ANALIZA FINANSOWA BANKÓW I ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ 1. Analiza wstępna

Transkrypt

1 ANALIZA FINANSOWA BANKÓW I ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ 1. Analiza wstępna Przed dokonaniem analizy wstępnej sprawozdań finansowych dobrze jest przeprowadzić tzw. analizę szybką. Pozwala ona na pierwsze - bardzo ogólne - spojrzenie na bank. W niektórych przypadkach jednak jest podstawą do podjęcia decyzji, np. o ulokowaniu środków w banku `zagranicznym o dobrym ratingu. Zwraca się w niej uwagę na kilka podstawowych elementów: rating: ocenę wystawioną przez agencję dokonującą analizy i oceny standingu różnych podmiotów działających na rynku; sumę bilansową: chodzi głównie o określenie, czy bank jest duży czy nie - jeżeli jest duży można uwzględniać doktrynę zbyt duży, żeby upaść" (too big to fail); kapitał własny: poziom kapitału świadczy o zdolności do absorbowania strat, a także pośrednio o wielkości i potencjale banku; wynik finansowy: daje pierwszy sygnał o tym czy działalność banku jest efektywna, czy też przynosi straty; doświadczenia: odnoszą się do dotychczasowej współpracy np. z bankami podobnymi do danego bądź nawet z nim samym. Analiza wstępna składa się natomiast z analizy poziomej i pionowej. Analiza pozioma, zwana inaczej analizą dynamiki, jest jednym z prostszych instrumentów służących ocenie banku. Bada ona zmiany zachodzące w określonych wielkościach finansowych na przestrzeni czasu, a konkretnie szacuje, o ile wzrosła lub obniżyła się wartość wybranej pozycji. Pierwszym krokiem w analizie dynamiki jest ustalenie, jakie pozycje będą podlegały badaniu, następnym zaś jest określenie bazy odniesienia, tzn. okresu, do którego będziemy porównywać sytuację w okresie badanym. Okres bazowy (baza odniesienia) może mieć albo charakter stały, tj. odnosimy wartości z różnych okresów badania do jednego wybranego, albo ruchomy, wówczas odnosimy wartości z poszczególnych okresów do okresu poprzedniego. Wnioski wypływające z analizy poziomej mają charakter ogólny i odnoszą się do oceny, czy bank rozwijał się mówi o tym głównie dynamika sumy bilansowej, należności i depozytów, wyniku finansowego oraz czy poprawiał swoją kondycję odnosi się to głównie do porównania dynamiki przychodów i kosztów, w tym kosztów działania. Analiza pionowa, zwana analizą struktury umożliwia zidentyfikowanie wielkości finansowych najbardziej rzutujących na sytuację banku. Jej stosowanie sprowadza się do szacowania udziału poszczególnych pozycji w wielkości głównej, np. poszczególnych pozycji bilansu w sumie bilansowej czy poszczególnych rodzajów kosztów w kosztach ogółem. Formułę obliczania wskaźników struktury można zapisać następująco: udział wybranej pozycji = wartość wybranej pozycji wartość odniesienia np. suma bilansowa 1

