Sprawozdanie. NajważN iejsze wydarzen ia. na temat wspólnotowej polityki w zakresie rozwoju i pomocy zewnętrznej oraz jej realizacji w 2008 r.

Transkrypt

1 roczne Sprawozdanie NajważN iejsze wydarzen ia na temat wspólnotowej polityki w zakresie rozwoju i pomocy zewnętrznej oraz jej realizacji w 2008 r. 2009

2 Komisja Europejska Biuro współpracy europeaid Rue de la Loi 41 I 1049 Brussels, BELGIUM Fax : europeaid-info@ec.europa.eu Strony internetowe European Commission europeaid co-operation office Rue de la Loi 41 I 1049 Brussels, BELGIUM Fax : na końcu : europeaid-info@ec.europa.eu niniejszej publikacji znajduje się płyta cd-rom zawierająca pełną wersję sprawozdania rocznego 2009 w internet językach angielskim i francuskim oraz wykaz źródeł pomocy unii europejskiej w 2008 r., analizy przypadków, publikacje oraz materiały wideo na temat pomocy zewnętrznej. z pełną treścią sprawozdania w językach francuskim i angielskim, a także z opisem najważniejszych wydarzeń w you 22 językach can also urzędowych consult the full unii report europejskiej, in French można and english zapoznać as well as się the również Highlights na stronie in 22 official internetowej: languages of the european union on the internet at : publications/annual-reports/2009_en.htm publications/annual-reports/2009_en.htm Wersję drukowaną wspomnianych publikacji można uzyskać po przesłaniu Hard copies wniosku of both publications are available on request (europeaid-info@ec.europa.eu).

3 2009 NajważNiejsze wydarzenia

4 Komisja Europejska ani żadna osoba działająca w jej imieniu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne wykorzystanie zawartych w sprawozdaniu informacji. Wszelkie prawa autorskie do zdjęć należą do WE. Informacje dodatkowe: Nour El Refai (okładka), Jean-Michel Clajot (str. 6 Louis Michel), Iman Fouad (str. 9) Wspólnoty Europejskie, 2009 r. Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Dane katalogowe można znaleźć na końcu publikacji. Pomysł/przygotowanie do druku: Tipik Communication Agency. Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej 2009 r. Wydrukowano w Belgii, październik 2009 r. Wydrukowano na papierze z recyklingu, wyróżnionym odznaką ekologiczną UE dla papieru graficznego (

5

6 Przedmowa Niniejsza publikacja to dziewiąte sprawozdanie dotyczące działań prowadzonych przez Wspólnotę Europejską w obszarze polityki rozwoju i polityki pomocy zewnętrznej. W sprawozdaniu przedstawiono cele i stopień zaawansowania realizowanych działań w obu tych obszarach w 2008 r. Rok 2008 przyniósł potwierdzenie, że Unia Europejska pozostaje głównym donatorem pomocy rozwojowej, bowiem udzielane przez nią wsparcie stanowi prawie 60% pomocy światowej, tj. o cztery procent więcej niż w 2006 r. Sama Komisja Europejska przeznaczyła na ten cel 12 mld EUR, która to kwota stanowi ponad jedną piątą środków uruchamianych przez Europę na szczeblu międzynarodowym. Sprawozdanie roczne 2009 Benita Ferrero-Waldner członkini Komisji Europejskiej odpowiedzialna za stosunki zewnętrzne, europejską politykę sąsiedztwa i EuropeAid w porozumieniu z Louisem Michelem członkiem Komisji Europejskiej odpowiedzialnym za kwestie rozwoju i pomocy humanitarnej 6 Pomoc kierowana jest do ludności ze 160 krajów i terytoriów, a jej celem jest eliminacja ubóstwa i wspomaganie rozwoju gospodarczego i demokracji. UE uważa demokratyczny system rządów za priorytetowy cel swojej działalności. Najbardziej widocznym tego przykładem są organizowane na całym świecie misje obserwacji wyborów. Tak jak i rok wcześniej, w 2008 r. Unia Europejska kontynuowała swoje działania na rzecz podniesienia skuteczności udzielanej pomocy i szerszego zastosowania w polityce rozwoju wielodyscyplinarnego podejścia, zgodnie z założeniami deklaracji paryskiej z dnia 2 marca 2005 r. i zasadami określonymi w Konsensusie europejskim w sprawie rozwoju. Na szczeblu międzynarodowym Unia okazała się siłą napędową prowadzonych działań i brała aktywny udział w opracowywaniu programu działań z Akry w sprawie skuteczności oficjalnej pomocy rozwojowej. W ramach działań następczych do przyjętego w grudniu 2005 r. konsensu europejskiego, Komisja Europejska kontynuowała prace nad uspójnianiem polityki w zakresie pomocy zewnętrznej z działaniami w innych obszarach polityki UE, które mogą mieć wpływ na kwestie rozwoju, koncentrując się zwłaszcza na zagadnieniach dotyczących zmian klimatu, energii, badań naukowych i migracji. Pod względem operacyjnym Komisja w znaczny sposób zwiększyła pomoc udzielaną w formie wsparcia budżetowego, które stanowi dziś 39% podejmowanych przez nią zobowiązań. Taka forma pomocy powoduje, że kraje-beneficjenci czują się odpowiedzialne za podejmowane działania, same działania stają się przez to bardziej skuteczne, a ich skutki długoterminowe. Niektóre zagadnienia przekrojowe, takie jak kwestie zrównoważonego rozwoju, praw kobiet czy ludności tubylczej, są już uwzględniane we wszystkich działaniach w obszarze polityki rozwoju. Unia Europejska udowodniła także, że w obliczu wielu zarówno geopolitycznych jak i gospodarczych wyzwań jest zdolna do elastycznych i sensownych działań, dzięki czemu jeszcze bardziej wzrosła wiarygodność udzielanej przez nią pomocy.

