Zasady Przedmiotowego Oceniania

Transkrypt

1 Zasady Przedmiotowego Oceniania HISTORIA Publiczne Gimnazjum w Nowem 1

2 I. Informacje ogólne: 1. Nauczanie historii odbywa się według programu: Śladami przeszłości nowa era. 2. Wymagania edukacyjne z przedmiotu uwzględniają zapisy z podstawy programowej kształcenia ogólnego w gimnazjum i programu wydawnictwa nowa era. 3. Zasady ZPO z historii są zgodne z zapisami ZWO szkoły. 4. Stosuje się dwa poziomy wymagań: podstawowy i ponadpodstawowy. 5. Na początku roku szkolnego uczniowie są zapoznawani z ZPO z historii. Uczniowie otrzymują również wymagania na poszczególne oceny w formie druku, które przekazują do podpisu rodzicom lub opiekunom. 6. Uczniowie mają obowiązek posiadania podręcznika i zeszytu przedmiotowego. Znać materiał z ostatnich 3 lekcji. Mieć wykonane zadania domowe w zeszycie lub na kartce (wypracowania). Przechowywać w zeszycie otrzymane materiały i druki (minus). 7. Uczeń ma obowiązek brać aktywny udział w lekcjach, systematycznie się do nich przygotowywać oraz przestrzegać ustalonych zasad i porządku w czasie ich trwania. II. Zasady przedmiotowego systemu oceniania: 1. W ZPO z historii obowiązuje sześciostopniowa skala ocen (1-6). Wszelkie formy sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów oceniane są według procentowych proporcji, co szczegółowo regulują zapisy ZWO. 2. Na podstawie ocen uzyskanych przez ucznia w I i II semestrze nauczyciel wystawia ocenę śródroczną lub roczną, uwzględniając wagę ocen, zgodnie z kategorią do której należy. 3. Przy wystawianiu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel bierze też pod uwagę postawę ucznia na zajęciach, jego systematyczność, aktywność i zaangażowanie w pracę na lekcji, postępy lub ich brak, wkład pracy w stosunku do zdolności, indywidualne pogłębianie wiedzy oraz dodatkowy udział w konkursach przedmiotowych i uzyskiwane osiągnięcia. 4. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnił wymagania na ocenę 5+ oraz spełnił jeden z wymienionych warunków: - brał udział i osiągał sukcesy w konkursach szkolnych, międzyszkolnych, olimpiadach o charakterze historycznym. - rozwijał twórczo i samodzielnie własne zainteresowania 5. Dodatkowym sposobem oceniania są: a) plusy(+), które stanowią formę odnotowywania aktywności uczniów na lekcji i nagradzania za dodatkową pracę czy udział w zajęciach nadobowiązkowych. Pięć plusów (+++++) tworzy ocenę bardzo dobrą (5) za aktywność. b) minusy (-), które uczeń otrzymuje za nieposiadanie obowiązkowych pomocy dydaktycznych podręcznika, zeszytu; niewłaściwą postawę na lekcji, w tym niewykonywanie poleceń n-la lub lidera grupy, przeszkadzanie w pracy innym uczniom. Trzy minusy (- - -) skutkują otrzymaniem przez ucznia oceny niedostatecznej (1) za aktywność. 6. Obszary aktywności podlegające ocenianiu: a) Wypowiedzi ustne: - odpowiedź obejmująca materiał z 3 ostatnich jednostek tematycznych - prezentacja - głos w dyskusji b) wypowiedzi pisemne: - karta pracy - rozwiązanie wskazanych zadań - redagowanie tekstu użytkowego, 2

3 - redagowanie dłuższych form wypowiedzi np. rozprawka, c) zadania praktyczne: - niewerbalne wytwory pracy: album, plakat, prezentacja multimedialna, drama, praca z mapą d) udział w konkursach historycznych i zajęciach dodatkowych ( koło historyczne) e) prace dodatkowe (dla chętnych) f) praca w grupach g) aktywność na zajęciach 7. Formy i procedury oceniania: Forma aktywności Częstotliwość ocena waga około 2 w semestrze około 2 w semestrze Odpowiedź z 1-3 lekcji -Kartkówka z lekcji, zadania domowego - krótkie zadanie domowe - dłuższe prace domowe - aktywność i praca na lekcji (samodzielna/grupowa) - prace dodatkowe (pomoc dydakt., referat, prezentacja, projekt) - sprawdziany ze wskazanego działu -sprawdzian z dwóch działów lub jednego o dużym i trudnym zakresie materiału - próbny egz. gimn. wybrana część - testy diagnozujące - udział w konkursach - udział w zajęciach koła hist. - nieprzygotowanie do lekcji: * nieposiadanie wymaganych pomocy naukowych * nieznajomość materiału z 3 ostatnich lekcji * brak pracy domowej (krótkiej/ dłuższej) każdorazowo 1-2 w semestrze w kl.3 każdorazowo każdorazowo 1 lub 2 w semestrze 1 lub 2 w semestrze 1 raz w kl. III 1 raz (po I semestrze) każdorazowo 1 w semestrze każdorazowo każdorazowo każdorazowo plusy/minusy 1-6 plus/-y lub lub plusy/-y plusy plusy minusy (ndst.) 1 (ndst.) 1 (ndst.) lub lub 5 3 lub I 2 8. Narzędzia sprawdzające stopień opanowania wiadomości i umiejętności oraz zasady ich przeprowadzania: Narzędzie Zasady przeprowadzania Formy poprawiania - sprawdzian pisemny -praca klasowa -przeprowadzane z całego działu lub kilku działów, poprzedzone powtórzeniem materiału, wpisane do dziennika, zapowiadane co najmniej 1 tydzień wcześniej -z powodu usprawiedliwionej nieobecności ucznia na pracy klasowej jest on zobowiązany napisać ją w ciągu 2 tygodni od powrotu do szkoły -jeśli uczeń opuścił pracę klasową świadomie (nieobecność nieusprawiedliwiona), ma obowiązek tego samego lub następnego dnia ją napisać jeżeli nie to otrzymuje ocenę niedostateczną i ma obowiązek 3 - uczeń może poprawić ocenę tylko 1 raz, w terminie ustalonym z n-lem i dowolnej formie (pisemnej bądź ustnej) na dowolną ocenę, nie później niż 2 tygodnie od omówienia ocenionej pracy klasowej - ocenę celującą uczeń może uzyskać tylko w pierwszym terminie - przy wystawianiu ocen śródrocznych i rocznych n-l bierze pod uwagę oba uzyskane wyniki

