sie wiel ko ści emi sji py łu. Wy peł - nie nie zo bo wią zań do ty czą cych emi sji za nie czysz czeń, wy ni ka ją cych z Trak ta tu oprzy stą pie niu i Dy rek ty wy 2001/80/WE, nie jest mo żli we bez po nie sie nia znacz - nych na kła dów in we sty cyj nych na bu do wę in sta la cji ogra ni cza ją cych emi sję za nie - czysz czeń i ogra ni cze nia pro duk cji w ist nie ją cych kra jo wych elek trow niach i elek tro - cie płow niach. Ta kie ob cią że nie fi nan so we dla wy twór ców, ko niecz ne do pod ję cia wkrót kim okre sie, nie jest mo żli we bez po mo cy pu blicz nej. Na le ży stwo rzyć al ter na - ty wę dla re ali za cji ce lów za po mo cą wspar cia środ ka mi pu blicz ny mi. Prak tycz nie wszyst kie blo ki ener ge tycz ne opa la ne wę glem o mo cy elek trycz nej więk szej niż 100 MW nie po win ny pra co wać po 2007 r. bez in sta la cji mo kre go od - siar cza nia spa lin. Do dat ko wo, blo ki spa la ją ce wę giel ka mien ny, od 2016 r. bę dą mu sia ły być wy po sa żo ne w in sta la cje ka ta li tycz ne go oda zo to wa nia spa lin. Bez tych in we sty cji, do 2030 r. na le ża ło by za koń czyć eks plo ata cję więk szo ści, a w kra jach Eu ro py Środ ko wej pra wie wszyst kich, (z wy jąt kiem od da nych do eks plo ata cji po ro - ku 1990) obec nie eks plo ato wa nych blo ków ener ge tycz nych. Spe cy fi ka zró żni co wa nych kra jo wych sek to rów ener ge tycz nych, w czę ści opar tych na wę glu ka mien nym i cię żkim ole ju opa ło wym, oraz pro gno zo wa ny wzrost go spo - dar czy w per spek ty wie naj bli ższych lat, wy mu sza ją ko niecz ność po dej mo wa nia dzia - łań zwią za nych z ogra ni cza niem ne ga tyw ne go wpły wu sek to ra na śro do wi sko, wy - ni ka ją cych z wy twa rza nia, prze sy ła nia i dys try bu cji ener gii i pa liw. Wią że się to z ko - niecz no ścią po no sze nia znacz nych na kła dów fi nan so wych na wpro wa dza nie no wych roz wią zań i tech no lo gii, przede wszyst kim ogra ni cza ją cych za nie czysz cze nia po wsta - ją ce u źró dła. Istot ne w za kre sie za pew nie nia zrów no wa żo ne go i bez piecz ne go za - opa trze nia w pa li wa i ener gię, w kon tek ście zmniej sze nia emi sji za nie czysz czeń, bę - dą rów nież dzia ła nia pro wa dzą ce do zmia ny struk tu ry zu ży wa nych pa liw oraz zwięk - sze nia spraw no ści wy ko rzy sta nia ist nie ją cych in sta la cji i urzą dzeń. Na le ży prze pro - wa dzić prze gląd i upo rząd ko wać wszyst kie mo żli we roz wią za nia, ma ją ce na ce lu za - pew nie nie zrów no wa żo ne go i bez piecz ne go za opa trze nia w pa li wa i ener gię. Dzia ła nia po wy ższe mo gą pro wa dzić do uzy ski wa nia wie lo stron nych ko rzy ści; z jed - nej stro ny do mi ni ma li za cji nie ko rzyst ne go wpły wu dzia łal no ści sek to ra ener ge tycz - ne go na śro do wi sko, a z dru giej do ob ni że nia ener go chłon no ści pro ce sów pro duk - cyj nych, li kwi da cji emi sji CO 2 iza pew nie nia trwa łe go oraz zrów no wa żo ne go roz - wo ju. Prze szko dą w re ali za cji te go ro dza ju za mie rzeń sta no wi wy so ki koszt do sto - so wań oraz trud no ści z uzy ska niem ko rzyst ne go spo so bu wdra ża nia przed się wzięć. Za tem upo wszech nie nie mo de li wspar cia i re ali za cji przed się wzięć efek tyw no ści ener ge tycz nej przy czy ni się do roz wo ju trwa łe go i zrów no wa żo ne go oraz do ogra - 13

14 Tomasz Bańkowski ni cze nia ener go chłon no ści. Mi mo trud nych do po ko na nia ba rier fi nan so wych, sek - tor ener ge tycz ny jest zmu szo ny w dłu ższym ho ry zon cie do ko nać do sto so wa nia tech - no lo gicz ne go w za kre sie ochro ny śro do wi ska. Na le ży pro pa go wać dzia ła nia przy - czy nia ją ce się do przy śpie sze nia pro ce su do sto so wań. Brak de cy zji o do sto so wa niu się przed się biorstw do speł nia nia norm eko lo gicz nych, mo że do pro wa dzić do ogra - ni cze nia eks plo ata cji od ro ku 2008 czę ści mo cy za in sta lo wa nej w du żych źró dłach spa la nia. Skut kiem po śred nim bę dą nie tyl ko nie ko rzyst ne efek ty eko lo gicz ne, ale rów nież po gor sze nie się sy tu acji spo łecz no -eko no micz nej lud no ści. Wa żnym stu dium przy pad ku jest sy mu la cja wzro stu wy ko rzy sta nia po ten cja łu ener - gii od pa do wej nie za go spo da ro wa nej, mi mo teo re tycz nych mo żli wo ści. Za przy kład mo że po słu żyć sy tu acja w gór nic twie wę gla ka mien ne go, gdzie w trak cie pro wa dze - nia eks plo ata cji gór ni czej uwal nia ne są znacz ne ilo ści me ta nu, któ ry czę ścio wo jest go spo dar czo wy ko rzy sty wa ny w in sta la cjach ener ge tycz nych, a czę ścio wo usu wa ny do at mos fe ry. Prze szko dę w peł nym wy ko rzy sta niu uj mo wa ne go ga zu sta no wią wy - so kie kosz ty fi nan so we re ali za cji przed się wzięć wy ko rzy stu ją cych me tan (sil ni ki ga zo - we, ko tły ga zo we, in sta la cje do współ spa la nia me ta nu z in ny mi pa li wa mi, itp.). Re - ali za cja in we sty cji dla peł niej sze go wy ko rzy sta nia me ta nu uwal nia ne go przy do ło - wych ro bo tach gór ni czych w ko pal niach wę gla ka mien ne go, w zna czą cy spo sób ogra ni czy je go emi sję do at mos fe ry oraz mo że do star czyć ta nie go pa li wa do pro duk - cji ener gii elek trycz nej, cie pła lub ener gii chło du w in sta la cjach kli ma ty za cyj nych. Pro blem fi nan so wa nia in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej i zrów no wa żo ne go roz - wo ju bar dzo czę sto jest ba rie rą nie do po ko na nia dla mniej szych i śred nich in we sto - rów, jak rów nież dla du żych przed się biorstw nie po tra fią cych zop ty ma li zo wać swo ich prze pły wów fi nan so wych. Do brym roz wią za niem by ło by stwo rze nie fo rum ana li zy naj lep szych przy kła dów best prac ti ces fi nan so wa nia tych in we sty cji. Na le ża ło by opra co wać ran king in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej, naj tań szy efekt ener ge - tycz ny i efekt zrów no wa żo ne go roz wo ju, wska zu ją cy, któ ra in we sty cja naj mniej szym kosz tem ogra ni czy ła stra ty ener gii oraz któ ra in we sty cja efek tyw no ści ener ge tycz nej spo wo do wa ła naj więk szą go spo dar czą ak ty wi za cję re gio nów Unii Eu ro pej skiej. Sek tor ener gii jest głów nym źró dłem emi sji dwu tlen ku wę gla, dwu tlen ku siar ki, tlen ków azo tu i py łu do po wie trza. Gór nic two wę gla ka mien ne go i bru nat ne go po - wo du je po nad to zmia ny w kra jo bra zie i szko dy ma te rial ne w te re nie. Rów nież nie - ko rzyst nie wpły wa na ja kość wód. W Eu ro pie, zgod nie z da ny mi IEA, po nad 50% ener gii elek trycz nej jest wy twa rza ne w elek trow niach ciepl nych za si la nych pa li wem po cho dze nia or ga nicz ne go (wę giel i gaz), po nad 1/3 w elek trow niach ją dro wych, 1/8 w elek trow niach wod nych a za le - d wie 1% w in nych, wy ko rzy stu ją cych przede wszyst kim od na wial ne źró dła ener gii. Źró dła GUS po da ją, że w Pol sce pra wie 95% ener gii elek trycz nej po cho dzi z elek trow - ni opa la nych wę glem, 3% wy twa rza na jest z ga zu ziem ne go i ole jów opa ło wych, na - to miast ok. 2% ze źró deł od na wial nych. Z uwa gi na fakt, że wę giel ka mien ny i bru nat - ny bę dą na dal do mi nu ją cy mi no śni ka mi ener gii w bi lan sie ener ge tycz nym Pol ski, dzia - ła nia po win ny być skie ro wa ne na wpro wa dza nie no wych roz wią zań tech no lo gicz nych 14

15 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii przy ja znych śro do wi sku, zwłasz cza tzw. tech no lo gii czy ste go spa la nia wę gla. Aby zna - czą co zmniej szyć od dzia ły wa nie sek to ra ener ge tycz ne go na śro do wi sko na tu ral ne, na le ży pod jąć sta ra nia w ce lu zwięk sze nia udzia łu od na wial nych źró deł ener gii, sto - so wa nia pa liw bar dziej przy ja znych śro do wi sku, wpro wa dza nia me cha ni zmów eko no - micz nych uła twia ją cych do sto so wa nie się do co raz bar dziej ry go ry stycz nych wy ma gań eko lo gicz nych w jak naj szer szym za kre sie dzia łań. Na po stęp w za kre sie efek tyw no - ści ener ge tycz nej istot ny wpływ ma ogra ni cze nie ob cią żeń śro do wi ska. W ob sza rze ochro ny śro do wi ska wa żne jest ogra ni cze nie emi sji CO 2 po przez wdro - że nie sys te mu han dlu upraw nie nia mi do emi sji. Ra my praw ne dla funk cjo no wa nia te go roz wią za nia stwo rzy ła dy rek ty wa 2003/87/WE z 13 paź dzier ni ka 2003 r. usta - na wia ją ca sys tem han dlu przy dzia ła mi emi sji ga zów cie plar nia nych. Zgod nie z tą dy - rek ty wą, ka żde pań stwo człon kow skie jest zo bo wią za ne do opra co wa nia wła sne go Kra jo we go Pla nu Roz dzia łu Upraw nień (KPRU), w któ rym roz dzie la się upraw nie nia dla in sta la cji ob ję tych sys te mem. 8 mar ca 2005 r. Ko mi sja Eu ro pej ska pod ję ła de cy zję, na pod sta wie któ rej Pol ska zo - sta ła zo bo wią za na do zmniej sze nia cał ko wi tej pu li upraw nień o 16,5% z 286,2 do 239 mln ton CO 2 śred nio rocz nie. Zgod nie z Pro to ko łem z Kio to, Pol ska zo bo wią za na jest do 6% re duk cji GHG (ga zów cie plar nia nych) w sto sun ku do 1988 r. Po nad to, Pol - ska jest zo bo wią za na do wy peł nie nia po sta no wień Dy rek ty wy 2001/80/WE z 23 paź - dzier ni ka 2001 r. w spra wie ogra ni cze nia emi sji nie któ rych za nie czysz czeń do po wie - trza z du żych źró deł spa la nia pa liw, któ rej ce lem jest ogra ni cze nie emi sji SO 2, NO x i py łu ze źró deł o mo cy w pa li wie więk szej niż 50 MW. Dy rek ty wa okre śla do pusz czal - ne stan dar dy emi sji, obo wią zu ją ce od 2008 r. Są one ła god niej sze dla tzw. źró deł ist- nie ją cych tj. źró deł, któ re uzy ska ły po zwo le nie na bu do wę przed 1 sierp nia 1987 r. oraz ostrzej sze dla źró deł no wych. Źró dła, któ re za de kla ru ją, iż zo sta ną zli kwi do wa - ne nie póź niej niż do koń ca 2015 r., a w okre sie bę dą pra co wa ły nie dłu - żej niż go dzin, są zwol nio ne z wy peł nia nia wy ma gań dy rek ty wy. In ny mi, istot ny mi pro ble ma mi eko lo gicz ny mi w sek to rze ener ge tycz nym, jest li kwi da cja za nie czysz czeń grun tu i wód grun to wych po wo do wa nych przez wy cie ki ole jów izo la cyj - nych z nie szczel nych urzą dzeń ener ge tycz nych, głów nie trans for ma to rów. Dla sta no wisk tych trans for ma to rów ist nie je ry zy ko za nie czysz cze nia grun to wo -wod ne go śro do wi ska. Szcze gól ne zna cze nie dla ochro ny śro do wi ska ma ta kże usu wa nie po li chlo ro wa - nych bi fe ny li i po li chlo ro wa nych tri fe ny li (PCB/PCT), któ re są sze ro ko sto so wa ne ja - ko skład ni ki ole jów elek tro izo la cyj nych wy ko rzy sty wa nych m.in. w trans for ma to rach czy kon den sa to rach. Ska że nie śro do wi ska na tu ral ne go przez PCB jest po strze ga ne ja ko je den z głów nych pro ble mów eko lo gicz nych na świe cie. Zo bo wią za nia do usu - wa nia i uniesz ko dli wia nia PCB/PCT oraz usu wa nia lub de kon ta mi na cji za nie czysz - czo ne go ni mi sprzę tu, okre śla m.in. dy rek ty wa Ra dy 96/59/WE z 16 wrze - śnia 1996 r. Zo bo wią zu je ona do bez piecz ne go usu nię cia (de kon ta mi na cji) PCB z trans for ma to rów za wie ra ją cych wię cej niż 0,05% ma sy PCB (lub mie sza nin z PCB). Wra mach po li ty ki eko lo gicz nej Pol ski okre ślo no ja ko cel oczysz cze nie wszel kich urzą dzeń i in sta la cji za wie ra ją cych PCB i PCT do koń ca 2010 r. 15

16 Tomasz Bańkowski 2. Iden ty fi ka cja pod staw praw nych gwa ran to wa nia usług ener ge tycz nych na za da wa la ją cym po zio mie wg prze pi sów kra jo wych i UE 2.1. Zie lo na Księ ga z 2006 ro ku, przy ję ta 8 mar ca 2006 ro ku Pierw szy for mal ny do ku ment, któ ry roz po czął pro ces wy pra co wy wa nia no wej po li - ty ki ener ge tycz nej Unii Eu ro pej skiej, przed sta wia za ry sy głów nych ce lów tej po li ty - ki: wzrost kon ku ren cyj no ści ryn ku ener gii, po pra wę bez pie czeń stwa do staw ener gii oraz trwa ły roz wój ener ge ty ki od na wial nej po wią za ny z od dzia ły wa niem ener ge ty - ki na śro do wi sko. Zie lo na Księ ga za po cząt ko wa ła bar dzo in ten syw ne dzia ła nia w za kre sie ce lów i prio ry te tów w ro ku Te ma tem uję tym w Zie lo nej Księ dze o efek tyw no ści ener ge tycz nej lub jak osią gnąć wię cej zu ży wa jąc mniej (COM(2005)265 z r.) jest ko niecz no ści cią głe - go ogra ni cze nia za po trze bo wa nia na ener gię przez pań stwa człon kow skie oraz przy ję cie kom plek so wej i przej rzy stej po li ty ki efek tyw no ści ener ge tycz nej na po zio - mie UE. Za ło że nia przed sta wio ne w Zie lo nej Księ dze obej mu ją wszyst kie sek to ry: wy twa rza nie, prze sył, dys try bu cję i użyt ko wa nie (prze mysł, usłu gi, go spo dar stwa do mo we, bu dow nic two, trans port) oraz sto sun ki mię dzy na ro do we. Za ło że nia te są ad re so wa ne do wszyst kich za in te re so wa nych pod mio tów, po cząw szy od de cy den - tów po li tycz nych na po zio mie na ro do wym, re gio nal nym i lo kal nym, do ban ków, in - sty tu cji mię dzy na ro do wych i osób in dy wi du al nych. Zie lo na Księ ga ukie run ko wu je wszyst kie pod mio ty ob ję te jej za ło że nia mi, jak sto - su jąc obec ne tech no lo gie po pra wy efek tyw no ści ener ge tycz nej, mo żli we jest za osz - czę dze nie w opła cal ny spo sób przy naj mniej 20% obec ne go zu ży cia ener gii w UE. Efek tyw ne wy ko rzy sta nie ener gii przez od bior ców przy czy ni się rów nież do zmniej - sze nia zu ży cia ener gii pier wot nej, a w kon se kwen cji do zmniej sze nia emi sji CO 2 i in nych ga zów cie plar nia nych. Za tem do ku ment Zie lo na Księ ga sta no wi istot ny ele ment po li ty ki kli ma tycz nej pań stwa. Kon se kwen cją dzia łań pod ję tych i za pro po no wa nych przez Ko mi sję Eu ro pej ską bę - dzie ko niecz ność pod ję cia przez Pol skę, w ra mach re ali za cji ce lów po li ty ki ener ge - tycz nej Unii Eu ro pej skiej, kon kret nych za dań zmie rza ją cych do zwięk sze nia efek - tyw no ści ener ge tycz nej go spo dar ki. Zie lo na Księ ga wska zu je sześć bar dzo wa żnych dla po li ty ki ener ge tycz nej ob sza - rów, w któ rych mu si na stą pić pil na po pra wa: 16

17 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii 1. Kon ku ren cyj ność i we wnętrz ny ry nek ener gii. 2. Zró żni co wa nie form ener gii dy wer sy fi ka cja źró deł ener gii. 3. So li dar ność w roz wią zy wa niu pro ble mów i kry zy sów. 4. Zrów no wa żo ny roz wój stra te gia ener ge tycz na za pew nia ją ca rów no wa gę mię dzy ce la mi ochro ny śro do wi ska na tu ral ne go, kon ku ren cyj no ści i bez pie - czeń stwa do staw. 5. In no wa cje i tech no lo gia utrwa le nie po zy cji UE ja ko świa to we go li de ra. 6. Wspól na ze wnętrz na po li ty ka ener ge tycz na. Zie lo na Księ ga wska zu je też na licz ne ob sza ry ak tyw no ści, któ re do ty czą pro ble - ma ty ki pa liw dla go spo dar ki cie płem: 1. Po wsta nie eu ro pej skie go ryn ku ener gii elek trycz nej i ga zu. 2. Eu ro pej skie ob ser wa to rium za opa trze nia w ener gię. 3. Fi zycz ne bez pie czeń stwo ener ge tycz nej in fra struk tu ry Eu ro py pod wzglę dem za gro żeń klę ska mi ży wio ło wy mi i ter ro ry zmem. 4. No we prze pi sy do ty czą ce re zerw ga zu i ro py. 5. Prze gląd ener ge ty ki UE, w tym oce na za let i wad ró żnych źró deł ener gii, a ta - kże ener ge ty ki ją dro wej. 6. Sys tem han dlu emi sja mi. 7. Stra te gicz ny plan tech no lo gicz ny w dzie dzi nie ener ge ty ki. Ko mi sja Eu ro pej ska za po wia da plan dzia ła nia w spra wie ra cjo nal ne go wy ko rzy sta - nia ener gii. Przy kła dy mo żli wych dzia łań obej mu ją: 1. Dłu go fa lo wą kam pa nię na rzecz ra cjo nal ne go wy ko rzy sta nia ener gii, w tym oszczęd no ści w bu dyn kach, szcze gól nie pu blicz nych. 2. Przy spie sze nie tem pa współ fi nan so wa nia przez ban ki ko mer cyj ne przed się - wzięć w za kre sie ra cjo nal ne go wy ko rzy sta nia ener gii w przed się bior stwach świad czą cych usłu gi ener ge tycz ne. 3. Ogól no eu ro pej ski sys tem wy da wa nia bia łych cer ty fi ka tów, czy li zby wal nych cer ty fi ka tów, któ re przed się bior stwa osią ga ją ce wy ni ki lep sze od wy ma ga - nych norm ra cjo nal ne go wy ko rzy sta nia ener gii, bę dą mo gły sprze da wać tym, któ re te go suk ce su nie mo gą osią gnąć. 4. Po da wa nie wska zó wek dla kon su men tów na mo żli we oszczęd no ści ener gii zu ży wa nej przez go spo dar stwa do mo we. 5. Pro wa dze nie ma py dzia łań na rzecz ener gii od na wial nej, a w tym no wą dy - rek ty wę Wspól no ty w spra wie ogrze wa nia i chło dze nia, uzu peł nia ją cą do - tych cza so we wspól no to we usta le nia w za kre sie oszczęd no ści ener gii Dy rek ty wa Par la men tu Eu ro pej skie go i Ra dy 2004/8/WE z 11 lu te go 2004 r. w spra wie pro mo wa nia ko ge ne ra cji Jed nym ze spo so bów ob ni że nia wpły wu pro ce sów ener ge tycz nych na śro do wi sko i ogra ni cze nie emi sji CO 2, jest sko ja rzo ne wy twa rza nie ener gii elek trycz nej i cie - pła. Dy rek ty wa Par la men tu Eu ro pej skie go i Ra dy 2004/8/WE z 11 lu te go 2004 r., 17

