AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH A KONIUNKTURA GOSPODARCZA NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
|
|
- Wanda Kuczyńska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 34 Barbara Czerniachowicz * Uniwersytet Szczeciński Arkadiusz Świadek ** Uniwersytet Zielonogórski AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH A KONIUNKTURA GOSPODARCZA NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO Streszczenie Systemy przemysłowe w państwach o znacznej luce technologicznej charakteryzują się często niską konkurencyjnością objawiającą się niskim odsetkiem sprzedaży produktów wysokiej techniki na rynku międzynarodowym. Celem artykułu jest określenie kierunków i siły oddziaływania różnych faz cyklu koniunkturalnego na aktywność innowacyjną przedsiębiorstw przemysłowych. Osiągnięte rezultaty analiz potwierdziły występowanie cyklicznej działalności innowacyjnej w regionie wielkopolskim. Na podstawie analizy wykonanej na grupie 918 przedsiębiorstw przemysłowych przy wykorzystaniu regresji probitowej można stwierdzić, że w okresie ożywienia aktywność innowacyjna występuje znacznie częściej niż w pozostałych fazach cyklu koniunkturalnego recesji i stagnacji. Koniunktura gospodarcza jest zatem istotnym i zmiennym w czasie czynnikiem wpływającym na decyzje innowacyjne przedsiębiorstw. Na tej podstawie zachodzi potrzeba odniesienia aktualnych warunków rynkowych do programowania oddziaływania na zjawisko procesu innowacyjnego w naszym kraju. Słowa kluczowe: innowacje, działalność innowacyjna, regionalne systemy przemysłowe, koniunktura gospodarcza Adres b.czerniachowicz@wneiz.pl. Adres a.swiadek@wez.uz.zgora.pl.
2 84 ZARZĄDZANIE I MARKETING Wprowadzenie Globalizacja oraz akceleracja zmian technologicznych tworzą szansę rozwoju gospodarczego. Lokalne sieci innowacji wyszukują i korzystają z pojawiających się okazji oraz kreują nowe szanse, co jest ważne dla wszystkich regionów, a szczególnie dla słabo rozwiniętych gospodarczo 1. Pozwalają bowiem na to, iż małe i średnie przedsiębiorstwa mają dostęp do globalnych zasobów, oraz dają im również możliwość wytwarzania i dystrybucji produktów na rynek międzynarodowy 2. Teoretyczne nurty określane jako szkoła ewolucyjna i neoschumpeterowska opisują dynamizm i systemowość innowacji. Koncepcje te uznają, że proces innowacyjny na poziomie jednostki organizacyjnej jest to układ aktywności wzajemnie ze sobą powiązanych, w których następują sprzężenia zwrotne. Innowacja zaś jest to rezultat interaktywnego procesu uczenia się angażującego wielu aktorów z wnętrza i otoczenia podmiotu gospodarczego 3. W literaturze przedmiotu definicje innowacji oraz dyfuzji innowacji opisywane są jako rezultat kolektywnego i interaktywnego sieciowego procesu, jak również personalnych oraz instytucjonalnych, ewoluujących w czasie powiązań. W regionalnym systemie innowacyjnym świadczą o możliwości radzenia sobie z wyzwaniami stawianymi przez nową ekonomię. Na świecie w ostatnich 20 latach wzrosło zainteresowanie systemami innowacyjnymi na poziomie krajowym i sektorowym. W Polsce systemy te stały się przedmiotem badań teoretyczno-empirycznych dopiero pod koniec lat Ujęcie to głównie dotyczyło uwarunkowań rozwoju i dyfuzji innowacji procesowych oraz produktowych 5. W literaturze można spotkać zróżnicowane podejście do określania krajowego systemu innowacyjnego. Biorąc pod uwagę realizowane badania empi- 1 Por. A. Świadek, Determinanty aktywności innowacyjnej w regionalnych systemach przemysłowych w Polsce, Wyd. US, Szczecin Por. R. Huggins, Competitiveness and the Global Region: The Role of Networking, paper prepared for the Regional Studies Association Conference on Regional Futures: Past and Present, East and West, Mass, Gothenburg 1995, s National Systems of Innovation: Towards a Theory of Innovation and Interactive Learning, red. B.-A. Lundvall, Pinter, London 1992, s E. Okoń-Horodyńska, Narodowy system innowacji w Polsce, Wyd. AE w Katowicach, Katowice 1998, s Ch. Edquist, M. McKelvey, Introduction, w: Systems of Innovation: Growth, Competitiveness and Employment, red. Ch. Edquist, M. McKelvey, Edward Elgar, Cheltenham 2000, s. 26.