7 W następstwie konfliktu w Gruzji Unia zobowiązała się do uruchomienia w ciągu następnych trzech lat kwoty sięgającej 500 mln EUR. W pierwszym semestrze 2008 r., w odpowiedzi na rosnące ceny surowców, w tym produktów rolnych, Unia stworzyła instrument żywnościowy na kwotę 1 mld EUR, zwiększając równocześnie budżet pomocy żywnościowej i kierując tę pomoc do najbardziej potrzebujących grup ludności. Sukces mechanizmu finansowego PEGASE, uruchomionego w 2008 r. na okupowanym terytorium palestyńskim, jest dowodem na to, że Europa jest w stanie tworzyć innowacyjne, skuteczne i trwałe mechanizmy pomocy. Unia Europejska umocniła także swoje powiązania z wieloma regionami na świecie. W dziedzinie polityki sąsiedztwa rok 2008 był rokiem szczególnie obfitującym w wydarzenia powstała Unia dla Śródziemnomorza, która wznowić ma proces barceloński, promując projekty mające zasadnicze znaczenie dla tej dziedziny; zapowiedziano stworzenie partnerstwa wschodniego, które umożliwi w okresie do 2013 r. uruchomienie dodatkowej kwoty 350 mln EUR, przeznaczonej dla 6 krajów sąsiadujących z Unią na wschodzie. Do rozwoju tej polityki przyczynia się także uruchomienie sąsiedzkiego funduszu inwestycyjnego, który umożliwia połączenie dotacji wspólnotowych i wsparcia europejskich instytucji finansowych w celu stymulowania projektów inwestycyjnych. Afryka pozostaje głównym beneficjentem pomocy zewnętrznej Wspólnoty Europejskiej. Ramy pomocy zostały poddane przeglądowi w celu zwiększenia jej skuteczności zarówno na poziomie stosunków wielostronnych poprzez wprowadzenie w życie ośmiu tematycznych partnerstw przyjętych na szczycie w Lizbonie w grudniu 2007 r., jak i na poziomie stosunków dwustronnych poprzez zawarcie pierwszych umów dotyczących milenijnych celów rozwoju, gwarantujących długoterminowe wsparcie tym krajom, których finanse publiczne są wiarygodne. Kryzys gospodarczy nadszarpnął kondycję wielu krajów o gospodarce wschodzącej. Polityka rozwoju i polityka w zakresie pomocy zewnętrznej nie zostały w jego wyniku zakwestionowane, zmobilizował on raczej do dalszych działań w zwiększaniu skuteczności i stopnia dostosowania pomocy. W porozumieniu z państwami członkowskimi i w ścisłej współpracy z międzynarodową wspólnotą donatorów Komisja czuwać będzie nad realizacją tych zobowiązań, aby zagwarantować, że udzielanie pomocy odbywa się na zasadzie więcej, lepiej i szybciej *. * Komunikat Komisji Europejskiej z dnia 2 marca 2006 r. Benita Ferrero-Waldner 7 Sprawozdanie roczne 2009