18 Tomasz Bańkowski w spra wie pro mo wa nia ko ge ne ra cji w opar ciu o za po trze bo wa nie na cie pło użyt - ko we na we wnętrz nym ryn ku ener gii oraz wno szą ca po praw ki do dy rek ty wy 92/42/EWG jest pod sta wo wym ak tem praw nym Unii Eu ro pej skiej, pro mu ją cym sko ja rzo ne wy twa rza nie ener gii elek trycz nej i cie pła. Ce lem dy rek ty wy jest okre śle nie roz wią zań pro mu ją cych ko ge ne ra cję, wy ko rzy stu - ją cą za po trze bo wa nie na cie pło użyt ko we na we wnętrz nym ryn ku ener gii. Sto so wa - nie dy rek ty wy po win no uwzględ niać spe cy ficz ne uwa run ko wa nia kra jo we, zwłasz - cza w od nie sie niu do kli ma tu i sy tu acji eko no micz nej. Prze wi du je się, że w ca łym okre sie do 2025 r. bę dą ist nia ły me cha ni zmy te go pro mo wa nia w po sta ci kra jo wych roz wią zań le gi sla cyj nych, w tym wy da nych na pod sta wie dy rek ty wy 2004/8/EC Dy rek ty wa Par la men tu Eu ro pej skie go i Ra dy 2002/91/WE z 16 grud nia 2002 r. w spra wie cha rak te ry sty ki ener ge tycz nej bu dyn ków Pod sta wo wą usłu gą świad czo ną na rzecz pol skie go miesz kal nic twa, pod no szą cą ja - kość i po ziom po trzeb ener ge tycz nych bu dyn ku, jest sze ro ko ro zu mia ny i sto so wa - ny in stru ment ety kie ty ener ge tycz nej. In stru ment ten jest efek tem im ple men ta cji po - sta no wień dy rek ty wy 2002/91/WE Par la men tu Eu ro pej skie go i Ra dy z 16 grud nia 2002 r. w spra wie cha rak te ry sty ki ener ge tycz nej bu dyn ków. Dy rek ty wa ta na kła da obo wią zek, aby Pań stwa Człon kow skie okre śli ły mi ni mal ne wy ma ga nia do ty czą ce cha rak te ry sty ki ener ge tycz nej dla no wych i ist nie ją cych bu - dyn ków, za pew ni ły cer ty fi ka cję ener ge tycz ną bu dyn ków oraz prze wi dzia ły re gu lar - ne kon tro le ko tłów grzew czych i sys te mów kli ma ty za cji w bu dyn kach. Jest to ogrom - ny krok w stro nę efek tyw no ści ener ge tycz nej i ogra ni cze nia emi sji CO 2. Ce lem dy rek ty wy w spra wie cha rak te ry sty ki ener ge tycz nej bu dyn ków, jest przede wszyst kim wzrost efek tyw no ści ener ge tycz nej go spo darstw do mo wych po przez bar dzo czy tel ne po ka za nie za le żno ści mię dzy ja ko ścią bu dyn ków a kon sump cją ener gii przez osta tecz nych użyt kow ni ków miesz kań ców. Okre ślo ny w dy rek ty wie cha rak ter in stru - men tów po wi nien za chę cić do dzia łań ma ją cych na ce lu po szu ki wa nie przez spo łe - czeń stwo miesz kań o jak naj ni ższym za po trze bo wa niu na cie pło. W kon se kwen cji wdra ża nia kom plek so wych dzia łań zmie rza ją cych do bu do wy no wych bu dyn ków o jak naj ni ższym za po trze bo wa niu na ener gię ciepl ną, do ce lo wo jest wdra ża na efek tyw ność ener ge tycz na oraz ogra ni cze nie emi sji dwu tlen ku wę gla, po li ty ka ochro ny kli ma tu. In te re su ją cy jest wskaź nik za po trze bo wa nia na ener gię ciepl ną bu dyn ków, któ re bę dą po wsta wać w ro ku 2020 przy uwzględ nie niu re ku pe ra cji na po zio mie 25% no - wo pow sta ją cych bu dyn ków. Dla ta kich obiek tów przyj mu je my wskaź nik zu ży cia ener gii ciepl nej na po zio mie kwh/m2a w za le żno ści od ro dza ju bu dyn ku. Są to wiel ko ści za pre zen to wa ne dla bu dyn ków w ro ku Do ce lo wo na le ży po dej - mo wać dzia ła nia zmie rza ją ce do ak tyw no ści w ob sza rze bu do wy obiek tów o wskaź - ni ku zu ży cia ener gii ciepl nej na po zio mie 25 kwh/m2a od ro ku

19 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Bio rąc pod uwa gę za ło że nie, że użyt ko wa nie cie pła jest ma ło po dat ne na bodź co - we od dzia ły wa nie cen, nie mo żna po mi nąć do dat nich efek tów, ja kie osią gnie się dzię ki wpro wa dze niu in stru men tu ety kie ty ener ge tycz nej po przez im ple men ta cję wie lu dy rek tyw Unii Eu ro pej skiej. Po win no to utwier dzić w prze ko na niu, że po suk ce sach zwią za nych z ety kie to wa - niem urzą dzeń go spo darstw do mo wych, przy szedł czas na ety kie ty bu dyn ków, pro - mu ją ce bar dzo sze ro kie uję cie za gad nień efek tyw no ści ener ge tycz nej koń co we go użyt kow ni ka ener gii. Świa do mość spo łecz na do ty czą ca efek tyw no ści ener ge tycz nej i po ten cja łu mo żli wo ści oszczę dza nia ener gii ciepl nej, bę dzie do dat ko wym im pul - sem, aby zmo bi li zo wać spo łe czeń stwo do żą da nia od po wied niej ja ko ści ener ge tycz - nej bu dyn ków, co bez po śred nio prze ło ży się na oszczęd no ści bu dże tów do mo wych i ogra ni cze nie po trzeb ciepl nych w no wych bu dyn kach. Więk szość sza cun ków przy szłych po trzeb ciepl nych nie przy pi su je du żej ro li zmia - nom, ja kie bę dą dzie łem re ali za cji po li ty ki ener ge tycz nej zmie rza ją cej do ogra ni - cze nia po trzeb ciepl nych bu dyn ków. W za ło że niach przy ro stów ciepl nych no wo pow sta łych bu dyn ków, przyj mu je się wskaź ni ki zu ży cia ener gii ciepl nej na po zio mie bie żą cym, czy li w gra ni cach kwh/m2a. Jest to na szym zda niem błęd ne za - ło że nie, któ re po wo du je prze sza co wy wa nie po trzeb ciepl nych Dy rek ty wa Par la men tu Eu ro pej skie go i Ra dy Unii w spra wie efek tyw no ści koń co we go wy ko rzy sta nia ener gii oraz usług ener ge tycz nych. Pod czas prac nad dy rek ty wą Par la men tu Eu ro pej skie go i Ra dy w spra wie efek tyw - no ści koń co we go wy ko rzy sta nia ener gii oraz usług ener ge tycz nych, słusz nie prze - wi dy wa no, iż ko niecz ne są dzia ła nia ad mi ni stra cyj ne w ce lu do star cze nia me cha ni - zmów, za chęt i ram in sty tu cjo nal nych, fi nan so wych i praw nych, by usu nąć ist nie ją - ce ba rie ry utrud nia ją ce efek tyw ne użyt ko wa nie ener gii. W więk szo ści kra jów Unii jesz cze nie zo sta ła wdro żo na Dy rek ty wa 2002/91/WE w spra wie cha rak te ry sty ki ener ge tycz nej bu dyn ków, a w ostat nim cza sie zo sta ła uchwa lo na ko lej na dy rek ty wa do ty czą ca efek tyw no ści wy ko rzy sta nia ener gii, skie - ro wa na tym ra zem do jej koń co wych od bior ców. Dy rek ty wa de fi niu je, że od bior cą koń co wym jest oso ba fi zycz na lub praw na, któ ra do ko nu je za ku pu ener gii dla wła - sne go użyt ku. Do pie ro w tym ob sza rze mo żna za uwa żyć jak szcze gól ny ob szar dzia - łań efek tyw no ści ener ge tycz nej do ty czy sek to ra cie płow ni cze go. Dy rek ty wa 2006/32/EC za kła da pod no sze nie efek tyw no ści wy ko rzy sta nia ener gii przez two rze nie ca łe go sys te mu upo wszech nia nia in for ma cji o ak tu al nym zu ży ciu ener gii i mo żli wo ściach ogra ni cze nia te go zu ży cia, a ta kże po wszech nie do stęp ne - go sys te mu usług ener ge tycz nych. Dy rek ty wa skie ro wa na jest do koń co wych od - bior ców, a więc na jem ców po je dyn czych lo ka li, za rząd ców bu dyn ków o ró żnym prze zna cze niu i for mie wła sno ści, a ta kże przed się bior ców. 19

20 Tomasz Bańkowski Cel ogól ny w za kre sie oszczęd no ści ener gii to zmniej sze nie zu ży cia ener gii o 6% w cią gu 6 lat. Dy rek ty wa okre śla sze reg środ ków, któ re ma ją stwo rzyć me cha ni zmy i za chę ty dla pod no sze nia efek tyw no ści wy ko rzy sta nia ener gii i uła twia ją dzia ła nia w tym za kre sie. Szcze gól ny na cisk po ło żo ny jest na efek tyw ne wy ko rzy sta nie ener gii przez od bior - ców koń co wych w sek to rze pu blicz nym. Ma on ge ne ro wać dzia ła nia zwią za ne ze zwięk sze nia wy daj no ści ener ge tycz nej przy za sto so wa niu opła cal nych środ ków, któ - re po zwo lą osią gnąć naj więk sze oszczęd no ści ener gii w naj krót szym cza sie. Pod su mo wu jąc: Kra je człon kow skie Unii Eu ro pej skiej zo bo wią za ne zo sta ły do po pra wy efek tyw no - ści wy ko rzy sta nia ener gii, ogra ni cze nia emi sji CO 2 i pro mo wa nia ener gii ze źró deł od na wial nych. Zwięk sze nie efek tyw no ści koń co we go wy ko rzy sta nia ener gii, ma ogrom ny wpływ na re duk cję CO 2 i mo że zo stać osią gnię te przez zwięk sze nie do - stęp no ści oraz uryn ko wie nie usług ener ge tycz nych, a ta kże zwięk sze nie po py tu na te usłu gi oraz in ne środ ki po pra wy efek tyw no ści ener ge tycz nej. Ko lej nym ure gu lo wa nym ob sza rem, ma ją cym istot ny wpływ na efek tyw ność ener - ge tycz ną i ogra ni cze nie emi sji CO 2 jest sko ja rzo ne wy twa rza nie ener gii elek trycz nej i cie pła wraz z za pew nie niem jak naj efek tyw niej sze go spo so bu prze sy łu tej ener gii. Ta kie dzia ła nia są prio ry te ta mi sta wia ny mi przed sek to rem prze sy łu i dys try bu cji ener gii elek trycz nej i cie pła. Od bior ca koń co wy usłu gi ener ge tycz nej ma mieć za pew nio ne efek tyw ne zu ży cie ener gii w za kre sie ogrze wa nia po miesz czeń, cie płej wo dy użyt ko wej, chłod nic twa, oświe tle nia i na pę dów. Przed się bior stwa ener ge tycz ne po win ny dzia łać w kie run ku sprze da ży usług ener ge tycz nych, a nie jak naj więk szej ilo ści ener gii od bior com. Ta be la rycz ne ze sta wie nie naj wa żniej szych do ku men tów do ty czą cych efek tyw no ści ener ge tycz nej, czę ścio wo opi sa nych w tym roz dzia le, zo sta ło przed sta wio na w za - łącz ni ku 1. 20

21 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii 3. Oce na ja ko ści do star cza nej ener gii w wy ni ku nie do in we sto wa nia w sie ci prze sy ło we 3.1. Spraw ność wy twa rza nia ener gii elek trycz nej i ciepl nej Zgod nie z in for ma cja mi przed sta wio ny mi w pierw szym roz dzia le, na le ży w tym miej scu opi sać trzy naj wa żniej sze kwe stie zwią za ne ze spraw no ścią wy twa rza nia ener gii elek trycz nej i ciepl nej. Pierw sza, to zdol no ści do bu do wy mo cy wy twór czych w Pol sce. Oce nia się, że przy ist nie ją cych po nad MW mo cy wy twór czych i okre sie ży cia in sta la cji wy twór - czej lat, co rocz nie po win no po wsta wać oko ło MW no wych zdol - no ści wy twór czych tyl ko w ce lu od bu do wy koń czą cych pra cę in sta la cji. Utrzy mu ją cy się w kra ju re gres w bu do wie no wych mo cy wy twór czych spo wo du je, że za 5-7 lat ujaw ni się brak mo cy wy twór czych dla za spo ko je nia za po trze bo wa nia na ener gię elek trycz ną. Wa żną al ter na ty wą dla za spo ka ja nia po trzeb za opa trze nia w ener gię elek trycz ną, po win ny być obok zwięk sza nia mo cy wy twór czych, dzia ła nia zmie rza - ją ce do wdra ża nia tech no lo gii efek tyw nych ener ge tycz nie. No we tech no lo gie efek - tyw no ści ener ge tycz nej bez po śred nio przy czy nią się do roz wo ju go spo dar cze go kra - jów Unii Eu ro pej skiej, przy utrzy ma nym na sta łym po zio mie po py cie na ener gię elek trycz ną, zmniej sza jąc po pyt jed nost ko wy na wy pro du ko wa ny PKB. Dru ga kwe stia jest zwią za na z bu do wą no wych sys te mów jed no stek wy twór czych. W ostat niej de ka dzie w tym ob sza rze zre ali zo wa no za le d wie kil ka in we sty cji. Mia ło to miej sce w sy tu acji, kie dy ze wzglę du na wy so ki sto pień zu ży cia fi zycz ne go ma - szyn i urzą dzeń, w cią gu naj bli ższych 10 lat ko niecz ne bę dzie od no wie nie po nad 60% mo cy za in sta lo wa nej w elek trow niach ciepl nych. Trze ci ele ment jest cha rak te ry stycz ny dla kra jów Eu ro py Środ ko wej, gdzie sys tem wy - twa rza nia cie pła opie ra się na po wszech nym sto so wa niu w bu dow nic twie miej skim scen tra li zo wa ne go wy twa rza nia cie pła dla ce lów ko mu nal nych. Po nad to w przy pad ku in dy wi du al ne go wy twa rza nia cie pła na po trze by ogrze wa nia po miesz czeń i przy go to - wa nia cie płej wo dy użyt ko wej, wy stę pu je znacz ne zró żni co wa nie uzy ski wa nej spraw - no ści wy twa rza nia cie pła. Zwy kle jest ona wy so ka w ko tłach opa la nych ga zem lub ole - jem opa ło wym i ni ska lub bar dzo ni ska w ko tłach z pa le ni skiem wę glo wym. W tym oto - cze niu, istot ne zna cze nie ma ter mo mo der ni za cja bu dyn ków, dzię ki któ rej zmniej szy ło się za po trze bo wa nie na cie pło, wsku tek cze go zmniej szy ła się ta kże pro duk cja cie pła z elek tro cie płow ni na po trze by scen tra li zo wa ne go ryn ku cie pła. Struk tu ra pro duk cji we dług ro dza jów pro du cen tów cie pła w dal szym cią gu po zo sta je nie zmie nio na. 21

22 Tomasz Bańkowski 3.2. Ja kość do star cza nej ener gii w bu dyn kach Efek tyw ność ener ge tycz na nie po zo sta je bez wpły wu na po ziom ja ko ści ener gii do star - cza nej do bu dyn ków. Spe cy fi ka zró żni co wa nych kra jo wych sek to rów ener ge tycz nych, wczę ści opar tych na wę glu ka mien nym i cię żkim ole ju opa ło wym oraz pro gno zo wa ny wzrost go spo dar czy w per spek ty wie naj bli ższych lat, wy mu sza ją ko niecz ność po dej mo - wa nia dzia łań in we sty cyj nych zwią za nych ze wzro stem efek tyw no ści ener ge tycz nej a w kon se kwen cji pod no sze niem ja ko ści ener gii w bu dyn kach. Wią że się to z ko niecz - no ścią po nie sie nia znacz nych na kła dów fi nan so wych na wpro wa dza nie no wych roz - wią zań i tech no lo gii, przede wszyst kim ogra ni cza ją cych stra ty na prze sy le oraz ter mo - mo der ni za cję bu dyn ków. Istot ne w za kre sie za pew nie nia zrów no wa żo ne go i bez piecz - ne go za opa trze nia w pa li wa i ener gię w kon tek ście ja ko ści do star cza nej ener gii w bu - dyn kach, bę dą rów nież dzia ła nia pro wa dzą ce do zmia ny struk tu ry zu ży wa nych pa liw oraz zwięk sze nia spraw no ści wy ko rzy sta nia ist nie ją cych in sta la cji i urzą dzeń. Dzia ła nia po wy ższe mo gą pro wa dzić do uzy ski wa nia wie lo stron nych ko rzy ści; z jed - nej stro ny do pod no sze nia ja ko ści do star cza nej ener gii, a z dru giej stro ny do ob ni - że nia ener go chłon no ści pro ce sów pro duk cyj nych i za pew nie nia trwa łe go i zrów no - wa żo ne go roz wo ju. Prze szko dą w re ali za cji te go ro dza ju za mie rzeń sta no wi wy so ki koszt in we sty cji oraz trud no ści z uzy ska niem ko rzyst ne go spo so bu wdra ża nia przed - się wzięć. Mi mo oczy wi stych i trud nych do po ko na nia ba rier fi nan so wych, sek tor cie - płow ni czy i elek tro ener ge tycz ny jest zmu szo ny, w dłu ższym ho ry zon cie, do ko nać do sto so wa nia tech no lo gicz ne go w ja ko ści usług jak rów nież norm eko lo gicz nych. Brak de cy zji o do sto so wa niu się przed się biorstw do norm eko lo gicz nych, mo że do - pro wa dzić do ogra ni cze nia eks plo ata cji, od ro ku 2008, czę ści mo cy za in sta lo wa nej w du żych źró dłach spa la nia. Skut kiem po śred nim, bę dą nie tyl ko pro ble my z za cho - wa niem od po wied nie go po zio mu usług, ale rów nież po gor sze nie się sy tu acji spo - łecz no -eko no micz nej lud no ści. Pro blem fi nan so wa nia in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej i zrów no wa żo ne go roz wo ju bar dzo czę sto jest ba rie rą nie do po ko na nia dla mniej szych i śred nich in - we sto rów, jak rów nież dla du żych przed się biorstw nie po tra fią cych zop ty ma li zo wać swo ich sche ma tów fi nan so wych. Wa żną al ter na ty wą jest ana li za naj lep szych przy - kła dów best prac ti ces fi nan so wa nia in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej. W tym miej scu na le ży po wtór nie pod kre ślić po trze bę przed sta wie nia i opra co wa nia ran - kin gu in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej, naj tań szy efekt ener ge tycz ny i efekt zrów no wa żo ne go roz wo ju po ka zu ją cy, któ ra in we sty cja naj mniej szym kosz tem ogra ni czy ła stra ty ener gii oraz któ ra in we sty cja efek tyw no ści ener ge tycz nej spo wo - do wa ła naj więk szą go spo dar czą ak tyw ność re gio nów Unii Eu ro pej skiej. Aby zna czą co zwięk szyć po ziom usług i ja kość ener gii do star cza nej do bu dyn ków, na le ży pod jąć sta ra nia w ce lu zwięk sze nia udzia łu od na wial nych źró deł ener gii, sto so wa nia pa liw bar dziej przy ja znych śro do wi sku, wpro wa dza nia me cha ni zmów eko no micz nych uła twia ją cych do sto so wa nie się do co raz bar dziej ry go ry stycz nych wy ma gań efek tyw no ści ener ge tycz nej w jak naj szer szym za kre sie. 22

23 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Oja ko ści usług ener ge tycz nych, świad czy stan ja ko ścio wy bu dyn ków miesz kal nych, któ rych cha rak ter in dy wi du al ny bądź wie lo ro dzin ny ma wpływ na zu ży cie ener gii do ogrze wa nia miesz kań. Orien ta cyj ny wskaź nik za po trze bo wa nia na cie pło w za - le żno ści od wie ku bu dyn ku przed sta wia po ni ższa ta be la. Ta be la 1. Stan dard efek tyw no ści ener ge tycz nej bu dyn ków w za le żno ści od okre su bu do wy Budynki z lat Wskaźnik zużycia energii cieplnej (kwh/m 2 a) do od 1998 r Źró dło: ARE S.A. i KA PE S.A. Ró żni ce w stan dar dzie ener ge tycz nym bu dyn ków wy ni ka ją ze zmian w tech no lo - giach bu do wy, pro ce sów sta rze nia, aodro ku 1957 są ta kże wy ni kiem wpro wa dze - nia zmian, w na stęp nych la tach, norm re gu lu ją cych war to ści współ czyn ni ka prze ni - ka nia cie pła dla po szcze gól nych prze gród bu dow la nych. Ener go chłon ność ca łej sub stan cji miesz ka nio wej w Pol sce ob ra zu je struk tu ra za so - bów w za le żno ści od okre su bu do wy, przed sta wio na w po ni ższej ta be li. Ta be la 2. Struk tu ra za so bów miesz ka nio wych w za le żno ści od okre su bu do wy Rok budowy Liczba mieszkań w mln przed , , , , , , ,65 Źró dło: GUS Ana li za po wy ższych da nych wska zu je, iż pra wie 10 mln miesz kań ma stan dard ener ge tycz ny na po zio mie gor szym niż 240 kwh/m 2 a. Licz bę tę na le ży od po wied - nio sko ry go wać, uwzględ nia jąc wy ko na ne w ostat nich kil ku na stu la tach do cie ple nia imo der ni za cje. Nie bez zna cze nia jest fakt, że w Pol sce, zgod nie z da ny mi GUS, na ogrze wa nie bu - dyn ków i przy go to wa nie cie płej wo dy w sek to rze ko mu nal no -by to wym wy ko rzy stu - je się obec nie oko ło 40% glo bal ne go zu ży cia ener gii pier wot nej, w tym w miesz kal - nic twie ok. 33% i bu dyn kach uży tecz no ści pu blicz nej oraz han dlu i usług ok. 7%. 23