3 BARBARA CZERNIACHOWICZ, ARKADIUSZ ŚWIADEK AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH A KONIUNKTURA GOSPODARCZA ryczne, można go zdefiniować jako całokształt powiązanych ze sobą instytucjonalnych i strukturalnych determinantów, które znajdują się w gospodarce narodowej oraz społeczeństwie, a odzwierciedla się on w trzech podstawowych elementach: przemyśle, sferze badawczo-rozwojowej i instytucjach okołobiznesowych, jak również występujące pomiędzy nimi powiązania. System przemysłowy natomiast to zbiór jednostek na wyodrębnionym terytorium, które zajmują się działalnością produkcyjną (nie musi być innowacyjna), co prowadzi do wewnętrznych interakcji między przedsiębiorstwami czy pomiędzy system i jego otoczeniem. Najważniejsze w tym są relacje, które zachodzą między wewnętrznymi i zewnętrznymi uczestnikami rynku, mniejszą wartość mają samoistne byty. Badania realizowane na świecie wskazują, że przedsiębiorstwa odnoszą większe korzyści materialne, będąc składnikami intensywnej integracji sieciowej 6. Regionalne systemy innowacji tworzą wspólnie funkcjonalną sieć (krajowy system innowacji), która łączy wszystkie organizacje działające w sferze innowacji i transferu technologii w danym kraju 7. Regionalne systemy przemysłowe są powiązane z lokalnymi systemami innowacji i odgrywają ważną rolę w podziale pracy dzięki kooperacji producentów, nabywców, sprzedawców, sfery badawczo-rozwojowej. Jednostki, które nie współpracują, nie dzielą się wiedzą, w długim okresie mają problemy z wchodzeniem w związki wymiany oraz znacząco redukują swoją konkurencyjność 8. W najbardziej rozwiniętych krajach można zaobserwować, iż pomimo wzrostu znaczenia globalizacji gospodarki nadal region może być traktowany jako alternatywa dla funkcjonowania oraz rozwoju sektora małych i średnich podmiotów organizacyjnych. Jako ważny cel polityki regionalnej w UE występuje zagwarantowanie płynnego dopasowania regionalnych struktur przemysłowych do światowych zmian parametrów gospodarczych, społecznych czy technologicznych 9. 6 Bundesministerium für Bildung und Forschung, Mehr Dynamik für zukunftfähige Arbeitplätze. Innovationspolitik, Bundesministerium für Wirtschaft und Technologii, Druckpunkt Offset GmbH, Bergheim, April 2002, s Szerzej: A.H. Jasiński, Narodowy system innowacji w Polsce, w: Innowacje i transfer techniki w gospodarce polskiej, red. A.H. Jasiński, Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2000, s R. Capello, Spatial Transfer of Knowledge in High Technology Milieux: Learning Versus Collective Learning Process, Regional Studies 1999, No. 33, s A. Frenkel, Barriers and Limitations in the Development of Industrial Innovation in the Region, European Planning Studies 2003, Vol. 11, No. 2, s. 155.
