Laboratorium Technologia chemiczna surowce i nośniki energii. Skład węglowodorowy ropy naftowej i gazu. Prowadzący dr inż. Katarzyna Pstrowska, F1/203
|
|
- Beata Kwiatkowska
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Laboratorium Ćwiczenie N3 Skład węglowodorowy ropy naftowej i gazu Miejsce F2, pok. 112 Prowadzący dr inż. Katarzyna Pstrowska, F1/203
2 1. Wprowadzenie Ropa naftowa jest palną cieczą pochodzenia naturalnego (tzw. pierwotny nośnik energii), która jest podstawowym surowcem do produkcji paliw płynnych i innych produktów naftowych: środków smarnych, wosków, asfaltów oraz surowców petrochemicznych. Ropa naftowa powstała w wyniku biochemicznego, chemicznego i geochemicznego przeobrażenia materii organicznej (wielkocząsteczkowe substancje organiczne) do niżej cząsteczkowych węglowodorów naftowych i związków heteroorganicznych. W każdej ropie naftowej występuje ogromna liczba związków chemicznych o różnej budowie chemicznej i zawartości, co powoduje, że poszczególne surowce charakteryzują się odmiennymi własnościami fizykochemicznymi. Znajomość składu i własności fizykochemicznych jest podstawą klasyfikacji i oceny jakości ropy naftowej. Ocena jakości ropy naftowej obejmuje wiele parametrów, charakteryzujących jej zachowanie podczas wydobycia, transportu, magazynowania, a przede wszystkim określających wydajność oczekiwanych produktów; wykorzystywana jest w optymalizacji istniejących procesów technologicznych, jak również projektowania nowych procesów. Określenie składu i korelacji między poszczególnymi związkami chemicznymi pozwala na poznanie geochemicznych warunków tworzenia ropy naftowej, co jest wykorzystywane w poszukiwaniach i ocenie zapasów tego surowca. Istotne znaczenia ma w tym przypadku identyfikacja biomarkerów (wskaźniki biologiczne) - substancji mających bezpośredni związek z wyjściową materią biologiczną złóż. Analiza biomarkerów stosowana jest również do identyfikacji źródeł zanieczyszczeń środowiska naturalnego węglowodorami naftowymi. 2. Skład węglowodorowy ropy naftowej 2.1. Skład chemiczny i analiza ropy naftowej Pod względem chemicznym ropa naftowa stanowi zróżnicowane, złożone, wieloskładnikowe mieszaniny związków organicznych o szerokim zakresie mas cząsteczkowych - od kilkudziesięciu do kilkudziesięciu tysięcy jednostek. Związki organiczne obecne w ropie naftowej to głównie węglowodory, ponadto występują związki heterorganiczne oraz stanowiące zanieczyszczenia ropy - związki nieorganiczne. Poszczególne związki chemiczne występują w ropie naftowej w różnych stężeniach. Charakteryzują się one zróżnicowaną lotnością, polarnością oraz rozpuszczalnością w innych związkach, w tym związkach obecnych w próbce. Jednocześnie - z uwagi na obecność w materiałach naftowych bardzo dużej liczby izomerów - właściwości wielu składników są bardzo zbliżone. 2
3 Charakterystyka chemiczna ropy naftowej obejmuje oznaczanie wielu parametrów: składu elementarnego (C, H, heteroatomy - N, S, O, Cl), zawartości metali, (V, N, Fe), ilości kwasowych i zasadowych połączeń, składu frakcyjnego, składników grupowych i klas związków (asfalteny, parafina, żywice, węglowodory nasycone, węglowodory aromatyczne, olefiny), indywiduów chemicznych, grup funkcyjnych, parametrów strukturalnych, zawartości zanieczyszczeń (woda, chlorki, stałe zanieczyszczenia, popiół). Oznaczanie tych parametrów wymaga zastosowania różnorodnych technik i metod: rozdzielania (destylacja, chromatografia, ekstrakcja), chemicznych, spektroskopowych, elektroanalitycznych. Analizę ropy naftowej przeprowadzanej w rafineriach wykonuje się wg określonych aktualnych norm Składniki węglowodorowe W chemii ropy naftowej za składniki węglowodorowe uważane są związki zawierające tylko atomy węgla i wodoru, natomiast związki organiczne zawierające ponadto takie atomy jak siarka, tlen czy azot należą do grupy składników niewęglowodorowych. Oprócz nazewnictwa systematycznego związki występujące w ropie naftowej posiadają nazwy zwyczajowe. Węglowodory naftowe obejmują związki: n-parafinowe (n-alkany) - o wzorze sumarycznym C nh 2n+2, izoparafinowe (izoalkany) - o wzorze sumarycznym C nh 2n+2, w tym silnie rozgałęzione węglowodory izoprenoidowe, naftenowe (cykloparafiny, cykloalkany), głównie jednopierścieniowe o wzorze sumarycznym C nh 2n, np. cyklopentan, cykloheksan; występują również dwu- i wyżej pierścieniowe nafteny (do 10 pierścieni) z podstawnikami alkilowymi (lub bez podstawników). Jest to najliczniej reprezentowana grupa węglowodorów w ropie naftowej (średnio ok. 50% m/m). aromatyczne, (ok. 15% m/m) wśród których najwięcej jest benzenu i jego metylopochodnych (BTEX - benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny) oraz alkilobenzenów zawierających do 40 atomów węgla w podstawnikach. W ropie naftowej występują również wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA, ang. PAH) zawierające od 2-óch (naftalen) do 10-ciu skondensowanych pierścieni. 3
4 o strukturach mieszanych, zawierające zarówno pierścienie aromatyczne jak i naftenowe np. indan, tetralina, acenaften. Węglowodory posiadają niepolarny charakter. Tabela 1. Węglowodory n-parafinowe Nazwa Temperatura wrzenia, C n-butan -0,5 n-pentan 36 n-heksan 69 n-dekan 174 n-heksadekan (cetan) 280 n-nonadekan 330 Eikozan 344 Nazwa Temperatura wrzenia, C Izobutan Metylobutan 28 2-Metylpentan 60 2,6,10,14-Tetrametylopentadekan 296 (pristan) Nazwa Temperatura wrzenia, C Cyklopentan 49 Cykloheksan 81 Metylocykloheksan 100 cis-dekalina 193 trans-dekalina 185 Adamantan sublimuje W tabelach 1-4 podane są przykładowo niektóre węglowodory, ich temperatury wrzenia należące do wymienionych grup węglowodorów. 4
5 Tabela 4. Węglowodory aromatyczne Nazwa Temperatura wrzenia, C Benzen 80 Toluen 111 Etylobenzen 136 o-ksylen 144 p-ksylen 138 m-ksylen 139 Naftalen 218 Fenantren 340 Antracen 340 Fluoranten 375 Chryzen 448 Benzo(a)antracen 438 Benzo(a)piren 496 Tylko nieliczne związki chemiczne w ropie naftowej występują w ilościach powyżej lub w granicach 1% mas. Są to przede wszystkim węglowodory n-parafinowe oraz niektóre węglowodory izoparafinowe np. pristan i fitan. Pristan (i-c 19, 2,6,10,14-tetrametylopentadekan) i fitan (i-c20, 2,6,10,14-tetrametyloheksadekan) należą do grupy węglowodorów izoprenoidowych - związków o szkielecie węglowym, charakterystycznym dla terpenów alifatycznych. Związki te oraz węglowodory z grupy naftenów: hopany - pięciopierścieniowe triterpany i sterany - czteropierścieniowe węglowodory są często wykorzystywane jako biomarkery. Najwięcej w ropie naftowej jest lekkich węglowodorów - od C5 do C10, wśród nich występują jednopierścieniowe węglowodory aromatyczne (benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny -BTEX) w ilościach 0,01-1,8 %. Zawartość wyżej cząsteczkowych węglowodorów maleje ze wzrostem masy cząsteczkowej. Skład węglowodorowy ropy oraz produktów naftowych charakteryzuje się liczbą atomów węgla w n-alkanach występujących w danej próbce, np. w ropie naftowej występują węglowodory: od metanu (C 1) do węglowodorów zawierających powyżej 70 atomów węgla (C 70+) - C 1 - C 70 W tabeli 5 podano zakres liczby atomów węgla w cząsteczkach węglowodorów ( zakres węglowodorowy") oraz zakres temperatury wrzenia dla ropy naftowej i niektórych produktów naftowych. Tabela 5. Charakterystyka ropy naftowej i podstawowych produktów naftowych Substancja naftowa Zakres temp. wrzenia, C Zakres l. at. węgla Ropa naftowa niedestylująca pozostałość C 1 - C70+ Benzyna silnikowa C5 - C10 Paliwo lotnicze (turbin.) C9 - C16 Olej napędowy C9 - C24 Olej smarowy C20 - C40