24 Tomasz Bańkowski Za tem ist nie ją du że ba rie ry oszczę dza nia ener gii i wzro stu ja ko ści ener gii do star - cza nej w bu dyn kach, któ re de ter mi nu ją po trze bę po szu ki wa nia mo żli wo ści oszczęd - no ści, co w kon se kwen cji po win no pro wa dzić rów nież do zna czą ce go ogra ni cze nia emi sji ga zów cie plar nia nych. Po szu ki wa nie oszczęd no ści wią że się z wdra ża niem za sad nych in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej i oszczę dza nia ener gii ciepl nej, ge ne ru ją cych za po trze bo wa nie na środ ki fi nan so we. Pod su mo wu jąc: Na le ży jed no znacz nie stwier dzić, iż wzrost ce ny te go do bra jest w ogra ni czo nym stop niu czyn ni kiem wpły wa ją cym na wzrost efek tyw no ści użyt ko wa nia ener gii w go - spo dar stwie do mo wym. Wzrost ce ny ener gii ciepl nej, to przede wszyst kim za gro że - nie dla cią gło ści od pro wa dza nia opłat przez go spo dar stwa do mo we. Efek tyw ność ener ge tycz na w go spo dar stwie do mo wym nie ist nia ła by bez in stru men tu ety kie ty ener ge tycz nej oraz kosz tow nych in we sty cji oszczę dza nia ener gii ciepl nej. In stru - ment ety kie ty stwa rza kon su men tom pod sta wy do świa do me go for mu ło wa nia swo - ich po trzeb ener ge tycz nych. Na to miast w sy tu acji bra ku mo żli wo ści speł nie nia tych po trzeb, wcze śnie sy gna li zu je o mo żli wo ściach sto so wa nia roz wią zań ogra ni cza ją - cych nad mier ną kon sump cję ener gii przez bu dyn ki. Speł nie nie okre ślo nych po trzeb kom for tu ciepl ne go miesz kań ców wią że się ze wzro stem po py tu na in we sty cje wźró dła cie pła i sie ci ciepl ne. Skut ku je to wzro stem po py tu na środ ki fi nan so we, bez któ rych nie mo żna by by ło oszczę dzać. Jak po wszech nie wia do mo, słusz na jest te za, że aby oszczę dzać trze ba za in we sto wać. Bez po śred nim be ne fi cjen tem ko rzy - ści in we sty cji oszczę dza nia ener gii jest spo łe czeń stwo, za tem pod sta wą fi nan so wa - nia tych in we sty cji po win ny być fun du sze po mo co we Unii Eu ro pej skiej, a ba rie rą mo gą być trud no ści po zy ski wa nia wspar cia w ra mach Pro gra mu Ope ra cyj ne go In - fra struk tu ra i Śro do wi sko na la ta Zmia ny w go spo da ro wa niu cie płem i ener gią elek trycz ną wla tach Ba da nie zmian w go spo da ro wa niu ener gią elek trycz ną i cie płem prze pro wa dzo no dla sek to ra by to wo -ko mu nal ne go. Po nie waż ta ka ka te go ria sa mo ist nie nie ist nie je w sta ty sty ce (GUS GPE), na po trze by tej ana li zy, do sek to ra by to wo -ko mu nal ne - go za li czo no: go spo dar stwa do mo we, rol nic two i po zo sta łych od bior ców, wy od ręb - nio nych w kra jo wej sta ty sty ce. Dla wy dzie le nia go spo dar ki cie płem z tej gru py użyt kow ni ków pa liw i ener gii, wy - łą czo no te no śni ki ener gii, któ re nie są lub ma ją ma ły udział w za opa trze niu w cie - pło, to jest, pa li wa na pę do we (ben zy ny, olej na pę do wy) i ener gię elek trycz ną. W okre śle niu ce lów i in stru men tów ich re ali za cji wy ko rzy sta no ana li zy i wy ni ki Ra - por tu Po ten cjał efek tyw no ści ener ge tycz nej i re duk cji emi sji w wy bra nych gru pach użyt ko wa nia ener gii. Dro ga na przód do re ali za cji pa kie tu kli ma tycz no -ener ge tycz - ne go (sty czeń 2009), opra co wa ne go przez Fun da cję na rzecz Efek tyw ne go Wy ko - rzy sta nia Ener gii w Ka to wi cach. 24

25 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Po mi mo że Za ło że nia po li ty ki pań stwa w za kre sie ra cjo na li za cji użyt ko wa nia ener - gii w sek to rze ko mu nal no -by to wym nie zo sta ły wdro żo ne w pro po no wa nym za kre - sie, to w la tach w tym sek to rze na stą pi ło zna czą ce zwięk sze nie efek tyw - no ści wy ko rzy sta nia ener gii (szcze gól nie w la tach ) na to miast w ma łym stop niu zmie ni ła się struk tu ra no śni ków ener gii w bez po śred nim zu ży ciu. Głów ny mi przy czy na mi zna czą ce go wzro stu efek tyw no ści wy ko rzy sta nia ener gii wla tach (naj więk sza dy na mi ka w la tach ), by ły: Po stęp w eko no mi za cji go spo dar ki cie płem i ener gią elek trycz ną, skut ku ją cy kształ to wa niem się cen na no śni ki, od zwier cie dla ją cy ich koszt pro duk cji i do - sta wy, oraz opo mia ro wa nie zu ży cia i pła ce nia za rze czy wi ste zu ży cie. Ro sną - ce ce ny no śni ków ener gii sty mu lo wa ły ener go osz częd ne za cho wa nia. Roz wój fun du szy po mo co wych wspie ra ją cych przed się wzię cia efek tyw no ści ener ge tycz nej. Roz wój ener go osz częd nych tech no lo gii, do stęp ność do ma te ria łów i urzą dzeń oraz firm wy ko naw czych. Przy kła dem ko rzyst nych zmian w za kre sie efek tyw no ści wy ko rzy sta nia cie pła i ener gii elek trycz nej jest ma le ją ce za po trze bo wa nie na cie pło sie cio we, co przed sta wiono na rysunku 1. Rysunek 1. Produkcja i struktura wytwarzania ciepła sieciowego w poszczególnych źródłach w latach Ciepło [PJ] Ciepłownie niezawodowe Kotły ciepłownicze energetyki zawodowej Ciepłownie zawodowe Elektrownie i elektrociepłownie na paliwach odnawialnych i odpadowych Elektrociepłownie przemysłowe Elektrownie i elektrociepłownie cieplne zawodowe Źródło: FEWE wg danych z Gospodarki Paliwowo-Energetycznej w latach Z ry sun ku wy ni ka, że w la tach na stą pił spa dek pro duk cji cie pła sie cio - we go z 444 PJ/rok do 321 PJ/rok, czy li o pra wie 28%, a więc śred nio w tem pie 2,9% na rok. Naj więk szy spa dek na stą pił w cie płow niach za wo do wych i nie za wo do wych, czy li w mniej szych źró dłach cie pła za si la ją cych śred nie i mniej sze sys te my cie płow ni cze (rysunek 2). 25

26 Tomasz Bańkowski Rysunek 2. Dynamika wytwarzania ciepła sieciowego w poszczególnych źródłach w latach % 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Elektrownie cieplne zawodowe Elektrownie cieplne przemysłowe Kotły ciepłownicze energetyki zawodowej Ciepłownie zawodowe Ciepłownie niezawodowe Razem Źródło: FEWE wg danych z Gospodarki Paliwowo-Energetycznej w latach Je że li cho dzi o efek tyw ność wy ko rzy sta nia ener gii che micz nej pa liw w wy twa rza niu cie pła sie cio we go, to w więk szo ści źró deł cie pła nie ob ser wu je się zna czą cej po pra - wy spraw no ści ener ge tycz nej (rysunek 3). Do ty czy to przede wszyst kim tych źró deł, któ re ma ją naj więk szy udział w wy twa rza niu cie pła, a więc elek trow ni i elek tro cie - płow ni za wo do wych. Ko rzyst ne ten den cje wy stę pu ją w cie płow niach za wo do wych, któ rych udział w za - opa trze niu w cie pło sie cio we ma le je. Jed na kże na le ży za uwa żyć ten den cję w mo - der ni za cji jed no stek wy twór czych, bo wiem spraw ność ener ge tycz na ko tłów w la tach wzro sła z 72% do pra wie 77%. Ma jąc na uwa dze, że po ziom 90% spraw no ści ener ge tycz nej w du żych źró dłach cie - pła i 85% w mniej szych jest tech nicz nie do osią gnię cia, wy zna cza to mo żli wość zmniej sze nia zu ży cia pa liw pier wot nych o 6-8% i w tym sa mym stop niu re duk cji emi sji CO 2. Ana li zu jąc po trze by ciepl ne sek to ra by to wo -ko mu nal ne go, na le ży za zna czyć, iż w sta ty sty ce GUS nie wy stę pu je wy od ręb nio na ta ka gru pa. W tej sy tu acji ja ko sek - tor by to wo -ko mu nal ny na le ży uznać gru pę obej mu ją cą: go spo dar stwa do mo we, rol nic two i po zo sta łych od bior ców. W la tach w sek to rze by to wo -ko mu nal nym, na stą pi ło zmniej sze nie zu - ży cia pa liw i ener gii z PJ/rok do PJ/rok, czy li o po nad 20%. Spa dek ten wy stą pił w go spo dar stwach do mo wych i rol nic twie, na to miast u po zo sta łych od bior - cach (w tym sek tor usług) od no to wa no wzrost o 51%. W go spo dar stwach do mo wych zu ży cie ener gii bez po śred niej ogó łem spa dło w la - tach z 1026 PJ/rok do 765 PJ/rok, czy li po nad 25%. Śred nio rocz ny spa - dek zu ży cia ener gii w go spo dar stwach do mo wych wy no sił 2,6%. 26

27 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Rysunek 3. Sprawność wytwarzania ciepła sieciowego w poszczególnych źródłach w latach sprawność 90% 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% elektrowni i ec zawodowych elektrociepłowni przemysłowych kotłów ciepłowniczych en. zawodowej ciepłowni zawodowych ciepłowni niezawodowych elektrowni i ec na paliwach odnawialnych Źródło: FEWE wg danych z Gospodarki Paliwowo-Energetycznej w latach Rysunek 4. Zużycie bezpośrednie i struktura nośników energii w gospodarstwach domowych w latach zużycie nośników energii [PJ] koks i półkoks węgiel kamienny i brunatny ciepło OZE gaz ziemny energia elektryczna gaz ciekły lekki olej opałowy Źródło: FEWE wg danych z Gospodarki Paliwowo-Energetycznej w latach Wla tach zmniej szy ło się zu ży cie pa liw sta łych: wę gla o 42% i kok su o 95% oraz cie pła sie cio we go o 38% w stop niu więk szym niż spa dek ener gii ogó - łem (Rys. 5). Spa dło też zu ży cie ga zu ziem ne go o 7% i ener gii ze źró deł od na wial - nych o 6%. Wzro sły na to miast udzia ły lek kie go ole ju opa ło we go o 200% oraz ener - gii elek trycz nej o 37%. Jed na kże udział wę gla w bez po śred nim zu ży ciu ener gii wgo spo dar stwach do mo wych w dal szym cią gu jest wy so ki i w 2007 ro ku wy no - sił 29 %, po mi mo spad ku w sto sun ku do 1996 ro ku o 8 pkt. pro cen to wych. 27

28 Tomasz Bańkowski Ta be la 3. Zu ży cie bez po śred nie no śni ków ener gii w go spo dar stwach do mo wych [TJ] Energia ogółem, w tym: Węgiel kamienny i brunatny Koks i półkoks Gaz ziemny OZE Gaz ciekły Lekki olej opałowy Energia elektryczna Ciepło Źródło: Gospodarka Paliwowo-Energetyczna w latach Rysunek 5. Dynamika zużycia nośników energii w gospodarstwach domowych w latach dynamik 400% 350% 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% Energia ogółem Węgiel kamienny i węgiel brunatny Koks i półkoks Gaz ziemny (wysokometanowy i zaazotowany) OZE (torf + drewno + en. geotermalna) Gaz ciekły Lekki olej opałowy (od 1997 roku) Energia elektryczna Ciepło Źródło: FEWE wg danych z Gospodarki Paliwowo-Energetycznej w latach Pod su mo wu jąc: Przy za ło że niu, że emi syj ność CO 2 zwią za na z zu ży ciem ener gii ogó łem w go spo - dar stwach do mo wych w wy ni ku zmia ny struk tu ry no śni ków ener gii spa dła w la tach , do dat ko wo ma jąc na uwa dze dy na micz ną zmia nę struk tu ry zu ży cia pa liw przy czy nia ją cą się do zna czą cej re duk cji emi sji CO 2, na le ży się spo dzie wać, że dy na mi ka re duk cji emi sji w ko lej nych la tach bę dzie znacz nie ni sza niż w la tach i bę dzie uza le żnio na w du żym stop niu od wspar cia fun du sza mi po mo - co wy mi Unii Eu ro pej skiej. 28

29 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii 4. Iden ty fi ka cja po trzeb w za kre sie po pra wy ja ko ści usług ener ge tycz nych wy ni ka ją cych z ko niecz no ści mo der ni za cji i roz wo ju sie ci ener ge tycz nych Efekt ogra ni cze nia emi sji CO 2, re ali zo wa ny po przez efek tyw ność ener ge tycz ną i oszczęd ność ener gii, mu si być opar ty o dzia ła nia mo żli we do sku tecz ne go wdro - że nia w ob sza rze prze sy łu cie pła i ener gii elek trycz nej. Po nad to, efek tyw ne użyt ko - wa nie ener gii umo żli wia trwa łe do star cza nie wy ma ga nej ilo ści ener gii koń co wym użyt kow ni kom i wzmac nia sku tecz ność przed się wzięć w ob sza rze prze sy łu i dys try - bu cji ener gii elek trycz nej oraz cie pła. Mo der ni za cja sie ci ener ge tycz nych za pew nia wzrost go spo dar czy i roz wój spo łecz ny przy sta łym ogra ni cza niu za nie czysz cze nia ide wa sta cji śro do wi ska na tu ral ne go, spo wo do wa ne go przez nie efek tyw ne spo so by użyt ko wa nia ener gii. Dzia ła nia te są i w dal szym cią gu po win ny być głów nym ele - men tem pro wa dze nia sku tecz nej po li ty ki zrów no wa żo ne go roz wo ju spo łecz no ści lo kal nej i w świe tle zmian zmie rza ją cych do ogra ni cze nia kon sump cji ener gii i emi - sji za nie czysz czeń do at mos fe ry w tym ga zów cie plar nia nych. Istot nym pro ce sem dla efek tyw no ści ener ge tycz nej i za sad no ści re ali za cji przed się - wzięć mo der ni za cji sie ci cie płow ni czych i elek tro ener ge tycz nych jest ogra ni cze nie po zio mu kon sump cji ener gii w wy ni ku okre ślo ne go użyt ko wa nia bu dyn ków oraz miesz kań. Za sad ni czą do po twier dze nia te zą jest ce lo wość wdra ża nia kom plek so - wych dzia łań oszczęd no ści ener gii ciepl nej w sys te mach cie płow ni czych w wy ni ku prze pro wa dza nia kosz tow nych in we sty cji do ty czą cych mo der ni za cji sie ci cie płow ni - czej oraz in nych pro jek tów w ob sza rze miesz kal nic twa obej mu ją cych m. in. mo der - ni za cję in sta la cji grzew czych. Z prze pro wa dzo nych ba dań ana li tycz nych, re la cji do cho dów i wy dat ków go spo - darstw do mo wych w la tach , wy ni ka bar dzo ni ska sa mo oce na spo łe - czeń stwa do ty czą ca per spek tyw przy szłe go ży cia. Ba da ni uwa ża ją, że ich sy tu acja eko no micz na dra stycz nie się po gor szy ła. Wy mu sza to na nich po trze bę po szu ki wa - nia oszczęd no ści w wy dat kach na ró żne ce le, w tym rów nież po no szo nych na ener - gię elek trycz ną i cie pło zu ży wa ne przez go spo dar stwa do mo we. W świe tle tych fak - tów, nie mo żna prze ce nić ro li pro jek tów ma ją cych na ce lu wzrost po ten cjal nych mo - żli wo ści oszczę dza nia ener gii. Ba da nia przy czyn oszczę dza nia ener gii, opar te o ana li zy ela stycz no ści roz mia ru kon sump cji ener gii wzglę dem ce ny, po ka zu ją po pyt na ener gię cha rak te ry zu ją cy się ni ską ela stycz no ścią wzglę dem ce ny oraz du żą lo so wo ścią. Zgod nie z ty mi ba da nia - mi, wzrost cen za ener gię nie po wo du je szyb kie go spad ku kon sump cji ener gii przez go spo dar stwa do mo we, a je dy nie po wo du je ubo że nie spo łe czeń stwa. Za tem na le - 29

30 Tomasz Bańkowski ży dą żyć do ogra ni cze nia nie uza sad nio ne go wzro stu cen, nie po prze dzo ne go wdro - że niem pro gra mów oszczę dza nia ener gii. Żad nym ar gu men tem jest po pu lar ne stwier dze nie bodź co we go dzia ła nia w kie run ku oszczę dza nia ener gii elek trycz nej i cie pła w wy ni ku wzro stu ce ny, po wszech nie gło szo ne przez przed się bior stwa dys - try bu ują ce ener gię. Ro sną ce uza le żnie nie go spo dar ki od im por tu no śni ków ener gii, przy wy czer pu ją - cych się świa to wych za so bach ener ge tycz nych i wzro ście cen no śni ków ener gii, mo - że stać się ba rie rą roz wo ju spo łecz no -go spo dar cze go kra jów Unii Eu ro pej skiej. Zmniej sze nie za po trze bo wa nia na ener gię, w tym cie pło, po przez wzrost efek tyw - no ści ener ge tycz nej go spo dar ki czy li zmniej sze nie zu ży cia ener gii pier wot nej wprze li cze niu na jed nost kę pro duk tu kra jo we go brut to jest istot nym ele men tem zrów no wa żo ne go roz wo ju. Stąd ko niecz ne jest pod ję cie in ten syw nych dzia łań in we - sty cyj nych i or ga ni za cyj nych ogra ni cza ją cych zu ży cie ener gii. Dzia ła nia te mu szą być ele men tem dłu go ter mi no wych stra te gii i pla nów roz wo jo wych i być pro wa dzo - ne na szcze blu na ro do wym, re gio nal nym i lo kal nym. Ja ko ta kie po win ny być ini cjo - wa ne i wspo ma ga ne przez or ga ny ad mi ni stra cji rzą do wej i sa mo rzą do wej i współ - fi nan so wa ne ze środ ków pu blicz nych. Efek tyw ność ener ge tycz na mo że dać sze reg ko rzy ści: eko no micz nych, spo łecz nych i śro do wi sko wych, jak rów nież przy czy nić się do po pra wy bi lan su han dlo we go, dzia - łal no ści prze my słu, wzro stu kon ku ren cyj no ści i in no wa cyj no ści, zwięk sze nia bez pie - czeń stwa ener ge tycz ne go. Do dat ko wo mo żna wy mie nić ta kie ko rzy ści jak: zmniej - sze nie uza le żnie nia od im por tu ro py naf to wej i ga zu w ska li UE, zmniej sze nie emi - sji CO 2 (80% ga zów cie plar nia nych po wsta łych na sku tek dzia łal no ści lu dzi jest wy - ni kiem dzia łań zwią za nych z ener gią), po wsta wa nie no wych miejsc pra cy (dzia ła nia wce lu zwięk sze nia efek tyw no ści ener ge tycz nej wy ma ga ją więk sze go za trud nie nia niż wy twa rza nie ener gii). Pro ce sy ener ge tycz ne, oprócz zna cze nia eu ro pej skie go i na ro do we go, za czy na ją mieć obec nie wy miar re gio nal ny i lo kal ny. Wią że się to z dy na micz nym roz wo jem tech no lo gii w za kre sie ma łych roz pro szo nych sys te mów cie płow ni czych, dą że niem do lep sze go wy ko rzy sta nia lo kal nych za so bów pa liw ko pal nych i od na wial nych oraz zwięk sze nia bez pie czeń stwa ener ge tycz ne go, nie za wod no ści i ja ko ści do star cza nej ener gii z wy ko rzy sta niem me cha ni zmów zde cen tra li zo wa nych. Pro wa dzi to do po - wsta wa nia lo kal nych ryn ków ener gii, w tym ko ge ne ra cji roz pro szo nej, któ rej roz po - wszech nie niu bę dzie sprzy jać ist nie nie lo kal ne go sta bil ne go i sta łe go w cza sie za - po trze bo wa nia na cie pło (rów nież na chłód). Roz wój lo kal nych ryn ków ener gii sta - je się ele men tem re gio nal nych i lo kal nych stra te gii zrów no wa żo ne go roz wo ju opra - co wy wa nych przez sa mo rzą dy lo kal ne. Dzia ła nia po dej mo wa ne w dzie dzi nie po pra wy in fra struk tu ry tech nicz nej zwią za - nej z wy twa rza niem, prze sy ła niem i dys try bu cją ener gii ma ją de cy du ją ce zna cze - nie dla pod nie sie nia efek tyw no ści go spo da ro wa nia ener gią i ogra ni cze nia emi sji CO 2. Sza cu je się, że mniej niż po ło wa ener gii pier wot nej zu ży wa nej w UE jest wy - ko rzy sty wa na. Resz ta jest tra co na w cza sie pro ce sów wy twa rza nia ener gii wtór - nej, prze sy łu, dys try bu cji. Oce nia się, że w ska li UE 20% zu ży wa nej ener gii mo że 30