2 ANALIZA WSTĘPNA METODĄ 5 SIŁ a) rating wystawiona przez agencję dokonującą analizy i oceny standingu różnych podmiotów działających na rynku; b) suma bilansowa głównie chodzi o określenie, czy bank jest duży, czy mały; jeżeli jest duży, można uwzględnić doktrynę zbyt duży, żeby upaść (too big to fail); c) kapitał własny poziom kapitału świadczy o zdolności do absorbowania strat, a pośrednio również o wielkości i potencjale banku; d) wynik finansowy daje pierwsze sygnały o tym, czy działalność danego banku jest efektywna, czy ponosi straty; e) doświadczenie odnosi się do liczby lat funkcjonowania na polskim rynku. Tabela 1. Elementy analizy pięciu sił banku Nazwa siły finansowej Rating Suma bilansowa Kapitał własny Wynik finansowy Doświadczenie Suma punktów Skala ocen Ocena dobra, B i więcej 1pkt Ocena zła poniżej C 0 pkt Mniejsza niż 10 mld zł mały bank 0 pkt Większa niż 10 mld zł duży bank 1 pkt Poniżej 5% sumy bilansowej 0 pkt Powyżej 5% sumy bilansowej 1 pkt Strata netto 0 pkt lub zysk netto 1 pkt Liczba lat funkcjonowania na rynku polskim Więcej niż 10 lat duże 1 pkt Mniej niż 10 lat małe 0 pkt Maksymalna ocena pkt 5, minimalna 0 pkt 2. Analiza wskaźnikowa Wielkości absolutne zaczerpnięte ze sprawozdań finansowych banku dają bardzo ogólną orientację o jego kondycji finansowej. Ocena działalności banku wymaga analizy jego podstawowych sprawozdań finansowych oraz stworzenia i interpretacji odpowiednich wskaźników identyfikujących kluczowe obszary działalności banku. Wskaźniki są bardzo użytecznymi narzędziami, głównie dzięki temu, że bez trudu streszczają dane w formie łatwej do zrozumienia, interpretowania i porównywania. Standardowo wyróżnia się 5 grup wskaźników (REPETYTORIUM - TO NIE JEST TYLKO SPECYFIKA BANKÓW) 1. Wskaźniki płynności 2. Wskaźniki zadłużenia 3. Wskaźniki rentowności 4. Wskaźniki obrotowości 5. Wskaźniki rynkowe 2

3 Wskaźniki płynności Analiza płynności koncentruje się na analizie krótkoterminowych aktywów i pasywów wykazywanych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej. Wskaźniki płynności mierzą bowiem zdolność jednostki do terminowego regulowania jej zobowiązań o terminie wymagalności nieprzekraczającym 1 roku. Najczęściej wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje tych wskaźników: 1. Wskaźnik płynności bieżącej 2. Wskaźnik płynności podwyższonej 3. Wskaźnik płynności natychmiastowej (gotówkowej) Wartość tego wskaźnika powinna zawierać się w przedziale 1,2-2. Jeżeli wartość wskaźnika spadnie poniżej dolnej granicy to oznacza, że jednostka może mieć problemy z płynnością, a więc może nie być zdolna do regulowania zobowiązań w terminie. Jeżeli będzie ona wyższa, może to świadczyć o braku efektywności w danej firmie. Jako, że zapasy są tradycyjnie uznawane za najmniej płynne składniki aktywów bieżących, w celu określenia krótkoterminowej wypłacalności firmy często obliczany jest również wskaźnik płynności podwyższonej: Zapasy są wyłączone, ponieważ w przypadku trudności finansowych w jednostce, istnieje duże prawdopodobieństwo, że kwota uzyskana ze sprzedaży zapasów będzie dużo niższa niż ich wartość księgowa. Zgodnie z teorią, wartość wskaźnika płynności podwyższonej powinna kształtować się na poziomie od 1-1,2. Podobnie jak w przypadku wskaźnika płynności, niższa wartość tego wskaźnika może być sygnałem ostrzegawczym sugerującym, że w przedsiębiorstwie mogą wystąpić problemy z 3

4 płynnością. Natomiast przekroczenia górnej granicy może świadczyć o nieefektywnym gospodarowaniu przez jednostkę kapitałem obrotowym. Kolejnym wskaźnikiem należącym do grupy wskaźników płynności jest wskaźnik płynności natychmiastowej (gotówkowej) obliczany za pomocą wzoru: W związku z tym, że najpłynniejszymi składnikami aktywów są środki pieniężne oraz krótkoterminowe papiery wartościowe to pomocny do analizy spółki może być także ten wskaźnik. Jego wartość wynosząca 1 oznacza, że zobowiązania krótkoterminowe jednostki są w całości pokryte przez zasoby środków pieniężnych oraz krótkoterminowe papiery wartościowe. Jest to równoznaczne ze zdolnością spółki do natychmiastowego regulowania wymagalnych zobowiązań krótkoterminowych. Jeżeli spółkę cechują bardzo niskie wskaźniki płynności można przypuszczać, że występują w niej trudności finansowe, natomiast jeśli utrzymują się one na zbyt wysokich poziomach to może być to objawem złego zarządzania majątkiem obrotowym w spółce. Wskaźniki zadłużenia Wskaźniki zadłużenia informują o tym, w jakim stopniu spółka finansuje swój majątek kapitałem obcym, a w jakiej części kapitałem własnym. Zwiększanie długu w strukturze pasywów niesie za sobą dwie ważne konsekwencje. Zwiększa się ryzyko działalności spółki w związku z obowiązkiem zwrotu pożyczonych środków. Zwiększa się także rentowność kapitału własnego, ze względu na efekt działania dźwigni finansowej. Wskaźnikiem uwzględniającym w swej strukturze zarówno zadłużenie długo- jak i krótkoterminowe jest stopa zadłużenia, wyrażana wzorem: 4