6 W ropie naftowej występują ponadto związki heteroorganiczne (związki niewęglowodorowe - głównie o charakterze polarnym) zawierające siarkę, azot, tlen, chlor oraz metale. Związki te są niepożądanymi składnikami ropy naftowej, gdyż są truciznami katalizatorów, mogą również powodować korozję urządzeń, dlatego konieczne jest rutynowe oznaczanie zawartości tych pierwiastków. W grupie tej wyodrębnia się związki wielkocząsteczkowe: asfalteny i żywice, które posiadają skomplikowaną - aromatyczno-naftenowo-alifatyczną strukturę z dużą zawartością heteroatomów. Związki nieorganiczne takie jak woda, sole czy krzemionka stanowią zanieczyszczenia rop naftowych. Ropa lekka (tworząca się w starszych okresach geologicznych) zawiera większe ilości składników lżejszych, natomiast ropa ciężka (młodsza) znacznie więcej związków żywicznoasfaltenowych. Z uwagi na bardzo dużą liczbę indywiduów i małe stężenia większości związków chemicznych - identyfikacja i oznaczenie ilościowe poszczególnych związków w ropie naftowej jest ograniczone do części jej składników. Szczegółowa charakterystyka węglowodorów naftowych i związków heteroorganicznych została podana w podręczniku [1] Skład grupowy Frakcje ropy naftowej i produktów naftowych rozdzielane przy użyciu określonych rozpuszczalników, określa się na ogół mianem - składniki grupowe, np. asfalteny (nielotna, polarna frakcja ropy naftowej, asfaltów zawierająca związki wielkocząsteczkowe o szerokim zakresie masy cząsteczkowej i polarności) -nierozpuszczające się w węglowodorach parafinowych (pentan, heksan, heptan) malteny - rozpuszczające się w wymienionych wyżej węglowodorach parafinowych. Składniki maltenów rozdzielane są za pomocą chromatografii na grupy związków węglowodorowych: parafinowo-naftenowe (nasycone) i olefinowe, aromaty oraz żywice frakcja eluowana polarnym eluentem. Natomiast subfrakcjami/typami (klasami) związków określa się często węglowodory o zróżnicowanej liczbie pierścieni w cząsteczkach aromatów: np. mono-, di-, triaromaty, albo w cząsteczkach naftenów. Frakcjonowanie ropy naftowej i innych, ciężkich frakcji naftowych najczęściej polega na określeniu czterech składników grupowych: węglowodorów nasyconych, aromatów, żywic i asftaltenów. Analiza ta jest określana skrótem SARA od nazw angielskich, wymienionych kolejno składników (ang. Saturates, Aromatics, Resins, Asphaltenes). W tabeli 6 przedstawiono zawartość składników grupowych ropy lekkiej oraz ciężkiej oraz dla porównania skład 6
7 grupowy głównych produktów paliwowych pochodzących z ropy naftowej: benzyny i oleju napędowego. Tabela 6. Skład grupowy ropy naftowej i produktów naftowych Składniki grupowe / klasy związków Zawartość, %wag. Ropa lekka Ropa ciężka Benzyna Olej napędowy Nasycone (parafino-nafteny) Alkany Cykloalkany Olefiny Aromaty BTEX 0,1-2,5 0, ,5-2 WWA 0, ,5-5 Związki polarne Żywice Asfalteny Metody chromatograficzne 3.1. Podstawy teoretyczne Chromatografia znalazła zastosowanie w analityce naftowej, gdyż jest to metoda umożliwiająca zarówno rozdzielanie, jak i analizę jakościową i ilościową rozdzielonych składników. Może być ona wykorzystana do rozdzielania próbek naftowych na składniki grupowe, czy węższe frakcje, a także do rozdzielania na indywidua chemiczne. Specyficznym wykorzystaniem chromatografii gazowej jest tzw. symulowana destylacja. Chromatografia jest to fizykochemiczna metoda rozdzielania jednorodnych mieszanin, których składniki ulegają zróżnicowanemu, wielokrotnemu podziałowi między dwie fazy: nieruchomą (stacjonarną) i ruchomą, poruszającą się w określonym kierunku - zgodnie ze stałą podziału K K=Cs/Cm gdzie Cs - stężenie danego składnika w fazie stacjonarnej Cm - stężenie danego składnika w fazie ruchomej Rozdzielenie składników jest możliwe, gdy ich stałe podziału różnią się. Wartość stałej podziału określa szybkość migracji pasma chromatograficznego przez złoże chromatograficzne; związane jest z czasem przebywania (czas retencji) substancji w kolumnie. 7
8 W zależności od rodzaju stosowanych faz ruchomych i stacjonarnych, sposobu rozmieszczenia fazy stacjonarnej i innych warunków prowadzenia procesu chromatograficznego stosuje się różne nazwy technik chromatograficznych. Najczęściej nazwa techniki pochodzi od: rodzaju fazy ruchomej. W zależności od tego, czy fazą ruchomą jest gaz, ciecz lub płyn w stanie nadkrytycznym to chromatografię określa się jako gazową - GC (ang. gas chromatography), cieczową - LC (ang. liquid chromatography) i nadkrytyczną (z fazą ruchomą w stanie nadkrytycznym) - SFC (ang. supercritical fluid chromatogrphy). rodzaju fazy stacjonarnej, którą może być ciecz lub substancja stała (adsorbent). Rodzaj fazy stacjonarnej decyduje o mechanizmie procesu chromatograficznego; Gdy fazą stacjonarną jest ciecz proces rozdzielenia następuje w wyniku różnej rozpuszczalności analitów w tej fazie (chromatografia podziałowa), natomiast, gdy jest to adsorbent - w wyniku zróżnicowanego powinowactwa adsorpcyjnego analitów do fazy stacjonarnej (chromatografia adsorpcyjna). Techniki chromatograficzne mogą służyć do celów analitycznych lub preparatywnych. Wariant chromatografii analitycznej w przypadku substancji naftowych stosuje się do analizy indywiduów chemicznych oraz oznaczania składników grupowych/klas związków. Podstawą analizy jest interpretacja chromatogramu: analiza jakościowa opiera się na danych retencyjnych i zastosowaniu odpowiednich detektorów, umożliwiających np. rejestrację widm spektroskopowych, analiza ilościowa opiera się na pomiarze powierzchni lub wysokości pików Chromatografia gazowa Techniką GC analizuje się substancje, które można przeprowadzić w stan pary bez rozkładu, czyli takie, których temperatura wrzenia lub sublimacji nie przekracza 400 o C (możliwe rozdzielanie węglowodorów do ok. C40). Jakkolwiek ropa naftowa oraz niektóre wysokowrzące produkty naftowe mogą zawierać związki wyżej cząsteczkowe, np. asfalteny (które w prosty sposób mogą być oddzielone od pozostałych składników - przez rozpuszczenie próbki np. w pentanie i odsączenie składników nierozpuszczalnych), to zdecydowanie największy udział mają związki <C 40,, które można analizować w standardowych warunkach GC. Odpowiednie modyfikacje układu chromatograficznego umożliwiają zastosowanie GC do analizy znacznie szerszego zakresu związków. Chromatograf gazowy - budowa, zasada działania. Na rys 1. przedstawiono schemat chromatografu gazowego. 8