8 Rok 2008 był dla Unii Europejskiej i jej partnerów w różnych częściach świata działających na rzecz rozwoju okresem pełnym wyzwań. Gwałtownie rosnące ceny żywności i energii, jak również światowy kryzys finansowy, poddały próbie zdolność Unii do wywiązywania się na bieżąco z zobowiązań w zakresie pomocy, a także jej umiejętność reagowania na nowe potrzeby. Komisja Europejska podjęła szybkie działania, mające na celu zneutralizowanie skutków wysokich cen żywności w krajach ubogich. Unia Europejska dała dowód swojej niezawodności poprzez ustanowienie pod koniec grudnia instrumentu żywnościowego dysponującego kwotą 1 mld EUR na lata , pochodzącą z budżetu UE. W międzyczasie Komisja zwiększyła swój budżet na humanitarną pomoc żywnościową o kwotę 140 mln EUR z rezerwy na pomoc nadzwyczajną, a także przekazała środki finansowe, przeznaczone na bezpieczeństwo żywności, na pokrycie potrzeb najbardziej ludności najbardziej narażonych krajów. Komisja wezwała również do zmobilizowania środków w kwocie 200 mln EUR z nieprzydzielonej na konkretny cel rezerwy z dziesiątego europejskiego funduszu rozwoju (EDF). Komisja postanowiła także w poszczególnych przypadkach zwiększać pomoc makrofinansową dla krajów znajdujących się w potrzebie. Mimo kryzysu gospodarczego UE i jej państwa członkowskie potwierdziły swoje zobowiązania dotyczące zwiększenia pomocy rozwojowej w nadchodzących latach. Reagowanie w elastyczny i skuteczny sposób, w zależności od rozwoju sytuacji, pozostanie jednym z najważniejszych celów na 2009 r. Prawdziwie globalny wymiar Sprawozdanie roczne 2009 Globalny charakter polityki zewnętrznej UE uwidocznił się wyraźnie w 2008 r., gdy UE zacieśniła stosunki z partnerami w różnych częściach świata i wezwała ich do współpracy w kwestiach o zakresie ogólnoświatowym, takich jak klimat i energia, liberalizacja handlu oraz realizacja milenijnych celów rozwoju z 2000 r. do docelowej daty 2015 r. Na majowym spotkaniu na szczycie w Limie UE nadała nowy kształt swoim stosunkom z Ameryką Łacińską. Przywódcy reprezentujący obie strony przyjęli program wspólnego działania, ukierunkowanego na dwie dziedziny tematyczne: spójność społeczną i zrównoważony rozwój. W lipcu UE zorganizowała swoje pierwsze w historii spotkanie na szczycie z przywódcami Afryki Południowej. W sierpniu, w wyniku konfliktu z Rosją, niespodziewanie w centrum uwagi znalazła się Gruzja. Komisja w krótkim czasie zebrała pakiet środków na trzy lata, w kwocie prawie 500 mln EUR i przed końcem roku uruchomiła pierwszą wypłatę w kwocie 60 mln EUR na rzecz wewnętrznych przesiedleńców w Gruzji. W 2008 r. UE poświęciła wiele uwagi swoim sąsiadom we wschodniej Europie oraz basenie Morza Śródziemnego. W lipcu zainicjowała Unię dla Śródziemnomorza przy współpracy ze swoimi południowymi partnerami, natomiast w grudniu Komisja wystąpiła z propozycją stworzenia nowego partnerstwa wschodniego na rzecz wschodnich sąsiadów UE. Negocjacje w sprawie nowej umowy o partnerstwie z Rosją, zamrożone przez UE z powodu konfliktu z Gruzją, zostały ponownie podjęte na listopadowym szczycie UE-Rosja. W trakcie roku UE przekazała łącznie 498 mln EUR pomocy dla Palestyńczyków, głównie w celu umożliwienia pokrycia bieżących wydatków Autonomii Palestyńskiej oraz w ramach wsparcia dla palestyńskiego planu reform i rozwoju. W trakcie roku UE oraz jej afrykańscy partnerzy podjęli pracę w zakresie ośmiu partnerstw tematycznych, stanowiących część ambitnej wspólnej strategii, przyjętej na szczycie UE-Afryka w Lizbonie w grudniu 2007 r. Obie strony podjęły również intensywniejszy dialog dotyczący kwestii o zasięgu ogólnoświatowym, takich jak np. skutki kryzysu finansowego, zmiany klimatyczne oraz zasady sprawowania rządów w ramach organizacji międzynarodowych. Reagując na 8 wzmożone zaangażowanie Chin w Afryce, Komisja przedstawiła propozycje dotyczące współpracy trójstronnej UE-Chiny-Afryka co ma umożliwić znalezienie wspólnych rozwiązań na wspólne wyzwania. Komisja podkreślała również konieczność pogłębienia współpracy regionalnej i integracji gospodarczej wśród partnerów z grupy krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku jako drogi do promowania wzrostu gospodarczego, wymiany handlowej i rozwoju. Komisja skupiła uwagę na negocjacjach w sprawie regionalnych umów o partnerstwie gospodarczym z grupami krajów Afryki subsaharyjskiej oraz krajami AKP z regionów Karaibów i Pacyfiku. Kraje AKP miały również możliwość skorzystania z komponentu regionalnego nowej edycji Europejskiego Funduszu Rozwoju, m.in. ze środków w kwocie 300 mln EUR przyznanych na rzecz Afrykańskiego Funduszu na rzecz Pokoju, w ramach wsparcia dla instytucji w krajach AKP oraz na rzecz Globalnego Funduszu Walki z AIDS, Gruźlicą i Malarią. W trakcie roku Komisja kontynuowała starania o zawarcie formalnych porozumień ze strategicznymi partnerami azjatyckimi, Chinami i Indiami, a także z Koreą Południową i członkami Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN). Pomoc na rzecz ASEAN skupia się przede wszystkim na działaniach prowadzonych przez tę organizację na rzecz integracji, określonych w programie wspólnoty gospodarczej ASEAN, oraz opiera się na europejskich doświadczeniach w dziedzinie instrumentów integracji regionalnej, takich jak statystyka, cła i wspólne normy. Komisja kontynuowała również negocjacje w sprawie kompleksowych układów o stowarzyszeniu (dialog polityczny, współpraca rozwojowa oraz preferencyjne warunki wymiany handlowej). Właściwe ukierunkowanie polityki Mimo nieprzewidzianych wydarzeń w 2008 r. UE i Komisja Europejska nie straciły z oczu swoich najważniejszych celów w dziedzinie rozwoju. W trakcie 2008 r. Komisja dokonała śródokresowej oceny postępów w realizacji milenijnych celów rozwoju. Oceniła pomoc techniczną i finansową, świadczoną przez UE, w kontekście ośmiu milenijnych celów rozwoju. Komisja przygotowała program działania UE dotyczący