5 Ogólnie przyjmuje się, że wartość tego wskaźnika nie powinna być wyższa niż w granicach 0,5-0,67. Każda wartość powyżej tego poziomu możne świadczyć o tym, że przedsiębiorstwo w przypadku złej koniunktury jest narażone na ryzyko niemożności spłaty swoich zobowiązań. wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych. Jego wartość powinna wynosić co najmniej 1, a interpretacja jest podobna do interpretacji stopy zadłużenia. wskaźnik pokrycia obsługi długu zyskiem operacyjnym (EBIT). Wskaźniki rentowności Wskaźnik rentowności sprzedaży pozwala na ustalenie, w jakim stopniu przychody ze sprzedaży przekładają się na osiągnięty zysk netto. Interpretacja tego wskaźnika jest relatywnie prosta, gdyż wskaźnik ten pokazuje, ile groszy zysku netto spółka osiągnęła z każdej złotówki przychodów ze sprzedaży. W celu określenia efektywności jednostki należy porównać stopę rentowności sprzedaży danego przedsiębiorstwa, ze średnią wartością ROS dla branży, w której działa jednostka. Jeżeli wartość wskaźnika osiągana przez spółkę jest niższa, może to znaczyć, że nie jest w stanie ona uzyskać odpowiednio wysokich cen dla swoich produktów lub też generuje wyższe koszty w porównaniu do innych spółek w danym sektorze. Jeżeli wskaźniki rentowności utrzymują się na poniżej średniego poziomu przez dłuższy okres czasu jest to sygnałem, że jednostka ma problemy, co skutkuje brakiem konkurencyjności i w perspektywie może oznaczać konieczność zaprzestania działalności. 5

6 Wskaźniki rentowności majątku oraz kapitału własnego: stosunek zysku netto do odpowiednio aktywów ogółem (ROA) i kapitału własnego (ROE). Interpretacja każdego z tym wskaźników jest analogiczna, czyli ilość groszy, które spółka generuje z każde złotówki aktywów / kapitału własnego (**DOKŁADNIEJSZE OMÓWIENIE DLA BANKÓW PÓŹNIEJ**) Marża EBIT - to stosunek zysku operacyjnego (EBIT) do przychodów ze sprzedaży. (powinna być dodatnia.) Wskaźniki obrotowości Ta grupa wskaźników informuje o działalności operacyjnej spółki, a dokładniej mówiąc o efektywności polityki gospodarowania zapasami, należnościami oraz zobowiązaniami. Wskaźnik cyklu zapasów informuje, przez ile średnio spółka magazynuje swoje produkty. Wskaźnik cyklu należności pokazuje, ile średnio przedsiębiorstwo musi oczekiwać na zapłatę od swoich odbiorców. Im te cykle są większe, tym mniej efektywniej jest zarządzana spółka. Wskaźnik cyklu zobowiązań informuje o tym, ile średnio spółka zalega z regulowaniem swoich długów. Im jest 6