31 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii być za osz czę dzo nej w wy ni ku kosz to wo efek tyw nych dzia łań, któ re po win ni po - dej mo wać pro du cen ci i użyt kow ni cy ener gii. Ozna cza ło by to oszczęd no ści rzę - du 60 mld eu ro rocz nie. Spraw ność wy twa rza nia ener gii oraz spraw ność jej prze - sy łu i dys try bu cji w Pol sce jest mniej sza niż w wy so ko ro zwi nię tych kra jach Unii Eu ro pej skiej co znacz nie ob ni ża kon ku ren cyj ność pol skie go sek to ra ener ge tycz - ne go na we wnętrz nym ryn ku ener gii. Jed nym ze spo so bów ob ni że nia wpły wu pro ce sów ener ge tycz nych na śro do wi sko jest sko ja rzo ne wy twa rza nia ener gii elek trycz nej i cie pła. Dy rek ty wa Par la men tu Eu - ro pej skie go i Ra dy 2004/8/WE z 11 lu te go 2004 r. w spra wie pro mo wa nia ko ge - ne ra cji w opar ciu o za po trze bo wa nie na cie pło użyt ko we na we wnętrz nym ryn ku ener gii oraz wno szą ca po praw ki do dy rek ty wy 92/42/EWG jest pod sta wo wym ak - tem praw nym Unii Eu ro pej skiej, pro mu ją cym sko ja rzo ne wy twa rza nie ener gii elek - trycz nej i cie pła. Ce lem dy rek ty wy jest okre śle nie roz wią zań pro mu ją cych ko ge ne ra cję, wy ko rzy stu - ją cą za po trze bo wa nie na cie pło użyt ko we na we wnętrz nym ryn ku ener gii. Sto so wa - nie dy rek ty wy po win no uwzględ niać spe cy ficz ne uwa run ko wa nia kra jo we, zwłasz - cza w od nie sie niu do kli ma tu i sy tu acji eko no micz nej. Prze wi du je się, że w ca łym okre sie do 2025 r. bę dą ist nia ły me cha ni zmy te go pro mo wa nia w po sta ci kra jo wych roz wią zań le gi sla cyj nych, w tym wy da nych na pod sta wie dy rek ty wy 2004/8/EC. Dy rek ty wa 2002/91/WE Par la men tu Eu ro pej skie go i Ra dy z 16 grud nia 2002 r. w spra wie cha rak te ry sty ki ener ge tycz nej bu dyn ków wy ma ga, aby Pań stwa Człon - kow skie okre śli ły mi ni mal ne wy ma ga nia do ty czą ce cha rak te ry sty ki ener ge tycz nej dla no wych i ist nie ją cych bu dyn ków, za pew ni ły cer ty fi ka cję ener ge tycz ną bu dyn ków oraz prze wi dzia ły re gu lar ne kon tro le ko tłów grzew czych i sys te mów kli ma ty za cji wbu dyn kach. Ko niecz ne są dzia ła nia ad mi ni stra cyj ne w ce lu do star cze nia me cha ni zmów, za chęt iram in sty tu cjo nal nych, fi nan so wych i praw nych, by usu nąć ist nie ją ce ba rie ry utrud - nia ją ce efek tyw ne użyt ko wa nie ener gii. Wzor co wym przy kła dem w za kre sie dzia łań dla zmniej sze nia ener go chłon no ści po wi nien stać się sek tor pu blicz ny. We dług da nych GUS, wiel kość fi nal ne go bez po śred nie go zu ży cia ener gii w Pol - sce 2003 ro ku wy nio sła: 55,5 Mtoe czy li 645,5 TWh. Aby wy peł nić mi ni mal ne za - le ce nia Dy rek ty wy na le ża ło by oszczę dzić mi ni mum 39 TWh ener gii fi nal nej w cią - gu 6 lat jej obo wią zy wa nia. Osią gnię cie te go ce lu wy ma ga wy asy gno wa nia du żych środ ków na fi nan so wa nie me cha ni zmów wzro stu efek tyw no ści ener ge tycz nej. Pod su mo wu jąc: Istot ną po trze bą jest no wa po li ty ka, wy raź nie od mien na od obec nej, któ rej pod sta - wo wym kie run kiem po win na być re ali za cja ce lów ilo ścio wych bez ar gu men tów za wy ko rzy sta niem je dy nych i słusz nych me cha ni zmów ryn ko wych. Pod sta wą tej po - li ty ki mu si być pre cy zyj ny pro gram, wraz z sys te mem za rzą dza nia ta kim pro gra - mem, mo ni to ro wa niem re ali za cji ce lów i efek tów. Pro gram ten wy peł ni lu kę po - wsta łą przez opóź nio ne i po wierz chow ne wdra ża nie Dy rek tyw Unii Eu ro pej skiej. 31

32 Tomasz Bańkowski Na le ży dzia łać w kie run ku ogra ni cze nia re ali za cji przed się wzięć mo der ni za cji i bu - do wy bu dyn ków w stan dar dach ja ko ści ener ge tycz nych ni ższych od tych, któ re wy ni - ka ły by z ra chun ku tech nicz no -eko no micz ne go w ca łym cy klu ży cia przed się wzię cia. Wa żną kwe stią jest za pi sa nie, w za sa dach wspar cia ze źró deł po mo co wych UE przed się wzięć w sek to rze dys try bu cji ener gii, ja ko kry te rium wy bo ru pro jek tu, wa - run ku wzro stu efek tyw no ści ener ge tycz nej oraz wy ko rzy sta nia od na wial nych źró deł ener gii. Brak mo ni to ro wa nia wiel ko ści po mo cy w za le żno ści od osią gnię cia po nad - stan dar do wych efek tów, jest przy czy ną wy bo ru nie za wsze naj lep szych pro jek tów in we sty cyj nych. Wy ma ga ny jest wła ści wy po ziom do stęp nych środ ków, po kry wa ją cy na kła dy in we - sty cyj ne w spo sób za pew nia ją cy do sta tecz ną dźwi gnię fi nan so wą z fun du szy po mo - co wych. Ko lej ne po trze by to mo żli wość wy dat ko wa nia pie nię dzy z Fun du szu Opłat na emi sję CO 2 na wła ści wie zde fi nio wa ne ce le zwią za ne z re ali za cją ce lów stra te - gicz nych po li ty ki ener ge tycz nej oraz sta ła pro mo cja do stęp nych środ ków po mo co - wych dla po ten cjal nych in we sto rów, li kwi du ją ca bia łe pla my po mo cy dla drob - nych użyt kow ni ków ener gii. Ko niecz ne jest stwo rze nie kra jo we go pro gra mu ma ją ce go na ce lu zde fi nio wa nie za dań dla wszyst kich pod mio tów sys te mów ciepl nych i elek tro ener ge tycz nych oraz opra co wa nie sys te mów za rzą dza nia kosz ta mi i zu ży ciem ener gii u prak tycz nie wszyst kich użyt kow ni ków cie pła i ener gii elek trycz nej. Rząd i Par la ment RP w ob li czu kry zy su go spo dar cze go po win ny pod jąć zde cy do wa - ne dzia ła nia. Wa żnym za da niem Rzą du jest rów nież przy śpie sze nie re ali za cji pa kie - tu kli ma tycz no -ener ge tycz ne go oraz bu do wy efek tyw nej i przy ja znej dla śro do wi ska go spo dar ki, W tym miej scu na le ży jesz cze do dać istot ną z kon tek ście tech nicz nym, po trze bę wzro stu opła cal no ści czy stych sie cio wych sys te mów grzew czych (cie pło sie cio we, gaz ziem ny) i ogra ni cze nia ich wy pie ra nia przez lo kal ne i do mo we. Ko tły opa la ne naj tań szy mi i złej ja ko ści wę gla mi są pod sta wo wą przy czy ną ni skie go po zio mu usług ener ge tycz nych i wy so kie go po zio my emi sji. Wzrost opła cal no ści czy stych tech no lo gii mo żna uzy skać po przez praw ne roz wią za nia so li dar ne go ob cią że nia wszyst kich użyt kow ni ków ener gii kosz ta mi za emi sję CO 2 iin ne za nie czysz cze nia. 32

33 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii 5. Dro gi po pra wy usług ener ge tycz nych po przez mo der ni za cję i roz wój sie ci iden ty fi ka cja ba rier i spo so bów ich eli mi na cji 5.1. Iden ty fi ka cja ba rier wpły wa ją cych na ja kość usług ener ge tycz nych Ba rie ry edu ka cyj no-in for ma cyj ne Ba rie ry te zi den ty fi ko wa no na trzech po zio mach za rzą dza nia i po dej mo wa nia de cy - zji eko no micz nych lub po li tycz nych: ad mi ni stra cja cen tral na (rzą do wa), ad mi ni stra cja lo kal na (sa mo rzą do wa), użyt kow ni cy ener gii wła ści cie le miesz kań czy li po ten cjal ni in we sto rzy. Po dział ta ki jest uza sad nio ny ze wzglę du na zró żni co wa ne kom pe ten cje i upraw nie - nia pod mio tów na po szcze gól nych po zio mach, jak rów nież na znacz nie ró żnią ce się kon se kwen cje wy ni ka ją ce z wy stę pu ją cych ba rier Ba rie ry na po zio mie ad mi ni stra cji cen tral nej (rzą do wej) Wy stę pu ją ce na tym po zio mie ba rie ry do ty czą w głów nej mie rze: nie do sta tecz nej świa do mo ści kon se kwen cji wy ni ka ją cych z mię dzy na ro do - wych zo bo wią zań Pol ski w za kre sie ochro ny śro do wi ska, nie wy star cza ją cej świa do mo ści skut ków ma kro eko no micz nych wdro że nia sze - ro kie go pro gra mu ter mo mo der ni za cji, sty mu la cji roz wo ju ryn ku bu dow la ne go, roz wo ju ryn ku pra cy, po pra wy sta nu śro do wi ska na tu ral ne go, po pra wy ogól ne go sta nu zdro wia spo łe czeń stwa, skut ków bu dże to wych. W kon se kwen cji za ob ser wo wać mo żna dal sze nie ko rzyst ne skut ki ta kie jak: brak pro gra mów edu ka cyj nych, brak kam pa nii pro mo cyj nych i in for ma cyj nych o oszczęd no ści ener gii, ni skie na kła dy na roz wój pro gra mów ba daw czo -roz wo jo wych w dzie dzi nie no wo cze snych me tod i tech no lo gii oszczę dza nia ener gii, opóź nie nia w usu wa niu ba rier le gi sla cyj nych. 33

34 Tomasz Bańkowski Ba rie ry na po zio mie ad mi ni stra cji lo kal nej (sa mo rzą do wej) Znacz na część ba rier wy stę pu ją cych na po zio mie sa mo rząd no ści lo kal nej, wy ni ka znie wy star cza ją cej tra dy cji i sto sun ko wo nie wiel kich do świad czeń w za kre sie prak - ty ki sa mo rzą do wej. Do naj istot niej szych ba rier w tym za kre sie mo żna za li czyć: brak iden ty fi ka cji z prio ry te ta mi po li ty ki rzą do wej i spo wo do wa ne tym ogra ni - czo ne mo żli wo ści od dzia ły wa nia Rzą du na dzia ła nia po dej mo wa ne lo kal nie, brak do świad cze nia w re ali za cji kom plek so wych pro gra mów spo łecz nych, ni ską świa do mość de cy den tów w za kre sie za gad nień zwią za nych z efek tyw - no ścią ener ge tycz ną i ich wpły wu na: sty mu la cję re gio nal ne go roz wo ju go spo dar cze go, po pra wę sta nu śro do wi ska na tu ral ne go, po lep sze nie wa run ków ży cia miesz kań ców. W prak ty ce spo ra dycz nie są po dej mo wa ne i wspie ra ne przez wła dze sa mo rzą do we ini cja ty wy re gio nal ne w za kre sie efek tyw no ści ener ge tycz nej i ochro ny śro do wi ska. Nie licz ne dzia ła nia po dej mo wa ne przez or ga ni za cje po za rzą do we cha rak te ry zu ją się nie wiel kim za się giem Ba rie ry na po zio mie użyt kow ni ków ener gii Ba rie ry wy stę pu ją ce na tym po zio mie zwią za ne są głów nie z bra kiem sie ci ośrod - ków do radz twa ener ge tycz ne go, któ re za pew ni ły by użyt kow ni kom ener gii uzy ska - nie rze tel nych po rad od wia ry god nych eks per tów. Mo żli wo ści uzy ska nia ta kich po - rad spro wa dza ją się głów nie do sie ci pla có wek bądź punk tów han dlo wych za in te - re so wa nych przede wszyst kim sprze da żą po sia da nych pro duk tów zwy kle o ni skiej ja ko ści. Wy stę pu ją ce w tym ob sza rze ba rie ry to głów nie brak wie dzy z za kre su: mo żli wo ści tech nicz nych i po ten cja łu zmniej sze nia zu ży cia ener gii w wy ni ku dzia łań mo der ni za cyj nych, za sad efek tyw ne go i pra wi dło we go użyt ko wa nia ener gii, kosz tów mo der ni za cji, skut ków eko no micz nych i eko lo gicz nych oszczę dza nia ener gii, wpły wu mo der ni za cji na po pra wę kom for tu użyt ko wa nia bu dyn ków Ba rie ry wła sno ścio we Wraz z re for mą ustro jo wą wpro wa dzo ną w la tach dzie więć dzie sią tych wy stą pi ły za - sad ni cze zmia ny w or ga ni za cji kra jo we go cie płow nic twa. Zmia nie ule gły przede wszyst kim sto sun ki wła sno ścio we przed się biorstw cie płow ni czych dzia ła ją cych na ob sza rach wo je wództw. Zo sta ły one po dzie lo ne, a ich ma ją tek prze ka za ny gmi nom, któ rych obo wiąz kiem sta ło się za opa trze nie w cie pło od bior ców. Wy ni kiem te go by - ło po wsta nie kil ku set pod mio tów go spo dar czych, o zró żni co wa nej struk tu rze or ga - ni za cyj nej i ró żnych sto sun kach wła sno ścio wych, pra cu ją cych w ob sza rze wy twa rza - nia i dys try bu cji cie pła. 34

35 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Po dob nie jest w bu dow nic twie, w przy pad ku któ re go istot ny jest prze cią ga ją cy się ibar dzo ab sor bu ją cy pro ces pry wa ty za cji i re pry wa ty za cji. Wie le bu dyn ków w Pol - sce na dal nie ma wła ści cie la, a część obiek tów ma nie ure gu lo wa ne sto sun ki wła - sno ścio we i pod le ga rosz cze niom pod mio tów trze cich. Za tem re ali za cja sa mych pro jek tów ter mo mo der ni za cyj nych, jak rów nież in we sty cji prze bu do wy sie ci cie - płow ni czej na te re nach o nie ure gu lowa nym pra wie wła ści ciel skim, jest przed się - wzię ciem na ra żo nym na nie pew ność sku tecz ne go za koń cze nia re ali za cji Ba rie ry pra wa bu dow la ne go Ba rie ry pra wa bu dow la ne go od no szą się do re gu la cji aspek tów tech nicz nych zwią - za nych z obo wią zu ją cym pra wem bu dow la nym, przede wszyst kim w za kre sie go - spo dar ki ciepl nej bu dyn ków, ale rów nież w ob sza rze pro duk cji cie pła oraz prze sy łu i dys try bu cji cie pła sie cio we go. Do naj wa żniej szych z nich mo żna za li czyć: sła bą sku tecz ność eg ze ku cji pra wa bu dow la ne go w za kre sie wy mo gów go - spo dar ki ciepl nej bu dyn ków; obiek ty bu dow la ne, rów nież du że in we sty cje (bu dyn ki wie lo ro dzin ne czy prze - my sło we), nie jed no krot nie re ali zu je się na pod sta wie sta rych pro jek tów ar chi - tek to nicz no -bu dow la nych, nie uwzględ nia ją cych mo żli wo ści za sto so wa nia no - wo cze snych roz wią zań tech no lo gicz nych, nie kla row ne wy ma ga nia w za kre sie go spo dar ki ciepl nej bu dyn ków; w 1997 r. do ko na no ra dy kal ne go pod nie sie nia tych wy ma gań. Mi mo to, na - dal wy ma ga nia te są znacz nie bar dziej li be ral ne niż w kra jach eu ro pej skich opo dob nych wa run kach kli ma tycz nych, brak obo wiąz ko we go sys te mu za rzą dza nia ener gią w bu dyn kach; nie prze wi du je się sto so wa nia sys te mów za rzą dza nia ener gią w bu dyn kach wpra wo daw stwie bu dow la nym. Mi mo to, na le ży bro nić sta no wi ska, że obo - wiąz ko wy sys tem za rzą dza nia ener gią w bu dyn kach jest jed ną z naj bar dziej efek tyw nych me tod po pra wy efek tyw no ści ogrze wa nia. Słusz ność te go sta no - wi ska po ka zu je prak ty ka wie lu kra jów eu ro pej skich oraz nie licz ne zre ali zo wa - ne w Pol sce pro jek ty pi lo ta żo we Ba rie ry pra wa ener ge tycz ne go Pra wo ener ge tycz ne w pre zen to wa nym w tym opra co wa niu aspek cie od no si się do dwóch pod sta wo wych za gad nień: mo no po li stycz nej po zy cji lo kal nych pro du cen tów i do staw ców cie pła, bra ku sku tecz nej eg ze ku cji pra wa ener ge tycz ne go w od nie sie niu do pla nów za opa trze nia w cie pło, ener gię elek trycz ną i pa li wa ga zo we. Prze pro wa dze nie pro ce su ter mo mo der ni za cji w ogra ni czo nym za kre sie lub za prze - sta nie ter mo mo der ni za cji bu dyn ków, po wo du je istot ne za gro że nia w po sta ci nad - mier ne go wzro stu cen cie pła zmie nia ją ce go wszel kie ana li zy opła cal no ści po czy nio - ne przez in we sto rów. 35

36 Tomasz Bańkowski Ba rie ry ja ko ści usług ener ge tycz nych i roz wo ju sie ci ener ge tycz nych Za gad nie nia ja ko ści usług ener ge tycz nych w spo sób po śred ni i bez po śred ni za war - te są w wie lu ak tach praw nych. Ba rie ry iden ty fi ko wa ne są rów nież w ob sza rze re - gu la cji praw nych w za kre sie sys te mu i po zio mu po dat ków oraz ochro ny śro do wi ska na tu ral ne go. Nie ko rzyst ny wpływ na re ali za cję przed się wzięć pod no sze nia ja ko ści usług ener ge tycz nych i roz wo ju sie ci ener ge tycz nych ma ją: brak sys te mo we go i praw ne go wspar cia dla roz wo ju od na wial nych źró deł ener gii, brak mo żli wo ści peł ne go uwzględ nie nia efek tów śro do wi sko wych w ana li zie efek tyw no ści fi nan so wej i eko no micz nej ter mo mo der ni za cji, brak me cha ni zmów fi skal nych ge ne ru ją cych do dat ko we za chę ty dla użyt kow - ni ków ener gii. Do stęp ne w Pol sce mo żli wo ści uzy ska nia wspo ma ga nia fi nan so wa nia w ogra ni czo - nym stop niu uwzględ nia ją w kry te riach przy zna wa nia do ta cji, ko rzyst ne efek ty rze - czo we i eko no micz ne wy ni ka ją ce z re duk cji emi sji za nie czysz czeń w wy ni ku wzro stu ja ko ści usług ener ge tycz nych. Wia do mo jed nak, że emi sje te po wo du ją okre ślo ne szko dy w śro do wi sku, co w kon se kwen cji wy ma ga po nie sie nia okre ślo nych na kła dów w ce lu ich neu tra li za cji. Pro blem do ty czy za rów no kosz tów zwią za nych z bez po śred - nią re kul ty wa cją po wsta łych szkód, jak rów nież mniej wy mier nych skut ków sys te mo - wych sta no wią cych po śred nie kosz ty ze wnętrz ne jak np. zwią za ny z wpły wem na ogól ny stan zdro wia spo łe czeń stwa wzrost kosz tów le cze nia itp. Uwzględ nie nie unik - nię tych kosz tów ze wnętrz nych w ana li zach opła cal no ści re ali za cji przed się wzięć pod - no sze nia ja ko ści usług ener ge tycz nych i roz wo ju sie ci ener ge tycz nych, przy czy ni się do znacz ne go zwięk sze nia ich atrak cyj no ści fi nan so wo-eko no micz nej Ba rie ra bra ku wol nych środ ków na in we sty cje w ter mo mo der ni za cję Brak wy star cza ją cych środ ków na sfi nan so wa nie przed się wzięć in we sty cyj nych unie - mo żli wia w więk szo ści przy pad ków re ali za cję na wet pod sta wo wych, nie wiel kich in we - sty cji pod no sze nia ja ko ści usług ener ge tycz nych i mo der ni za cji sie ci ener ge tycz nych. Ist nie ją ogra ni czo ne mo żli wo ści gro ma dze nia środ ków fi nan so wych na za da nia ja - ko ści usług ener ge tycz nych i mo der ni za cji sie ci ener ge tycz nych w od nie sie niu do Usta wy o wspie ra niu przed się wzięć ter mo mo der ni za cyj nych. Ba rie ra bra ku wol nych środ ków jest wy ni kiem opo ru miesz kań ców oraz użyt kow ni ków przed po no sze niem du żych na kła dów na re ali za cję przed się wzięć ter mo mo der ni za cyj nych, któ rych pro - sty czas zwro tu prze kra cza okres 10 lat. Do dat ko wą istot ną ba rie rą jest rów nież brak płyn no ści fi nan so wej po ten cjal nych kre dy to bior ców, unie mo żli wia ją cej za cią ga nie kre dy tów Ba rie ry do stę pu do pu blicz nych źró deł fi nan so wa nia Fun du sze po mo co we kra jo we czy pro gra my unij ne, pre fe ru ją du że in we sty cje, głów - nie o cha rak te rze struk tu ral nym, ukie run ko wa ne na bez po śred nie dzia ła nia w za kre - sie ochro ny śro do wi ska na tu ral ne go i efek tyw no ści ener ge tycz nej. Na to miast in we - 36

37 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii sty cje zwią za ne z pod no sze niem ja ko ści usług ener ge tycz nych i mo der ni za cją sie ci ener ge tycz nych, są uwzględ nia ne w prio ry te tach pu blicz nych źró deł fi nan so wa nia, jed na kże za zwy czaj znaj du ją się na da le kich po zy cjach. Przy czy nia się do te go ogra - ni czo na prak ty ka w do fi nan so wy wa niu tych in we sty cji ze środ ków pu blicz nych oraz brak zro zu mie nia spe cy fi ki sek to ra elek tro ener ge tycz ne go i cie płow ni cze go w Pol sce przez urzęd ni ków w Ko mi sji Eu ro pej skiej od po wia da ją cych za fun du sze po mo co we Ba rie ry po wszech no ści al ter na tyw nych spo so bów fi nan so wa nia W ostat nich la tach, z uwa gi na uryn ko wie nie i zmia ny w struk tu rze cen ener gii, na - stą pił istot ny wzrost atrak cyj no ści in we sty cji pod no sze nia ja ko ści usług ener ge tycz - nych i mo der ni za cji sie ci ener ge tycz nych, po zwa la ją cych znacz nie ogra ni czyć kosz - ty eks plo ata cyj ne bu dyn ków i obiek tów. Po ja wił się zna czą cy po ten cjał efek tyw nych fi nan so wo i eko no micz nie in we sty cji. Nie ste ty, opła cal ność efek tyw no ści ener ge tycz nej nie jest na ty le in te re su ją ca, aby spo wo do wać uru cho mie nie w znacz nym za kre sie al ter na tyw nych spo so bów fi nan - so wa nia, któ rych sku tecz ność po twier dzo na zo sta ła do świad cze nia mi licz nych kra - jów. Ob ser wu je się co praw da wzrost ak tyw no ści firm ESCO (ang.: Ener gy Se rvi ce Com pa ny) fi nan su ją cych te go ty pu in we sty cje w for mu le TPF (ang.: Third Par ty Fi - nan cing), jed na kże jak do tych czas ich udział w prak ty ce re ali za cji ter mo mo der ni za - cji jest nie wiel ki. Nie bez zna cze nia są za tem dzia ła nia po pu la ry zu ją ce pro jek ty spła ca ją cych się In we sty cji - Per for man ce Con trac ting, in stru men tu ryn ku ener go - osz częd nych przed się wzięć w for mu le part ner stwa pu blicz no -pry wat ne go Ba rie ry pro ce dur zwią za nych z po zy ska niem środ ków fi nan so wych Więk szość pro ce dur wy ma ga nych przez in sty tu cje po mo co we jest wie lo eta po wa i bar - dzo roz cią gnię ta w cza sie. Do ty czy to za rów no pre fe ren cyj nych kre dy tów i do ta cji udzie la nych przez Na ro do wy i Wo je wódz kie Fun du sze Ochro ny Śro do wi ska, jak iśrod ków do stęp nych z fun du szy po mo co wych Unii Eu ro pej skiej. W mniej szym stop - niu ten pro blem do ty czy kre dy tów ko mer cyj nych udzie la nych przez ban ki w ra mach wspie ra nia in we sty cji pod no sze nia ja ko ści usług ener ge tycz nych i mo der ni za cji sie ci ener ge tycz nych. Po wo du je to, że środ ki po mo co we w znacz nej czę ści do stęp ne są je - dy nie dla klien tów in sty tu cjo nal nych po sia da ją cych od po wied nio wy kwa li fi ko wa ną ka drę tech nicz ną i księ go wą bę dą cą w sta nie upo rać się ze skom pli ko wa ny mi pro ce - du ra mi przyzna wa nia do ta cji. Za tem ist nie je du ża ba rie ra, aby do ta cje i kre dy ty tra fi - ły pod strze chy w kon tek ście po wszech no ści wy ko rzy sta nia środ ków fi nan so wych Pod sta wo we dzia ła nia po zwa la ją ce na po pra wę do star cza nych usług ener ge tycz nych w wy ni ku mo der ni za cji i roz wo ju sie ci ener ge tycz nych Dzia ła nia zwią za ne z re ali za cją ce lu stra te gicz ne go ja kim jest po pra wa do star cza - nych usług ener ge tycz nych w wy ni ku mo der ni za cji i roz wo ju sie ci ener ge tycz nych 37