9 milenijnych celów rozwoju w czerwcu. Wytyczono w nim istotne cele na 2010 r., co ma umożliwić nadrobienie zaległości w zakresie najważniejszych celów społecznych (w szczególności w dziedzinie zdrowia) i ekologicznych. Jeśli chodzi o kraje o niskim i średnim dochodzie, współpraca polega głównie na wspieraniu strategii mających na celu ograniczanie ubóstwa. Wydarzenia, jakie miały miejsce w 2008 r., unaoczniły konieczność większej spójności w zakresie polityki, w szczególności w tak istotnych kwestiach jak zmiany klimatyczne, gdzie UE odgrywa decydującą rolę, czy handel światowy. Z ambitnego planu działania UE w zakresie zmian klimatycznych bezpośrednie korzyści odnieść mogą najuboższe i najbardziej narażone kraje rozwijające się, czego dowodem jest m.in. uruchomienie funduszu adaptacyjnego, uzgodnione na poznańskiej konferencji ONZ w sprawie zmian klimatycznych w grudniu 2008 r. Pierwszą dobrowolną umowę o partnerstwie w ramach inicjatywy FLEGT (egzekwowanie prawa, zarządzanie i handel w dziedzinie leśnictwa) zawarto we wrześniu 2008 r. z Ghaną. W 2008 r. Komisja nasiliła działania mające na celu pełne włączenie do procesu rozwoju takich zagadnień jak kwestie płci, środowisko, prawa dzieci i ludności rdzennej. W lutym Komisja zaproponowała stworzenie pakietu środków, skupiającego się na dzieciach w działaniach zewnętrznych. W ramach tego pakietu określono liczne cele na płaszczyźnie regionalnej i światowej, w związku z takimi problemami jak: praca dzieci, handel dziećmi, dzieci cierpiące z powodu konfliktów zbrojnych oraz przemoc wobec dzieci. W trakcie roku Komisja podjęła kroki, mające na celu zapewnienie, że oddziaływanie wszelkich dziedzin polityki, wpływających na współpracę i pomoc rozwojową, ma charakter pozytywny. Do dziedzin tych należy nie tylko polityka handlowa, lecz również takie dziedziny jak rolnictwo, energia, badania i rozwój, migracja, bezpieczeństwo i polityka podatkowa. Ponadto w 2008 r. szereg krajów Karaibów i Pacyfiku zobowiązało się do wdrażania zasad dobrego sprawowania rządów w sferze podatkowej; zobowiązanie to było jednym z kryteriów, jakie uwzględniono przy przyznawaniu transzy motywacyjnej na rzecz dobrego sprawowania rządów w ramach 10. EFR. wspieranie rozwoju instytucjonalnego i procesów demokratycznych, np. takich jak wybory. W ramach tych programów zapewnia się pomoc w organizacji wyborów, wsparcie dla parlamentów, praw człowieka i instytucji społeczeństwa obywatelskiego oraz mediów. Europejski instrument na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka na świecie, będący głównym instrumentem tematycznym UE, jest widocznym przykładem znaczenia, jakie UE przypisuje polityce w tej dziedzinie. W ramach tego instrumentu możliwe są interwencje w miejscach, w których UE nie jest zazwyczaj obecna, i, co jest jeszcze bardziej istotne, nawet bez zgody krajów trzecich. Głównymi beneficjentami tego instrumentu są grupy i osoby walczące o demokrację, prawa człowieka i podstawowe wolności w ramach społeczeństwa obywatelskiego. Od momentu wysłania przez UE pierwszych obserwatorów wyborów do Rosji w 1993 r., misje obserwacji wyborów UE stały się niezwykle widocznym narzędziem dyplomacji europejskiej. W 2008 r. Komisja Europejska wysłała takie misje w celu monitorowania wyborów krajowych w 10 krajach w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej: Pakistanie, Bhutanie, Nepalu, Kambodży, Rwandzie, Angoli, Ekwadorze, Gwinei-Bissau, Ghanie i Bangladeszu. W 2009 r. Komisja Europejska prowadzi dalej swój program szkoleniowy dla obserwatorów wyborów. TABELA 1 PODZIAŁ WEDŁUG SEKTORÓW (9,3%) 65 (0,5%) Środki na zobowiązania w mln EUR 785 (6,5%) (32,1%) NajWażN i E j S z E W y Da R z ENia W swoim planie działania Komisja podniosła rangę kwestii demokratycznego sprawowania rządów, postanawiając, że będzie ona wyznacznikiem i punktem odniesienia przy planowaniu i świadczeniu pomocy technicznej i finansowej. Komisja postrzega demokratyczne sprawowanie rządów jako dziedzinę polityki, którą należy promować jako cel sam w sobie, a także jako zagadnienie przekrojowe, stanowiące część wszystkich programów pomocowych we wszystkich sektorach. Kwestia ta jest również jednym z głównych tematów w każdym dialogu politycznym. W trakcie 2008 r. Komisja określiła metodologię, umożliwiającą analizowanie i uwzględnianie kwestii sposobu sprawowania rządów w swoich działaniach sektorowych. Wyzwanie polega na tym, że promowanie demokratycznego sposobu sprawowania rządów jest niezwykle złożonym i trudnym procesem, który w każdym kraju ma odmienny charakter. W 2008 r. Komisja usilnie pracowała nad zwiększeniem skuteczności swojej pomocy poprzez wprowadzenie spójności i uzyskanie efektu synergii między właściwymi instrumentami geograficznymi i tematycznymi, służącymi promowaniu demokracji i praw człowieka. W tym kontekście programy geograficzne mają głównie na celu (22,2%) 993 (8,3%) 748 (6,2%) Infrastruktura społeczna : edukacja, opieka zdrowotna, gospodarka wodna, rząd i społeczeństwo obywatelskie, inne Infrastruktura gospodarcza i usługi w ogólnym interesie gospodarczym : transport, łączność, energia, inne usługi Produkcja : rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo, przemysł, górnictwo i budownictwo, handel i turystyka Pomoc wielosektorowa/przekrojowa : środowisko naturalne, inne Wsparcie budżetowe, pomoc żywnościowa, bezpieczeństwo żywnościowe Działania związane z zadłużeniem Pomoc nadzwyczajna, pomoc na odbudowę Inne/nieprzydzielone : koszty adm., wsparcie dla org. pozarządowych, nieokreślone Zasoby oficjalnej pomocy rozwojowej zarządzane przez Komisję Europejską (14,9%) Sprawozdanie roczne 2009