9 Rys. 1. Schemat chromatografu gazowego: 1 - butla z gazem nośnym, 2 - regulatory przepływu gazu nośnego, 3- dozownik, 4 - termostat kolumny, 5 - detektor, 6 - kolumna chromatograficzna, 7 - komputer z drukarką lub integrator Analizowaną próbkę wstrzykuje się do dozownika, w którym zostaje odparowana. Gaz nośny przenosi próbkę z dozownika do termostatowanej kolumny chromatograficznej. W wyniku różnic prędkości migracji rozdzielanych składników opuszczają one kolumnę chromatograficzną w różnym czasie i wraz z gazem nośnym trafiają do detektora. Rozdzielone składniki analizowanej próby zmieniają właściwości fizyczne i fizykochemiczne gazu nośnego, które są przetwarzane w detektorze w sygnały elektryczne. Po odpowiednim wzmocnieniu wskazania detektora zapisywane są w funkcji czasu w postaci chromatogramu (Rys. 2). Dopóki przez detektor przepływa tylko gaz nośny rejestrowana jest linia podstawowa. Gdy w gazie nośnym pojawia się składnik próbki, wówczas detektor reaguje wzrostem wielkości sygnału proporcjonalnie do stężenia lub masy składnika, rejestrując pik chromatograficzny. Na chromatogramie są rejestrowane piki odpowiadające kolejno eluowanym składnikom. 9
10 Rys. 2. Chromatogram - wielkości retencyjne Pik chromatograficzny charakteryzowany jest przez następujące parametry: całkowity czas retencji tr - czas od chwili wprowadzenia próbki do kolumny do momentu osiągnięcia maksymalnej wysokości piku eluowanego składnika, czas retencji substancji niezatrzymywanej tm - czas retencji składnika, który nie oddziaływuje z fazą stacjonarną kolumny; jest potrzebny do przebycia przez kolumnę fazy ruchomej; zredukowany czas retencji t ' R - czas przebywania składnika w kolumnie w wyniku oddziaływań z fazą stacjonarną; równa się różnicy tr - tm, wysokość piku h, powierzchnię piku, S. Gaz nośny. Rodzaj stosowanego gazu nie ma w zasadzie wpływu na proces chromatograficzny, zależy natomiast od typu detektora. Najczęściej stosuje się hel, wodór, azot, argon. W czasie analizy należy zachować określony, stały przepływ gazu. Dozowanie próbki. Anality naftowe wprowadza się do dozownika w postaci roztworów w rozpuszczalnikach lub bez rozcieńczania (ropa naftowa lub benzyna zawierają niskowrzące związki, i pik rozpuszczalnika może zasłaniać najbardziej lotne składniki) w ilościach 0,1-10 mikrolitrów. Dozowanie próbki może być manualne lub automatyczne. Konstrukcja dozownika jest dostosowana do rodzaju kolumny. Stosowane najczęściej kolumny kapilarne, charakteryzują się niewielką ilością fazy stacjonarnej. Z tego względu ilość próbki wprowadzonej na kolumnę musi być ograniczona, co realizuje się przez zastosowanie dozowania z dzieleniem próbki (ang. split). 10
11 Kolumny chromatograficzne. Do analizy węglowodorów używa się najczęściej kolumn kapilarnych, zawierających ciekłe, niepolarne fazy stacjonarne (np. 100% dimetylopolisiloksanu). Kolumny kapilarne (rurki o długości 5->100m i średnicy wewnętrznej 0,1-0,75 mm w postaci zwoju) wykonane są ze szkła, kwarcu (który z zewnątrz jest pokryty warstwą ochronną) lub metalu. Na wewnętrznej powierzchni rurka pokryta jest warstwą fazy stacjonarnej. Wnętrze kolumny posiada wolną przestrzeń, przez którą swobodnie przepływa faza ruchoma. Jako ciekłe fazy stacjonarne stosuje się wiele substancji, do których należą estry, etery, silikony, węglowodory i inne. Przyjmuje się, że ciekła faza stacjonarna powinna wykazywać chemiczne podobieństwo do analizowanej próbki. Związki niepolarne będą więc dobrze rozdzielane na fazie niepolarnej, a polarne na fazie polarnej. Kolumny pakowane wypełnia się (w całej objętości) cząstkami adsorbentu lub nośnika z naniesioną ciekłą fazą stacjonarną. Na efektywność rozdzielenia (sprawność i czas analizy) wpływa długość kolumny -związki trudno lotne lepiej analizować na krótkich kolumnach, a bardzo lotne jak np. BTEX czy benzyny na kolumnach długich (50-100m). Fazy niepolarne zapewniają elucję niepolarnych węglowodorów wg wzrastających temperatur wrzenia, które dla związków należących do tego samego szeregu homologicznego rosną z liczbą atomów węgla w cząsteczkach. W porównaniu do n-parafin niektóre związki z taką samą liczbą atomów węgla np. izoparafiny (pristan, fitan) mają niższe temperatury wrzenia (patrz na Rys. 3, zamieszczony w dalszej części opracowania, Tab. 1,2), natomiast cykloalkany (nafteny) i węglowodory aromatyczne wyższe temperatury wrzenia (Tab. 3,4). Profil chromatograficzny uzyskany w tych warunkach, z zastosowaniem detektora FID, dostarcza informacji o zakresie liczby atomów węgla w cząsteczkach węglowodorów próbki naftowej (Tab. 5). Istotnym parametrem pracy kolumny jest temperatura rozdzielania. Generalnie niższa temperatura sprzyja lepszemu rozdzieleniu pików, ale gdy jest ona zbyt niska, piki są poszerzone i niesymetryczne. Wyższa temperatura kolumny skraca czas retencji i tym samym czas analizy. Dla mieszaniny składników o zbliżonych temperaturach wrzenia temperatura chromatografowania może być stała (chromatografia izotermiczna), gdy natomiast mieszaniny mają szeroki zakres temperatur wrzenia, stosuje się chromatografię z programowaniem temperatury W warunkach symulowanej destylacji kolumny muszą charakteryzować się dużą odpornością termiczną - pow. 430 C (BPX1SimD) a nawet do temperatury 460/480 C. Detektory. W detektorze następuje przetworzenie zmieniających się - w wyniku pojawienia się w fazie ruchomej eluowanych składników - własności fizycznych lub chemicznych gazu w sygnały elektryczne. Detektor powinien charakteryzować się dużą czułością, stabilnością linii podstawowej, odtwarzalnością sygnałów oraz liniowością (wielkość sygnału powinna być proporcjonalna do 11
12 stężenia składnika). W zależności od rodzaju analizowanych związków stosuje się różne detektory (Tab.7), które ogólnie można podzielić na: uniwersalne, mające zastosowanie do oznaczania większości związków, selektywne, nadające się do oznaczania określonej grupy związków, Tabela 7. Charakterystyka detektorów Detektor Granica oznaczalności T 0 C Selektywność Zakres liniowości Stosowalność Ng g/s FID 0, (450) Uniwersalny Wszystkie związki organiczne PID 0, Prawie uniwersalny 10 7 Większość związków organicznych ECD 0,1 5x specyficzny X, S, N,P AED 350 Uniwersalny, specyficzny 10 4 Wszystkie związki organiczne, heteroatomy, metale specyficzne, reagujące na bardzo wąską grupę związków. Anality naftowe oznacza się przede wszystkim przy użyciu FID, PID, MS, IR. Spektrometry mas MS i w podczerwieni IR mogą być stosowane jako samodzielne techniki analityczne. Najczęściej do analizy węglowodorów wykorzystuje się detektor płomieniowo-jonizacyjny FID (ang. flame ionization detector). W detektorze tym gaz nośny (hel lub azot) zawierający związki organiczne spalany jest w palniku wodorowym w atmosferze powietrza lub tlenu. Wskutek jonizacji składników zawierających grupy C-H następuje wzrost przewodnictwa elektrycznego płomienia wodoru. Katoda umieszczona w komorze spalania zbiera powstałe jony, a prąd jonizacyjny jest mierzony w elektrometrze. Detektor płomieniowo-jonizacyjny jest detektorem uniwersalnym, wykazuje dużą czułość i dobrą powtarzalność. Rejestracja analizy. Rejestrację sygnałów detektora w postaci chromatogramu prowadzi się przy użyciu rejestratorów lub integratorów, które mogą współpracować z komputerami. Odpowiednio zaprogramowane komputery identyfikują składniki (na podstawie czasów retencji związków wzorcowych wprowadzonych do pamięci komputera) oraz wykonują obliczenia ilościowego składu próbki wykorzystując pomiar wysokości lub powierzchni pików w odniesieniu do krzywych kalibracyjnych. Analiza jakościowa. Do identyfikacji związków wykorzystuje się wielkości retencyjne piku: czas retencji, retencję względną lub indeksy retencji (np. indeksy retencji Kovatsa Ix -wielkości względne 12