38 Tomasz Bańkowski po win ny być skon cen tro wa ne na wszyst kich ele men tach sys te mu za opa trze nia w cie pło i ener gię elek trycz ną. Do ty czy to: 1. w scen tra li zo wa nym wy twa rza niu cie pła w sko ja rze niu z ener gią elek trycz ną: a) mo der ni za cji i bu do wy jed no stek wy twa rza nia cie pła (ze spo łów ko ge ne ra cyj - nych i ko tłów) w elek trow niach, elek tro cie płow niach i cie płow niach za wo do - wych oraz prze my sło wych, b) zwięk sze nia udzia łu sko ja rzo ne go wy twa rza nia cie pła w pro duk cji cie pła, c) zwięk sze nia udzia łu bio ma sy; 2. w lo kal nym, zde cen tra li zo wa nym sko ja rzo nym wy twa rza niu cie pła i ener gii elek - trycz nej: a) mo der ni za cji i wy mia ny ko tłów na wy so ko spraw ne, ni sko emi syj ne, b) bu do wa nia ma łych i śred nich jed no stek ko ge ne ra cyj nych (sko ja rzo ne wy twa - rza nie ener gii elek trycz nej i cie pła) w obec nych ko tłow niach ga zo wych, gdzie rów no cze śnie jest du że za po trze bo wa nie na ener gię elek trycz ną lub bli ski do - stęp do sie ci elek trycz nych (wy spo we ko tłow nie sys te mów cie płow ni czych, szpi ta le itp.), c) bu do wa nie lo kal nych sys te mów za opa trze nia w ener gię, w tym pro mo cja ko - ge ne ra cji, opar tych na miej sco wych za so bach pa liw i ener gii, w tym bio ga zu i in nych ro dza jów bio ma sy, ener gii geo ter mal nej; 3. w sie ciach prze sy ło wych i dys try bu cyj nych cie pła oraz sie ciach dys try bu cyj nych śred nie go, ni skie go i wy so kie go na pię cia: a) mo der ni za cji sie ci cie płow ni czych, wy mia ny nie efek tyw nych i sta rych ru ro cią - gów na pre izo lo wa ne, do sto so wa nie do ak tu al nych i przy szłych po trzeb ciepl nych, b) mo der ni za cji sie ci dys try bu cyj nych śred nie go, ni skie go i wy so kie go na pię cia, wy mia ny trans for ma to rów o ni skiej spraw no ści ener ge tycz nej, skra ca nia bar - dzo dłu gich cią gów li nio wych, do sto so wa nia do ak tu al nych i przy szłych po - trzeb ma ją cych na ce lu ogra ni cze nie strat sie cio wych, c) we ry fi ka cji efek tyw no ści eko no micz nej i ce lo wo ści za si la nia da le kich od bior - ców, uza sad nio nej de cen tra li za cji za si la nia, d) wpro wa dze nia sys te mów re gu la cji i za rzą dza nia do sta wa mi cie pła, kształ to - wa nia opty mal nej krzy wej ob cią żeń (pro duk cja i użyt ko wa nie), we ry fi ka cji praw nej kon sul ta cji ta ryf w za kre sie umo żli wie nia ela stycz ne go i efek tyw ne go ste ro wa nia sys te ma mi cie płow ni czy mi; 4. w bu dyn kach: a) wy mia ny ko tłów ni sko spraw nych i ob cią ża ją cych śro do wi sko na rzecz wy so ko - spraw nych i przy ja znych śro do wi sku, b) two rze nia lo kal nych sys te mów przy go to wa nia bio ma sy i zwięk sze nie udzia łu te go pa li wa w ogrze wa niu bu dyn ków, c) po pra wy ter mo izo la cyj no ści bu dyn ków: izo lo wa nie prze gród ze wnętrz nych, wy mia na okien, od zysk cie pła z wen ty la cji, d) eko no micz ne go i pro mo cyj ne go in sta lo wa nia ko lek to rów sło necz nych, 38

39 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii e) pro mo cji ni sko ener ge tycz nych i pa syw nych bu dyn ków, f) za sto so wa nia de mon stra cyj nych pro jek tów ogniw fo to wol ta icz nych (PV). Ana li za efek tów i ko niecz nych na kła dów wska zu je, że po ten cjał zmniej sze nia zu ży - cia ener gii i re duk cji emi sji CO 2 jest zna czą cy i da je szan sę na re ali za cję ce lu stra - te gicz ne go po pra wy do star cza nych usług ener ge tycz nych w wy ni ku mo der ni za cji iroz wo ju sie ci ener ge tycz nych Uzu peł nia ją ce dzia ła nia po zwa la ją ce na po pra wę do star cza nych usług ener ge tycz nych w wy ni ku mo der ni za cji i roz wo ju sie ci ener ge tycz nych Dzia ła nie w kie run ku za pew nie nia do stęp no ści efek tyw nych, wy so kiej ja ko ści usług ener ge tycz nych w wy ni ku mo der ni za cji i roz wo ju sie ci ener ge tycz nych, jest za le żne od po zio mu efek tyw no ści ener ge tycz nej i po trzeb od bior ców koń co wych, w tym: go spo - darstw do mo wych, od bior ców ko mer cyj nych oraz ma łych i śred nich przed się biorstw. Wce lu osią gnię cia wy so kie go po zio mu kom pe ten cji tech nicz nych, obiek tyw no ści iwia ry god no ści, pań stwa człon kow skie o ile uzna ją to za ko niecz ne wpro wa dzą od po wied ni sys tem kwa li fi ka cji, akre dy ta cji lub cer ty fi ka cji dla do staw ców usług ener ge tycz nych, au dy tów ener ge tycz nych i in nych środ ków po pra wy efek tyw no ści ener ge tycz nej. Po pu la ry za cja pro stych au dy tów ener ge tycz nych po zwa la ją cych na sa mo dziel ne prze pro wa dze nie pro stych ana liz jest pro po no wa na w ra mach ini - cja ty wy zmie rza ją cej do po wsta nia Po wszech nej In ter ne to wej Plat for my Efek tyw no - ści Ener ge tycz nej (PI PEE). Ni ska efek tyw ność ener ge tycz na i sła ba skłon ność do oszczę dza nia jest zwią za - nazbra kiem wie dzy na te mat ob cią żeń fi nan so wych kosz ta mi za cie pło i ener gię elek trycz ną. Wa żne dla od bior ców koń co wych są wa run ki do stę pu do in for ma cji uła twia ją cej efek tyw ne wy ko rzy sta nie ener gii. Ra chu nek za do sta wę ener gii od - bior cy po wi nien być uzu peł nia ny o in for ma cje po zwa la ją ce na peł ne za po zna nie się z kosz ta mi ener gii i po zio mem zu ży cia. Użyt kow nik ener gii ma pra wo do wie - dzy na te mat: ak tu al nej ce ny i zu ży cia ener gii, ana li zy obec ne go zu ży cia w od nie sie niu do zu ży cia za ten sam okres w ro ku po przed nim, ana li zy po rów naw czej zu ży cia ener gii w od nie sie niu do prze cięt ne go znor ma - li zo wa ne go użyt kow ni ka ener gii tej sa mej ka te go rii, or ga ni za cji kon su menc kich, agen cji ener ge tycz nych i po dob nych, umo żli - wia ją cych uzy ska nie in for ma cji o środ kach zwięk sza ją cych efek tyw ność ener ge tycz ną. Sek tor cie płow ni czy po wi nien dą żyć do sta nu, w któ rym wszyst kie in for ma cje do ty - czą ce wzro stu po ten cja łu efek tyw no ści wy ko rzy sta nia cie pła (w tym o me cha ni - 39

40 Tomasz Bańkowski zmach fi nan so wych i praw nych) bę dą sze ro ko roz po wszech nia ne wśród od bior ców koń co wych. W za le żno ści od tech nicz nej wy ko nal no ści i uza sad nie nia fi nan so we go od bior cy koń co wi ogrze wa nia lub chło dze nia oraz cie płej wo dy po win ni mieć mo - żli wość na by cia po kon ku ren cyj nych ce nach in dy wi du al nych licz ni ków, któ re do - kład nie od zwier cie dla ją zu ży cie ener gii w okre ślo nym cza sie. Za le ca ne jest sty mu lo wa nie roz wo ju fi nan so wa nia przez stro nę trze cią ja ko for mę uła twia ją cą sfi nan so wa nie in we sty cji zwią za nych z ob ni że niem zu ży cia ener gii. Wy - ko rzy sta nie fi nan so wa nia w for mu le stro ny trze ciej jest cen ne w cie płow nic twie. Za - pro po no wa ny zo stał mo del spła ca ją cych się In we sty cji Per for man ce Con trac ting ja ko in stru ment ryn ku ener go osz częd nych przed się wzięć w for mu le part ner stwa pu - blicz no -pry wat ne go. Istot ny na cisk po ło żo ny zo stał na ak ty wi za cję bia łych cer ty fi ka tów do ku men tów po twier dza ją cych uzy ska nie oszczęd no ści ener ge tycz nych. Oszczęd no ści ener gii mo gą być uzy ska ne nie tyl ko przez sys tem edu ka cji, in for ma cji i uła twio ne go do stę - pu do usług ener ge tycz nych, ale ta kże przez pew ne for my na ka zu i za chę ty. Wy zna - cza nie obo wiąz ko wych oszczęd no ści dla nie któ rych grup od bior ców (sys tem bia- łych cer ty fi ka tów ) jest zgod ny z za ło że nia mi in stru men tu na ka zo wo - za chę to we - go. Po dej mo wa nie zo bo wią zań oszczęd no ścio wych przez od bior ców w ra mach umów za wie ra nych z or ga na mi wy zna czo ny mi przez Pań stwo, za pew nia ko rzy ści fi - nan so we w za mian za osią gnię te oszczęd no ści. W tym roz dzia le skon cen tru je my się na po zo sta łych spo so bach za spo ka ja nia po - trzeb i prze ła my wa nia ba rier po przez in stru men ty edu ka cyj no -in for ma cyj ne, praw - ne oraz fi nan so we ja ko naj efek tyw niej sze i naj sku tecz niej sze w osią ga niu ce lów wzro stu efek tyw no ści ener ge tycz nej i zwięk sze nia udzia łu OZE. Przed sta wio ne w tym opra co wa niu efek ty uzy ska ne przez wdro że nie in stru men tów edu ka cyj no -in- for ma cyj nych i fi nan so wych nie su mu ją się z efek ta mi le gi sla cyj ny mi. Sza cu je się, że dla po ni ższe go zbio ru in stru men tów, cał ko wi te efek ty z ich wdro że nia bę dą na po - zio mie 70% su my przed sta wio nej w ana li zie in stru men tów In stru men ty edu ka cyj no -in for ma cyj ne In stru men ty edu ka cyj no -in for ma cyj ne są uwzględ nia ne ja ko ini cja ty wa two rzą ca pod sta wy dla po zo sta łych in stru men tów. Przy go to wa ny zbiór in stru men tów, re ali zo - wa ny zgod nie z za ło żo ny mi bu dże ta mi, przy czy ni się do wzro stu efek tyw no ści ener - ge tycz nej po przez ogra ni cze nie zu ży cia ener gii ciepl nej o 15% i wzrost po ten cja łu OZE o 2-3% w cią gu naj bli ższych 10 lat w okre sie za rów no dla opcji zrów no wa żo nej jak i mak sy mal nie re ali stycz nej. Na to miast dla dru gie go okre su pla no wa nia in stru men tów edu ka cyj no -in for ma cyj nych, w cią gu ko lej nych 10 lat ( ), za kła da ne jest ogra ni cze nie zu ży cia ener gii ciepl nej o 10% i wzrost po ten cja łu OZE o 2% dla opcji zrów no wa żo nej i mak sy mal nie re ali stycz nej. In stru men ty edu ka cyj ne i in for ma cyj ne po win ny mieć cha rak ter: 40

41 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii a) Kam pa nii in for ma cyj nych Ce lem tych dzia łań jest wzrost świa do mo ści po przez na ukę do ko ny wa nia ra cjo nal - nych wy bo rów kon su menc kich. Bę dzie on re ali zo wa ny po przez do star cze nie kom - plet nej in for ma cji o efek tyw nych ener ge tycz nie urzą dze niach do ko rzy sta nia w go - spo dar ce ciepl nej bu dyn ków. Dzia ła nia te bę dą obej mo wa ły ar ty ku ły spon so ro wa - ne w pra sie pu blicz nej, kam pa nie me dial ne w TV, udział or ga ni za cji po za rzą do wych w kam pa niach lo kal nych. Bu dżet ze środ ków po mo co wych, ja ki na le ży za bez pie czyć, to 35 mln PLN w okre - sie oraz 45 mln PLN na la ta , za rów no przy za ło że niu re ali - za cji opcji zrów no wa żo nej jak i mak sy mal nie re ali stycz nej. b) Sys te mu po wszech nej edu ka cji Sys tem bę dzie ukie run ko wa ny na wzrost świa do mo ści i ra cjo nal ne użyt ko wa nie ener gii w bu dyn kach. Opie rać się bę dzie na dzia ła niach pro gra mu po wszech nej edu ka cji w za kre sie efek tyw ne go i przy ja zne go śro do wi sku wy ko rzy sta nia od na - wial nych źró deł ener gii i efek tyw no ści ener ge tycz nej. Gru pę do ce lo wą te go pro gra - mu bę dą sta no wić: go spo dar stwa do mo we, wła ści cie le bu dyn ków, ma łe i śred nie przed się bior stwa, szko ły na ró żnych po zio mach na ucza nia. Bu dżet ze środ ków po mo co wych sza co wa ny jest na po zio mie 50 mln PLN w okre - sie oraz 70 mln PLN na la ta za rów no przy za ło że niu re ali - za cji opcji zrów no wa żo nej jak i mak sy mal nie re ali stycz nej. c) Sys te mu szko leń za wo do wych Ce lem sys te mu jest pod no sze nie kwa li fi ka cji i umie jęt no ści sto so wa nia stan dar dów oraz do radz two. Dzia ła nia bę dą po le ga ły na opra co wa niu sys te mu szko leń dla wy - bra nych grup za wo do wych, wy ko rzy sta niu środ ków pro gra mu ope ra cyj ne go ka pi - tał ludz ki dla two rze nia no wych za wo dów i po wsta wa nia no wych firm. Bu dżet ze środ ków po mo co wych, ja ki na le ży za bez pie czyć, to 25 mln PLN w okre - sie oraz 30 mln PLN na la ta za rów no przy za ło że niu re ali - za cji opcji zrów no wa żo nej jak i mak sy mal nie re ali stycz nej. d) Ser wi su in for ma cyj no-edu ka cyj ne go Ce lem jest prze ko na nie spo łe czeń stwa do świa do me go i ra cjo nal ne go wy bo ru i za - ku pu ener go osz częd nych urzą dzeń i sprzę tu. Cel ten bę dzie re ali zo wa ny po przez wdro że nie i pro mo cję kra jo we go ser wi su po wszech nej in for ma cji o efek tyw no ści ener ge tycz nej. Utwo rze nie Po wszech nej In ter ne to wej Plat for my Efek tyw no ści Ener - ge tycz nej, któ ra bę dzie sta no wi ła fo rum dla po szu ki wa nia efek tyw nych roz wią zań oszczę dza nia ener gii. Bu dżet ze środ ków po mo co wych, ja ki na le ży prze zna czyć na uru cho mie nie ser wi su, sza cu je się na 2 mln PLN w 2010 ro ku i 0,5 mln PLN rocz nie na je go pro wa dze nie. Łącz nie w la tach na le ży prze zna czyć 12 mln PLN. 41

42 Tomasz Bańkowski Po wszech na In ter ne to wa Plat for ma Efek tyw no ści Ener ge tycz nej (PI PEE) no wy in stru ment Od kil ku na stu mie się cy trwa pro ces wy pra co wy wa nia no wej po li ty ki ener ge tycz nej w Unii Eu ro pej skiej i Pol sce. Po wsta ją ce do ku men ty grun tu ją ce za ło że nia tej po li ty - ki ma ją istot ne kon se kwen cje dla wszyst kich kra jów człon kow skich, funk cjo nu ją cych w nich przed się biorstw oraz od bior ców ener gii. Tryb im ple men ta cji po sta no wień do ku men tów unij nych na pod ło że kra jów człon kow skich wska zu je na po trze bę spój ne go spoj rze nia na spra wy efek tyw no ści ener ge tycz nej i od na wial nych źró deł ener gii oraz po sia da nia peł nej wie dzy o do stęp nych in stru men tach słu żą cych wdra - ża niu okre ślo nych po li tyk. Do sko na łą ba zą opi nio wa nia i two rze nia no wej po li ty ki ener ge tycz nej Unii Eu ro pej skiej oraz in stru men tów wspie ra nia efek tyw no ści ener - ge tycz nej by ła by in ter ne to wa plat for ma. Cha rak ter oraz ce le Po wszech nej In ter ne to wej Plat for my Efek tyw no ści Ener ge tycz - nej, zo sta ły za pre zen to wa ne na rysunku 6. Do ku ment Zie lo na Księ ga, roz po czął pro ces wy pra co wy wa nia no wej po li ty ki ener ge tycz nej Unii Eu ro pej skiej. Przed sta wia on za ry sy głów nych ce lów tej po li ty ki: wzrost kon ku ren cyj no ści ryn ku ener gii, po pra wę bez pie czeń stwa do staw ener gii oraz trwa ły roz wój ener ge ty ki od na wial nej po wią za ny z od dzia ły wa niem ener ge ty - ki na śro do wi sko. Po wsta łe w efek cie wy tycz ne po li ty ki ener ge tycz nej Unii Eu ro pej - skiej w ob sza rze efek tyw no ści ener ge tycz nej oraz OZE, trze ba bę dzie do pre cy zo wy - wać i wdra żać po przez re gu la cje i in stru men ty i ktoś to bę dzie mu siał wy ko nać. Za - tem po ja wia się i po trze ba re ali za cji dzia łań za po śred nic twem naj sil niej sze go me - dium, ja kim jest In ter net, w for mie por ta lu Po wszech na In ter ne to wa Plat for ma Efek - tyw no ści Ener ge tycz nej (PI PEE), za pew nia ją ce go naj tań szy i naj efek tyw niej szy spo - sób wy pra co wy wa nia wa żnych dla ja ko ści usług ener ge tycz nych i ogra ni cze nia emi - sji CO 2 opi nii, za le ceń, pro po zy cji re gu la cji i in stru men tów eko no micz nych. Po wszech na In ter ne to wa Plat for ma Efek tyw no ści Ener ge tycz nej (PI PEE), ko rzy sta ła - by z naj lep szych do świad czeń Pro jek tu Ma na ge Ener gy. Przed sta wi cie le Agen cji Ener ge ty ki jak rów nież in nych za in te re so wa nych stron, bę dą mie li mo żli wość uczest ni cze nia w pro ce sie kre owa nia, opi nio wa nia i wy mia ny in for ma cji o po li ty ce ener ge tycz nej oraz re gu la cjach praw nych. Po wszech na In ter ne to wa Plat for ma Efek tyw no ści Ener ge tycz nej (PI PEE), zgod nie z za - ło że nia mi, bę dzie mia ła sze ro ki ob szar ba dań. W za kre sie po li ty ki ener ge tycz nej, za - mie rza kon cen tro wać się na za gad nie niach wspól nej po li ty ki ze wnętrz nej, kon ku ren - cyj no ści, we wnętrz ne go ryn ku ener gii, jak rów nież pro ble ma ty ce zrów no wa żo ne go itrwa łe go roz wo ju, bez pie czeń stwa do staw, zró żni co wa nia form ener gii po przez dy - wer sy fi ka cję źró deł ener gii. W ra mach Po wszech nej In ter ne to wej Plat for my Efek tyw - no ści Ener ge tycz nej (PI PEE) za kła da się opi nio wa nie i two rze nie efek tyw nych i sku tecz - nych re gu la cji praw nych oraz so li dar ność w roz wią zy wa niu pro ble mów i kry zy sów. Pod sta wą bę dą pra ce nad in no wa cja mi, no wy mi tech no lo gia mi oraz sche ma ta mi fi - nan so wy mi ryn ko wych in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej, bez po śred nio wpły - wa ją cy mi na ja kość usług ener ge tycz nych i ogra ni cze nie emi sji CO 2. 42

43 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Rysunek 6. Lo gi ka Po wszech nej In ter ne to wej Plat for my Efek tyw no ści Ener ge tycz nej Źró dło: Opra co wa nie wła sne 43