7 on większy, tym spółka ma dłużej możliwość korzystania z darmowego finansowania krótkoterminowego. Przy obliczaniu tego wskaźnika należy uwzględniać tylko zobowiązania krótkoterminowe (handlowe). Wskaźnik konwersji gotówki pokazuje, ile średnio czasu potrzeba, aby zainwestowane w produkcje środki, wróciły do spółki w formie zapłaty za sprzedane produkty. Wskaźniki rynkowe Jednym z najczęściej stosowanych wskaźników reakcji rynku jest wskaźnik cena / zysk (C/Z). Mówi on, ile razy obecna cena przewyższa zysk netto na jedną akcje. Innymi słowy wskaźnik ten mówi po ilu latach wypłacony zysk netto pozwoliłby na pokrycie kosztów zakupu takiej akcji Wyrażony jest on wzorem: Ogólna interpretacja mówi, że im niższa jest wartość wskaźnika C/Z, tym bardziej opłacalne jest zainwestowanie w taką spółkę, gdyż spółka osiąga wysokie zyski przy relatywnie niskiej cenie akcji. Kolejnym wskaźnikiem z tej grupy jest wskaźnik cena rynkowa / wartość księgowa (C/WK). Obliczany jest za pomocą formuły: Wskaźnik ten opisuje stosunek kapitalizacji spółki do jej wartości księgowej, czyli wartości majątku pomniejszonego o zobowiązania. Im ten wskaźnik mniejszy tym bardziej opłacalne jest inwestowanie w daną spółkę. Kolejnym wskaźnikiem jest wskaźnik ceny do przychodów ze sprzedaży (C/S). Jego interpretacja jest analogiczna do wskaźnika C/Z. Wyraża się on wzorem. 7

8 Ważnym wskaźnikiem dla akcjonariuszy, którzy przykładają uwagę do zysku wypłacanego przez spółkę jest stopa dywidenda. Jest to stosunek dywidendy na jedną akcję do ceny rynkowej akcji. Pokazuje on, jaką stopę zwrotu można uzyskać z wypłaconej dywidendy. Kolejnymi wskaźnikami wartymi przeanalizowania są wskaźniki zysku na akcje (ang. EPS), dywidendy na akcje (ang. DPS) oraz inwestycji na akcje (ang. IPS). Ogólna należność tych wskaźników wyraża się równaniem EPS=DPS+IPS. Każdego roku, gdy spółka osiągnie dodatni wynik finansowy, walne zgromadzenie akcjonariuszy decyduje, w jakim stosunku podzielić go na dywidendę oraz zysk reinwestowany w spółce Najczęściej wykorzystywanymi wskaźnikami w analizie kondycji finansowej banków są: 1. stopa zwrotu z działalności podstawowej, 2. stopa zysku brutto, 3. stopa zysku netto, 4. marża odsetkowa, 5. stopa zwrotu z kapitału własnego (ROE), 6. stopa zwrotu z aktywów (ROA), 7. cena do zysku (P/E), 8. cena do wartości księgowej (P/BV), 9. współczynnik wypłacalności. 8

9 Stopa zwrotu z działalności podstawowej stopa zwrotu z działalności podstawowej = wynik na działaności bankowej koszty gdzie: koszty = koszty odsetek + koszty z tytułu prowizji + koszty działania banku Stopa zysku brutto stopa zysku brutto = zysk brutto koszty gdzie: koszty = koszty odsetek + koszty z tytułu prowizji + koszty działania banku Stopa zysku netto stopa zysku netto = zysk netto koszty gdzie: koszty = koszty odsetek + koszty z tytułu prowizji + koszty działania banku Marża odsetkowa Wskaźnik marży odsetkowej wyraża się następującym wzorem: marża odsetkowa = przychody z tytułu odsetek - koszty odsetek średnia wartość aktywów x 100 Główną pozycję przychodów stanowią otrzymywane przez bank odsetki od udzielonych kredytów i posiadanych w innych bankach lokat pieniężnych oraz od lokat w papierach wartościowych. Jednocześnie decydującą pozycją kosztów działalności bankowej są odsetki płacone wierzycielom z tytułu przyjętych lokat pieniężnych oraz wyemitowanych własnych papierów dłużnych. Interesujące jest zatem, jakie występują wzajemne relacje pomiędzy skalą odsetek otrzymywanych i płaconych przez bank. Te relacje pozwala nam zbadać wskaźnik marży odsetkowej. Licznik wskaźnika marży odsetkowej, a więc różnica pomiędzy przychodami a kosztami z tytułu odsetek, stanowi dochód netto z tytułu odsetek, czyli główne źródło dochodów banku. Jest to inaczej ujmując różnica między oprocentowaniem aktywów a oprocentowaniem pasywów. Zmniejszenie poziomu wskaźnika w stosunku do osiągniętego w poprzednim okresie lub planowanego może być spowodowane wieloma czynnikami. W celu dokładniejszej analizy zmian tego wskaźnika pozwalającej określić wpływ przychodów i kosztów odsetkowych oblicza się dwa odrębne wskaźniki: 9