4 nadrobić zaległości w ciągu 2 tygodni - sprawdzian - obejmuje dział lub fragm. działu (3-5 lekcji) - może mieć formę testu - zapowiedziany co najmniej 3 dni wcześniej - kartkówka - nie jest zapowiadana - obejmuje materiał z 3 ostatnich lekcji - może dotyczyć materiału z ostatnich 3 lekcji, zadania domowego lub zadań na karcie pracy przygotowanej przez n-la - wypracowanie domowe - zadawane do domu na 3-5 dni wcześniej - za brak wypracowania uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną (1), - test diagnozujący - diagnoza wybranej przez n-la wiedzy i umiejętności - w kl. I, II i III po I semestrze - po egzaminie próbnym w kl. III Jw - nie podlega poprawie - nie podlega poprawie - wyników diagnoz po klasie I i II nie poprawia się, wyrażone są w skali procentowej obrazującej poziom wiedzy i umiejętności ucznia i wpisane do dziennika - ich wyniki są brane pod uwagę przy wystawianiu śródrocznych i rocznych ocen przez n-la - wyniki egzaminu próbnego w kl. III są odpowiednio przeliczane na oceny wg ustaleń zespołu przedmiotowego 9. Pozostałe informacje: a) Raz w semestrze uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji, o czym informuje n-la przed lekcją, który odnotowuje ten fakt w dzienniku za pomocą kropki ( uczeń bierze kropkę ). Punkt ten nie dotyczy zapowiedzianych wcześniej klasówek, prac domowych, których termin był z uczniami uzgadniany wcześniej. W tym przypadku uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. Nauczyciel może również uwzględnić fakt nieprzygotowania ucznia do zajęć, jeśli został on spowodowany wcześniejszą usprawiedliwioną nieobecnością w szkole lub innymi szczególnymi okolicznościami losowymi ucznia. b) Uczeń jest zwolniony z pisania prac klasowych, sprawdzianów, kartkówek, odpowiedzi ustnych, wypracowań domowych, jeżeli okres jego absencji w szkole trwał co najmniej tydzień. Nieobecność nie zwalnia ucznia od obowiązku posiadania niezbędnych pomocy dydaktycznych. W przypadku co najmniej tygodniowej absencji jest on zobowiązany w ciągu 2 tygodni nadrobić zaległości od dnia powrotu do szkoły. c) Uczeń może poprawić tylko ocenę niedostateczną z pracy klasowej, sprawdzianu na zasadach i w terminie ustalonym z n-lem. Poprawę można pisać tylko 1 raz. Nie poprawia się ocen z kartkówek, zadań domowych. d) Wszystkie prace ucznia, zarówno domowe, jak i kontrolne, muszą być napisane w czytelny i estetyczny sposób. Nieczytelny zapis jest powodem niekomunikatywności przekazu, co może pociągać za sobą obniżenie oceny lub ocenę niedostateczną za całość pracy. e) W przypadku podejrzenia o niesamodzielność w pracy n-l żąda wyjaśnień od ucznia i ew. podejmuje decyzję o ponownym napisaniu pracy lub ocenie niedostatecznej. W sytuacji dwóch identycznych prac pisemnych obaj uczniowie otrzymują oceny niedostateczne. f) Uczeń, który ściągał na klasówce, oddaje pracę, otrzymując ocenę niedostateczną i nie przysługuje mu możliwość poprawy oceny. g) Prace pisemne uczniów są przechowywane przez nauczyciela w teczkach przedmiotowych klasy. Mają do nich wgląd uczniowie i ich rodzice. h) Uczeń, który otrzymał ocenę niedostateczną w I semestrze, zobowiązany jest do nadrobienia zaległości w terminie ustalonym z n-lem. i) Zmiana oceny śródrocznej lub rocznej istnieje tylko w trybie przewidzianym w WSO, w warunkach gdy: - wszystkie godziny nieobecności na zajęciach są usprawiedliwione 4

5 - uczeń wykazuje pozytywny stosunek do przedmiotu i nauczyciela - na bieżąco prowadził zeszyt przedmiotowy i zeszyt ćwiczeń III. Kryteria ocen 1. Punktacja lub wynik procentowy z wszelkich form sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów jest odpowiednio przeliczany na stopnie szkolne w sposób określony przez WSO. 2. Kryteria oceniania wypowiedzi ustnych: Oceniając wypowiedzi kilkuzdaniowe, z ostatniej lekcji, prezentację, głos w dyskusji, itp., bierze się pod uwagę: - związek z tematem i stopień jego wyczerpania - poprawność faktograficzną -wykorzystanie mapy do zilustrowania wypowiedzi 3. Kryteria oceny wypracowań: a)formy wypowiedzi oceniane są według odrębnych kryteriów, zgodnych z wymogami egzaminacyjnymi: - zgodność treści z tematem i stopień rozwinięcia treści - właściwa forma i kompozycja - poprawność językowa, ortograficzna i interpunkcyjna - estetyka zapisu b) Każdemu kryterium przyporządkowana jest określona suma punktów, a uzyskany wynik z całej pracy przeliczany jest na ocenę w skali 1-6. c) Uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną, jeżeli praca jest niezgodna z tematem lub zbyt pobieżna. d) Uczeń, który uzyskał maksymalną ilość punktów, jego praca jest bezbłędna, charakteryzuje się oryginalnością formy i treści, otrzymuje ocenę celującą. WYMAGANIA KONIECZNE (OCENA DOPUSZCZAJĄCA) Wiedza: uczeń posiada niepełną wiedzę określoną programem nauczania, przy pomocy nauczyciela jest w stanie zrealizować polecenia dotyczące zastosowania posiadanej wiedzy, posiada minimalną wiedzę dotyczącą wydarzeń Polski i świata, zna proste fakty, pojęcia historyczne i terminy, podstawowe wydarzenia i zjawiska oraz ich przyczyny i skutki, luki wiedzy jest w stanie uzupełnić w dłuższym okresie czasu. Umiejętności: przy pomocy nauczyciela umie zastosować umiejętności przewidziane programem i dysponuje umiejętnościami, które pozwolą mu uzupełnić braki w dalszym procesie uczenia się historii, umie nazywać fakty, wydarzenia, zjawiska, umie szeregować wydarzenia w czasie, dostrzega związki między życiem gospodarczym, położeniem geograficznym, odczytuje dane kartograficzne, potrafi posługiwać się podręcznikiem, słownikiem, czyta ze zrozumieniem treści zawarte w źródle.. Aktywność: bierna postawa na lekcjach, zachowuje się poprawnie na lekcjach, nie przeszkadza, pracuje na lekcjach tylko pod nadzorem nauczyciela i z pomocą kolegów. WYMAGANIA PODSTAWOWE ( OCENA DOSTATECZNA) Wiedza: posiada podstawową wiedzę, przewidzianą programem nauczania w stopniu zadawalającym, nazywa poznane epoki i podaje ich cechy, rozumie znaczenie złożoności faktów, wydarzeń, zjawisk, procesów oraz zna daty roczne przełomowych wydarzeń, 5

6 rozumie zmienność i ciągłość procesów historycznych, rozumie rolę źródeł historycznych w poznawaniu historii, pamięta wybitne jednostki poznanych wydarzeń, w pracach pisemnych popełnia błędy merytoryczne, ale po uwagach nauczyciela potrafi je poprawić. Umiejętności: uczeń potrafi wykonać polecenia wymagające zastosowania umiejętności przewidzianych programem o średnim stopniu trudności, posiada umiejętności dla poziomu wymagań koniecznych, uzupełnionych o nowe kompetencje, dostrzega zmienność i ciągłość wydarzeń oraz zjawisk, umieszcza fakty w czasie i przestrzeni historycznej, dostrzega przyczyny i skutki między faktami, wydarzeniami i zjawiskami, umie wykorzystać różne źródła wiedzy historycznej, umie wypowiadać się w formie ustnej i pisemnej na konkretny temat. Aktywność: bierze udział w pracy zespołowej, nie pracuje systematycznie, aktywnością wykazuje się sporadycznie. WYMAGANIA ROZSZERZAJĄCE (OCENA DOBRA) Wiedza: uczeń opanował materiał przewidziany w programie, zna i rozumie większość pojęć, zna przyczyny i skutki faktów, wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych, rozumie związki i zależności pomiędzy historią powszechną i historią Polski, odtwarza rzeczywistość historyczną na podstawie źródeł historycznych i literackich, pamięta daty początkowe i końcowe wydarzeń historycznych, zna postacie historyczne ważne dla dziejów Polski i świata, uczeń dobrze opanował materiał, ale czasami popełnia błędy. Umiejętności: posiada umiejętności dla poziomu podstawowego, uzupełnione o nowe kompetencje, porządkuje fakty według kryterium czasu i przestrzeni, selekcjonuje fakty i wydarzenia, rozumie związki między nimi, wykorzystuje zdobytą wiedzę, formułuje oceny, opinie i uzasadnia je, umie samodzielnie czerpać wiedzę z różnych źródeł informacji i je interpretować z różnorodnymi środkami dydaktycznymi, poprawnie posługuje się mapą, przy pomocy nauczyciela poprawnie analizuje teksty źródłowe i porównuje uzyskane informacje z innymi źródłami, bierze udział w dyskusjach, grach dydaktycznych, formułuje poprawnie wypowiedzi ustne i pisemne. Aktywność: jest aktywny w czasie lekcji, wykonuje polecenia nauczyciela zadania mu powierzone wykonuje samodzielnie, jest uczynny, koleżeński. WYMAGANIA DOPEŁNIAJĄCE (OCENA BARDZO DOBRA) Wiedza: uczeń posiada zasób wiedzy określony programem oraz wiedzę uzyskaną w wyniku dodatkowych zainteresowań historycznych, wiedzę regionalną i lokalną, zna przyczyny, przebieg i skutki faktów, wydarzeń, zjawisk, procesów, zna typologię źródeł historycznych, pojęcia i terminy dotyczące problemów badania źródeł historycznych, pamięta daty, wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne oraz rolę postaci w nich uczestniczących, rozumie zmienność i ciągłość procesów, rozumie przeciwstawne interpretacje wydarzeń. 6