10 Sprawozdanie roczne 2009 zwiększenie i uskutecznienie pomocy Kwota środków pomocy, jaką rozporządza Komisja, w tym jej przedstawicielstwa, w ostatnich latach rosła stale i w istotny sposób. Środki przyznane w trakcie 2008 r. osiągnęły wartość 9,33 mld EUR 1, co stanowi wzrost o ponad 90% od 2001 r. Mimo faktu, że ratyfikacja dziesiątej edycji Europejskiego Funduszu Rozwoju odbyła się późno, Komisja była w stanie przyznać z tego źródła 4,89 mld EUR do końca roku. W ramach starań w tej dziedzinie, Komisja wykorzystuje swoje różne instrumenty finansowe: Europejski Fundusz na rzecz krajów AKP, instrument finansowania współpracy na rzecz rozwoju na rzecz Azji i Ameryki Łacińskiej, Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa na rzecz Europy wschodniej oraz południowych krajów śródziemnomorskich. Unia Europejska jest główną siłą napędową, jeśli chodzi o wysiłki mające na celu zwiększenie skuteczności pomocy przez świadczenie jej za pośrednictwem systemów krajowych, co ma wzmocnić odpowiedzialność podmiotów miejscowych i zmniejszyć koszty transakcyjne ponoszone przez kraje-partnerów. Na trzecim forum wysokiego szczebla w sprawie skuteczności pomocy, które odbyło się we wrześniu w Akrze w Ghanie, szczególną uwagę poświęcono kwestiom takim jak: podział pracy między donatorami, korzystanie z systemów krajowych, przewidywalność pomocy, wzajemna rozliczalność z wyników oraz odchodzenie tego, że pomoc uzależniona jest od spełnienia pewnych warunków. Wynik forum plan działania z Akry jest zgodny z celami samej UE. Plan ten obejmuje liczniejszy niż kiedykolwiek wcześniej udział partnerów, donatorów i odbiorców. Ważniejsza rola przypada również samym krajom-partnerom, krajom wschodzącym będącym donatorami, krajom o średnim dochodzie i podmiotom niepaństwowym. Wykraczając poza zakres planu działania z Akry, Komisja będzie prowadziła dalsze rozmowy z państwami członkowskimi na temat tego, jak dalej kształtować działania dotyczące skuteczności pomocy na szczeblu europejskim i międzynarodowym. Jest to kwestia uzyskania jak największych efektów w stosunku do zainwestowanych środków dla krajów-beneficjentów i dla europejskiego podatnika. W ramach realizacji swoich zobowiązań dotyczących wykorzystywania systemów krajowych i przewidywalności pomocy, Komisja sfinalizowała swoje wnioski w sprawie umów dotyczących milenijnych celów rozwoju, które zapewnią bardziej długoterminową i przewidywalną formę wsparcia ogólnobudżetowego, przeznaczoną dla krajów osiągających dobre wyniki, które udowodniły swoją umiejętność skutecznego wykorzystania wsparcia budżetowego. Umowy dotyczące milenijnych celów rozwoju zostały wstępnie zatwierdzone dla siedmiu krajów AKP (Burkiny Faso, Ghany, Mali, Mozambiku, Rwandy, Ugandy i Zambii) i stanowią one ponad 40 % programowanego wsparcia ogólnobudżetowego w ramach dziesiątej edycji Europejskiego Funduszu Rozwoju. 1 Wstępna liczba na dzień r. Końcowa kwota przeznaczona na programy wdrożone przez EuropeAid wynosi 9,45 miliarda euro ze środków budżetowych i EDF. 4,84 miliarda euro z tego pochodzi z EDF. Dalsze szczegóły są podane w załącznikach finansowych do pełnego Raportu. 10 W trakcie 2008 r. Komisja pracowała intensywnie nad zreformowaniem swojej współpracy technicznej oraz jednostek realizacji projektów. Przyjęła w lipcu tzw. strategię ramową. W jej ramach określono szereg zasad, m.in. nacisk na rozwój potencjału miejscowego, podejście oparte na zapotrzebowaniu, przejęcie odpowiedzialności przez kraj-partnera w trakcie całego cyklu zarządzania działaniami oraz silne ukierunkowanie na wyniki. Komisja dokonała dalszego zwiększenia części pomocy rozwojowej przekazywanej w postaci wsparcia budżetowego, stanowiącego, o ile warunki na to pozwalają, preferowany środek przekazywania funduszy. Wsparcie budżetowe, w przypadku którego środki są przekazywane skarbowi państwa kraju-beneficjenta, stopniowo zastępuje bezpośrednie finansowanie, przekazywane w ramach projektów. W trakcie roku zobowiązania w zakresie wsparcia budżetowego stanowiły 39% (3,86 mld EUR) łącznych zobowiązań z budżetu WE oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju. Środki te przekazywane są jako ogólne wsparcie budżetowe lub sektorowe wsparcie budżetowe, ukierunkowane na jeden poszczególny sektor. W 2008 r. zobowiązania w zakresie ogólnego wsparcia budżetowego stanowiły 60% wszystkich nowych operacji związanych ze wsparciem budżetowym i wyniosły 2,3 mld EUR. Głównymi beneficjentami były kraje AKP (21 krajów), azjatyckie (Laos i Wietnam) oraz Ameryki Łacińskiej (Honduras). Jeśli chodzi o sektorowe wsparcie budżetowe, w 2008 r. można było zaobserwować nie tylko coraz częstsze stosowanie tego środka pomocy, lecz również rosnącą różnorodność wspieranych sektorów, w szczególności w przypadku krajów nienależących do grupy AKP 2. Łączne zobowiązania w zakresie sektorowego wsparcia budżetowego wyniosły 1,5 mld EUR, co stanowiło około 40% nowych operacji związanych ze wsparciem budżetowym w 2008 r. Operacje w ramach sektorowego wsparcia budżetowego stanowiły 18% nowych zobowiązań w zakresie wsparcia budżetowego dla regionu AKP, prawie 60% w Azji, sięgając nawet 100% w przypadku niektórych wschodnich i południowych sąsiadów UE oraz Afryki Południowej. W tych ostatnich przypadkach operacje w ramach wsparcia budżetowego koncentrują się na obszarach takich jak wymiar sprawiedliwości, wsparcie legislacyjne, energia, handel oraz konkurencyjność. W Azji większość środków na zobowiązania przeznaczono na sektory socjalne. W Ameryce Łacińskiej głównymi sektorami były sektor gospodarki wodnej, edukacji i zatrudnienia. Chociaż w krajach AKP sektorowe wsparcie budżetowe koncentrowało się na tradycyjnych sektorach (drogi, opieka zdrowotna i edukacja), pojawiają się również nowe obszary, takie jak wymiar sprawiedliwości, szkolenie zawodowe i decentralizacja. Komisja opracowuje obecnie, w konsultacji z innymi donatorami i państwami członkowskimi, kompleksową metodologię do celów oceny zarówno ogólnego, jak i sektorowego wsparcia budżetowego na szczeblu krajowym. Metodologia ta zostanie sprawdzona w latach , a następnie dopracowana. W 2008 r. przeprowadzono dogłębny przegląd programów dotyczących ogólnego wsparcia budżetowego, który objął 46 programów. Przegląd wykazał, że wypłacano średnio 70% zmiennej transzy płatności, która uzależniona jest od szczególnych wskaźników osiąganych wyników. Jest to oznaką, że w dość dużym zakresie udało się osiągnąć zamierzone wyniki. 2 Na potrzeby niniejszego dokumentu Republika Południowej Afryki nie jest traktowana jako część regionu AKP.