10 przychody odsetkowe średnia wartość aktywów x 100% koszty odsetkowe średnia wartość aktywów x 100% Jeżeli wskaźnik dochodów odsetkowych netto wzrósł w stosunku do bazy porównawczej, to rozpoznany kierunek i skala zmian wskaźnika przychodów odsetkowych określa jego udział we wzroście. Analogicznie ustala się wpływ zmian kosztów odsetkowych na wskaźnik dochodu netto, traktując jednak wzrost kosztów jako czynnik obniżający, a ich spadek jako czynnik powiększający poziom wskaźnika dochodów odsetkowych. Stopa zwrotu z kapitału własnego (ROE) stopa zwrotu z kapitału własnego (ROE) = zysk netto kapitał własny Wskaźnik zyskowności kapitału własnego (ROE) jest podstawowym wskaźnikiem w analizie finansowej. Wynika to ze znaczenia tego wskaźnika jako dobrego miernika określającego stopę zwrotu z kapitału dla inwestorów oraz potencjalną zdolność banku do powiększenia kapitału własnego. Zyskowność kapitału własnego stanowi także punkt wyjścia przy podejmowaniu decyzji o alokacji kapitału i rachunkach porównawczych efektywności jego wykorzystania w alternatywnych inwestycjach. Wysoka wartość wskaźnika świadczy o dobrej sytuacji finansowej analizowanego podmiotu. Jest to również korzystny sygnał dla inwestorów giełdowych i akcjonariuszy. Wyższa efektywność kapitału własnego stwarza szanse wyższej dywidendy i dalszego dynamicznego rozwoju podmiotu. Wskaźnik ten uznawany jest za jeden z najważniejszych dla inwestora giełdowego. Dla wskaźników rentowności banków nie ma ustalonych standardów, ale w okresie inflacji utrzymanie realnego wzrostu kapitału własnego wymagałoby realizacji poziomu wskaźnika odpowiednio wyższego od stopy inflacji. Przy ocenie poziomu ROE trzeba wziąć pod uwagę fakt, że wskaźnik ten jest podatny na zniekształcenia pod wpływem dźwigni finansowej. Dlatego też jego interpretacji należy dokonywać na podstawie następującej zależności: ROE = ROA EM gdzie: EM (dźwignia finansowa) = aktywa średni stan kapitału własnego 10