13 retencji w stosunku do retencji n-parafin). Czas retencji jest wielkością stałą dla związku, jeżeli analiza została wykonana w identycznych warunkach. Na ogół jednak porównanie czasu retencji nieznanego związku z substancją wzorcową nie wystarcza do jednoznacznej identyfikacji, gdyż w tym samym czasie mogą eluować inne związki. Dla potwierdzenia identyfikacji stosuje się zmianę retencji z użyciem kolumn o różnej polarności lub wykonuje analizę w innej temperaturze. Ponadto można wykonać analizę przy użyciu selektywnych detektorów albo zastosować chromatografię reakcyjną. Wszystkie te sposoby są zbyt czasochłonne i nie dają jednoznacznej identyfikacji. Najskuteczniejszą w tej chwili metodą identyfikacji jest sprzężenie GC z technikami spektroskopowymi jak spektrometria mas (GC-MS) lub spektroskopia w podczerwieni (GC-IR). Techniki te opierają się na porównaniu widm mas lub IR (charakterystycznych dla każdego związku) substancji wzorcowych z widmami badanego związku. Na Rys. 3 przedstawiony jest chromatogram gazowy (GC-FID) ropy naftowej. Pik o czasie retencji 20,404 min jest pikiem wzorca wewnętrznego o-terfenylu (C 18), dodanego do próbki ropy naftowej. Piki o czasach 18,420, 19,819 min - to kolejno n-c i7 i n-c 18, natomiast 18,559 i 19,998 min - pristan (i-c 19) i fitan (i-c 20). FID1 A, (KASIA\SIG10360.D) Rys. 3. Chromatogram GC-FID ropy naftowej (z dodatkiem wzorca wewnętrznego). Analiza ilościowa. Podstawą analizy ilościowej jest pomiar powierzchni piku chromatograficznego lub jego wysokości, które to wielkości są proporcjonalne do ilości oznaczanego składnika. 13
14 Proporcjonalność jest zachowana w zakresie liniowości wskazań detektora. Współczynniki proporcjonalności zależą od budowy chemicznej związku oraz warunków chromatografowania, przede wszystkim rodzaju detektora. Najbardziej uniwersalny w tym przypadku jest detektor FID, który zachowuje tę proporcjonalność dla związków węglowodorowych. Natomiast obecność heteroatomów w związku obniża wielkość sygnału w porównaniu do węglowodoru o tej samej liczbie atomów węgla. Podstawą oznaczenia masy lub stężenia oznaczanego związku jest porównanie wielkości piku tego związku z powierzchnią piku znanej ilości analizowanego związku. Powierzchnia piku mierzona jest najczęściej automatycznie przy użyciu komputera lub integratora. Do wyznaczenia masy lub stężenia analitu wykorzystuje się kilka metod. Metoda normalizacji wewnętrznej może być zastosowana, gdy wiadomo, że wszystkie składniki próbki zostały zarejestrowane i zintegrowane. Powierzchnie każdego piku sumuje się i dla każdego składnika oblicza się procentowy udział, który dla analitów o zbliżonych właściwościach daje dobre przybliżenie składu próbki. Do wyznaczenia rzeczywistego składu konieczne jest wyznaczenie odpowiednich współczynników korekcyjnych. Metoda kalibracji zewnętrznej (wzorca zewnętrznego). Istotą tej metody jest zastosowanie jako wzorca substancji modelowej, w skład której wchodzą analizowane związki i określenie zależności matematycznej między powierzchnią (wysokością) pików a zawartością poszczególnych składników. Do chromatografu wstrzykuje się takie same objętości przygotowanych roztworów, zawierających wzrastające ilości związku i rejestruje odpowiedzi detektora, po czym wykreśla krzywą kalibracyjną w funkcji powierzchni lub wysokości piku od masy badanego składnika. W idealnych warunkach krzywa kalibracyjna odpowiada równaniu prostej y = axx + b. Ilość analizowanego związku określa się przez chromatografowanie identycznej objętości roztworu analitu i odczytanie z krzywej kalibracyjnej masy związku. Zamiast krzywej kalibracyjnej można obliczyć tzw. współczynnik kalibracji, a ilość analizowanego składnika obliczyć z odpowiedniego wzoru. Metoda wzorca wewnętrznego. Podstawą tej metody jest wprowadzenie do analizowanej próbki, znanej ilości związku o zbliżonych właściwościach fizykochemicznych do właściwości oznaczanego związku. Jako wzorce wewnętrzne stosuje się analogi strukturalne znaczone izotopowo, homologi strukturalne lub związki o zbliżonej budowie chemicznej do analitu, których czasy retencji nie pokrywają się z składnikami chromatografowanej substancji. Wzorzec wewnętrzny dodaje się w celu korekty błędów, które mogą powstać w wyniku dozowania bardzo małych objętości próbki oraz w celu korygowania czasów retencji. Procedura analityczna w porównaniu do metody kalibracji zewnętrznej różni się etapem wprowadzenia wzorca wewnętrznego do roztworów kalibracyjnych oraz do analizowanej próbki. Ilość wzorca w każdym roztworze powinna być taka sama. Do oznaczenia zawartości analitu wykorzystuje się krzywe kalibracyjne lub względne 14
15 współczynniki korekcyjne fi. Krzywą kalibracyjną wykreśla się na podstawie stosunków powierzchni S i/s wz (wysokości) oraz stosunków wagowych mi/mwz substancji oznaczanej do wzorca wewnętrznego. W analizie chromatograficznej badanej substancji mierzy się stosunek powierzchni analitu do powierzchni wzorca i z krzywej kalibracyjnej wyznacza się stosunek wagowy. Znając ilość dodanego wzorca oblicza się masę analitu. Oznaczenie zawartości analitu za pomocą współczynnika fi wymaga również przeprowadzenia analiz roztworów kalibracyjnych, a fi wyznacza się ze wzoru: S i x m wz fi = S wz x m i gdzie: Si oraz Swz - odpowiednio powierzchnia pików analitu w roztworze kalibracyjnym oraz wzorca wewnętrznego mi oraz mwz - odpowiednio stężenia analitu w roztworze kalibracyjnym oraz wzorca wewnętrznego. Współczynnik fi powinien być wyznaczony z kilku stężeń. Zawartość analitu mx w próbce wyznacza się ze wzoru: S x>< m wz mx = f i > S wz gdzie: Sx - powierzchnia piku analitu 3.3. Zastosowania chromatografii gazowej w analityce naftowej Zastosowania GC obejmują: identyfikację i oznaczanie ilościowe lotnych składników w ropie naftowej, a przede wszystkim składników benzyn, olejów napędowych, ale również olejów smarowych, wosków. Wysoka rozdzielczość GC umożliwia analizę praktycznie całego składu benzyn. Obecność w wyżej wrzących frakcjach naftowych dużej liczby izomerów, a więc związków o podobnych właściwościach, przede wszystkim zbliżonych temperaturach wrzenia, uniemożliwia całkowite rozdzielenie składników. W tych przypadkach identyfikacja znacznie większej liczby związków możliwa jest poprzez zastosowanie GC w sprzężeniu ze spektrometrią mas (GC-MS) lub GCxGC. GCxGC to nowoczesna technika chromatograficzna, tzw. kompletna dwuwymiarowa chromatografia gazowa (ang. comprehensive two dimensional GCxGC), w której do rozdzielania składników stosuje dwie kolumny o innej charakterystyce rozdzielczej. Anality opuszczające pierwszą kolumnę chromatograficzną są okresowo zbierane i dozowane do drugiej kolumny, zapewniając zachowanie rozdzielenia pików osiągniętego w pierwszej kolumnie. Możliwa jest też analiza składników grupowych próbek. Chromatografia gazowa wykorzystywana jest do analizy grupowej frakcji paliwowych, w której stosuje się system kilku kolumn o różnej selektywności i pułapek dla 15