11 Jednym z kryteriów, jakimi muszą wykazać się kraje-beneficjenci w celu zakwalifikowania się do otrzymania wsparcia budżetowego, jest zdolność zarządzania finansami publicznymi. Skuteczne zarządzanie finansami publicznymi jest nieodzowne do zapewnienia rozliczalności rządów z pieniędzy podatników europejskich, powierzonych im dla dobra ludności ich kraju. Podobnie jak większość innych donatorów (m.in. MFW i Bank Światowy) WE stosuje wstępną dynamiczną ocenę zdolności zarządzania finansami publicznymi jako wartość referencyjną, służącą do oceny późniejszych postępów. Od czerwca 2005 r. do końca 2008 r. przeprowadzono tzw. oceny rozliczalności finansowej wydatków publicznych (PEFA) 3 w ponad 55 krajach AKP. Wszystkie kraje AKP oraz prawie wszystkie inne kraje na świecie będące beneficjentami wsparcia budżetowego WE zostały poddane ocenie PEFA do końca 2008 r. Komisja zobowiązała się do zwiększenia skuteczności i przejrzystości wsparcia budżetowego poprzez wzmocnienie ocen zarządzania finansami publicznymi, poprawę struktury i treści umów finansowych, dalsze dopracowanie kryteriów kwalifikowalności do wsparcia budżetowego oraz kryteriów ocen ryzyka, jak również usprawnienie systemów sprawozdawczości. W przyszłości operacje wsparcia budżetowego będą stosowane na coraz większą skalę do pokrywania potrzeb krajów rozwijających się w zakresie finansowania. Komisja będzie również w dalszym ciągu uwzględniać szczególne potrzeby państw niestabilnych. Ukierunkowanie na wyniki System monitorowania pod kątem wyników (ROM) stał się nieodłączną częścią realizacji większości programów Komisji. System ten umożliwia uzyskanie jasnego, szybkiego i szczegółowego wglądu w postępy w realizacji programu w danym momencie. Monitorowaniem w ramach tego systemu zajmują się we wszystkich regionach współpracy zewnętrznej niezależni eksperci. Oparte na dobrze uporządkowanej i solidnej metodologii, wyniki przedstawiane są zgodnie z kryteriami uzgodnionymi na forum międzynarodowym 4. Po ośmiu latach widać, że ROM sprawdza się nie tylko na poziomie projektów, umożliwiając wgląd w wyniki projektu, lecz również na poziomie ogólnym, wspierając decyzje zarządcze, oraz na etapie programowania, jako źródło danych jakościowych do analizy. W latach ponad 530 zakończonych projektów zostało poddanych monitoringowi według metodologii ROM stosowanej do oceny projektów po zakończeniu ich realizacji. W ramach przeprowadzonej w 2007 r. analizy zbadano możliwe korzyści tej metodologii i potwierdzono, że stanowi ona opłacalne i elastyczne narzędzie. Na potrzeby bieżących projektów metodologię ROM ujednolicono i dopracowano tak, aby lepiej uwzględnić zagadnienia tak istotne jak problematyka płci oraz kwestie związane z ochroną środowiska. W 2008 r. 3 Wydatki publiczne i rozliczalność finansowa jest metodologią stosowaną przez WE i innych największych donatorów do celów oceny zarządzania finansami publicznymi przez kraje-beneficjentów. 4 Właściwy charakter i struktura, wydajność, efektywność, oddziaływanie i trwałość. 11 poświęcono również uwagę konieczności odejścia od czysto ilościowej analizy danych w ramach ROM na rzecz analizy jakościowej. Ponadto sfinalizowano w 2008 r. osiem sprawozdań z oceny: cztery geograficzne, jedno tematyczne i trzy dotyczące sposobów udzielania pomocy. Rozpoczęto dwanaście nowych ocen. Dziesięć dotyczy poszczególnych krajów, natomiast dwa pozostałe poświęcone są zapobieganiu konfliktom i budowaniu pokoju oraz kwestiom zatrudnienia i włączenia społecznego. Komisja bierze pod uwagę wyniki tych ocen w celu poprawy jakości i efektów swojej pomocy zewnętrznej. Ogólnie rzecz biorąc, oceny wykazały osiąganie dobrych wyników w kategoriach właściwości i efektywności programowania i wdrażania pomocy WE. Do kwestii wymagających większej uwagi należą: uzyskiwanie efektu synergii między działaniami; łączenie różnych sposobów niesienia pomocy; oraz osiąganie spójności między pomocą krajową i regionalną. WE dąży również do zwiększenia widoczności swoich działań, zwłaszcza w przypadkach, gdy środki przekazywane są za pośrednictwem organizacji międzynarodowych lub w ramach wsparcia budżetowego. TABELA 2 KONSENSUS EUROPEJSKI DZIEDZINY ZWIĄZANE ZE WSPÓŁPRACĄ UE NA RZECZ ROZWOJU (31,9%) (13,7%) Środki na zobowiązania w mln EUR 344 (2,9%) 761 (6,3%) (11,7%) Sprawowanie rządów i wsparcie na rzecz reform gospodarczych i instytucjonalnych Handel i integracja regionalna Infrastruktura i transport Gospodarka wodna i energia Spójność społeczna i zatrudnienie Rozwój społeczny Rozwój obszarów wiejskich, planowanie przestrzenne, rolnictwo i bezpieczeństwo żywnościowe Środowisko naturalne i zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi Zapobieganie konfliktom i państwa niestabilne Dziedziny wieloaspektowe Zasoby oficjalnej pomocy rozwojowej zarządzane przez Komisję Europejską 413 (3,4%) (9,4%) (11,7%) 433 (3,6%) 655 (5,4%) NajWażN i E j S z E W y Da R z ENia Sprawozdanie roczne 2009