11 Znaczny udział dźwigni finansowej w ukształtowaniu poziomu ROE wskazuje na ogół na jego doraźny wzrost. Równocześnie powoduje obniżenie współczynnika wypłacalności, wzrastają bowiem aktywa, przy obniżaniu udziału kapitału własnego w ich pokryciu. Stopa zwrotu z aktywów (ROA) stopa zwrotu z aktywów (ROA) = zysk netto aktywa razem Wskaźnik ten jest głównym wskaźnikiem efektywności zarządzania. Ukazuje on z jaką umiejętnością zarząd banku przetwarza aktywa instytucji na dochody netto. Poziom wskaźnika ROA określa zatem, ile jednostek pieniężnych zysku netto osiągnął bank ze 100 jednostek pieniężnych zaangażowanych w aktywach. Inaczej ujmując jest to zysk przypadający na jednostkę wartości majątku banku. Wskazuje on więc na potencjał dochodowy banku (efektywność wykorzystania majątku), dlatego też im wyższa wartość tego wskaźnika tym lepiej. Cena do zysku (P/E) cena do zysku (P/E) = cena rynkowa jednej akcji zysk na jedną akcję gdzie: zysk na jedną akcję = zysk netto / ilość wyemitowanych akcji Wskaźnik ten jest jednym z podstawowych wskaźników rynku kapitałowego. Wskazuje on na to, ile razy cena giełdowa akcji przekracza zysk przypadający na jedną akcję. Poziom tego wskaźnika świadczy o tym, czy akcje są drogie czy tanie. Tak więc jego główne zadanie polega na przybliżonej ocenie celowości inwestowania w akcje danej spółki. Na podstawie notowań giełdowych daje on podstawę do oceny efektywności lokat kapitałowych. Wyjaśnia bowiem, ile trzeba wydatkować kapitału na zakup akcji na jednostkę osiągniętego zysku. Wartość wskaźnika dla danego banku należy odnieść do wartości średniej dla banków notowanych na giełdzie albo do wartości średniej dla całego rynku. Wzrost wartości wskaźnika informuje, że inwestorzy decydują się płacić więcej niż poprzednio za dane akcje. (tzn. za nabycie jednostki zysku). Taka tendencja występuje przeważnie wówczas, gdy firma wykazuje rozwój i rosnące zyski i jednocześnie umacniana jest jej solidność. Cena do wartości księgowej (P/BV) cena do wartości księgowej netto na jedną akcję = cena rynkowa akcji kapitały własne ogółem na jedną akcję 11

12 Wskaźnik ten również pozwala określić, czy akcje są drogie czy tanie. Wskazuje on na to, ile razy cena giełdowa przekracza (lub jest mniejsza) wartość księgową przypadającą na jedną akcję. Określa on więc rynkowe oszacowanie majątku spółki. Gdy majątek spółki jest tak wykorzystywany, że w efekcie końcowym spółka przynosi zyski, wówczas inwestorzy są skłonni zapłacić więcej za jej akcje. Współczynnik wypłacalności współczynnik wypłacalności = fundusze własne netto ważone ryzykiem aktywa i pozycje pozabilansowe x 100% Współczynnik wypłacalności odgrywa bardzo istotną rolę w działalności banku. Podlega on co miesięcznej kontroli banki mają obowiązek przesyłania do NBP informacji o kształtowaniu się współczynnika w ciągu 15 dni kalendarzowych po miesiącu sprawozdawczym. Współczynnik ten liczony jest jako wyrażony w procentach stosunek funduszy własnych banku do sumy aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem. Współczynnik wypłacalności jest jedynym wskaźnikiem, w stosunku do którego określono poziom minimalny w regulacjach ostrożnościowych. Współczynnik ten określa stopień zabezpieczenia (pokrycia) aktywów i zobowiązań pozabilansowych funduszami własnymi banku. Im wyższy poziom tego wskaźnika, tym teoretycznie bank wykazuje większe bezpieczeństwo. Należy jednak pamiętać o tym, że zbyt wysoki poziom współczynnika wypłacalności świadczy o mniejszej zdolności do wypracowania wysokiej efektywności, co w dłuższej perspektywie wpływa niekorzystnie na sytuację banku i obniża jego rentowność. Praktyka bankowa wskazuje, że maksymalna wartość współczynnika wypłacalności nie powinna być wyższa niż 18%. 3. ANALIZA ROE (RETURN ON EQUITY) Gdzie: Kapitał własny = Aktywa ogółem Zobowiązania ( krótko i długoterminowe) Spółka, która potrafi stale osiągać wysokie zwroty ze swojego kapitału własnego musi posiadać trwałą przewagę rynkową, co tym bardziej potwierdza atrakcyjność inwestycji w jej akcje. Najczęściej taką przewagą jest posiadana technologia czy też marka. Należy pamiętać, że wysokie zwroty na kapitale własnym w jakiejś branży sprzyjają powstawaniu konkurencji. Dlatego tym bardziej spółka która jest w stanie trwale utrzymać wysoki zwrot jest godna zainteresowania. Dla instytucji finansowych najczęściej stosuje się analizę ROE w rozwinięciu Du Pointa 12