16 różnych grup związków - uzyskuje się m.in. rozdzielenie składników na parafiny, izoparafiny, olefiny, nafteny, aromaty - analiza ta jest określana skrótem PIONA. Jednym z ważnych zastosowań chromatografii gazowej jest tzw. symulowana destylacja SimDist, która zastępuje konwencjonalną destylację, stosowaną do określania potencjałów frakcji w ropie naftowej. Metoda ta umożliwia oznaczenie prawdziwych punktów wrzenia do końcowego punktu 538 C, a przy zastosowaniu specjalnie przygotowanego chromatografu pozwala rozszerzyć ten zakres również na pozostałość próżniową (gudron) do maksymalnej temperatury 750 C. Na podstawie wyników chromatografii gazowej można określać podstawowe parametry jakościowe produktów gazowych i ciekłych. Jest to podstawa do m.in. określenia ciepła spalania oraz wartości opałowej gazu, co jest celem niniejszego ćwiczenia. 16
Technologia chemiczna surowce i nośniki energii LABORATORIUM
Technologia chemiczna surowce i nośniki energii LABORATORIUM SKŁAD WĘGLOWODOROWY ROPY NAFTOWEJ I GAZU Cz. II. Ropa naftowa Wrocław, 2010 Opracowanie: dr Ewa Śliwka 1.WPROWADZENIE Ropa naftowa jest palną
Bardziej szczegółowoJakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi techniką chromatografii gazowej
Jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi techniką chromatografii gazowej Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. 1. Wstęp teoretyczny Zagadnienie rozdzielania
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1 Analiza jakościowa w chromatografii gazowej Wstęp
Pracownia dyplomowa III rok Ochrona Środowiska Licencjat (OŚI) Ćwiczenie 1 Analiza jakościowa w chromatografii gazowej Wstęp Chromatografia jest metodą fizykochemiczną metodą rozdzielania składników jednorodnych
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 1 CHROMATOGRAFIA GAZOWA WPROWADZENIE DO TECHNIKI ORAZ ANALIZA JAKOŚCIOWA
Bardziej szczegółowoSkład grupowy frakcji olejowych analiza metodą chromatografii kolumnowej
Przemysłowe laboratorium technologii ropy naftowej i węgla II Ćwiczenie 2 Skład grupowy frakcji olejowych analiza metodą chromatografii kolumnowej Wrocław, 2010 Opracowanie: dr inż. Ewa Śliwka 1. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoIlościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką GC/FID
Ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką GC/FID WPROWADZENIE Pojęcie chromatografii obejmuje grupę metod separacji substancji, w których występują diw siły: siła powodująca ruch cząsteczek w określonym
Bardziej szczegółowoIdentyfikacja węglowodorów aromatycznych techniką GC-MS
Identyfikacja węglowodorów aromatycznych techniką GC-MS Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. 1.Wstęp teoretyczny Zagadnienie rozdzielania mieszanin związków
Bardziej szczegółowoRys. 1. Chromatogram i sposób pomiaru podstawowych wielkości chromatograficznych
Ćwiczenie 1 Chromatografia gazowa wprowadzenie do techniki oraz analiza jakościowa Wstęp Celem ćwiczenia jest nabycie umiejętności obsługi chromatografu gazowego oraz wykonanie analizy jakościowej za pomocą
Bardziej szczegółowoJakościowa i ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką chromatografii gazowej
Jakościowa i ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką chromatografii gazowej WPROWADZENIE Pojęcie chromatografii obejmuje grupę metod separacji substancji, w których występują diw siły: siła powodująca
Bardziej szczegółowoPrzemysłowe laboratorium technologii ropy naftowej i węgla II
Przemysłowe laboratorium technologii ropy naftowej i węgla II Ćw. 3. Analiza frakcji paliwowych metodą GC Prowadzący Dr inż. Sylwia Hull Wrocław, 2018 Chromatografia jest to technika analityczna służąca
Bardziej szczegółowoIdentyfikacja alkoholi techniką chromatografii gazowej
Identyfikacja alkoholi techniką chromatografii gazowej Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. 1. Wstęp teoretyczny Zagadnienie rozdzielania mieszanin związków
Bardziej szczegółowoTechniki immunochemiczne. opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami
Techniki immunochemiczne opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami Oznaczanie immunochemiczne RIA - ( ang. Radio Immuno Assay) techniki radioimmunologiczne EIA -
Bardziej szczegółowoOZNACZENIE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE w HPLC
OZNACZENIE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE w HPLC prof. Marian Kamiński Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska CEL Celem rozdzielania mieszaniny substancji na poszczególne składniki, bądź rozdzielenia tylko wybranych
Bardziej szczegółowoROZDZIELENIE OD PODSTAW czyli wszystko (?) O KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ
ROZDZIELENIE OD PODSTAW czyli wszystko (?) O KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ Prof. dr hab. inż. Agata Kot-Wasik Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska agawasik@pg.gda.pl ROZDZIELENIE
Bardziej szczegółowoCHROMATOGRAFIA CHROMATOGRAFIA GAZOWA
CHROMATOGRAFIA CHROMATOGRAFIA GAZOWA CHROMATOGRAFIA GAZOWA Chromatografia jest fizycznym sposobem rozdzielania gdzie rozdzielane składniki rozłożone są między dwiema fazami, Z których: jedna jest nieruchoma
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Zakład Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 7 ANALIZA JAKOŚCIOWA W CHROMATOGRAFII GAZOWEJ INDEKSY RETENCJI Pracownia
Bardziej szczegółowoOFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ
OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ Badania kinetyki utleniania wybranych grup związków organicznych podczas procesów oczyszczania
Bardziej szczegółowo4A. Chromatografia adsorpcyjna... 1 4B. Chromatografia podziałowa... 3 4C. Adsorpcyjne oczyszczanie gazów... 5
Wykonanie ćwiczenia 4A. Chromatografia adsorpcyjna... 1 4B. Chromatografia podziałowa... 3 4C. Adsorpcyjne oczyszczanie gazów... 5 4A. Chromatografia adsorpcyjna Stanowisko badawcze składa się z: butli
Bardziej szczegółowoPodstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 5, 4 dodr. Warszawa, 2015.
Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 5, 4 dodr. Warszawa, 2015 Spis treści Przedmowa 11 1. Wprowadzenie 13 1.1. Krótka historia chromatografii
Bardziej szczegółowoANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II. OznaczanieBTEX i n-alkanów w wodzie zanieczyszczonej benzyną metodą GC/FID oraz GC/MS 1
OznaczanieBTEX i n-alkanów w wodzie zanieczyszczonej benzyną metodą GC/FID oraz GC/MS 1 ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II Ćwiczenie 5 Oznaczanie BTEX oraz n-alkanów w wodzie zanieczyszczonej
Bardziej szczegółowoPodstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 6-1 w PWN. Warszawa, cop.
Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych / Zygfryd Witkiewicz, Joanna Kałużna-Czaplińska. wyd. 6-1 w PWN. Warszawa, cop. 2017 Spis treści Przedmowa 11 1. Wprowadzenie 13 1.1. Krótka historia
Bardziej szczegółowoTECHNIKI SEPARACYJNE ĆWICZENIE. Temat: Problemy identyfikacji lotnych kwasów tłuszczowych przy zastosowaniu układu GC-MS (SCAN, SIM, indeksy retencji)
TECHNIKI SEPARACYJNE ĆWICZENIE Temat: Problemy identyfikacji lotnych kwasów tłuszczowych przy zastosowaniu układu GC-MS (SCAN, SIM, indeksy retencji) Prowadzący: mgr inż. Anna Banel 1 1. Charakterystyka
Bardziej szczegółowoFazą ruchomą może być gaz, ciecz lub ciecz w stanie nadkrytycznym, a fazą nieruchomą ciało stałe lub ciecz.