7 Umiejętności: posiada umiejętności dla poziomu rozszerzającego i dopełniającego uzupełnione o nowe kompetencje, operuje wiedzą historyczną, korzysta z różnych źródeł informacji, porównuje je i ocenia ich wiarygodność oraz przydatność, samodzielnie formułuje i definiuje pojęcia oraz posługuje się nimi ze zrozumieniem, formułuje i rozwiązuje problemy historyczne, wykorzystuje wiedzę z pokrewnych przedmiotów, potrafi argumentować swoje wypowiedzi, sądy, opinie, oceny, rozróżnia prawdę historyczną od fikcji, zdobytą wiedzę prezentuje w różnych formach: w wypowiedziach ustnych i pisemnych, przedstawia prace problemowe, przekrojowe, prace w grupie np. metody projektu. Aktywność: czynnie uczestniczy w lekcjach, bierze udział w dyskusjach, debatach, grach dydaktycznych na forum klasowym, wykonuje dobrowolnie zadania wykraczające poza program, zdobywając nową wiedzę i doświadczenia, wykazuje się pomysłowością, inicjatywą i pracowitością. WYMAGANIA WYKRACZAJĄCE POZA PROGRAM NAUCZANIA ( OCENA CELUJĄCA) Wiedza: uczeń posiada wiedzę historyczną wyraźnie wykraczającą poza obowiązkowe wymagania programowe, potwierdzając je w toku pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej, posiada zainteresowania humanistyczne, systematycznie pracuje, czyta książki i artykuły historyczne, uczestniczy w różnych konkursach historycznych, olimpiadach, osiąga sukcesy, prowadzi samodzielne poszukiwania. Umiejętności: uczeń posiada umiejętności określone dla poziomu wymagań podstawowych, rozszerzających, dopełniających i uzupełniających o nowe kompetencje, samodzielnie zdobywa wiadomości, wykorzystuje zdobytą wiedzę w nowych sytuacjach poznawczych, umie dokonać syntezy, analizy materiału oraz powiązać je z zagadnieniami poznanymi w czasie innych przedmiotów, umie powiązać dzieje własnego regionu z historią własnego kraju lub z dziejami powszechnymi, krytycznie analizuje treści prezentowane przez media i inne źródła. Aktywność: bierze aktywny udział w zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych, dodatkowo wykonuje zadania wykraczające poza obowiązkowe czynności procesu lekcyjnego, opracowuje plany, schematy, biogramy, gromadzi materiał regionalny, przygotowuje inscenizacje, zabawy dydaktyczne, bierze udział w konkursach pozaszkolnych i olimpiadach historycznych i osiąga sukcesy, współpracuje z nauczycielem, wykazuje się dociekliwością, własną pomysłowością i inicjatywą, jest twórczy i pracowity. OCENA NIEDOSTATECZNA Wiedza: braki wiedzy są duże, nie rokuje nadziei na ich usunięcie przy pomocy nauczyciela, nawet w długim okresie czasu, nie pamięta prostych faktów, pojęć i terminów historycznych, nie dostrzega prostych przyczyn, i skutków faktów, wydarzeń, zjawisk, nie opanował w stopniu minimalnym zagadnień poruszanych na lekcji, wyraźny brak zainteresowania przedmiotem. 7

8 Umiejętności: nie potrafi nawet przy pomocy nauczyciela wykonać prostych poleceń i prostych umiejętności, nie umie nazywać faktów, wydarzeń, zjawisk, nie potrafi umieszczać ich w czasie i przestrzeni, nie umie dostrzec prostych przyczyn skutków faktów, wydarzeń i zjawisk, nie rozumie prostego tekstu źródłowego. Aktywność: przeszkadza w trakcie lekcji, uniemożliwia prowadzenie zajęć, odmawia wykonywania zadań postawionych przez nauczyciela bądź grupę. Przedmiotowy system oceniania podlegać będzie corocznej ewaluacji. 8

9 Wymagania na poszczególne oceny (Klasa I) Temat lekcji Co to jest historia? 1. Prahistoria człowieka Tajemnice sprzed wieków Jak zbadano pochodzenie człowieka? Zagadnienia - historia jako nauka - definicja źródeł historycznych - podział źródeł historycznych - archeologia jako nauka pomocnicza historii - epoki historyczne - dawne sposoby mierzenia czasu - pochodzenie człowieka - ewolucja człowieka i jej etapy - cechy charakterystyczne poszczególnych gatunków człowiekowatych - osiągnięcia człowieka pierwotnego - teorie dotyczące powstania człowieka - Karol Darwin i jego odkrycie - zadania antropologii Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca - poprawnie posługuje się terminami: historia, źródło historyczne, nasza era, przed naszą erą, wiek - dokonuje prostej klasyfikacji źródeł historycznych - podaje przykłady źródeł pisanych i niepisanych - określa wiek danego wydarzenia terminami: australopitek, homo sapiens, koczowniczy tryb życia - wskazuje na mapie kolebkę ludzkości - przedstawia główne założenia teorii Karola Darwina - wymienia teorie dotyczące powstania człowieka terminami: archeologia, epoki historyczne, chronologia, prahistoria - wymienia nazwy epok historycznych w kolejności chronologicznej: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność - umiejscawia wydarzenia w odpowiedniej epoce historycznej ROZDZIAŁ I: POCZĄTKI CYWILIZACJI terminami: homo habilis, homo erectus, homo neandertalensis, homo sapiens, ewolucja, paleolit - wymienia w kolejności etapy ewolucji człowieka - opisuje warunki życia ludzi w czasach prahistorycznych - podaje nazwy najważniejszych wynalazków człowieka z czasów prahistorycznych terminami: ewolucjonizm, antropologia - opisuje, czym zajmuje się antropolog - omawia sposoby ustalania wieku znalezisk - wyjaśnia, na czym polega praca historyka i archeologa - wymienia stosowane w przeszłości sposoby mierzenia czasu - określa ramy chronologiczne epok historycznych - określa ramy chronologiczne kolejnych etapów ewolucji człowieka - podaje najistotniejsze cechy wyglądu różnych gatunków człowiekowatych i ich umiejętności - wskazuje na mapie kierunki i trasy ekspansji gatunku ludzkiego - omawia teorię ewolucji Karola Darwina - wyjaśnia różnice między teorią kreacjonizmu a ewolucjonizmu - omawia rolę źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów - rozumie potrzebę tworzenia systemu datacji i posługiwania się nim - omawia znaczenie tworzenia i praktycznego zastosowania narzędzi oraz opanowania umiejętności krzesania ognia dla rozwoju człowieka - wyjaśnia, na czym polegała zależność człowieka od przyrody - wymienia przyczyny powstania pierwszych dzieł sztuki praludzi - przedstawia znaczenie badań naukowych oraz wykorzystania różnych technologii dla poznania historii człowieka - prezentuje argumenty zwolenników i przeciwników ewolucjonizmu 9