12 Sprawozdanie roczne 2009 Koordynacja działań Do zwiększenia skuteczności pomocy niezbędne jest koordynowanie działań donatorów w większym zakresie, w szczególności poprzez dzielenie się wiedzą fachową i odpowiednie koncentrowanie działań (podział pracy). Jest to obecnie stosowane w wielu krajach. Tanzania, Mozambik, Uganda, Ghana, Burkina Faso i Mali są przykładowymi krajami Afryki subsaharyjskiej, w których koordynacja działań jest na wysokim poziomie i gdzie stosuje się jasny podział pracy. W grudniu 2008 r. Komisja i francuska prezydencja UE zorganizowały konferencję poświęconą koordynacji działań donatorów unijnych w Ameryce Łacińskiej. W Afganistanie przygotowano wspólny dokument UE w sprawie skuteczności pomocy w ramach wspierania narodowej strategii rozwoju Afganistanu. Na okupowanych terytoriach palestyńskich WE ustanowiła skuteczny instrument, PEGASE, służący do świadczenia pomocy w oparciu m.in. o środki pochodzące od państw członkowskich. Od momentu uruchomienia tego instrumentu w lutym 2008 r. w ramach PEGASE wypłacono (w okresie 12 miesięcy do dnia 31 stycznia 2009 r.) 409,2 mln EUR w formie bezpośredniego wsparcia budżetowego. W ramach PEGASE zarządzano środkami w kwocie ponad 131 mln EUR z 14 państw członkowskich UE; w tym samym okresie dokonano wypłat, które objęły 78% tych środków. Komisja w dalszym ciągu przekazywała część swojej pomocy rozwojowej za pośrednictwem Organizacji Narodów Zjednoczonych, Banku Światowego oraz innych międzynarodowych organizacji, w przypadkach, gdy taki sposób przekazu był najskuteczniejszy. W przypadku Iraku, największa część przekazanego od 2003 r. wsparcia WE, obejmującego kwotę 785 mln EUR, została przekazana za pośrednictwem Międzynarodowego Funduszu na rzecz Odbudowy Iraku (IRFFI), wielostronnego mechanizmu ustanowionego w 2004 r. W ramach dwóch ważnych procesów oceny, sfinalizowanych w 2008 r., przedstawiono wniosek, że Komisja, Bank Światowy i agencje ONZ odniosły korzyści z tej ściślejszej współpracy, możliwej dzięki finansowym i administracyjnym umowom ramowym. Umożliwiły one Komisji niesienie pomocy w krajach, w których warunki w terenie były zbyt trudne i niebezpieczne, aby możliwe było stworzenie 12 własnych kanałów przekazu pomocy. Należy jednak rozważyć opracowanie nowej koncepcji strategicznej, a także poprawić widoczność działań. Ponadto Komisja zacieśniła z ONZ i Bankiem Światowym współpracę umożliwiającą reagowanie na sytuacje pokryzysowe i planowanie działań służących odbudowie na podstawie wspólnej deklaracji podpisanej w dnia 25 września 2008 r. Inicjatywa ta przyczyniła się do stworzenia wspólnej platformy, umożliwiającej niesienie skutecznej i trwałej pomocy międzynarodowej po sytuacjach kryzysowych powstałych na skutek klęski żywiołowej lub konfliktu. Wszyscy donatorzy i partnerzy mają możliwość przyłączenia się do tej inicjatywy. W 2008 r. ustanowiono sąsiedzki fundusz inwestycyjny w celu gromadzenia środków pochodzących z dotacji Komisji i państw członkowskich, co ma w krajach partnerskich uzupełnić inwestycje realizowane przez europejskie publiczne instytucje finansowe. Operacje kredytowe koncentrują się przede wszystkim na trzech kluczowych sektorach: energii, transportu i środowiska. W ramach funduszu zatwierdzono 15 projektów finansowania na podstawie środków z sąsiedzkiego funduszu inwestycyjnego w łącznej kwocie 70,95 mln EUR. Stanowiło to uzupełnienie kredytów udzielonych przez europejskie publiczne instytucje finansowe na łączną kwotę 1,65 mld EUR. Oprócz środków w ramach składki do budżetu WE państwa członkowskie zobowiązały się dotychczas do przekazania na lata mln EUR w formie bezpośrednich dotacji do funduszu powierniczego w ramach sąsiedzkiego funduszu inwestycyjnego. Na koniec należy wspomnieć, że Komisja wydała plan działania Władze lokalne: podmioty rozwoju, którego celem było określenie pierwszych elementów strategii umożliwiającej korzystanie z doświadczeń władz lokalnych jako partnerów współpracy na rzecz rozwoju. W 2009 r. kryzys gospodarczy niewątpliwie pogorszy jeszcze bardziej sytuację wielu krajów. Osiągnięcie milenijnych celów rozwoju stanie się jeszcze trudniejsze. Dlatego też pomoc zewnętrzna UE koncentruje się na osiąganiu konkretnych wyników, zwiększaniu elastyczności instrumentów pomocowych i dopracowywaniu działań wspierających integrację regionalną.