44 Tomasz Bańkowski Do stęp do za so bów Po wszech nej In ter ne to wej Plat for my Efek tyw no ści Ener ge tycz - nej (PI PEE) bę dzie ró żni co wa ny za le żnie od gru py jej użyt kow ni ków. Naj szer szy inie ogra ni czo ny do stęp bę dą mie li człon ko wie Fo rum PI PEE, któ rzy za de kla ru ją chęć czyn ne go udzia łu w kre owa niu Plat for my. Ogra ni czo ny do stęp do in for ma cji bę dą mia ły Agen cje Ener ge ty ki oraz in ne in sty tu cje za an ga żo wa ne w ob sza rze dzia - łań zwią za nych z efek tyw no ścią ener ge tycz ną, któ re wy ka żą za in te re so wa nie bier - nym udzia łem w Plat for mie. Do po wszech nej wia do mo ści bę dzie udo stęp nio ny ma te riał efek tów pra cy Plat for - my: opra co wa ne stresz cze nia ra por tów po li ty ki ener ge tycz nej, na rzę dzia wspar cia fi nan so wa nia in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej oraz OZE wraz z in ter pre ta cja - mi ma te ria łów le gi sla cyj nych In stru men ty le gi sla cyj ne In stru men ty praw ne da ją pod sta wy do szyb kiej zmia ny po trzeb ciepl nych bu dyn - ków, nie ste ty, nie gwa ran tu ją, że te zmia ny bę dą efek tyw ne kosz to wo. Oczy wi ście, z punk tu wi dze nia środ ków po mo cy pu blicz nej są naj bar dziej efek tyw nym in stru - men tem, po nie waż ge ne ru ją kosz ty głów nie na eta pie kon stru owa nia za pi sów. Nie ste ty, opra co wa nie bu dże tu wdro że nia pro po no wa nych za pi sów jest mo żli we do pie ro w ostat niej fa zie no we li za cji czy two rze nia in stru men tów le gi sla cyj nych. Przy ra cjo nal nych za ło że niach, in stru men ty praw ne są w sta nie za pew nić ogra ni - cze nie po trzeb ciepl nych o 20% i wzrost po ten cja łu OZE o 3-4% w cią gu naj bli - ższych 10 lat w okre sie Na to miast dla dru gie go okre su pla no wa nia in - stru men tów edu ka cyj no -in for ma cyj nych, w cią gu ko lej nych 10-ciu lat w okre sie , za kła da ne jest ogra ni cze nie zu ży cia ener gii ciepl nej o 10% i wzrost po - ten cja łu OZE o 3% dla opcji zrów no wa żo nej i mak sy mal nie re ali stycz nej. Szcze gól nie wa żna jest no we li za cja pra wa bu dow la ne go w za kre sie oszczęd nych ener ge tycz nie bu dyn ków Pro po no wa ne in stru men ty le gi sla cyj ne wspie ra ją ce dzia ła nia po zwa la ją ce na po pra wę do star cza nych usług ener ge tycz nych w wy ni ku mo der ni za cji i roz wo ju sie ci ener ge tycz nych Pra wo bu dow la ne z no we li za cją efek tyw ne go ener ge tycz nie bu dow nic twa Jed nym z ce lów no we go Pra wa bu dow la ne go by ło by pod nie sie nie ja ko ści ener ge - tycz nej ist nie ją cych i no wych bu dyn ków. W ra mach no we li za cji pro po nu je się wpro - wa dze nie peł nej im ple men ta cji Dy rek ty wy 2002/91/WE o efek tyw no ści ener ge tycz - nej bu dyn ków. Pierw sza no we la Pra wa po win na być wpro wa dzo na naj póź niej w ro - ku 2011 i po le gać na zo bo wią za niu do sto so wa nia wła ści wych wy ma gań ciepl nych dla bu dyn ków wie lo ro dzin nych na po zio mie E 0 = 50 kwh/m 2 rok w od nie sie niu do 44

45 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii po wierzch ni miesz kal nej brut to. Dru ga no we li za cja w kon se kwen cji pierw szej, po - win na na stą pić dzie sięć lat póź niej, w 2020 ro ku i obej mo wać dal sze ogra ni cze nie wy ma gań ciepl nych bu dyn ków do E 0 = 25 kwh/m 2 rok w od nie sie niu do po wierzch - ni miesz kal nej brut to No we ure gu lo wa nia praw ne ogra ni cza ją ce emi sję za nie czysz czeń po wie trza ze źró deł cie pła o zna cze niu lo kal nym No we ure gu lo wa nia wpro wa dza ły by od po wie dzial ność praw ną za stan śro do wi ska i ochro ny kli ma tu na wszyst kich użyt kow ni ków. Głów ne zmia ny, ja kie by ły by wpro - wa dzo ne, to ogra ni cze nie ob ro tu pa li wa mi ni skiej ja ko ści na ryn ku de ta licz nym oraz wła ści we za go spo da ro wa nie tych pa liw przy wy ko rzy sta niu i do sto so wa niu do ich spa la nia źró deł ener ge ty ki za wo do wej. Zde fi nio wa nie no wych stan dar dów ja ko ścio wych dla ko tłów wpro wa dzo nych na ry nek. Wpro wa dze nie sys te mu kon tro li ieg ze ku cji sto so wa nia w urzą dze niach grzew czych ma łej mo cy, pa liw od po wied niej ja ko ści, brak przy zwo le nia na spa la nie śmie ci i od pa dów z go spo darstw w ko tłach do mo wych. Ukon sty tu owa nie w no wej le gi sla cji pro gra mu ogra ni cze nia emi sji za - nie czysz czeń po wie trza z tzw. ni skich źró deł emi sji, bę dą ce go przed mio tem wdra - ża nym przy udzia le wie lu in stru men tów fi nan so wych Usta wa o efek tyw no ści ener ge tycz nej Ce lem usta wy jest ugrun to wa nie kra jo we go pro gra mu po pra wy efek tyw no ści ener - ge tycz nej. Za ło że nia prac nad no wą usta wą opie ra ją się o re ali za cję ce lów i za dań pa kie tu kli ma tycz no -ener ge tycz ne go po przez za pi sy usta wo we. Pro po no wa ne jest roz po czę cie in ten syw nych prac nad usta wą w bie żą cym ro ku tak, aby rok 2010 był po cząt kiem obo wią zy wa nia usta wy No we ure gu lo wa nia praw ne ryn ku ener go osz częd nych przed się wzięć w for mu le part ner stwa pu blicz no -pry wat ne go Cel te go ure gu lo wa nia jest pro sty - na le ży ak ty wi zo wać ca ły ob szar biz ne so wy z na - sta wie niem na sek tor pry wat ny i mo żli wo ści współ pra cy te go sek to ra z sek to rem pu blicz nym. Istot ne jest prze ła ma nie ba rier bra ku umie jęt no ści i obaw przed ko rzy - sta nia niem z usług firm pry wat nych w sek to rze pu blicz nym. Za kła da się opra co wa - nie ka ta lo gu re ko men do wa nych przed się wzięć dla for mu ły PPP, wraz z wzor co wy - mi umo wa mi dla PPP. W ra mach te go ure gu lo wa nia na le ża ło by roz pa trzyć mo del spła ca ją cych się In we sty cji - Per for man ce Con trac ting, sto so wa ną od lat for mę za - wie ra nia kon trak tów, głów nie mo der ni za cyj nych, w UE i w Sta nach Zjed no czo nych. 45

46 Tomasz Bańkowski 5.5. Okre śle nie grup in te re sów, któ re mo gą sprzy jać mo der ni za cji i roz wo jo wi sie ci ener ge tycz nych i grup tym nieza in te re so wa nych Gru py in te re sów, któ re mo gą sprzy jać mo der ni za cji i roz wo jo wi sie ci ener ge tycz - nych to: a) przed się bior stwa cie płow ni cze i elek tro ener ge tycz ne, b) związ ki i or ga ni za cje kon su menc kie, c) jed nost ki sa mo rzą du te ry to rial ne go oraz ich gru py związ ki, sto wa rzy sze nia ipo ro zu mie nia JST, d) pod mio ty świad czą ce usłu gi pu blicz ne w ra mach re ali za cji obo wiąz ków wła - snych jed no stek sa mo rzą du te ry to rial ne go, e) pod mio ty świad czą ce usłu gi pu blicz ne w ra mach re ali za cji obo wiąz ków wła - snych jed no stek sa mo rzą du te ry to rial ne go nie bę dą ce przed się bior ca mi, f) or ga ny wła dzy pu blicz nej, w tym or ga ny ad mi ni stra cji rzą do wej, or ga ny kon - tro li pań stwo wej i ochro ny pra wa. Gru py in te re sów, któ re mo gą być nie za in te re so wa ne mo der ni za cją i roz wo jem sie - ci ener ge tycz nych, wy wo dzą się z ob sza rów dzia łal no ści bier nie i w ma łym za kre sie ko rzy sta ją cych z ryn ku ener gii ciepl nej i elek trycz nej. 46

47 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii 6. Mo żli wo ści uzy ska nia re duk cji emi sji CO 2 w wy ni ku mo der ni za cji sie ci prze sy ło wych 6.1. Efek ty ogra ni cze nia emi sji CO 2 wy ni ka ją ce z mo der ni za cji sie ci cie płow ni czych i dzia łań w sek to rze ko mu nal no -by to wym Do efek tów mo der ni za cji sie ci cie płow ni czych za li cza się: zmniej sze nie strat cie pła w wy ni ku wy mia ny sie ci cie płow ni czej, w szcze gól - no ści ka na ło wej na pre izo lo wa ną, zmniej sze nie po bo ru cie pła na ce le ogrze wa nia przez bu dyn ki w wy ni ku zwięk sze nia spraw no ści re gu la cji sys te mu grzew cze go, zmniej sze nie ilo ści cie pła pro du ko wa ne go na po trze by przy go to wa nia cie płej wo dy użyt ko wej w lo ka lach; ogra ni cze nie ni skiej emi sji, zmniej sze nie za po trze bo wa nia bu dyn ków na cie pło w wy ni ku ter mo mo - der ni za cji Re duk cja CO 2 w ob sza rze prze sy łu i dys try bu cji cie pła Uwa run ko wa nia ogra ni cze nia strat cie pła w sie ci Wwy ni ku zmia ny tech no lo gii sie ci do star cza ją cej cie pło do bu dyn ków z ka na ło wej na pre izo lo wa ną oraz w wy ni ku zmia ny pa ra me trów wo dy pły ną cej tą sie cią, w po - rów na niu do sy tu acji ak tu al nej, zmia nie ule gnie wiel kość strat cie pła z sie ci. Zmia - na ta nie za wsze mu si być ko rzyst na, po nie waż o ile zmie nia my tech no lo gię ru ro - cią gów na tech no lo gię o lep szych jed nost ko wych pa ra me trach izo la cyj nych, zmia - nie ule ga ją też in ne wa żne wiel ko ści ta kie jak struk tu ra dłu go ści sie ci po śred ni cach ipa ra me try wo dy pły ną cej w ru ro cią gach. Przy kła do wo, gdy pod wy ższa my pa ra me - try wo dy pły ną cej ru ro cią ga mi, zmia nie ule ga su ma rycz na dłu gość ru ro cią gów. Wwy ni ku pro jek tów mo der ni za cji sys te mów cie płow ni czych, mo że zo stać wy bu do - wa na do dat ko wa sieć na po trze by do star cza nia c. w. u., któ ra jest źró dłem do dat - ko wych strat cie pła. W ana li zie efek tów ogra ni cze nie emi sji CO 2 po li czo ny zo stał su ma rycz ny efekt do ty czą cy strat cie pła. Frag men ty z ist nie ją cych sie ci cie płow ni czych za kwa li fi ko wa nych do mo der ni za cji, mo gą być in fra struk tu rą, któ rą w okre ślo nej czę ści mo żna wy ko rzy stać do za si la nia od bior ców. Za le ży to od lo kal nych uwa run ko wań (prze bie gu sie ci, sta nu tech nicz - ne go, wła sno ści). Two rząc kon cep cje prze bie gu sie ci dla ró żnych wa rian tów mo der - 47

48 Tomasz Bańkowski ni za cji, na le ży po dej mo wać sta ra nia, aby w jak naj więk szym stop niu wy ko rzy stać te od cin ki sie ci, któ re zo sta ły już w cią gu ostat nich kil ku lat prze bu do wa ne na no we w tech no lo gii pre izo lo wa nej Uwa run ko wa nia zwięk sze nia spraw no ści re gu la cji sys te mu grzew cze go W przy pad ku li kwi da cji wę złów gru po wych i bu do wy wę złów in dy wi du al nych, znacz ne mu zmniej sze niu ule ga roz le głość in sta la cji od bior czej, któ ra jest ste ro wa - na za po mo cą au to ma ty ki po go do wej za in sta lo wa nej w węź le. Im sys tem jest bar - dziej roz le gły, tym ma więk szą bez wład ność i ma le je spraw ność je go re gu la cji. Efekt ten jest uwzględ nia ny przy wy li cza niu ogra ni cze nia emi sji CO 2, a po trzeb ne do osza co wa nia te go zja wi ska wiel ko ści na le ży za czerp nąć z Roz po rzą dze nia w spra - wie szcze gó ło we go za kre su i for my au dy tu ener ge tycz ne go. Przyj mu je się, że roz - le gła in sta la cja od bior cza za si la na z wę złów gru po wych cha rak te ry zu je się spraw - no ścią 82%, na to miast wie lo krot nie mniej sza in sta la cja od bior cza sa me go bu dyn - ku w przy pad ku za si la nia z wę zła zlo ka li zo wa ne go w tym bu dyn ku cha rak te ry zu je się spraw no ścią re gu la cji 95% Ana li za po ten cja łu re duk cji CO 2 w ob sza rze prze sy łu i dys try bu cji cie pła na pod sta wie mo der ni za cji zde gra do wa nej sie ci cie płow ni czej Ana li za po ten cja łu re duk cji emi sji CO 2 wy ni ka ze sta nu in fra struk tu ry i mo żli wo ści utrzy ma nia cią gło ści do staw cie pła In fra struk tu ra cie płow ni cza (sie ci cie płow ni cze) jest bar dzo zró żni co wa na pod wzglę dem tech nicz nym i eko no micz nym (wiek urzą dzeń, sto pień ich zu ży cia, no wo - cze sność roz wią zań tech no lo gicz nych). Po ten cjał tech nicz ny te go sek to ra sta no wią sys te my cie płow ni cze skła da ją ce się ze źró deł wy twa rza nia (m.in.: elek tro cie płow - nie za wo do we i prze my sło we, cie płow nie za wo do we i prze my sło we, ko tłow nie lo - kal ne, źró dła od na wial ne), sie ci prze sy ło wych, przy łą czy, wę złów ciepl nych i ze - wnętrz nych in sta la cji od bior czych. Naj bar dziej oczy wi stą ce chą te go po ten cja łu jest w przy pad ku prze sy łu dłu gość sie ci. Po ten cjał re duk cji emi sji CO 2 jest ści śle uza le żnio ny od ro dza ju mo der ni zo wa nych sie ci cie płow ni czych i za kre su tych mo der ni za cji. Po ni żej przed sta wio ne zo sta ło ze - sta wie nie po ka zu ją ce po ten cjał efek tyw no ści ener ge tycz nej z ty tu łu mo der ni za cji sie ci cie płow ni czych, w opar ciu o wskaź ni ki strat mo cy na 1 mb sie ci cie płow ni czej uza le żnio ne od śred ni cy. Dla po trzeb ana li tycz nych, po ni żej zo sta ło przed sta wio ne ze sta wie nie wskaź ni ków emi sji CO 2 na pod sta wie wy bra nych pię ciu źró deł emi sji dla trzech lat re pre zen ta - tyw nych (2005, 2006, 2007). 48

49 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Ta be la 4. Po ten cjał efek tyw no ści ener ge tycz nej z 1 me tra sie ci przed się wzięć, śred nio w se zo nie grzew czym Średnica Zamiana sieci kanałowej wysokoparametrowej Zamiana sieci kanałowej niskoparametrowej na preizolowaną wysokoparametrową na preizolowaną wysokoparametrową mm W/m/sezon GJ/m/sezon W/m/sezon GJ/m/sezon , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,08 Źró dło: opra co wa nie wła sne Ta be la 5. Wskaź ni ki emi sji CO 2 opra co wa ne na pod sta wie wy bra nych źró deł źródło 1 źródło 2 źródło 3 źródło 4 Źródło 5 Średnia CIEPŁO dwutlenek węgla kg/gj 104,51 107,42 91,52 113,96 124,48 106,19 Źró dło: opra co wa nie wła sne Ko lej ne ze sta wie nie pre zen tu je po ten cjał re duk cji emi sji CO 2 na 1 mb sie ci cie płow - ni czej uza le żnio ny od śred ni cy, przy pa da ją cej na je den se zon grzew czy (1 rok). Ta be la 6. Po ten cjał re duk cji CO 2 z 1 me tra sie ci, śred nio w se zo nie Średnica Zamiana sieci kanałowej wysokoparametrowej Zamiana sieci kanałowej niskoparametrowej na preizolowaną wysokoparametrową na preizolowaną wysokoparametrową mm tony CO2/m/sezon tony CO2/m/sezon 32 0,047 0, ,046 0, ,051 0, ,054 0, ,058 0, ,068 0, ,066 0, ,068 0, ,079 0, ,113 0, ,113 0, ,129 0, ,133 0,116 Źró dło: opra co wa nie wła sne 49

50 Tomasz Bańkowski Dłu gość sie ci cie płow ni czej w Pol sce, jak wy ni ka z da nych z ta be li 7, w 2001 r. wy no - si ła po nad 16,6 tys. km. W ana li zie przyj mo wa ne są da ne szcze gó ło we z 2001 ro ku, po nie waż od zwier cie dla ją w wy so kim stop niu bie żą cą sy tu ację. Naj wy ższy udział w dłu go ści sie ci cie płow ni czej mia ły wo je wódz twa: ma zo wiec kie 15,9% i ślą - skie 14,3% (po któ rych na stę po wa ły wo je wódz twa: dol no ślą skie, ku jaw sko -po mor - skie, łódz kie, ma ło pol skie i wiel ko pol skie od oko ło 6% do bli sko 9%), a naj ni ższy wo je wódz twa: lu bu skie, opol skie, świę to krzy skie i pod la skie (od nie speł na 2% do 3%). W sto sun ku do ro ku 2000 przed się bior stwa kon ce sjo no wa ne wy ka za ły nie znacz ny (o 3,3%) wzrost ogól no pol skiej dłu go ści sie ci. W wo je wódz twie ślą skim na stą pi ło jed - nak wy raź ne (o 10,6%) jej zmniej sze nie, co, wo bec wy dłu że nia (o 6,2%) sie ci w wo je - wódz twie ma zo wiec kim, spo wo do wa ło ustą pie nie te go pierw sze go z zaj mo wa nej przez dłu gi czas po zy cji re gio nu o naj dłu ższej sie ci w Pol sce. Po za ma zo wiec kim, zna - czą ce zwięk sze nie dłu go ści mia ło rów nież miej sce w wo je wódz twach: dol no ślą skim, ma ło pol skim, opol skim i po mor skim, na to miast istot ne zmniej sze nie, po za ślą skim, w wo je wódz twach pod kar pac kim i świę to krzy skim. Ta be la 7. Dłu gość sie ci cie płow ni czej (w km) we dług wo je wództw w 2000 i 2001 r. Długość sieci Województwo Polska 2001 w km 2000=100 w 2001 = 100 Polska ,3 100,0 Dolnośląskie ,7 8,5 Kujawsko-pomorskie ,8 6,7 Lubelskie ,6 4,0 Lubuskie ,5 1,8 Łódzkie ,2 7,8 Małopolskie ,1 8,8 Mazowieckie ,2 15,9 Opolskie ,5 3,0 Podkarpackie ,2 4,7 Podlaskie ,8 2,7 Pomorskie ,2 5,8 Śląskie ,4 14,3 Świętokrzyskie ,0 1,8 Warmińsko-mazurskie ,9 3,3 Wielkopolskie ,1 6,4 Zachodniopomorskie ,0 4,5 Źró dło: dane GUS Stan tech nicz ny sie ci w przed się bior stwach cie płow ni czych jest bar dzo zró żni co wa - ny, jed nak na ogół urzą dze nia te są prze sta rza łe. Jak wy ni ka z da nych po ni ższej ta be li, śred ni sto pień de ka pi ta li za cji ma jąt ku (li czo - ny ilo ra zem war to ści umo rze nia ma jąt ku do war to ści środ ków trwa łych brut to) wy - 50

51 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii no sił w 2001 r. 56,5%. Mi mo tak wy so kie go po zio mu, w po rów na niu do ro ku 2000, wzrósł o dal sze 2 punk ty pro cen to we. W po szcze gól nych wo je wódz twach sy tu acja by ła bar dzo zró żni co wa na: od 31% w wo je wódz twie opol skim do oko ło 66% w wo - je wódz twie ma zo wiec kim. Do wo je wództw o sto sun ko wo ma łym zu ży ciu ma jąt ku cie płow ni cze go (po ni żej 40%) na le ża ły, obok opol skie go, pod la skie i świę to krzy - skie, zaś o sto sun ko wo du żym zu ży ciu (po wy żej 60%), obok ma zo wiec kie go, łódz - kie. Aż w 5 wo je wódz twach zu ży cie ma jąt ku od chy la ło się od śred niej kra jo wej w stop niu nie znacz nym, bo wiem o mniej niż 2 punk ty pro cen to we. Wzrost stop nia zu ży cia ma jąt ku w 2001 r. wy stą pił w więk szo ści wo je wództw, a naj sil niej szy był wza chod nio po mor skim (o 7 punk tów). Czte ry wo je wódz twa (dol no ślą skie, lu bu - skie, pod la skie i świę to krzy skie) od no to wa ły po pra wę sy tu acji, a jed no (pod kar pac - kie) brak zmian. Naj więk szy spa dek stop nia de ka pi ta li za cji miał miej sce w świę to - krzy skim (o 6 pkt pro cen to wych). Ta be la 8. Zu ży cie środ ków trwa łych we dług wo je wództw w 2000 i 2001 r. Województwo Zużycie środków trwałych % Polska 54,5 56,5 Dolnośląskie 52,8 51,1 Kujawsko-pomorskie 54,5 57,3 Lubelskie 54,3 57,7 Lubuskie 48,0 47,0 Łódzkie 62,0 62,8 Małopolskie 53,5 56,7 Mazowieckie 65,2 66,0 Opolskie 26,4 31,3 Podkarpackie 55,3 55,7 Podlaskie 41,2 37,6 Pomorskie 59,4 59,3 Śląskie 47,8 51,3 Świętokrzyskie 41,2 35,4 Warmińsko-mazurskie 43,9 45,9 Wielkopolskie 46,4 49,1 Zachodniopomorskie 51,5 58,4 Źró dło: dane GUS Śred ni sto pień zu ży cia sie ci cie płow ni czych w kra ju sza cu je się na po zio mie oko - ło 50%. Po pra wa sta nu sie ci jest trud na i ka pi ta ło chłon na. Dla po pra wy tej sy tu acji, w kon ce sjach za miesz cza ne by ły szcze gó ło we wa run ki zo bo wią zu ją ce przed się bior - stwa do zmniej sze nia strat prze sy ło wych, zmniej sze nia ubyt ków wo dy sie cio wej ipo pra wy spraw no ści prze sy ła nia w wy zna czo nych ter mi nach. Za tem po pra wa sta nu sie ci, po le ga ją ca na od two rze niu 43,5% sie ci cie płow ni czych ozna cza wy mia nę i mo der ni za cję 7350 km sie ci cie płow ni czej. Prze pro wa dzo na na 51