10 2. Czas wielkich przemian 3. W kraju Sumerów 4. Babilonia i Asyria - wpływ zmian klimatu na życie człowieka - rewolucja neolityczna - początki rolnictwa i hodowli - pierwsze osady - budowle megalityczne - początek metalurgii - położenie geograficzne i warunki naturalne Mezopotamii - powstanie pierwszych państw - organizacja państwa Sumerów - osiągnięcia cywilizacji sumeryjskiej - państwo babilońskie - Hammurabi i jego kodeks prawny - Babilon - państwo asyryjskie - organizacja armii asyryjskiej terminami: rewolucja neolityczna, osiadły tryb życia, osada, epoka brązu, epoka żelaza - przedstawia zmiany, które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu - podaje nazwy metali wykorzystywanych przez praludzi do wytopu broni, narzędzi, ozdób terminami: cywilizacja, Mezopotamia, system irygacyjny, Sumerowie, miasto-państwo - lokalizuje na mapie Mezopotamię - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Mezopotamii - wymienia osiągnięcia Sumerów terminami: Babilon, Kodeks Hammurabiego, politeizm - określa, kim był i czym zasłynął Hammurabi - lokalizuje na mapie państwo babilońskie i asyryjskie - omawia najważniejsze zasady prawne zapisane w Kodeksie Hammurabiego terminami: neolit, megalit - określa ramy chronologiczne rewolucji neolitycznej - opisuje życie codzienne ludzi przed rewolucją neolityczną - omawia sposób wytopu brązu i żelaza - podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji sumeryjskiej terminami: Żyzny Półksiężyc, król-kapłan, zikkurat - określa rolę rzek w starożytnej Mezopotamii - opisuje wygląd miast sumeryjskich - zna wydarzenia związane z datami: ok. 2 tys. lat p.n.e., XVIII w. p.n.e., VII w. p.n.e., 612 r. p.n.e., VI w. p.n.e. terminami: Aszur, Niniwa, wiszące ogrody, rydwan - określa, kim byli czym zasłynęli: Nabuchodonozor II, Sargon II Wielki, Asurbanipal - przedstawia wpływ zmian klimatycznych na tryb życia człowieka pierwotnego - omawia tryb życia i zajęcia ludzi epoki neolitu - nazywa i lokalizuje na mapie pozostałości najstarszej znanej osady ludzkiej - wskazuje na mapie miejsce położenia najbardziej znanej budowli megalitycznej - wyjaśnia, jakie zmiany nastąpiły w życiu człowieka dzięki opanowaniu umiejętności wytopu metali - charakteryzuje oddziaływanie warunków naturalnych na życie mieszkańców Mezopotamii - omawia organizację państwa babilońskiego - prezentuje najważniejsze fakty z historii Asyrii i Babilonii - interpretuje zasadę oko za oko, ząb za ząb - omawia system religijny starożytnej Babilonii - przedstawia osiągnięcia cywilizacji asyryjskiej - wymienia rodzaje wojsk wchodzących w skład armii asyryjskiej - omawia tryb życia i zajęcia ludzi epoki neolitu - charakteryzuje wygląd osad neolitycznych - opisuje wygląd i funkcje budowli megalitycznych - omawia organizację państwa Sumerów - przedstawia związek między budową i utrzymaniem sieci irygacyjnej a powstaniem pierwszych państw - ocenia starożytny system prawny - omawia system religijny starożytnej Babilonii - wymienia czynniki, które umożliwiły Asyryjczykom prowadzenie skutecznej polityki podbojów - uzasadnia słuszność określenia rewolucja dla zmian, które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu - wyjaśnia, jaki wpływ na organizację pierwszych państw miało ich położenie geograficzne oraz warunki naturalne - wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa dla sprawnego funkcjonowania państwa 10

11 5. W Egipcie faraonów 6. Piramidy, mumie i hieroglify Tajemnice sprzed wieków Jak dawniej badano zabytki starożytnego Egiptu? 7. Starożytny Izrael - położenie geograficzne i warunki naturalne Egiptu - Nil i jego rola - organizacja państwa egipskiego - społeczeństwo starożytnego Egiptu - religia Egipcjan - wiara w życie pozagrobowe - osiągnięcia cywilizacji egipskiej - pochówek zmarłych mumifikacja, grobowce, piramidy - początki archeologii w Egipcie - odkrycie grobowca Tutenchamona - powstanie państwa Izrael - położenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny - panowanie Dawida i Salomona - niewola babilońska - judaizm - Biblia terminami: Egipt Górny, Egipt Dolny, faraon - lokalizuje na mapie Egipt - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Egipcie terminami: politeizm, mumia, mumifikacja, sarkofag, piramida, hieroglify - wymienia imiona najważniejszych bogów egipskich - przedstawia największe osiągnięcia cywilizacji egipskiej terminami: Hebrajczycy, Palestyna, Jahwe, Juda, Izrael, niewola babilońska, prorok, Mesjasz, monoteizm, judaizm, dekalog - określa, kim byli i czym zasłynęli: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon - zna wydarzenia związane z datami: ok. 3 tys. lat p.n.e., XIII w. p.n.e., 31 r. p.n.e. - podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji egipskiej - przedstawia najważniejsze dokonania Ramzesa II - charakteryzuje strukturę społeczeństwa egipskiego - określa zakres władzy faraona - zna wydarzenia związane z datami: ok r. p.n.e., 1313 r. p.n.e. terminami: sfinks, Dolina Królów - podaje nazwy najsłynniejszych piramid egipskich - określa ramy chronologiczne istnienia państwa żydowskiego terminami: Kanaan, menora, Biblia, Tora, Arka Przymierza - przedstawia dokonania Cyrusa II Wielkiego - opisuje wygląd świątyni jerozolimskiej - wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej - omawia organizację państwa egipskiego - opisuje państwo egipskie za panowania Ramzesa II - wymienia cechy charakterystyczne wyglądu wybranych bogów egipskich - omawia rolę religii w życiu starożytnych Egipcjan - podaje przyczyny mumifikacji zwłok - tłumaczy, czym były i jak budowano egipskie piramidy - przedstawia dokonania postaci: Howarda Cartera, lorda Carnarvona - omawia okoliczności odkrycia grobowca Tutenchamona - opisuje wygląd grobowca Tutenchamona - opowiada, czego dotyczy tzw. klątwa Tutenchamona - wskazuje na mapie szlak wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaan i omawia jej przebieg - omawia sytuację narodu żydowskiego po śmierci Salomona - przedstawia okoliczności upadku państwa żydowskiego - uzasadnia słuszność określenia Egipt darem Nilu - tłumaczy, jaką rolę odgrywały poszczególne warstwy społeczeństwa egipskiego - prezentuje dzieje Egiptu w I tysiącleciu p.n.e. - wyjaśnia przeznaczenie Doliny Królów - opisuje etapy procesu mumifikacji - określa cechy religii starożytnego Egiptu - zna wydarzenia związane z datami: 1798 r., 1922 r. - przedstawia dokonania Tutenchamona - wyjaśnia różnice między dawną a współczesną archeologią - określa okoliczności, w których doszło do rozpoczęcia badań archeologicznych w Egipcie - ocenia postawę pierwszych badaczy dziejów Egiptu - opisuje okoliczności powstania państwa Izrael - określa rolę proroków i Mesjasza w życiu Hebrajczyków - omawia różnice między religią Żydów a wierzeniami pozostałych cywilizacji starożytnych - wskazuje i ocenia źródła potęgi starożytnego Egiptu - ocenia wkład mieszkańców Egiptu w rozwój cywilizacji - ocenia rolę Biblii jako źródła historycznego : 11