13 TABELA SKUPIENIE WYSIŁKÓW NA OGRANICZANIU UBÓSTWA Wypłaty netto 50% 40% 30% 20% NajWażN i E j S z E W y Da R z ENia 10% 0% LDC : Kraje najsłabiej rozwinięte OLIC : Inne kraje o niskim dochodzie LMIC : Kraje o niższym średnim dochodzie UMIC : Kraje o wyższym średnim dochodzie REGION / UNALLOC : Programy regionalne i nieprzydzielone LDC+OLIC wg sprawozdań WE dla DAC (według tej samej metody : środki przydzielone poszczególnym krajom LDC/LIC - w tym wypłaty EIB/łączne wypłaty) 2004 informacje ze sprawozdania rocznego 2005, 2006, 2007 informacje ze sprawozdań rocznych według zaktualizowanego w 2006 r. przez DAC wykazu odbiorców 2008 dane tymczasowe ze sprawozdania rocznego - według zaktualizowanego w 2008 r. przez DAC wykazu odbiorców Dane dotyczące ograniczania ubóstwa potwierdzają tendencję z poprzednich lat, zgodnie z którą 35% oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA) kieruje się do krajów najsłabiej rozwiniętych. Ograniczenie oficjalnej pomocy rozwojowej dla innych krajów o niskim dochodzie wynika głównie ze zmiany wykazu odbiorców ODA, dokonanej przez Komitet Pomocy Rozwojowej OECD. W nowym wykazie Komitetu Pomocy Rozwojowej, ważnym od 2008 r., wiele innych krajów o niskim dochodzie zostało zakwalifikowanych jako kraje o niższym średnim dochodzie: Kamerun, Republika Zielonego Przylądka, Indie, Republika Mołdowy, Mongolia, Nikaragua i Republika Kongo. 13 Sprawozdanie roczne 2009

14 Komisja Europejska Najważniejsze wydarzenia Sprawozdanie za rok 2009 dotyczące polityki rozwoju i polityki pomocy zewnętrznej Wspólnoty Europejskiej oraz ich realizacji w 2008 r. Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej 2009 r str ,7 cm ISBN ISSN doi /21146 Więcej informacji na temat współpracy zewnętrznej: Punkt informacyjny współpraca zewnętrzna Publikacje, wizyty, konferencje europe Direct to serwis, który pomoże państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące unii europejskiej. Numer bezpłatnej infolinii*: (*) Niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami lub pobierają za nie opłaty. jak otrzymać publikacje UE publikacje płatne: w EU Bookshop (internetowa księgarnia UE) w księgarniach (podając tytuł, wydawcę lub numer ISBN) bezpośrednio u naszych przedstawicieli handlowych. Dane kontaktowe przedstawicieli handlowych można uzyskać na stronie lub wysyłając faks na numer publikacje bezpłatne: w EU Bookshop (internetowa księgarnia UE) w przedstawicielstwach lub delegaturach Komisji Europejskiej. Dane kontaktowe przedstawicielstw i delegatur można uzyskać na stronie lub wysyłając faks na numer

15

16 KQ-AF PL-C