13 Analiza Du Ponta to metoda umożliwiająca w sposób syntetyczny i kompleksowy przeprowadzenie oceny zyskowności przedsiębiorstwa przy pomocy wybranych danych finansowych pochodzących z rachunku zysków i strat oraz bilansu. Idea i cele piramidy Du Ponta Rozwinięciem analizy wskaźnikowej opartej na pojedynczych wskaźnikach jest piramidalna analiza rentowności kapitału własnego zwana również analizą Du Ponta (od nazwy amerykańskiego potentata chemicznego, który stworzył i użył tej analizy po raz pierwszy w 1919 r.). Analiza piramidalna jest bezpośrednio związana z kierunkiem badania analitycznego polegającego na rozłożeniu, dezintegracji i dezagregacji wskaźnika zwrotu z kapitału własnego (ROE) celem poznania wzajemnego oddziaływania, czyli współzależności przyczynowo-skutkowych, występujących pomiędzy elementami struktury składającej się na ten wskaźnik. Analiza ta jest oparta na systemie wzajemnych powiązań i wzajemnego oddziaływania wskaźników finansowych, w którym ze względu na ich budowę wyróżnia się dwie główne grupy: - grupę wskaźników finansowych umiejscowionych obok siebie" charakteryzujących się ścisłym zakresem, który opisują i wyjaśniają oraz formalnymi (matematycznymi) powiązaniami poszczególnych relacji, - grupę wskaźników ściśle powiązanych wzajemnymi relacjami zarówno w układzie poziomym, jak i pionowym. Głównym celem analizy Du Ponta jest zidentyfikowanie oraz wskazanie kluczowych obszarów działalności przedsiębiorstwa, które obecnie oddziałują na uzyskiwaną przez przedsiębiorstwo rentowność kapitału własnego i których zmiany w przyszłości mogą poprawić lub pogorszyć sytuację finansową przedsiębiorstwa. Informacje, jakie za sobą niesie model piramidalny mają kluczowe znaczenie zarówno dla kierownictwa, jak i pozostałych odbiorców (interesariuszy) informacji gospodarczych płynących z przedsiębiorstwa. Opis modelu piramidalnego Du Ponta Model Du Ponta bazuje na wybranych pozycjach bilansu oraz rachunku zysków i strat. Ukazuje on zależności przyczynowo-skutkowe zachodzące pomiędzy bardzo ogólnymi wskaźnikami (takimi jak ROE czy ROA) oraz wskaźnikami występującymi na niższych poziomach piramidy (zyskowność netto ROS, czy obrotowość aktywów TAT). Podstawowym celem tworzenia modelu (piramidy) jest zarówno synteza informacji gospodarczych zawartych w syntetycznym wskaźniku, jakim jest uzyskiwany zwrot z kapitału własnego, na informacje pochodzące z pojedynczych wskaźników finansowych, jak i rozłożenie informacji zawartych w tych pojedynczych wskaźnikach finansowych na 13

14 dane o najniższym stopniu ogólności (pozycje pochodzące bezpośrednio ze sprawozdań finansowych). Układ piramidy pozwala więc na analizę zarówno w układzie od ogółu do szczegółu (z góry czubka" piramidy do dołu podstawy" piramidy) oraz w układzie od szczegółu do ogółu (od podstawy" do czubka"). Dzięki tak pogłębionej analizie możliwa staje się nie tylko pełna i kompleksowa ocena obecnej działalności przedsiębiorstwa, ale także przewidywanie dalszego kierunku oraz tempa jego rozwoju. Układ piramidy pozwala również na analizę w ujęciu czasowym, retrospektywnym i prognostycznym. Jest to podstawowa tożsamość modelu. Mnożnik kapitału własnego ukazuje stopień zaangażowania kapitałów własnych w majątku przedsiębiorstwa. Wartość tego mnożnika zawierać się może w przedziale od 1 do, teoretycznie, plus nieskończoności. Mnożnik (EM, equity multiplier) jest miernikiem dźwigni finansowej oraz wskazuje na stosunek zaangażowanych w firmie kapitałów własnych i obcych, bowiem można wyrazić go również następującą relacją: gdzie stosunek zobowiązań do aktywów jest wskaźnikiem długu (DR), czyli mnożnik można sprowadzić do następującej postaci: Analityczna postać piramida Du Ponta 14