12 - lokalizuje na mapie Izrael - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny - charakteryzuje system wierzeń Izraelitów 8. Indie i Chiny - położenie geograficzne i warunki naturalne Indii i Chin - powstanie państw na Półwyspie Indyjskim oraz w dorzeczu Huangho i Jangcy - buddyzm - hinduizm - organizacja państwa chińskiego - konfucjanizm - osiągnięcia cywilizacji Indii i Chin 9. Od rysunków naskalnych do alfabetu Tajemnice sprzed wieków Jak odczytano pismo Egipcjan? - ewolucja pisma - rodzaje pisma - materiały piśmiennicze - alfabet - osiągnięcia Fenicjan - Kamień z Rosetty - okoliczności odczytania pisma starożytnych Egipcjan - znaczenie hieroglifów egipskich - określa czas powstania cywilizacji Indii i Chin terminami: Ariowie, kasta, system kastowy, buddyzm, hinduizm, nirwana, Wielki Mur Chiński - lokalizuje na mapie Indie i Chiny - omawia położenie geograficzne oraz warunki naturalne cywilizacji indyjskiej i chińskiej - wymienia osiągnięcia cywilizacji indyjskiej i chińskiej terminami: piktogram, pismo klinowe, hieroglif, papirus, alfabet, Fenicjanie - wymienia rodzaje pisma, którymi posługiwały się ludy starożytne - podaje nazwy materiałów piśmienniczych stosowanych w starożytności terminami: hieroglif, pismo demotyczne i hieratyczne, alfabet grecki terminami: Harappa, Mohendżo Daro, cytadela, terakotowa armia, humanitaryzm - zna i krótko charakteryzuje postaci Buddy i Konfucjusza - podaje daty powstania poszczególnych rodzajów pisma - określa rolę pisma w starożytności - opisuje znaczenie alfabetu stworzonego przez Fenicjan - wyjaśnia, kim był i czym zasłynął Jean-François Champollion terminami: Kamień z Rosetty, kartusz - przedstawia zasady funkcjonowania społeczeństwa indyjskiego za rządów Ariów - opisuje organizację państwa chińskiego - wyjaśnia przyczyny budowy Wielkiego Muru Chińskiego - charakteryzuje system filozoficzny stworzony przez Konfucjusza - wyjaśnia przyczyny powstania pisma - przedstawia historię pisma - opisuje sposób produkcji papirusu - wyjaśnia zasady posługiwania się hieroglifami - podaje okoliczności odnalezienia Kamienia z Rosetty - porównuje założenia buddyzmu i hinduizmu - prezentuje zasięg terytorialny buddyzmu w przeszłości i współcześnie - tłumaczy, na czym polega wyższość pisma alfabetycznego nad pismem obrazkowym - zna wydarzenia związane z datami: 1799 r., 1824 r. - opisuje, w jaki sposób odszyfrowano hieroglify egipskie - wymienia cechy charakteryzujące rzetelnego badacza - ocenia wpływ konfucjanizmu na budowę Cesarstwa Chińskiego - ocenia znaczenie powstania pisma dla rozwoju cywilizacji ludzkiej - ocenia wpływ pisma hieroglificznego na inne cywilizacje w obszarze Żyznego Półksiężyca 12

13 1. Świat Hellenów 2. Demokratyczne Ateny 3. W starożytnej Sparcie - położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji - zajęcia Hellenów - organizacja miastpaństw - kultura minojska i mykeńska - czynniki jednoczące Greków - kolonizacja grecka - zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej - społeczeństwo Aten - instytucje władzy w Atenach - ostracyzm - wygląd starożytnych Aten - Sparta - mieszkańcy Sparty - ustrój Sparty - wychowanie spartańskie - obyczaje Spartan 4. Wojny perskie - armia grecka - skutki wojen greckoperskich - organizacja armii - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji terminami: Hellada, Hellenowie, polis, agora, kolonizacja, kolonia, metropolia - lokalizuje na mapie Grecję - opisuje życie i zajęcia mieszkańców Grecji terminami: Ateny, Attyka, demokracja, zgromadzenie ludowe (eklezja), Akropol - lokalizuje na mapie Ateny - wymienia nazwy organów władzy ateńskiej polis - określa, które warstwy społeczne posiadały prawa polityczne, a które były ich pozbawione terminami: Sparta, Lakonia, heloci, periojkowie - lokalizuje na mapie Spartę - opisuje życie i zajęcia Spartan - omawia charakterystyczne cechy ustroju Sparty - tłumaczy, na czym polegało wychowanie spartańskie - zna wydarzenie związane z datą VI w. p.n.e. terminami: hoplita, falanga, ROZDZIAŁ II: ANTYCZNA GRECJA - określa ramy chronologiczne istnienia kultury minojskiej i mykeńskiej terminami: kultura minojska, kultura mykeńska - wskazuje na mapie zasięg kolonizacji greckiej - zna wydarzenie związane z datą 508 r. p.n.e. - przedstawia dokonania Peryklesa terminami: demagog, strateg, ostracyzm, agora - charakteryzuje społeczeństwo Aten - opisuje życie codzienne i zajęcia Ateńczyków - omawia cechy charakterystyczne demokracji - określa, kim był i czym zasłynął Likurg terminami: geruzja (rada starszych), eforzy, zgromadzenie ludowe - omawia zadania organów władzy w polis - charakteryzuje społeczeństwo spartańskie - wyjaśnia znaczenie powiedzeń: z tarczą lub na tarczy, mówić lakonicznie - zna wydarzenia związane z datami: 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e. - wymienia dokonania i 13 - wyjaśnia wpływ warunków naturalnych na życie i zajęcia Greków, a także na organizację państwowości greckiej - opisuje wygląd greckiej polis - wymienia przyczyny kolonizacji greckiej - wskazuje podobieństwa i różnice między demokrację ateńską a współczesną - wyjaśnia, jaką rolę w demokracji ateńskiej odgrywał ostracyzm - opisuje wygląd starożytnych Aten - określa rolę i zadania królów spartańskich - tłumaczy, jaką pozycję w społeczeństwie spartańskim zajmowały kobiety - przedstawia okoliczności upadku państwa spartańskiego - wskazuje różnice między ustrojem Sparty i Aten - omawia wygląd i uzbrojenie greckiego hoplity - opisuje wygląd triery - przedstawia przebieg - charakteryzuje kulturę minojską i mykeńską - tłumaczy, jaką funkcję pełniła agora - przedstawia przebieg kolonizacji greckiej - prezentuje proces kształtowania się demokracji ateńskiej - ocenia dokonania Peryklesa i jego zasługi w rozwoju demokracji ateńskiej - dokonuje oceny ustroju Sparty - przedstawia związek między małą liczbą Spartan a ich sposobem wychowania i życia - ocenia reguły, którym podlegało życie Spartan - omawia dokonania greckich dowódców - wyjaśnia pochodzenie tradycji biegu maratońskiego - określa czynniki jednoczące Greków - formułuje wnioski dotyczące wpływu demokracji ateńskiej na rozwój państw demokratycznych w przyszłości - wskazuje genezę różnic ustrojowych starożytnej Grecji - określa wpływ wojen grecko-perskich na późniejsze dzieje starożytnej Grecji