52 Tomasz Bańkowski po trze by te go ra por tu ana li za wy ka za ła, że re ali za cja przed się wzięć na ta ką ska lę bę dzie mo żli wa w okre sie mi ni mum 20 lat. Pod su mo wu jąc: Tech nicz ny po ten cjał efek tyw no ści ener ge tycz nej, wy li czo ny na pod sta wie wskaź ni - ków strat ener gii z 1 me tra sie ci, śred nio w se zo nie wy no si od 4,6 PJ/rok do 8,9 PJ/rok. Tech nicz ny po ten cjał ogra ni cze nia emi sji CO 2, wy li czo ny na pod sta wie po trzeb od - two rze nio wych ma jąt ku sie cio we go, wskaź ni ków strat ener gii z 1 me tra sie ci oraz śred nie go wskaź ni ka emi sji CO 2 na pod sta wie wy bra nych źró deł emi sji wy no szą ce - go 0,107 Mg/GJ, śred nio w se zo nie wy no si od 0,500 mln ton CO 2 /rok do 0,950 mln ton CO 2 /rok Ana li za po ten cja łu re duk cji CO 2 w ob sza rze prze sy łu i dys try bu cji cie pła na opty ma li za cji strat cie pła na prze sy le W ukła dzie prze strzen nym, naj więk sze za gęsz cze nie sie ci ciepl nej [w km na 100 km 2 ] wy stę pu je w wo je wódz twach ślą skim (27,6) i ma ło pol skim (11,7). Na to miast w po zo sta łych kształ tu je się po ni żej 10 km na 100 km 2. Rysunek 7. Dłu gość sie ci cie płow ni czej (w km/100 km 2 ) we dług wo je wództw w 2007 r. 0 do 4,9 6 województw 5 do 9,9 8 województw 10do 14,9 1 województwo 15 lub więcej 1 województwo Źródło: GUS 52

53 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Ta be la 9. Wy ko rzy sta nie mo cy ciepl nej we dług wo je wództw w 2000 i 2001 r. Liczba przedsiębiorstw Wskaźnik wykorzystania mocy (GJ/MW) Sprawność wytwarzania (%) Województwo Polska ,6 84,1 Dolnośląskie ,6 81,2 Kujawsko-pomorskie ,1 84,7 Lubelskie ,3 85,6 Lubuskie ,9 68,8 Łódzkie ,1 83,6 Małopolskie ,8 84,6 Mazowieckie ,1 89,9 Opolskie ,2 84,3 Podkarpackie ,6 80,9 Podlaskie ,7 83,9 Pomorskie ,9 86,4 Śląskie ,6 80,2 Świętokrzyskie ,5 82,3 Warmińsko-mazurskie ,4 79,8 Wielkopolskie ,6 81,6 Zachodniopomorskie ,6 84,4 Źró dło: GUS Ta be la 10. Stra ty prze sy ło we cie pła (w TJ) we dług wo je wództw w 2000 i 2001 r. Województwo Liczba przedsiębiorstw Straty ciepła w TJ Wskaźnik strat przesyłowych (%) Polska ,8 Dolnośląskie ,8 Kujawsko-pomorskie ,1 Lubelskie ,2 Lubuskie ,9 Łódzkie ,6 Małopolskie ,4 Mazowieckie ,4 Opolskie ,4 Podkarpackie ,8 Podlaskie ,0 Pomorskie ,9 Śląskie ,7 Świętokrzyskie ,5 Warmińsko-mazurskie ,8 Wielkopolskie ,4 Zachodniopomorskie ,8 Źró dło: opra co wa nie wła sne na pod sta wie da nych GUS 53

54 Tomasz Bańkowski Du ża część sie ci zo sta ła zbu do wa nazwy ko rzy sta niem prze sta rza łych już obec nie tech no lo gii i ma te ria łów izo la cyj nych. Ja kość wy ko naw stwa i stan izo la cji ciepl nej de cy du ją o wiel ko ści strat cie pła pod czas prze sy ła nia. Obec nie sto so wa ne no wo - cze sne tech no lo gie bu do wy sie ci przy uży ciu rur pre izo lo wa nych znacz nie ob ni ża ją wiel kość strat prze sy ło wych. Jed na kże są one na dal wy so kie. Za rów no w 2000 jak i 2001 r. wskaź nik strat prze sy ło wych (li czo ny ja ko ilo raz wiel ko ści strat prze sy ło - wych i ilo ści cie pła wpro wa dzo ne go do sie ci) wy no sił oko ło 12-13%, co ozna cza, że rocz nie w trak cie prze sy ła nia tra co no w Pol sce oko ło 40 mln GJ. Wy stę pu je pod tym wzglę dem sil ne zró żni co wa nie mię dzy wo je wódz kie. Wskaź nik strat prze sy ło wych w opol skim i ku jaw sko -po mor skim wy no sił w 2001 r. 19%, a w ma ło pol skim i po mor skim 16%, na to miast w lu bu skim 8%, a w ma zo wiec kim, świę to krzy skim, war miń sko -ma zur skim i za chod nio po mor skim 10%. Trud no do szu - kać się tu wy raź ne go, jed no znacz ne go związ ku z dłu go ścią sie ci. W wo je wódz twie opol skim od no to wa no np. je den z naj wy ższych wskaź ni ków strat prze sy ło wych przy sto sun ko wo krót kich sie ciach cie płow ni czych. Na to miast naj ni ższy wskaź nik strat prze sy ło wych wy stą pił w wo je wódz twie lu bu skim, któ re jed no cze śnie po sia da naj krót szą sieć cie płow ni czą. Ogó łem, w cią gu ro ku sprze da no ok. 204 PJ ener gii ciepl nej, w tym na po trze by ogrze wa nia miesz kań ok. 171,5 PJ. Da ło to mo żli wość ogrza nia ok tys. m3 ku ba tu ry bu dyn ków ogó łem. Struk tu rę ro dza ju sto so wa ne go pa li wa przy rocz - nej pro duk cji ener gii ciepl nej na ce le grzew cze pre zen tu je rysunek 8. Rysunek 8. Struk tu ra udzia łu ro dza ju sto so wa ne go pa li wa Paliwo olejowe - 3,6% Inne - 16,4% Paliwo gazowe - 20,1% Paliwo stałe - 59,9% Źró dło: opra co wa nie wła sne na pod sta wie da nych GUS Po pra wa sta nu sys te mu cie płow ni cze go z mo de lu pol skie go, gdzie stra ty wy no szą 12,8% (da ne przy ję te z ro ku 2001 nie od bie ga ją znacz nie od ro ku bie żą ce go, po - nie waż dy na mi ka ogra ni cza nia strat w Pol sce za trzy ma ła się na prze ło mie ro ku 2000/2001), do przy ję te go mo de lu od nie sie nia cha rak te ry zu ją ce go naj lep sze sys - te my cie płow ni cze, w szcze gól no ści mo del duń ski, czy li ta kie go sta nu do ce lo we go, w któ rym po ziom strat na prze sy le wy no si 5%. Prze pro wa dzo na na po trze by te go ra por tu ana li za wy ka za ła, że re ali za cja przed się - wzięć na ta ką ska lę bę dzie mo żli wa w okre sie mi ni mum 30 lat. 54

55 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii Tech nicz ny mak sy mal ny po ten cjał efek tyw no ści ener ge tycz nej, wy li czo ny na pod - sta wie opty ma li za cji strat na prze sy le, wy no si śred nio 26,2 PJ/rok. Tech nicz ny opty mal ny po ten cjał efek tyw no ści ener ge tycz nej, mo żli wy do osią gnię - cia w 20 lat, wy li czo ny na pod sta wie opty ma li za cji strat na prze sy le, wy no si śred - nio 17,5 PJ/rok. Pod su mo wu jąc: Tech nicz ny opty mal ny po ten cjał ogra ni cze nia emi sji CO 2, mo żli wy do osią gnię cia w 20 lat, wy li czo ny na pod sta wie opty ma li za cji strat na prze sy le oraz śred nie go wskaź ni ka emi sji CO 2 na pod sta wie wy bra nych źró deł emi sji wy no szą ce go 0,107 Mg/GJ, śred nio w se zo nie wy no si 1,87 mln ton CO2/rok Ana li za po ten cja łu re duk cji CO 2 w ob sza rze sek to ra by to we go Cen tral na do sta wa cie pła z wy ko rzy sta niem wę złów gru po wych oraz wy ko rzy sty wa - nie licz ni ków cie pła w bu dyn kach ja ko po dziel ni ków kosz tów, jest prze szko dą przy eko no micz nie uza sad nio nym roz li cza niu efek tów ter mo mo der ni za cji i by ły przy czy ną pro ble mów z uzy ska niem pre mii ter mo mo der ni za cyj nej. Prze szkód ta kich nie ma przy za si la niu bu dyn ków z in dy wi du al nych wę złów ciepl nych lub w przy pad - ku wę złów gru po wych, ale po za kwa li fi ko wa niu licz ni ków cie pła za in sta lo wa nych wbu dyn kach ja ko urzą dzeń słu żą cych bez po śred nio do roz li czeń. Za tem re ali za cja in we sty cji w za kre sie mo der ni za cji sie ci cie płow ni czej stwa rza mo żli wo ści do dal - sze go ogra ni cza nia strat cie pła, tym ra zem po stro nie od bior cy, w ob sza rze sek to - ra by to we go. Przyj mu je my za ło że nie, zba da ne przy oka zji przy go to wy wa nia pro jek tu mo der ni za - cji wę złów gru po wych w War szaw skim Sys te mie Cie płow ni czym, że re al ny jest har - mo no gram ter mo mo der ni za cji, przy któ rym w cią gu 15 lat po za koń cze niu in we sty - cji, od bior cy pro por cjo nal nie zmniej szą za po trze bo wa nie na cie pło do ogrze wa nia łącz nie o 4,8%. Kal ku la cja stop nia ter mo mo der ni za cji w wy so ko ści 4,8% jest na stę pu ją ca: od bior cy, któ rzy ak tu al nie roz li cza ni są z wy ko rzy sta niem po dziel ni ków cie - pła, sta no wią gru pę 23% i ma ją trud no ści z uzy ska niem pre mii ter mo mo der - ni za cyj nej, za kła da się, że w ter mo mo der ni zo wa nych bu dyn kach z tej gru py na stą pi zmniej sze nie zu ży cia ener gii o 30%, za kła da się, że 70% bu dyn ków tej gru py zo sta nie pod da nych ter mo mo der ni - za cji, łącz ny ra chu nek w po sta ci: 0,23 * 0,3 * 0,7 = 0,048 = 4,8% ozna cza po ten - cjał ter mo mo der ni za cji ogó łem w sto sun ku do ak tu al ne go zu ży cia cie pła na ce le c.o., po ja wia ją cy się po zre ali zo wa niu in we sty cji. 55

56 Tomasz Bańkowski Wy zna cze nie po zio mu re duk cji CO 2 w ob sza rze sek to ra by to we go jest ści śle zwią - za ne z na stę pu ją cy mi kwe stia mi: w kra jo wej in wen ta ry za cji emi sji i po chła nia nia ga zów cie plar nia nych brak jest wy od ręb nio ne go sek to ra by to wo -ko mu nal ne go. Emi sja z te go sek to ra mie ści się w ka te go rii ener gii re pre zen tu ją cej emi sje ze spa la nia wszyst kich ro dza jów ener gii. W roz dzia le ka te go rii ener gia wy stę pu ją pod ka te go rie jak prze my sły ener ge tycz ne i in ne sek to ry, w któ rych bez po śred nia i po śred nia emi sja CO 2 po cho dzą ca z ak tyw no ści sek to ra by to wo -ko mu nal ne go, w kra jo wej sta ty sty ce (GUS, GPE) w pierw szej po ło wie lat dzie więć dzie sią tych do ko na no zmian w agre ga cji pod mio tó wi w związ ku z tym brak jest cią gło ści da nych dla tych sa mych grup użyt ko wa nia ener gii. Dla sek to ra by to wo -ko mu - nal ne go, do któ re go za li czo no : go spo dar stwa do mo we, rol nic two i po zo sta li od bior cy, ist nie je mo żli wość po rów nań i ana liz zu ży cia ener gii od 1995 ro ku. Wy łą cza jąc z gru py go spo darstw do mo wych, rol nic twa i po zo sta łych od bior ców zu - ży cie pa liw pęd nych (ben zy ny, ole je na pę do we) na trans port i ener gię elek trycz ną, wy ko rzy sty wa ną głów nie na oświe tle nie i na pę dy (cho ciaż w bu dyn kach ro śnie udział ener gii elek trycz nej na po trze by ciepl ne: ogrze wa nie, przy go to wa nie cie plej wo dy i go to wa nie), zu ży cie no śni ków ener gii na po trze by ciepl ne i emi sja CO 2 zwią - za na z wy two rze niem i zu ży ciem tych no śni ków ener gii wy no si ła zgod nie z za pi sa - mi przed sta wio ny mi w po ni ższej ta be li. Ta be la 11. Zu ży cie no śni ków na po trze by ciepl ne; emi sja CO 2 w sek to rze by to wo -ko mu nal nym Jednostka Prognoza 2009 Zużycie paliw i energii na potrzeby cieplne PJ/rok 1167,6 874,0 820,6 Emisja CO2 mln ton CO2/rok 110,9 83,0 77,96 Źró dło: opra co wa nie wła sne Z ta be li wy ni ka, że w la tach na stą pił zna czą cy spa dek zu ży cia ener gii i zwią za nej z zu ży ciem ener gii emi sji CO 2. Jed na kże (te go nie ma w po wy ższej ta be - li), spa dek ten na stę po wał do ro ku 2001, po czym zde cy do wa nie wy ha mo wał do ro ku Za kła da jąc, że no we bu dyn ki bę dą wy ko na ne we dług ak tu al ne go stan dar du ja ko - ści ener ge tycz nej (2009 rok), to jest w przy bli że niu przy jed nost ko wym zu ży ciu ener - gii 0,4 GJ/m 2 rok (50 W/m 2 rok), przy rost zu ży cia ener gii z te go ty tu łu wy nie sie: w 2020 ro ku 100 PJ/rok, w 2030 ro ku 160 PJ/rok. Przyj mu jąc emi syj ność wy no szą cą 0,095 Mg/GJ, wzrost zu ży cia ener gii jak wy żej, spo wo du je wzrost emi sji CO 2 : w 2020 ro ku 9,5 mln ton CO 2 /rok, w 2030 ro ku 15,2 mln ton CO 2 /rok. Sta no wi to przy rost emi sji CO 2 w sto sun ku do 2009 ro ku: 56

57 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii do 2020 ro ku 11,7% (śred nio rocz nie 1,2%/rok), do 2030 ro ku 20,0% (śred nio rocz nie 1%/rok). Je że li przy jąć, że utrzy ma ne bę dzie tem po re duk cji emi sji CO 2 przez wzrost efek - tyw no ści ener ge tycz nej, to emi sja CO 2 w 2020 ro ku spad nie o 19,7% w sto sun ku do 2009 ro ku. Od po wied nio emi sja CO 2 w 2030 ro ku spad nie o 33,1%. Za tem pro gno zo wa na re duk cja emi sji CO 2, przy za ło że niach jak wy żej, mo że wy - nieść: w 2020 ro ku 19,7%, w 2030 ro ku 33,1%. War to ści bez względ ne pro gno zo wa nej re duk cji emi sji CO 2 przed sta wio no w po ni - ższej ta be li. Ta be la 12. Pro gno za zu ży cia no śni ków na po trze by ciepl ne; emi sja CO 2 w sek to rze by to wo -ko - mu nal nym Jednostka Zużycie paliw i energii na potrzeby cieplne PJ/rok 820,60 658,96 549,00 Emisja CO2 mln ton CO2/rok 77,96 62,60 52,15 Źró dło: opra co wa nie wła sne Pod su mo wu jąc: Po ten cjał efek tyw no ści ener ge tycz nej w sek to rze by to wym w 2030 wzglę dem ro ku 2009 wy nie sie 271,6 PJ/rok, na to miast po ten cjał re duk cji emi sji CO 2 w tym sek to - rze w 2030 ro ku wzglę dem ro ku 2009, przy uwzględ nie niu śred nie go wskaź ni ka emi syj no ści 0,095 Mg CO 2 /GJ, wy nie sie 25,81 mln ton CO 2 /rok Ana li za po ten cja łu re duk cji CO 2 w ob sza rze prze sy łu i dys try bu cji ener gii elek trycz nej Mo der ni za cja i wy mia na sie ci dys try bu cji ener gii elek trycz nej ma na ce lu ogra ni cze - nie strat ener gii, któ re w Pol sce sta no wią pra wie 10% ener gii wy two rzo nej brut to. W licz bach bez względ nych w 2004 r. stra ty te wy nio sły GWh ener gii elek - trycz nej, co jest rów no wa żne cią głej pra cy elek trow ni o mo cy po nad MW z peł ną mo cą osią gal ną przez ca ły rok. Punk tem od nie sie nia jest sy tu acja w kra jach za chod nich Unii Eu ro pej skiej w 2003 ro ku, gdzie łącz ne stra ty sie cio we ener gii elek trycz nej wy no si ły w war to ściach bez - względ nych ok. 150 TWh rocz nie, co sta no wi ło 6,5% cał ko wi te go za po trze bo wa nia na ener gię elek trycz ną. Przyj mu jąc za ło że nie zmniej sze nia strat sie cio wych w Pol - sce do po zio mu 6,5%, uzy ska no by oszczęd no ści ener gii na po zio mie GWh rocz nie, co prze kła da się na ogra ni cze nie emi sji CO 2 o tys. ton. 57

58 Tomasz Bańkowski Ta be la 13. Pro gno za zu ży cia no śni ków na po trze by ener gii elek trycz nej; emi sja CO 2 w ob sza rze prze sy łu i dys try bu cji ener gii elek trycz nej Jednostka Zużycie energii elektrycznej na potrzeby pokrycia strat przesyłu GWh/rok Emisja CO2 mln ton CO2/rok 6,648 5,166 4,328 Źró dło: opra co wa nie wła sne Pod su mo wu jąc: Po ten cjał efek tyw no ści ener ge tycz nej w ob sza rze prze sy łu i dys try bu cji ener gii elek - trycz nej w 2030 wzglę dem ro ku 2009 wzglę dem ro ku 2009 wy nie sie 5 TWh/rok Po ten cjał re duk cji emi sji CO 2 w ob sza rze prze sy łu i dys try bu cji ener gii elek trycz nej w 2030 wzglę dem ro ku 2009, przy uwzględ nie niu śred nie go wskaź ni ka emi syj no - ści 0,465 to ny CO 2 /GWh, wy nie sie rów no 2,320 mln ton CO 2 /rok Pod su mo wa nie cał ko wi te go po ten cja łu re duk cji CO 2 w ob sza rze prze sy łu i dys try bu cji cie pła i ener gii elek trycz nej oraz ko mu nal no -by to wym Mak sy mal ny po ten cjał re duk cji emi sji CO 2 do ro ku 2030 wy nie sie: bu dyn ki (ter mo mo der ni za cja, wy mia na ko tłów do mo wych, od zysk cie pła, ko lek to ry sło necz ne) wzglę dem sta nu na 2009 rok 25,81 mln ton CO 2 /rok zmniej sze nie strat ciepl nych na prze sy le i dys try bu cji cie pła wy li czo ny na pod sta wie opty ma li za cji strat na prze sy le 1,87 mln ton CO 2 /rok zmniej sze nie strat na prze sy le i dys try bu cji ener gii elek trycz nej wzglę dem sta nu na 2004 rok 2,32 mln ton CO 2 /rok 30,00 mln ton CO 2 /rok Zrów no wa żo ny po ten cjał re duk cji emi sji CO 2 do ro ku 2030 wy nie sie: bu dyn ki (ter mo mo der ni za cja, wy mia na ko tłów do mo wych, od zysk cie pła, ko lek to ry sło necz ne) wzglę dem sta nu na 2009 rok 25,81 mln ton CO 2 /rok zmniej sze nie strat ciepl nych na prze sy le i dys try bu cji cie pła wy li czo ny na pod sta wie po trzeb od two rze nio wych ma jąt ku sie cio we go od 0,5 do 0,95 mln ton CO 2 /rok zmniej sze nie strat na prze sy le i dys try bu cji ener gii elek trycz nej wzglę dem sta nu na 2004 rok 2,32 mln ton CO 2 /rok do 29,08 mln ton CO 2 /rok 58