15 Na schemacie zaprezentowano analityczną postać modelu (piramidy) Du Ponta. Środkowa część piramidy pokazuje proces analityczny (obliczeniowy) koncentrujący się na obliczaniu poziomu efektywności wykorzystania aktywów mierzonej za pomocą wskaźnika rotacji aktywów (TAT). Sumując aktywa trwałe i obrotowe uzyskuje się wartość aktywów ogółem. Następnie poprzez podzielnie wartości sprzedaży przez aktywa ogółem jest uzyskiwany wskaźnik rotacji aktywów (TAT). Dzięki informacjom dostarczanym przez wskaźnik TAT uzyskujemy wiedzę dotyczącą poziomu efektywności (wydajności ekonomicznej) posiadanych (wykorzystywanych) przez przedsiębiorstwo aktywów. Lewa strona piramidy przedstawia natomiast procedurę obliczania poziomu zyskowności działania mierzonej wskaźnikiem zyskowności netto obrotu (zwanym również wskaźnikiem marży zysku netto ROS). Zysk netto otrzymywany jest poprzez odjęcie od wartości wszystkich przychodów sumy wszystkich kosztów i skorygowanie o zyski i straty nadzwyczajne oraz podatek dochodowy. Poprzez odniesienie zysku netto do wartości sprzedaży uzyskujemy wskaźnik ROS. Mnożąc następnie ten wskaźnik przez wskaźnik rotacji aktywów ogółem otrzymujemy stopę zysku z aktywów (ROA). Rentowność aktywów zależna jest więc od zyskowności sprzedaży oraz rotacji aktywów TAT. Prawa strona piramidy prezentuje wpływ struktury kapitału (mnożnika kapitału własnego) na uzyskiwany poziom rentowności z zaangażowanego kapitału własnego. Poziom mnożnika jest 15

16 kształtowany przez wartość wskaźnika długu, który obrazuje poziom zlewarowania" (wykorzystywania długu zobowiązań do finansowania aktywów). Poprzez kolejne rozszerzenia modelu, tworzące tzw. rozszerzony model Du Ponta rentowność kapitałów własnych może zostać opisana przez następujące równanie: Z przedstawionego powyżej równania wynika jednoznacznie, że rentowność kapitałów własnych (inaczej ich zwrot) zależna jest w głównej mierze bezpośrednio od trzech czynników: - poziomu rentowności sprzedaży netto, wyrażonej wskaźnikiem ROS (obszaru zyskowności działalności), - poziomu efektywności wykorzystania aktywów, czyli rotacji (obrotowości) aktywów TAT (obszaru ekonomicznej wydajności posiadanych aktywów efektów uzyskiwanych z zaangażowania kapitału w aktywa), - poziomu mnożnika kapitału własnego, wyrażonego przez wskaźnik A/E (obszaru struktury kapitału, czyli finansowania aktywów). Zastosowanie Analiza Du Ponta: - pozwala zrozumieć, z czego wynika zyskowność przedsiębiorstwa, - umożliwia porównywanie między sobą różnych inwestycji, - umożliwia zestawianie firm w danej branży w celu porównania sposobów, w jaki osiągają one zwrot z aktywów, - pozwala na obserwowanie zmian w czasie, zwłaszcza struktury ROE w celu wykrycia i eliminacji niekorzystnych tendencji, - jest doskonałym narzędziem edukacyjnym, pokazującym pracownikom jakie elementy wpływają na zyskowność przedsiębiorstwa, dzięki czemu łatwiej jest przedstawić im sposoby, w jakie oni sami mogą pozytywnie wpłynąć na osiągane wyniki. 16