Chromatografia jest to metoda fizykochemicznego rozdziału składników mieszaniny związków w wyniku ich różnego podziału pomiędzy fazę ruchomą a nieruchomą. Fazą ruchomą może być gaz, ciecz lub ciecz w stanie
Bardziej szczegółowoGraŜyna Chwatko Zakład Chemii Środowiska
Chromatografia podstawa metod analizy laboratoryjnej GraŜyna Chwatko Zakład Chemii Środowiska Chromatografia gr. chromatos = barwa grapho = pisze Michaił Siemionowicz Cwiet 2 Chromatografia jest metodą
Bardziej szczegółowoKreacja aromatów. Techniki przygotowania próbek. Identyfikacja składników. Wybór składników. Kreacja aromatu
Kreacja aromatów Techniki przygotowania próbek Identyfikacja składników Wybór składników Kreacja aromatu Techniki przygotowania próbek Ekstrakcja do fazy ciekłej Ekstrakcja do fazy stałej Desorpcja termiczna
Bardziej szczegółowoChromatografia kolumnowa planarna
Chromatografia kolumnowa planarna Znaczenie chromatografii w analizie i monitoringu środowiska lotne zanieczyszczenia organiczne (alifatyczne, aromatyczne) w powietrzu, glebie, wodzie Mikrozanieczyszczenia
Bardziej szczegółowoNoty wyjaśniające do Nomenklatury scalonej Unii Europejskiej (2018/C 7/03)
10.1.2018 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 7/3 Noty wyjaśniające do Nomenklatury scalonej Unii Europejskiej (2018/C 7/03) Na podstawie art. 9 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87
Bardziej szczegółowoMetody chromatograficzne (rozdzielcze) w analizie materiału biologicznego (GC, HPLC)
Metody chromatograficzne (rozdzielcze) w analizie materiału biologicznego (GC, HPLC) Chromatografia jest fizykochemiczną metodą rozdzielania składników jednorodnych mieszanin w wyniku ich różnego podziału
Bardziej szczegółowoĆw. nr 1. Oznaczanie składu grupowego frakcji paliwowych metodą FIA
PRZEMYSŁOWE LABORATORIUM TECHNOLOGII CHEMICZNEJ IIB Studia stacjonarne Ćw. nr 1 Oznaczanie składu grupowego frakcji paliwowych metodą FIA Sala : Bud. F1, pok. 107 Prowadzący: mgr inż. Katarzyna Pstrowska
Bardziej szczegółowo3. Jak zmienią się właściwości żelu krzemionkowego jako fazy stacjonarnej, jeśli zwiążemy go chemicznie z grupą n-oktadecylodimetylosililową?
1. Chromatogram gazowy, na którym widoczny był sygnał toluenu (t w =110 C), otrzymany został w następujących warunkach chromatograficznych: - kolumna pakowana o wymiarach 48x0,25 cala (podaj długość i
Bardziej szczegółowoCHROMATOGRAFIA II 18. ANALIZA ILOŚCIOWA METODĄ KALIBRACJI
CHROMATOGRAFIA II 18. ANALIZA ILOŚCIOWA METODĄ KALIBRACJI Wstęp Celem ćwiczenia jest ilościowe oznaczanie stężenia n-propanolu w metanolu metodą kalibracji. Metodą kalibracji oznaczamy najczęściej jeden
Bardziej szczegółowoWpływ ilości modyfikatora na współczynnik retencji w technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej
Wpływ ilości modyfikatora na współczynnik retencji w technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej WPROWADZENIE Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC) jest uniwersalną techniką analityczną, stosowaną
Bardziej szczegółowoZakład Chemii Analitycznej
PROBLEMATYKA: Instrumentalne rozdzielanie próbki TEMAT ĆWICZENIA: Optymalizacja rozdziału BTEX metodą chromatografii gazowej METODA: Chromatografia gazowa WPROWADZENIE Chromatografia gazowa jest jedną
Bardziej szczegółowoPOTWIERDZANIE TOŻSAMOSCI PRZY ZASTOSOWANIU RÓŻNYCH TECHNIK ANALITYCZNYCH
POTWIERDZANIE TOŻSAMOSCI PRZY ZASTOSOWANIU RÓŻNYCH TECHNIK ANALITYCZNYCH WSTĘP Spełnianie wymagań jakościowych stawianych przed producentami leków jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa pacjenta.
Bardziej szczegółowoANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II
ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II Ćwiczenie 1 Przygotowanie próbek do oznaczania ilościowego analitów metodami wzorca wewnętrznego, dodatku wzorca i krzywej kalibracyjnej 1. Wykonanie
Bardziej szczegółowoLaboratorium Utylizacji Odpadów (Laboratorium Badawcze Biologiczno Chemiczne)
Laboratorium Utylizacji Odpadów (Laboratorium Badawcze Biologiczno Chemiczne) mgr inż. Maria Sadowska mgr Katarzyna Furmanek mgr inż. Marcin Młodawski Laboratorium prowadzi prace badawcze w zakresie: Utylizacji
Bardziej szczegółowoWysokosprawna chromatografia cieczowa dobór warunków separacji wybranych związków
Wysokosprawna chromatografia cieczowa dobór warunków separacji wybranych związków Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego Opis programu do ćwiczeń Po włączeniu
Bardziej szczegółowoCz. 5. Podstawy instrumentalizacji chromatografii. aparatura chromatograficzna w skali analitycznej i modelowej - -- w części przypomnienie -
Chromatografia cieczowa jako technika analityki, przygotowania próbek, wsadów do rozdzielania, technika otrzymywania grup i czystych substancji Cz. 5. Podstawy instrumentalizacji chromatografii aparatura
Bardziej szczegółowoĆw. 5 Oznaczanie węglowodorów lekkich w powietrzu atmosferycznym
Ćw. 5 Oznaczanie węglowodorów lekkich w powietrzu atmosferycznym Chromatografia jest metodą rozdzielania mieszanin substancji ciekłych i gazowych w oparciu o ich podział między dwie fazy: stacjonarną i
Bardziej szczegółowoRP WPROWADZENIE. M. Kamiński PG WCh Gdańsk Układy faz odwróconych RP-HPLC, RP-TLC gdy:
RP WPRWADZENIE M. Kamiński PG WCh Gdańsk 2013 Układy faz odwróconych RP-HPLC, RP-TLC gdy: Nisko polarna (hydrofobowa) faza stacjonarna, względnie polarny eluent, składający się z wody i dodatku organicznego;
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych - ćwiczenie nr 2. przedmiot: Metody Analizy Technicznej kierunek studiów: Technologia Chemiczna, 3-ci rok
Oznaczanie wybranych parametrów fizykochemicznych i technicznych materiałów / strumieni procesowych lepkości kinematycznej i dynamicznej, temperatury zapłonu, rozkładu granulometrycznego, łamliwości, wilgotności
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1704
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1704 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 1 Data wydania: 18 stycznia 2019 r. AB 1704 Nazwa i adres
Bardziej szczegółowoKontrola produktu leczniczego. Piotr Podsadni
Kontrola produktu leczniczego Piotr Podsadni Kontrola Kontrola - sprawdzanie czegoś, zestawianie stanu faktycznego ze stanem wymaganym. Zakres czynności sprawdzający zapewnienie jakości. Jakość to stopień,
Bardziej szczegółowoCHROMATOGRAFIA GAZOWA (GC)
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Katedra Analizy Środowiska CHROMATOGRAFIA GAZOWA (GC) Gdańsk 2007 GC - chromatografia gazowa 2 1. Wprowadzenie do chromatografii gazowej Chromatografia jest fizykochemiczną
Bardziej szczegółowoWPŁYW ILOŚCI MODYFIKATORA NA WSPÓŁCZYNNIK RETENCJI W TECHNICE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ
WPŁYW ILOŚCI MODYFIKATORA NA WSPÓŁCZYNNIK RETENCJI W TECHNICE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Wprowadzenie Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC) jest uniwersalną technika analityczną, stosowaną
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. inż. M. Kamiński 2006/7 Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny PG. Ćwiczenie: LC / GC. Instrukcja ogólna
Prof. dr hab. inż. M. Kamiński 2006/7 Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny PG Przedmiot: Chemia analityczna Instrukcje ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie: LC / GC Instrukcja ogólna Uzupełniający
Bardziej szczegółowoBeata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ
Beata Mendak fakultety z chemii II tura Test rozwiązywany na zajęciach wymaga powtórzenia stężenia procentowego i rozpuszczalności. Podaję również pytania do naszej zaplanowanej wcześniej MEGA POWTÓRKI
Bardziej szczegółowoo skondensowanych pierścieniach.