59 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii 7. Instrumenty finansowe UE wielkość nakładów na modernizację i rozwój sieci przesyłowych uzasadnionych z punktu widzenia ekonomicznego i środowiskowego 7.1. In stru men ty fi nan so we In stru men ty fi nan so we sta no wią naj wa żniej sze pod sta wy dla wzro stu efek tyw no ści ener ge tycz nej, po zio mu ja ko ści usług ener ge tycz nych i ogra ni cze nia emi sji CO 2. Ana li zy prze pro wa dzo ne w do ku men cie pt.: Pro ble ma ty ka go spo dar ki ciepl nej wal ter na tyw nej Po li ty ce Ener ge tycz nej, opra co wa nym dla In sty tu tu na Rzecz Eko - ro zwo ju, przed sta wia ją zbiór in stru men tów, wdra ża ny zgod nie z pro gno zo wa ny mi przy dzia ła mi środ ków pu blicz nych w ra mach pro gra mów ope ra cyj nych fun du szy po mo co wych UE, któ ry przy czy ni się do wzro stu efek tyw no ści ener ge tycz nej po przez ogra ni cze nie zu ży cia ener gii ciepl nej o 10%, w cią gu naj bli ższych 10 lat w okre - sie , w wy ni ku wdro że nia in we sty cji opar tych na bu dże cie fun du szy po - mo co wych z ho ry zon tu Na to miast dla dru gie go okre su pla no wa nia in - stru men tów fi nan so wych, w cią gu ko lej nych 10 lat w okre sie , w opar - ciu o bu dżet ho ry zon tu pro gra mo wa nia środ ków po mo co wych , za kła - da ne jest ogra ni cze nie zu ży cia ener gii ciepl nej o ko lej ne 10%. Do fi nan so wy wa nie in we sty cji ma ją cych na ce lu wzrost efek tyw no ści ener ge tycz nej ioszczę dza nia cie pła, jest moc no za ko rze nio ne w pol skim sys te mie fi nan so wa nia ochro ny śro do wi ska. Sys tem ten ule ga dy na micz nym zmia nom i jest do sko na lo ny zro ku na rok. Obec nie mo żna za ob ser wo wać, w wa run kach pol skiej go spo dar ki, po szu ki wa nie no wych spo so bów fi nan so wa nia in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz - nej, a w szcze gól no ści mo der ni za cji sys te mów cie płow ni czych i ter mo mo der ni za cji, któ re za pew nia ły by więk szą sku tecz ność w osią ga niu efek tów rze czo wych oraz efek tów eko lo gicz nych, szcze gól nie w przy pad ku pro jek tów wdra ża nych w du żych aglo me ra cjach miej skich, o znacz nym efek cie ska li. Uryn ko wie nie go spo dar ki zwięk szy ło od po wie dzial ność pod mio tów go spo da ru ją cych za ko rzy sta nie ze śro do - wi ska. Po dej mo wa nie de cy zji go spo dar czych w myśl za sa dy, że za nie czysz cza ją cy pła ci i użyt kow nik za so bu pła ci, zmie rza bez po śred nio do fi nan so wa nia in we sty cji ocha rak te rze eko lo gicz nym przez użyt kow ni ków za so bów śro do wi ska na tu ral ne go w szcze gól no ści pro mu ją cych po wszech ne za sto so wa nie. Za da nia in we sty cyj ne z za kre su oszczę dza nia ener gii i ter mo mo der ni za cji bę dą cią - gle to wa rzy szy ły roz wo jo wi go spo dar ki pol skiej. Na kła dy na in we sty cje efek tyw no - ści ener ge tycz nej bę dą sys te ma tycz nie wzra stać po to, aby osią gnąć i utrwa lić po - żą da ny stan ja ko ści śro do wi ska i spro stać no wym kie run kom wy ty czo nym przez dy - 59

60 Tomasz Bańkowski rek ty wę 2002/91/EC Eu ro pej skie go Par la men tu i Ra dy z 16 grud nia 2002 ro ku w spra wie efek tyw no ści ener ge tycz nej bu dyn ków. Ilo ścio we mu wzro sto wi wy dat - ków to wa rzy szyć bę dzie prze kształ ce nie ich struk tu ry, za pew nia ją ce efek tyw ną kon - cen tra cję środ ków fi nan so wych, oraz zwią za ną z tym zmia ną źró deł po cho dze nia fun du szy. Ist nie je sze reg czyn ni ków od dzia ły wu ją cych na ewo lu cję ryn ku fi nan so - we go in we sty cji eko lo gicz nych. Do stęp ne na ryn ku for my fi nan so wa nia in we sty cji oszczęd no ści cie pła, efek tyw no - ści ener ge tycz nej i ter mo mo der ni za cji mo żna po dzie lić na zo bo wią za nia fi nan so we (np. kre dy ty, po życz ki, ob li ga cje, le asing), udzia ły ka pi ta ło we (ak cje i udzia ły w spół kach) oraz do ta cje. Przed sta wio ne for my mo gą nie kie dy wy stę po wać łącz nie (np. do ta cje do spła ty od se tek od kre dy tów ban ko wych lub po życz ki pre fe ren cyj ne). Po życz ki udzie la ne przez fun du sze eko lo gicz ne są naj bar dziej roz po wszech nio ne wśród zo bo wią zań fi nan so wych na ryn ku in we sty cji sa mo rzą do wych. Ob li ga cje i le - asing są for ma mi, któ re wy ma ga ją więk sze go do świad cze nia i umie jęt no ści ze stro - ny pod mio tu re ali zu ją ce go za da nia in we sty cyj ne. Istot ną ce chą tej for my fi nan so - wa nia jest do sto so wa nie ofer ty do wa run ków lo kal nych, umo żli wia ją cych ste ro wa - nie stru mie nia mi fi nan so wy mi sto sow nie do mo żli wo ści i wy ma gań klien ta. Naj bar dziej ocze ki wa ną przez in we sto rów for mę fi nan so wa nia na kła dów na efek - tyw ność ener ge tycz ną i oszczę dza nie ener gii ciepl nej sta no wią do ta cje. W czy stej for mie są uży wa ne do przy spie sza nia pro ce su in we sty cyj ne go. Co raz czę ściej do ta - cje sto su je się przy ka ta li zo wa niu stru mie nia pre fe ren cyj nych po ży czek, któ re łą czą za le ty do ta cji i kre dy tu. Naj częst szą for mą wy stę po wa nia te go sko ja rze nia są po - życz ki pre fe ren cyj ne, udzie la ne ze środ ków pie nię żnych fun du szy eko lo gicz nych oraz li nie kre dy to we uru cha mia ne w ban kach ko mer cyj nych przez fun da cje i fun du - sze eko lo gicz ne lub two rze nie fun du szy re wol win go wych. Udzia ły ka pi ta ło we są re la tyw nie no wą for mą fi nan so wa nia in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej i oszczę dza nia cie pła, roz wi ja ją cą się wraz z sek to rem ban ko wym. Do radz two eko lo gicz ne, an ga żo wa nie ka pi ta łu w pro duk cję urzą dzeń ochro ny śro - do wi ska lub bez po śred nie fi nan so wa nie in we sty cji jest do ko ny wa ne naj czę ściej na ko mer cyj nych za sa dach. W wy ni ku sfi nan so wa nia mo der ni za cji lub za osz czę dze - nia za so bów, re ali zo wa ny jest efekt eko no micz ny sta no wią cy o sen sie wy dat ko wa - nia środ ków fi nan so wych. In stru men tem uła twia ją cym roz wój tej for my fi nan so wa - nia są gwa ran cje i ubez pie cze nia eko lo gicz ne. Wy mie nio ne na rzę dzia fi nan so we są roz wi ja ne wraz z po trze bą stwa rza ną przez roz sze rze nie udzia łów ka pi ta ło wych wfi nan so wa niu ochro ny śro do wi ska. Po szcze gól ne źró dła fi nan so we kra jo we i unij ne pre fe ru ją okre ślo ne spo so by fi nan so - wa nia in we sty cji efek tyw no ści ener ge tycz nej i oszczę dza nia cie pła. Fun du sze eko lo gicz - ne i fun da cje oraz po moc za gra nicz na, są głów ny mi źró dła mi do ta cji. Ban ki, in sty tu cje le asin go we i fun du sze ka pi ta ło we ofe ru ją naj czę ściej kre dy ty lub udzia ły ka pi ta ło we, wraz z któ ry mi do star cza ją wie dzę oraz do świad cze nie tech nicz ne i me ne dżer skie. For - my mie sza ne, re pre zen to wa ne głów nie przez pre fe ren cyj ne po życz ki, an ga żu ją czę sto dwa źró dła fi nan so wa nia i ofe ru ją ści śle kon tro lo wa ną i ukie run ko wa ną po moc. 60

61 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii 7.2. In stru men ty fi nan so wa nia oszczę dza nia ener gii Od po cząt ku lat 90. mo żna za ob ser wo wać gwał tow ny wzrost po py tu na środ ki fi - nan so we prze zna czo ne na re ali za cję in we sty cji obej mu ją cych mo der ni za cję sie ci i efek tyw ność ener ge tycz ną. Pro gra my wspie ra ne ze środ ków po mo co wych fun du - szy unij nych zna czą co zwięk szy ły wa chlarz ro dza jów pro jek tów, któ re mo żna do fi - nan so wać. Ni ska efek tyw ność ener ge tycz na jest jed nym z istot niej szych za gro żeń dla śro do wi ska. Li kwi da cja tych za gro żeń jest mo żli wa dzię ki eu ro pej skim fun du - szom po mo co wym udo stęp nio nym po na szej ak ce sji (wiel kość środ ków jest okre ślo - na w Na ro do wym Pro gra mie Roz wo ju na la ta oraz Na ro do wych Stra - te gicz nych Ra mach Od nie sie nia na la ta ). Po pyt na środ ki in we sty cyj ne, słu żą ce przed się wzię ciom oszczę dza nia ener gii i efek tyw - no ści ener ge tycz nej, sys te ma tycz nie ro śnie od kil ku lat. Ist nie je wie le przy czyn skła da ją - cych się na ten trend. Naj wa żniej sze z nich to uryn ko wie nie i pry wa ty za cja go spo dar ki. Wpro wa dze nie zmian w go spo dar ce od dzie li ło pod mio ty re gu lu ją ce od re gu lo wa nych, przy wró ci ło bodź co wą ro lę cen (cho ciaż w przy pad ku ener gii elek trycz nej w ogra ni czo - nym za kre sie), po trze bę oszczę dza nia i sza co wa nia za so bów, w tym ta kże na tu ral nych. Nie ma za tem miej sca dla nie sku tecz nych tech no lo gii spa la nia pa liw oraz nie efek tyw - nej kon sump cji ener gii przez bu dyn ki, ge ne ru ją cych znacz ne ilo ści za nie czysz czeń at - mos fe ry. Re for my go spo dar cze nie spo wo do wa ły w Pol sce ra bun ko wej eks plo ata cji śro - do wi ska i za so bów przy ro dy na ta ką ska lę, jak w wie lu in nych kra jach no wej de mo kra - cji. W du żej mie rze mo żna to za wdzię czać pro wa dzo nej po li ty ce eko lo gicz nej, któ rej pod sta wo we za sa dy, in sty tu cje i in stru men ty zo sta ły ugrun to wa ne w la tach 90. Stwo rzo - ne roz wią za nia na le żą do no wo cze snych, choć wy ma ga ją cych re for my. Człon ko stwo Pol ski w Unii Eu ro pej skiej jest ko lej nym czyn ni kiem sprzy ja ją cym wzro - sto wi po py tu na in we sty cje efek tyw no ści ener ge tycz nej. Za chę ca ono i wy mu sza speł nia nie świa to wych stan dar dów ta kże w sek to rze ener ge ty ki i miesz kal nic twa oraz do sto so wa nie do wy ma gań mię dzy na ro do wych kon wen cji i umów. Klu czo wą ro lę dla utrzy ma nia za po trze bo wa nia na środ ki udo stęp nia ne na przed się wzię cia efek tyw no ści ener ge tycz nej, a w szcze gól no ści ter mo mo der ni za cję, ma ta kże ro sną - ca wie dza i świa do mość spo łe czeń stwa Po daż środ ków na oszczę dza nie ener gii i efek tyw ność ener ge tycz ną Po daż środ ków po mo co wych na in we sty cje efek tyw no ści ener ge tycz nej w la - tach po cho dzi z ró żnych źró deł. Szcze gól nie wa żne są fun du sze po mo - co we Unii Eu ro pej skiej, roz dzie la ne na pod sta wie Pro gra mu Ope ra cyj ne go In fra - struk tu ra i Śro do wi sko, Re gio nal nych Pro gra mów Ope ra cyj nych oraz cią gle no we - li zo wa ne go kra jo we go in stru men tu usta wy ter mo mo der ni za cyj nej. Na pod sta wie Pro gra mu Ope ra cyj ne go In fra struk tu ra i Śro do wi sko, w opar ciu odzia ła nie 9.2 Efek tyw na dys try bu cja ener gii (za rów no elek trycz nej jak i cie pła) 61

62 Tomasz Bańkowski oraz dzia ła nie 9.3 Ter mo mo der ni za cja bu dyn ków uży tecz no ści pu blicz nej, do fi nan - so wy wa ne bę dą przed się wzię cia do ty czą ce mo der ni za cji sys te mów cie płow ni czych elek tro ener ge tycz nych i ter mo mo der ni za cji. Dzia ła nia mi ty mi w la tach są ob ję te wszyst kie wo je wódz twa, a wy so kość środ ków na te ce le jest na po zio - mie 498,56 mln eu ro. Wpływ tych środ ków na cie płow nic two mo że mieć istot ne zna cze nie je dy nie w sy tu acji re ali za cji in we sty cji, któ ra wy gra kon kurs na te środ ki. Re ali za cja pro jek tu efek tyw no ści ener ge tycz nej o war to ści 50 mln eu ro, przy za ło - że niu do ta cji na po zio mie ok. 72% kosz tów in we sty cji, po win na przy nieść efekt ener ge tycz ny zmniej sze nia po trzeb ciepl nych na po zio mie mi ni mum 49 MW, aby by ła szan sa na je go re ali za cję w opar ciu o środ ki po mo co we. Za tem war tość ogra - ni cze nia po trzeb ciepl nych o 49 MW, mo żna przy jąć ja ko re al ną, w sy tu acji przy go - to wa nia do bre go pro jek tu efek tyw no ści ener ge tycz nej w opar ciu o środ ki po mo co - we Pro gra mu Ope ra cyj ne go In fra struk tu ra i Śro do wi sko. Wra mach Re gio nal ne go Pro gra mu Ope ra cyj ne go do stęp ne go dla Wo je wódz twa Ma zo wiec kie go, zgod nie z dzia ła niem 4.3 Ochro na po wie trza i ener ge ty ka, wspie - ra ne bę dą in we sty cje zwią za ne z bu do wą, roz bu do wą i mo der ni za cją sys te mów cie - płow ni czych na efek tyw ne ener ge tycz nie, po przez sto so wa nie ener go osz częd nej tech no lo gii i roz wią zań. W ra mach tych in we sty cji do fi nan so wa na bę dzie roz bu do - wa lub mo der ni za cja ist nie ją cych sys te mów wy twa rza nia ener gii ciepl nej, wy mia - na lub bu do wa sie ci cie płow ni czych w tech no lo gii pre izo lo wa nej, oraz ter mo mo der - ni za cja bu dyn ków uży tecz no ści pu blicz nej wraz z wy mia ną wy po sa że nia tych bu - dyn ków na ener go osz częd ne. Za kres in we sty cji jest nie zmier nie wa żny w kon tek ście wpły wu na zmia ny za po trze bo wa nia na cie pło. Nie mniej jed nak, po ziom do fi nan - so wa nia prze zna czo ny na te in we sty cje w la tach jest istot ny je dy nie w bar dzo szcze gó ło wej ana li zie wpły wu fun du szy po mo co wych na zmia nę za po trze - bo wa nia na ener gię ciepl ną. In stru ment pre mii ter mo mo der ni za cyj nej w do tych cza so wym kształ cie, opar tym na usta wie z 1998 ro ku o wspie ra niu przed się wzięć ter mo mo der ni za cyj nych (Dz. U. nr 162, poz z późn. zm.), do ty czył mo der ni za cji bu dyn ków miesz kal nych wie - lo -ijed no ro dzin nych oraz bu dyn ków słu żą cych do wy ko ny wa nia za dań pu blicz nych przez jed nost ki sa mo rzą du te ry to rial ne go jak np. szko ły, za kła dy opie ki, bu dyn ki biu ro we itp. Głów nym źró dłem fi nan so wa nia in we sty cji ter mo mo der ni za cyj nej jest kre dyt ban ko wy udzie la ny na wa run kach ko mer cyj nych. Wła ści ciel bu dyn ku mo że sfi nan so wać kre dy tem do 80% kosz tów in we sty cji ter mo mo der ni za cyj nej, a spła ta kre dy tu wraz z od set ka mi mu si być re ali zo wa na z oszczęd no ści kosz tów ener gii uzy - ska nych w wy ni ku in we sty cji ter mo mo der ni za cyj nej i nie prze kra czać 10 lat. For mą po mo cy, któ rą in we stor mo że otrzy mać ze stro ny bu dże tu pań stwa, jest pre - mia ter mo mo der ni za cyj na na spła tę 25% kre dy tu. Pre mię, czy li umo rze nie 25% kre - dy tu, otrzy mu je się przed przy stą pie niem do spła ca nia kre dy tu wraz z od set ka mi (spła ca ne jest je dy nie 75% war tość kre dy tu) i za koń cze niu w ter mi nie in we sty cji ter - mo mo der ni za cyj nej, zgod nie z umo wą kre dy to wą. Obec nie Sejm przy jął no wą usta wę o wspie ra niu ter mo mo der ni za cji i re mon tów, kom plek so wo re gu lu ją cą za sa dy uzy ski wa nia przez in we sto rów do płat z bu dże tu 62

63 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii do ter mo mo der ni za cji i re mon tów bu dyn ków. No wa re gu la cja za stą pi usta wę z 1998 ro ku o wspie ra niu przed się wzięć ter mo mo der ni za cyj nych (Dz. U. nr 162, poz z późn. zm.). Wza kre sie pre mii ter mo mo der ni za cyj nej wpro wa dzo no istot ne zmia ny w po rów na - niu do sta nu obec ne go. Uzna no, że bę dzie mo żna kre dy to wać 100 pro cent war to - ści przed się wzię cia ter mo mo der ni za cyj ne go, a nie jak do tych cza so wo 80. Przed łu - żo ny zo sta nie też okres kre dy to wa nia, co po zwo li zmniej szyć ra ty. Na stą pi ta kże ob - ni że nie do pła ty z bu dże tu z 25% do 20% kre dy tu. Ter mo mo der ni za cja po win - na zna czą co wpły nąć na zmia nę po trzeb ciepl nych w sys te mach cie płow ni czym. Na - to miast ska la tych przed się wzięć bę dzie zde ter mi no wa na środ ka mi prze zna czo ny mi na ten cel oraz mak sy mal nym po ten cja łem ter mo mo der ni za cji Zna cze nie bie żą cej po da ży środ ków w ra mach zi den ty fi ko wa nych in stru men tów fi nan so wych na la tach Ho ry zont pro gra mo wa nia środ ków po mo co wych Ta be la 14 pre zen tu je ze sta wie nie po da ży środ ków fi nan so wych na dzia ła nia w ra mach zi den ty fi ko wa nych in stru men tów fi nan so wych do stęp nych dla cie płow - nic twa na la ta Cał ko wi ty bu dżet do wy ko rzy sta nia na in we sty cje we wszyst kich sek to rach ener ge tycz nych, w tym cie płow nic twie, w for mie kon kur so - we go do stę pu do środ ków w la tach za pla no wa ny zo stał na po zio mie ok. 5,4 mld PLN. Na rysunku 9 za pre zen to wa ny jest pro cen to wy udział środ ków fi nan so wych prze - zna czo nych na re ali za cję ce lów efek tyw no ści ener ge tycz nej i OZE na la ta Rysunek 9. Procentowy udział środków finansowych przeznaczonych na realizację celów efektywności energetycznej i OZE na lata Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja) - 38% Jakość powietrza - 11% Rozwój produktów i procesów przyjaznych środowisku dla MŚP - 15% Energia odnawialna: hydroelektryczna, Energia odnawialna - słoneczna - 5% geotermiczna i pozostałe - 9% Energia odnawialna - z biomasy - 22% Źró dło: opra co wa nie wła sne, dane IGCP, stan na czerwiec

64 Tomasz Bańkowski Ta be la 14. Ze sta wie nie po da ży środ ków fi nan so wych na dzia ła nia w ra mach zi den ty fi ko wa nych in stru men tów fi nan so wych do stęp nych dla cie - płow nic twa na la tach Źró dło: Opra co wa nie wła sne, da ne IGCP, stan na czer wiec

65 Jakość usług energetycznych i redukcja emisji z dystrybucji i przesyłu energii 7.5. Zna cze nie in stru men tów fi nan so wych w la tach ho ry zont pro gra mo wa nia środ ków po mo co wych Ta be la 15 pre zen tu je ze sta wie nie po da ży środ ków fi nan so wych na dzia ła nia w ra - mach zi den ty fi ko wa nych in stru men tów fi nan so wych dla cie płow nic twa na la ta Przy szły cał ko wi ty bu dżet do wy ko rzy sta nia na in we sty cje we wszyst kich sek to rach ener ge tycz nych, w tym cie płow nic twie, w for mie kon kur so we go do stę pu do środ ków w la tach na le ży za pla no wać na po zio mie ok. 7 mld PLN, gwa ran tu ją cym uzu peł nie nie na kła dów dla re ali za cji ce lów in we sty cji zgod nie z przed sta wio nym po ni żej za kre sem. Po ni żej za pre zen to wa ny jest pro cen to wy udział środ ków fi nan so wych prze zna czo - nych na re ali za cję ce lów efek tyw no ści ener ge tycz nej i OZE na la ta Rysunek 10. pro cen to wy udział środ ków fi nan so wych prze zna czo nych na re ali za cję ce lów efek - tyw no ści ener ge tycz nej i OZE na la tach Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja) - 35% Jakość powietrza - 12% Rozwój produktów i procesów przyjaznych środowisku dla MŚP - 9% Energia odnawialna - słoneczna - 7% Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe - 10% Energia odnawialna - z biomasy - 27% Źró dło: opra co wa nie wła sne Ini cja ty wa po wo ła nia Eu ro pej skie go Fun du szu Efek tyw no ści Ener ge tycz nej oraz Ener gii Od na wial nej na la ta no wy in stru ment Par la ment Eu ro pej ski, oce nia jąc pra ce Ko mi sji Eu ro pej skiej nad po mo cą pu blicz ną w 2007 ro ku, był zda nia, że sta bil ny roz wój mo żna osią gnąć po przez za pew nie nie wdra ża nia tech no lo gii od na wial nych źró deł ener gii, po zy ski wa nych z lo kal nych źró - deł, oraz dzię ki po pra wie do stę pu do ener gii po przez wspie ra nie in we sto wa nia wod le głe i zde cen tra li zo wa ne jej źró dła. Klu czo wym ce lem fun du szu po win no być: wspie ra nie efek tyw no ści ener ge tycz nej, oszczęd no ści ener gii w tym ener gii od na wial nej, zmniej sze nie emi sji ga zów cie plar - nia nych i in nych za gro żeń dla spo łe czeń stwa, po pra wa do stę pu do usług ener ge - tycz nych na efek tyw nym, wy so kim po zio mie oraz zdy wer sy fi ko wa nie źró deł ener gii. Fun dusz po wi nien być opar ty o za ło że nia Glo bal ne go Fun du szu Efek tyw no ści Ener - ge tycz nej oraz Ener gii Od na wial nej i do ty czyć naj sła biej roz wi nię tych kra jów Unii 65

66 Tomasz Bańkowski Ta be la 15. Ze sta wie nie po da ży środ ków fi nan so wych na dzia ła nia w ra mach zi den ty fi ko wa nych in stru men tów fi nan so wych dla cie płow nic twa na la tach Źró dło: Opra co wa nie wła sne. 66