14 5. Wierzenia starożytnych Greków 6. Igrzyska olimpijskie 7. Kultura starożytnej Grecji greckiej - przyczyny konfliktów grecko-perskich - przebieg wojen Greków z Persami - najsłynniejsi dowódcy greccy - bogowie greccy - świątynie i obrzędy - wyrocznia - Akropol - mitologia grecka - sport w życiu Greków - związek zawodów sportowych z religią - przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich - greckie obiekty sportowe - bohaterowie antycznych igrzysk - teatr grecki - literatura grecka - malarstwo i rzeźba - architektura - najwięksi przedstawiciele kultury greckiej Persja, Maraton, Termopile, Salamina, Plateje - lokalizuje na mapie Persję i Grecję - wymienia główne przyczyny wojen greckoperskich - wskazuje na mapie trasy wypraw Persów przeciwko Grekom oraz miejsca najważniejszych bitew terminami: Olimp, wyrocznia, Akropol, mit, heros - lokalizuje na mapie Olimp i Delfy - podaje imiona głównych bogów i bogiń greckich oraz dziedziny życia, którym patronowali - wymienia imiona najsłynniejszych herosów greckich - zna wydarzenia związane z datami: 776 r. p.n.e., 1896 r. terminami: gimnazjon, igrzyska, olimpiada, Olimpia, pięciobój olimpijski - lokalizuje na mapie Olimpię - wymienia dyscypliny sportowe znane starożytnym Grekom - wyjaśnia, kim byli Homer i Fidiasz oraz podaje tytuły ich dzieł terminami: Wielkie Dionizje, koturny, dramat, tragedia, komedia, Iliada, Odyseja wyjaśnia znaczenie postaci: Dariusza, Kserksesa, Miltiadesa, Leonidasa i Temistoklesa - analizuje przyczyny wojen grecko-perskich terminami: hoplon, Nieśmiertelni, triera - opisuje taktykę walki stosowaną przez Greków terminami: tytani, Pytia - charakteryzuje system wierzeń starożytnych Greków - wskazuje atrybuty poszczególnych bóstw - zna wydarzenie związane z datą 393 r. n.e. terminami: agon, hipodrom - wyjaśnia rolę sportu w życiu Greków - opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich - zna wydarzenia związane z datami: ok. 750 r. p.n.e., ok. 534 r. p.n.e. - krótko charakteryzuje postaci: Sofoklesa, Arystofanesa i Myrona, wymieniając ich kluczowe dzieła konfliktu grecko-perskiego - wyjaśnia symboliczne znaczenie słów: Termopile, Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom - podaje podstawowe informacje dotyczące państwa perskiego - określa rolę wyroczni w życiu Greków - opisuje wygląd ateńskiego Akropolu - wyjaśnia znaczenie mitu o Prometeuszu - tłumaczy, na czym polega postawa prometejska - charakteryzuje sposób traktowania zwycięzców igrzysk przez Greków - przedstawia podobieństwa i różnice między starożytnymi a współczesnymi igrzyskami olimpijskimi - wyjaśnia zasady obowiązujące w teatrze greckim - przedstawia różnice między grecką tragedią a komedią - opisuje wygląd teatru greckiego - ocenia postawę wojowników spartańskich walczących pod Termopilami - tłumaczy, jakie czynniki zadecydowały o ostatecznym sukcesie Greków - tłumaczy rolę mitów w życiu Greków - odszukuje w mitach wartości uniwersalne - określa rolę igrzysk olimpijskich w podtrzymywaniu jedności starożytnej Hellady - przytacza najważniejsze informacje dotyczące treści Iliady i Odysei - wskazuje cechy charakterystyczne rzeźby i malarstwa greckiego - omawia rolę teatru w życiu starożytnych Greków - omawia rolę religii jako czynnika jednoczącego Greków - omawia ideę starożytnych i współczesnych igrzysk olimpijskich - porównuje społeczną rolę teatru w starożytnej Grecji i współcześnie 14

15 8. Filozofowie i wynalazcy Tajemnice sprzed wieków Czy ogniste zwierciadła Archimedesa istniały naprawdę? 9. Podboje Aleksandra Macedońskie-go - filozofia grecka - najsłynniejsze greckie szkoły - matematyka - historia i geografia - najwybitniejsi reprezentanci nauki greckiej - greckie wynalazki - osiągnięcia Archimedesa - ogniste zwierciadła - Grecja po wojnach perskich - Aleksander Macedoński - wyprawa Aleksandra przeciwko Persji - imperium macedońskie - kultura hellenistyczna - państwa hellenistyczne - przedstawia okoliczności narodzin teatru greckiego - prezentuje najważniejsze osiągnięcia kultury greckiej - wymienia nazwy greckich porządków architektonicznych - wyjaśnia, kim byli i czym zasłynęli: Sokrates, Platon, Arystoteles, Pitagoras, Herodot, Tukidydes, Archimedes terminami: filozofia, logika - wymienia zagadnienia będące przedmiotem zainteresowania filozofów - opisuje dokonania przedstawicieli nauki greckiej - określa, kim byli i czym zasłynęli Filip II i Aleksander Wielki terminami: Związek Morski, wojna peloponeska, Issos, Gaugamela, kultura hellenistyczna - lokalizuje na mapie Macedonię - wskazuje na mapie trasę wyprawy Aleksandra, miejsca najważniejszych bitew i zajęte terytoria terminami: skene, proskenion, orchestra, theatron, meandry, malarstwo czarnofigurowe i czerwonofigurowe - opisuje przebieg Wielkich Dionizji - zna wydarzenia związane z datami: VII VI w. p.n.e., V w. p.n.e., IV w. p.n.e., III w. p.n.e., II w. n.e. - krótko charakteryzuje dokonania: Heraklita z Efezu, Demokryta z Abdery, Talesa z Miletu, Euklidesa, Klaudiusza Ptolemeusza terminami: Akademia Platońska, Liceum, klepsydra - zna wydarzenia związane z datami: 334p.n.e., 333 r. p.n.e, 331 r. p.n.e., 323 r. p.n.e. 338 r. p.n.e - przedstawia dokonania Dariusza III terminami: Cheronea, węzeł gordyjski - wyjaśnia przyczyny i skutki wojny peloponeskiej - podaje przyczyny i skutki podboju Persji przez Aleksandra - określa różnice pomiędzy porządkami architektonicznymi występującymi w starożytnej Grecji - podaje nazwy stylów malarskich stosowanych przez starożytnych Greków - opisuje okoliczności narodzin filozofii - przedstawia poglądy najsłynniejszych filozofów greckich - przedstawia dokonania Archimedesa terminami: ogniste zwierciadła, eureka (heureka) - wymienia wynalazki Archimedesa i omawia ich zastosowanie - opisuje proces tworzenia potęgi Macedonii przez Filipa II - opisuje przebieg wyprawy Aleksandra przeciwko Persom - omawia sytuację w Grecji po zakończeniu wojen z Persją - omawia organizację imperium macedońskiego - podaje cechy charakterystyczne kultury hellenistycznej - wyjaśnia rolę filozofii w życiu starożytnych Greków - ocenia wkład greckich filozofów i wynalazców w rozwój różnych dziedzin nauki - wyjaśnia domniemaną zasadę działania ognistych zwierciadeł - tłumaczy konieczność wykorzystania różnych metod badawczych dla potwierdzenia autentyczności zjawisk i wydarzeń historycznych - wyjaśnia znaczenie klęski Greków w bitwie pod Cheroneą - wymienia okoliczności powstania państw hellenistycznych - ocenia wpływ jednostki na proces kształtowania dziejów - wskazuje kontynuację myśli filozoficznej starożytnych Greków we współczesnych systemach filozoficznych (na wybranych przykładach) - dokonuje analizy upadku starożytnego świata Grecji i sukcesu Macedonii 15