Tabela F Wykaz złożonych ropopochodnych znajdujących się w wykazie substancji niebezpiecznych wraz z ich opisem, uporządkowany wg wzrastających mumerów indeksowych nr indeksowy: 649-001-00-3 nr WE: 265-102-1
Bardziej szczegółowoOznaczanie lekkich węglowodorów w powietrzu atmosferycznym
Ćwiczenie 3 Oznaczanie lekkich węglowodorów w powietrzu atmosferycznym Węglowodory aromatyczne w powietrzu są w przeważającej części pochodzenia antropogennego. Dlatego też ich zawartość jest dobrym wskaźnikiem
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenia naftowe w gruncie. pod redakcją Jana Surygały
Zanieczyszczenia naftowe w gruncie pod redakcją Jana Surygały Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej Wrocław 2000 Zanieczyszczenia naftowe w gruncie pod redakcją Jana Surygały Oficyna Wydawnicza
Bardziej szczegółowoOPTYMALIZACJA EFEKTÓW ROZDZIELANIA W KOLUMNACH KAPILARNYCH DOBÓR PRĘDKOŚCI PRZEPŁYWU GAZU
OPTYMALIZACJA EFEKTÓW ROZDZIELANIA W KOLUMNACH KAPILARNYCH DOBÓR PRĘDKOŚCI PRZEPŁYWU GAZU 1. WPROWADZENIE W czasie swej wędrówki wzdłuż kolumny pasmo chromatograficzne ulega poszerzeniu, co jest zjawiskiem
Bardziej szczegółowoKALIBRACJA. ważny etap procedury analitycznej. Dr hab. inż. Piotr KONIECZKA
KALIBRAJA ważny etap procedury analitycznej 1 Dr hab. inż. Piotr KONIEZKA Katedra hemii Analitycznej Wydział hemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 8-233 GDAŃK e-mail: piotr.konieczka@pg.gda.pl
Bardziej szczegółowoPlan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy. Dział Zakres treści
Anna Kulaszewicz Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy lp. Dział Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania i wymaganiami edukacyjnymi z
Bardziej szczegółowoPODSTAWY CHROMATOGRAFII GAZOWEJ
Politechnika Gdańska Wydział Chemiczny Katedra Chemii Analitycznej ĆWICZENIE LABORATORYJNE PODSTAWY CHROMATOGRAFII GAZOWEJ Opracowała: dr Lidia Wolska ZAKRES WYMAGANEGO MATERIAŁU: 1. Chromatografia: definicja,
Bardziej szczegółowoTECHNIKA SPEKTROMETRII MAS ROZCIEŃCZENIA IZOTOPOWEGO (IDMS)-
TECHNIKA SPEKTROMETRII MAS ROZCIEŃCZENIA IZOTOPOWEGO (IDMS)- - narzędzie dla poprawy jakości wyników analitycznych Jacek NAMIEŚNIK i Piotr KONIECZKA 1 Wprowadzenie Wyniki analityczne uzyskane w trakcie
Bardziej szczegółowoLiteratura Wprowadzenie
W artykule zaprezentowano procedury oznaczania składu grupowego ropy naftowej, obejmujące takie grupy związków jak: oleje, żywice i asfalteny. Ponadto przedstawiono metodykę rozdziału ropy naftowej z wykorzystaniem
Bardziej szczegółowoKrzywe energii potencjalnej dla molekuły dwuatomowej ilustracja przejść dysocjacyjnych IDENTYFIKACJA ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH
SPEKTRMETRIA MAS Krzywe energii potencjalnej dla molekuły dwuatomowej ilustracja przejść dysocjacyjnych Analiza ścieżek fragmentacji Metody termochemiczne Pomiar energii jonizacji, entalpii tworzenia jonów
Bardziej szczegółowoOFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (INŻYNIERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ
OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (INŻYNIERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ Strona 1 z 37 Sposoby rozbijania emulsji Oczyszczanie ścieków jest istotnym elementem
Bardziej szczegółowo4. WYZNACZENIE IZOTERMY ADSORPCJI METODĄ ECP
4. WYZNACZENIE IZOTERMY ADSORPCJI METODĄ ECP Opracował: Krzysztof Kaczmarski I. WPROWADZENIE W chromatografii adsorpcyjnej rozdzielanie mieszanin jest uwarunkowane różnym powinowactwem adsorpcyjnym składników
Bardziej szczegółowoBADANIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (OZNACZANIE ANTRACENU W PRÓBKACH GLEBY).
BADANIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (OZNACZANIE ANTRACENU W PRÓBKACH GLEBY). Wprowadzenie: Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) to grupa związków zawierających
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie
Bardziej szczegółowoPytania z Chromatografii Cieczowej
Pytania z Chromatografii Cieczowej 1. Podaj podstawowe różnice, z punktu widzenia użytkownika, między chromatografią gazową a cieczową (podpowiedź: (i) porównaj możliwości wpływu przez chromatografistę
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Zakład Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 6 Wyodrębnianie i analiza terpenów ANALIZA PRODUKTÓW POCHODZENIA NATURALNEGO
Bardziej szczegółowoMateriał obowiązujący do ćwiczeń z analizy instrumentalnej II rok OAM
Materiał obowiązujący do ćwiczeń z analizy instrumentalnej II rok OAM Ćwiczenie 1 Zastosowanie statystyki do oceny metod ilościowych Błąd gruby, systematyczny, przypadkowy, dokładność, precyzja, przedział
Bardziej szczegółowoMETODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH. Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej!
METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej! Stąd konieczność opracowania metod przeprowadzania próbek innych
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 12 Data wydania: 27 maja 2015 r. Nazwa i adres: AB 646 Kod identyfikacji
Bardziej szczegółowoCHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE
WYMAGANIA PODSTAWOWE wskazuje w środowisku substancje chemiczne nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne opisuje podstawowe właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów
Bardziej szczegółowoPytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej
Pytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej 1. Jak wpłynie 50% dodatek MeOH do wody na retencję kwasu propionowego w układzie faz odwróconych? 2. Jaka jest kolejność retencji kwasów mrówkowego, octowego
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z chemii kl VII
Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co
Bardziej szczegółowoFormularz opisu kursu (sylabus przedmiotu) na rok akademicki 2011/2010
Formularz opisu kursu (sylabus przedmiotu) na rok akademicki 2011/2010 Opis ogólny kursu: 1. Pełna nazwa przedmiotu: Metody Chromatografii... 2. Nazwa jednostki prowadzącej: Wydział Inżynierii i Technologii
Bardziej szczegółowoŚlesin, 29 maja 2019 XXV Sympozjum Analityka od podstaw
1 WYMAGANIA STAWIANE KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ w chromatografii cieczowej Prof. dr hab. inż. Agata Kot-Wasik Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska agawasik@pg.edu.pl 2 CHROMATOGRAF
Bardziej szczegółowoTechniki immunochemiczne. opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami
Techniki immunochemiczne opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami Oznaczanie immunochemiczne RIA - ( ang. Radio Immuno Assay) techniki radioimmunologiczne EIA -
Bardziej szczegółowoInstrukcja ćwiczenia laboratoryjnego HPLC-2 Nowoczesne techniki analityczne
Instrukcja ćwiczenia laboratoryjnego HPLC-2 Nowoczesne techniki analityczne 1) OZNACZANIE ROZKŁADU MASY CZĄSTECZKOWEJ POLIMERÓW Z ASTOSOWANIEM CHROMATOGRAFII ŻELOWEJ; 2) PRZYGOTOWANIE PRÓBKI Z ZASTOSOWANIEM
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI Pracownia studencka Katedry Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 2 Oznaczanie benzoesanu denatonium w skażonym alkoholu etylowym metodą wysokosprawnej
Bardziej szczegółowoPARLAMENT EUROPEJSKI
PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 Dokument z posiedzenia 2009 C6-0267/2006 2003/0256(COD) PL 06/09/2006 Wspólne stanowisko Wspólne stanowisko przyjęte przez Radę w dniu 27 czerwca 2006 r. w celu przyjęcia rozporządzenia
Bardziej szczegółowoTest sprawdzający, wielostopniowy z chemii: Węglowodory
Test sprawdzający, wielostopniowy z chemii: Węglowodory Typ szkoły: Autor testu: technikum mgr Ewa Jagoda Skonstruowany przeze mnie test zawiera pytania zamknięte czterokrotnego wyboru, w których tylko
Bardziej szczegółowoANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO ANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO
ANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO ANALIZA INSTRUMENTALNA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO Materiał biologiczny pochodzenia ludzkiego, zwierzęcego bądź roślinnego zwany jest w kryminalistyce śladem
Bardziej szczegółowoWysokosprawna chromatografia cieczowa w analizie jakościowej i ilościowej
Wysokosprawna chromatografia cieczowa w analizie jakościowej i ilościowej W analizie ilościowej z zastosowaniem techniki HPLC wykorzystuje się dwa możliwe schematy postępowania: kalibracja zewnętrzna sporządzenie
Bardziej szczegółowoMateriały i tworzywa pochodzenia naturalnego
Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego 1. Przyporządkuj opisom odpowiadające im pojęcia. Wpisz litery (A I) w odpowiednie kratki. 3 p. A. hydraty D. wapno palone G. próchnica B. zaprawa wapienna
Bardziej szczegółowo-- w części przypomnienie - Gdańsk 2010
Chromatografia cieczowa jako technika analityki, przygotowania próbek, wsadów do rozdzielania, technika otrzymywania grup i czystych substancji Cz. 4. --mechanizmy retencji i selektywności -- -- w części
Bardziej szczegółowoI. Substancje i ich przemiany
NaCoBeZU z chemii dla klasy 1 I. Substancje i ich przemiany 1. Pracownia chemiczna podstawowe szkło i sprzęt laboratoryjny. Przepisy BHP i regulamin pracowni chemicznej zaliczam chemię do nauk przyrodniczych
Bardziej szczegółowoWstęp. Metodyka badań. Chromatograf gazowy ze sprzęgłem Deansa według PN-EN 13132
W pracy przedstawiono porównanie metod oznaczania tlenowych związków organicznych w benzynach silnikowych według aktualnych norm polskich PN-EN 13132 oraz PN-EN 1601. Artykuł zawiera przegląd problemów
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 5 maja 2016 r. Nazwa i adres: AB 646 Kod identyfikacji
Bardziej szczegółowoCHROMATOGRAFIA BARWNIKÓW ROŚLINNYCH
POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI Ćwiczenie 1 CHROMATOGRAFIA BARWNIKÓW ROŚLINNYCH I. Wiadomości teoretyczne W wielu dziedzinach nauki i techniki spotykamy się z problemem
Bardziej szczegółowoPP8: Oznaczenie składu grupowego niskolotnego materiału naftowego z zastosowaniem PLC, TLC-FID oraz NP-TLC
PP8: Oznaczenie składu grupowego niskolotnego materiału naftowego z zastosowaniem PLC, TLC-FID oraz NP-TLC Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych - ćwiczenie nr 8 przedmiot: Metody Analizy Technicznej kierunek
Bardziej szczegółowoLista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7
Lista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7 W tabeli zostały wyróżnione y z doświadczeń zalecanych do realizacji w szkole podstawowej. Temat w podręczniku Tytuł Typ
Bardziej szczegółowoZadanie 1. Temat. Zastosowanie chromatografii gazowej z detektorem wychwytu elektronów w analizie chlorowcopochodnych w próbkach powietrza
Zadanie 1. Temat. Zastosowanie chromatografii gazowej z detektorem wychwytu elektronów w analizie chlorowcopochodnych w próbkach powietrza 1. Wiadomości ogólne dotyczące pestycydów Pestycydy to liczna
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 297
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 297 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 16 Data wydania: 10 października 2013 r. Nazwa i adres OBR SPÓŁKA
Bardziej szczegółowoProjekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego O O
Zastosowanie spektrometrii mas do określania struktury związków organicznych (opracowała Anna Kolasa) Uwaga: Informacje na temat nowych technik jonizacji, budowy analizatorów, nowych metod detekcji jonów
Bardziej szczegółowoAnaliza Organiczna. Jan Kowalski grupa B dwójka 7(A) Własności fizykochemiczne badanego związku. Zmierzona temperatura topnienia (1)
Przykład sprawozdania z analizy w nawiasach (czerwonym kolorem) podano numery odnośników zawierających uwagi dotyczące kolejnych podpunktów sprawozdania Jan Kowalski grupa B dwójka 7(A) analiza Wynik przeprowadzonej
Bardziej szczegółoworelacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach
1 STECHIOMETRIA INTERPRETACJA ILOŚCIOWA ZJAWISK CHEMICZNYCH relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach
Bardziej szczegółowoZadanie 3. Analiza jakościowa auksyn metodą chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas (GC-MS). WPROWADZENIE
Zadanie 3. Analiza jakościowa auksyn metodą chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas (GC-MS). WPROWADZENIE Chromatografia jest metodą rozdzielania składników jednorodnych mieszanin w wyniku
Bardziej szczegółowoPodstawowe pojęcia i prawa chemiczne, Obliczenia na podstawie wzorów chemicznych
Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne, Obliczenia na podstawie wzorów chemicznych 1. Wielkości i jednostki stosowane do wyrażania ilości materii 1.1 Masa atomowa, cząsteczkowa, mol Masa atomowa Atomy mają
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 297
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 297 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 20 Data wydania: 13 stycznia 2017 r. Nazwa i adres OBR SPÓŁKA
Bardziej szczegółowoPolitechnika Śląska Wydział Chemiczny Katedra Technologii Chemicznej Organicznej i Petrochemii INSTRUKCJA. Metody analizy związków chemicznych:
Politechnika Śląska Wydział Chemiczny Katedra Technologii Chemicznej Organicznej i Petrochemii INSTRUKCJA Metody analizy związków chemicznych: UPLC-MS U/HPLC Wprowadzenie Chromatografia cieczowa, w swoich
Bardziej szczegółowoJolanta Jaroszewska-Manaj 1. i identyfikacji związków organicznych. Jolanta Jaroszewska-Manaj 2
Jolanta Jaroszewska-Manaj 1 1 Chromatograficzne metody rozdzielania i identyfikacji związków organicznych Jolanta Jaroszewska-Manaj 2 Jolanta Jaroszewska-Manaj 3 Jolanta Jaroszewska-Manaj 4 Jolanta Jaroszewska-Manaj
Bardziej szczegółowoMetody spektroskopowe:
Katedra Chemii Analitycznej Metody spektroskopowe: Absorpcyjna Spektrometria Atomowa Fotometria Płomieniowa Gdańsk, 2010 Opracowała: mgr inż. Monika Kosikowska 1 1. Wprowadzenie Spektroskopia to dziedzina
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 463
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 463 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 16 Data wydania: 11 września 2017 r. Nazwa i adres: AB 463 HPC
Bardziej szczegółowoPORÓWNANIE FAZ STACJONARNYCH STOSOWANYCH W HPLC
PORÓWNANIE FAZ STACJONARNYCH STOSOWANYCH W HPLC Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego 1. Wstęp Chromatografia jest techniką umożliwiającą rozdzielanie składników
Bardziej szczegółowoPRZYKŁADOWE ZADANIA WĘGLOWODORY
PRZYKŁADOWE ZADANIA WĘGLOWODORY INFORMACJA DO ZADAŃ 678 680 Poniżej przedstawiono wzory półstrukturalne lub wzory uproszczone różnych węglowodorów. 1. CH 3 2. 3. CH 3 -CH 2 -CH C CH 3 CH 3 -CH-CH 2 -C
Bardziej szczegółowo