16 Tajemnice sprzed wieków Jak wyglądała latarnia morska na Faros? - latarnia na Faros - badania archeologiczne pozostałości po latarni - przedstawia dokonania postaci: Sostratosa, Ptolemeusza I, Ptolemeusza II - lokalizuje na mapie wyspę Faros i port w Aleksandrii - omawia okoliczności budowy latarni na Faros - opisuje prawdopodobny wygląd latarni - wyjaśnia znaczenie prowadzenia badań archeologicznych dla lepszego poznania historii i dokonań człowieka - określa ekonomiczną i strategiczną rolę latarni morskiej na Faros i portu w Aleksandrii ROZDZIAŁ III: IMPERIUM RZYMSKIE 1. Początki Rzymu Tajemnice sprzed wieków Jak poznano pochodzenie Etrusków? - Italia położenie geograficzne i warunki naturalne - legenda o założeniu Rzymu - monarchia rzymska i jej upadek - społeczeństwo Rzymu - podbój Italii przez Rzymian - pochodzenie Etrusków - osiągnięcia cywilizacji etruskiej - zna wydarzenie związane z datą 753 r. p.n.e. terminami: wilczyca kapitolińska, patrycjusz, plebejusz - lokalizuje na mapie Italię i Rzym - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Italii - określa ramy chronologiczne istnienia monarchii w Rzymie - wymienia nazwy warstw społecznych w starożytnym Rzymie - zna wydarzenia związane z datami: 389 r. p.n.e., 509 r. p.n.e - przedstawia postacie legendarnych założycieli Rzymu: Romulusa i Remusa - opowiada legendę o założeniu Rzymu terminami: Etruskowie, Italikowie, Latynowie, Lacjum, Galowie - wskazuje na mapie terytoria w Italii podbite przez Rzymian - omawia okoliczności obalenia monarchii w Rzymie - określa rolę i zadania poszczególnych warstw społecznych starożytnego Rzymu - podaje nazwy ludów italskich podbitych przez wojska rzymskie - określa, kim był i czym zasłynął Herodot - lokalizuje na mapie siedziby Etrusków w Italii - wskazuje na mapie prawdopodobne miejsca pochodzenia Etrusków - wymienia osiągnięcia cywilizacji etruskiej - wymienia imiona królów panujących w Rzymie - charakteryzuje panowanie kolejnych władców rzymskich - przedstawia etapy podboju Italii przez Rzymian - wyjaśnia znaczenie wyrażenia pyrrusowe zwycięstwo - określa, kim był i czym zasłynął Dionizjusz z Halikarnasu - omawia organizację państwa etruskiego - opisuje tryb życia i zajęcia Etrusków - dostrzega rolę współczesnych technologii w procesie poznawania dziejów - porównuje wpływ warunków naturalnych na kierunki rozwoju cywilizacji rzymskiej i greckiej - porównuje osiągnięcia cywilizacji etruskiej z osiągnięciami wcześniejszych cywilizacji starożytnych 16

17 2. Republika rzymska 3. Podboje Rzymu 4. Upadek republiki rzymskiej - ustrój państwa rzymskiego - urzędnicy rzymscy - zasady funkcjonowania republiki - rola plebejuszy w państwie rzymskim - armia rzymska - wojny punickie - ekspansja Rzymu po wojnach punickich - podbój Galii przez Juliusza Cezara - skutki podbojów rzymskich - niewolnictwo w Rzymie powstanie Spartakusa - kryzys republiki rzymskiej - wojny domowe - rządy Juliusza Cezara terminami: republika, zgromadzenie ludowe, senat, konsul, pretor, cenzor, edyl, kwestor, trybun ludowy, veto - omawia zadania zgromadzenia ludowego, senatu - zna wydarzenia związane z datami: r. p.n.e., r. p.n.e., r. p.n.e. - określa, kim byli i czym zasłynęli: Hannibal, Juliusz Cezar terminami: legion, wojny punickie, Kartagina, Imperium Rzymskie - wskazuje na mapie terytoria zajęte przez Rzymian podczas wojen punickich - zna wydarzenia związane z datami: 44 r. p.n.e., 31 r. p.n.e. - określa, kim byli i czym zasłynęli: Spartakus, Oktawian, Kleopatra terminami: prowincja, namiestnik, łuk triumfalny, gladiator - wymienia korzyści, jakie Rzym czerpał z posiadania prowincji - wyjaśnia, skąd pochodzili niewolnicy rzymscy terminami: kolegialność, dyktator, liktor - przedstawia zasady funkcjonowania republiki rzymskiej - omawia zadania poszczególnych urzędników rzymskich - zna wydarzenia związane z datami: 216 r. p.n.e., 202 r. p.n.e., 52 r. p.n.e. - określa, kim byli i czym zasłynęli: Scypion, Wercyngetoryks terminami: oddział inżynieryjny, Kanny, Zama, Alezja - określa przyczyny i skutki wojen punickich - wskazuje na mapie terytoria zajęte przez Rzymian w II i I w. p.n.e. - zna wydarzenia związane z datami: 71 r. p.n.e., 60 r. p.n.e., 48 r. p.n.e. - określa, kim byli i czym zasłynęli: Pompejusz, Krassus, Marek Antoniusz terminami: triumf, sieciarz, samnita, arystokracja, Farsalos, Akcjum - omawia rolę triumfu w starożytnym Rzymie - omawia skutki podbojów rzymskich - podaje przyczyny i przejawy kryzysu republiki rzymskiej - przedstawia sytuację niewolników w państwie rzymskim - wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a republiką rzymską - omawia przebieg wojen punickich - opisuje wygląd i elementy uzbrojenia rzymskiego legionisty - wymienia typy oddziałów wchodzących w skład armii - charakteryzuje sposób organizacji prowincji rzymskich - opisuje przebieg pochodu triumfalnego - wyjaśnia, na czym polegały walki gladiatorów - omawia przebieg powstania Spartakusa - wymienia dokonania Juliusza Cezara - przedstawia okoliczności śmierci Kleopatry - określa istotę sporu o prawa polityczne plebejuszy i sposób jego rozwiązania - podaje cechy, które powinien posiadać wzorowy obywatel Rzymu - prezentuje dokonania Hannibala i określa ich znaczenie - charakteryzuje taktykę walki stosowaną przez Rzymian - prezentuje przebieg wojen domowych w Rzymie - lokalizuje na mapie miejsca bitew z okresu wojen domowych - analizuje istotę republiki rzymskiej jako formy państwa - dokonuje analizy porównawczej taktyki walki Rzymian, Greków i Macedończyków - dokonuje analizy porównawczej ustroju republiki rzymskiej sprzed i w trakcie dyktatury Gajusza Juliusza Cezara 17

18 5. Cesarstwo rzymskie 6. Życie w Wiecznym Mieście Tajemnice sprzed wieków Jak odkryto Pompeje? 7. Osiągnięcia Rzymian - organizacja i ustrój cesarstwa - panowanie Oktawiana Augusta - rozwój terytorialny cesarstwa - rzymskie drogi - barbarzyńscy - miasto Rzym - domy Rzymian - religia rzymska - Forum Romanum - architektura rzymska - okoliczności zniszczenia miasta - odkrycie ruin Pompejów - wygląd starożytnego miasta - związki między kulturą rzymską i grecką - Koloseum - akwedukty - prawo rzymskie - literatura rzymska - określa, kim był i czym zasłynął Oktawian August terminami: pryncypat, cesarz, cesarstwo, barbarzyńcy - określa znaczenie dróg dla funkcjonowania Imperium Rzymskiego - wymienia nazwy towarów sprowadzanych do Rzymu - wskazuje na mapie prowincje podbite przez Rzymian w okresie cesarstwa terminami: Forum Romanum, łaźnia (termy), amfiteatr, westalki - omawia funkcje Forum Romanum i łaźni rzymskich - wymienia rozrywki starożytnych Rzymian - podaje imiona najważniejszych bogów rzymskich - określa, kim byli i czym zasłynęli: Wergiliusz, Horacy, Owidiusz, Liwiusz, Tacyt, Swetoniusz terminami: Koloseum, - przedstawia dokonania Trajana terminami: pax romana, romanizacja, bursztynowy szlak, limes, Wał Hadriana, Dakowie - lokalizuje na mapie bursztynowy szlak - opowiada, w jaki sposób budowano drogi w państwie rzymskim - wyjaśnia zasady pryncypatu - omawia relacje cesarstwa z barbarzyńskimi sąsiadami terminami: atrium, perystyl, Ołtarz Pokoju - opisuje wygląd starożytnego Rzymu - opisuje wygląd domu bogatego Rzymianina - przedstawia system wierzeń rzymskich - zna wydarzenia związane z datami: 449 r. p.n.e., 125 r. n.e., r. n.e. - określa, kim byli i czym zasłynęli: Galen, Wespazjan, Tytus, Justynian, Mecenas - omawia sytuację w państwie rzymskim po zakończeniu wojen domowych - określa zakres władzy cesarza - wyjaśnia znaczenie powiedzenia: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu - przedstawia organizację państwa rzymskiego za czasów cesarstwa - określa warunki życia w mieście - porównuje Forum Romanum z ateńską agorą - określa podobieństwa między religią rzymską a grecką - opisuje wygląd rzymskiej świątyni - zna wydarzenie związane z datą 79 r. n.e. - lokalizuje na mapie Pompeje - określa okoliczności zniszczenia miasta - opisuje wygląd rzymskiego domu na podstawie wykopalisk w Pompejach - wskazuje przejawy oddziaływania kultury greckiej na rzymską - opisuje wygląd i funkcje Koloseum - omawia osiągnięcia - uzasadnia słuszność twierdzenia, że cesarstwo było komedią republiki - omawia sposób funkcjonowania gospodarki - wskazuje różnice w sposobie życia zamożnych i ubogich Rzymian - omawia zmiany w wyglądzie Rzymu wprowadzone za panowania Oktawiana Augusta - wyjaśnia przyczyny popularności kultu bogów przejętego od ludności z terenów podbitych - zna wydarzenia związane z datami: 1748 r., 1861 r. - przedstawia dokonania Giuseppe Fiorellego - omawia wygląd Pompejów - wyjaśnia, na czym polega praca archeologa - wyjaśnia rolę prawa rzymskiego jako podstawy współcześnie funkcjonujących systemów prawnych - ocenia politykę cesarstwa w okresie pax romana - porównuje styl życia mieszkańca starożytnego Rzymu i starożytnych Aten - ocenia wpływ odkrycia ruin Pompejów dla rozwoju wiedzy o Imperium Rzymskim - ocenia wkład Rzymian w rozwój kultury i jej wpływ na współczesną cywilizację 18

19 8. Pierwsi chrześcijanie 9. Koniec świata starożytnego - Palestyna w czasach rzymskich - Jezus i jego nauki - powstanie i rozwój chrześcijaństwa - symbole chrześcijańskie - zasady wiary chrześcijańskiej - prześladowania pierwszych chrześcijan - zwycięstwo religii chrześcijańskiej - podziały w Kościele chrześcijańskim - kryzys cesarstwa rzymskiego - podział cesarstwa - wędrówka ludów - Hunowie - upadek cesarstwa zachodniorzymskiego akwedukt, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana - wymienia osiągnięcia kultury i architektury rzymskiej - wyjaśnia, do czego służyły Koloseum i akwedukty - podaje nazwy rzymskich zbiorów praw - wymienia przedstawicieli rzymskiej literatury i historii - zna wydarzenie związane z datą 7 4 r. p.n.e. - opisuje działalność i znaczenie postaci: Heroda Wielkiego, Poncjusza Piłata, Pawła z Tarsu terminami: Mesjasz, apostołowie, chrześcijaństwo, Pismo Święte, Ewangelia, katolicy, papież - charakteryzuje działalność Jezusa z Galilei - wymienia imiona autorów Ewangelii - omawia najważniejsze zasady wiary chrześcijańskiej - określa symbole chrześcijaństwa - zna wydarzenia związane z datami: 395 r., 476 r. - wyjaśnia, kim byli i czym zasłynęli: Konstantyn Wielki, Teodozjusz Wielki terminami: wielka wędrówka ludów, barbarzyńcy - wskazuje na mapie linię podziału cesarstwa rzymskiego na część terminami: mozaika, mecenas - przedstawia sposób budowy akweduktów - omawia najważniejsze zasady prawne obowiązujące w starożytnym Rzymie - zna wydarzenia związane z datami: r., 313 r., 392 r. - określa, kim byli i czym zasłynęli: Trajan, Konstantyn Wielki, Teodozjusz Wielki terminami: chrystogram, teologia, sobór, heretyk, zabobon - przedstawia okoliczności, w których chrześcijaństwo stało się religią panującą w Rzymie - lokalizuje na mapie zasięg chrześcijaństwa do V w. n.e. - zna wydarzenie związane z datą 451 r. - wyjaśnia, kim byli i czym zasłynęli: Atylla Dioklecjan Odoaker, Romulus Augustulus terminami: Wandal, Hun - określa wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego rzymskie w dziedzinie prawa - wymienia dokonania przedstawicieli rzymskiej literatury i historii - określa sytuację narodu żydowskiego pod panowaniem Rzymian - omawia działalność apostołów - wyjaśnia przyczyny popularności chrześcijaństwa w starożytnym Rzymie - podaje przyczyny prześladowań chrześcijan - wymienia nazwy odłamów religii chrześcijańskiej - podaje nazwy ksiąg wchodzących w skład Nowego Testamentu - omawia sytuację w państwie rzymskim w III i IV w. - wskazuje przejawy kryzysu w państwie rzymskim - określa sytuację Rzymu w czasie wędrówki ludów - opisuje tryb życia Hunów - wyjaśnia, w jaki sposób barbarzyńcy przyczynili się do zniszczenia Rzymu - opisuje organizację Kościoła chrześcijańskiego w pierwszych wiekach jego istnienia - wskazuje przyczyny i konsekwencje sporów wewnątrz Kościoła chrześcijańskiego - charakteryzuje próby reform podejmowane przez cesarzy rzymskich: Dioklecjana, Konstantyna i Teodozjusza - omawia symboliczne znaczenie daty 476 r. - ocenia rolę chrześcijaństwa w Cesarstwie Rzymskim - dokonuje oceny wpływu wewnętrznych i zewnętrznych przyczyn upadku cesarstwa 19