4 86 ZARZĄDZANIE I MARKETING Istotą działania systemów są związki zachodzące między poszczególnymi uczestnikami tworzące sieć powiązań. Nie oznacza to jednak, że systemy innowacji działają w próżni, są one bowiem osadzone w określonych uwarunkowaniach gospodarczych. Ostatnie badania prowadzone przez Joint Research Center (JRC) w obszarze oceny wpływu koniunktury rynkowej na aktywność innowacyjną gospodarki stały się inspiracją do podjęcia próby oceny tych zjawisk w polskich regionach 10. Wyniki prowadzonych tam analiz nie są jednoznaczne, literatura obca bowiem stawia aktualne pytanie: ożywienie gospodarcze czy recesja jest czynnikiem stymulującym przedsiębiorstwa do przyjęcia proinnowacyjnych postaw? Tym samym nakreślone ramy koncepcyjne przyczyniły się do podjęcia problematyki wpływu cyklu koniunkturalnego gospodarki na innowacyjność zróżnicowanych gospodarczo regionalnych systemów przemysłowych. Podstawową hipotezą prowadzonych badań stało się twierdzenie, że mechanizmy innowacyjne funkcjonujące w terytorialnych układach industrialnych są istotnie zdeterminowane fazami cyklu koniunkturalnego. Czynnik ten wpływa na kształt systemów przemysłowych w Polsce. Właściwa (umiejętna) identyfikacja przebiegu procesów innowacyjnych oraz ich ograniczeń w krajowym systemie gospodarowania stwarza podstawy dla zrozumienia funkcjonowania mechanizmów w kraju i jego regionach, umożliwiając akcelerację procesów kreowania, absorpcji i dyfuzji nowych technologii. Głównym celem badania była próba poszukiwania kierunków i siły wpływu koniunktury gospodarczej na aktywność innowacyjną przedsiębiorstw w obrębie wielkopolskiego systemu przemysłowego, a w konsekwencji określenie warunków brzegowych dla modelowej struktury regionalnej sieci innowacji uwzględniającej specyfikę tego regionu. Zaprezentowane efekty autorskich badań stanowią jedynie część wniosków uzyskanych w wyniku prowadzonych analiz w kraju. Warstwa egzemplifikacyjna pracy została oparta o studium szczegółowo eksplorujące województwo wielkopolskie. Badania przeprowadzono na podstawie kwestionariusza ankietowego na grupie 918 przedsiębiorstw przemysłowych. Podstawową ścieżką gromadzenia danych była procedura łącząca wstępną rozmowę telefoniczną z przesłaniem formularza ankietowego drogą pocztową. Formami uzupełniającymi były: wywiad prowadzony telefonicznie lub pozyskiwanie wypełnionego kwestionariusza drogą elektroniczną, względnie faksem. Nieprawidłowo wypełniona ankieta 10 Szerzej: JRC: M. Cincera, C. Cozza, A. Tübke, P. Voigt, Doing R&D or not, That is the Question (in a Crisis ), IPTS Working Paper on Corporate R & D and Innovation 2010, No. 12.
5 BARBARA CZERNIACHOWICZ, ARKADIUSZ ŚWIADEK AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH A KONIUNKTURA GOSPODARCZA w zależności od charakteru popełnionego błędu zasadniczo była wyłączana z uczestnictwa w kolejnych etapach badania. Część brakujących danych starano się uzupełnić przez ponowny kontakt z przedsiębiorstwem lub dzięki materiałom dostępnym w formie elektronicznej. Struktura technologiczna przedsiębiorstw uczestniczących w badaniu odpowiadała w przybliżeniu danym prezentowanym przez GUS. Prowadzone analizy miały charakter statyczny i były prowadzone w układzie trzyletnim (lata ), zgodnie ze standardami metodologicznymi badań nad innowacjami prowadzonymi w krajach OECD. 1. Metodyczne uwarunkowania prowadzonych badań Część metodyczna analiz oparta została na rachunku prawdopodobieństwa. Po stronie 17 zmiennych zależnych znalazły się: a) występowanie nakładów na działalność innowacyjną w powiązaniu z ich strukturą (badania i rozwój, inwestycje w nowe maszyny i urządzenia techniczne, inwestycje w budynki, budowle oraz grunty, nowe oprogramowanie komputerowe) 11 : 1, je eli nak ady wyst powa y Y 1i ; 0, je eli nak ady nie wyst powa y b) implementacja nowych wyrobów i procesów, uwzględniając również szczegółowe rozwiązania w tym zakresie (nowe produkty, nowe procesy technologiczne): Y 2i 1, je eli wdro ono nowe rozwi zanie ; 0, je eli nie wdro ono nowego rozwi zania c) kooperacja innowacyjna w ujęciu podmiotowym (z dostawcami, konkurentami, odbiorcami, szkołami wyższymi, JBR-ami, zagranicznymi instytutami badawczymi): Y 3i 1, je eli istnia zwi zek kooperacyjny. 0, je eli nie istnia zwi zek kooperacyjny 11 Ze względu na trudności w procesie gromadzenia danych zrezygnowano z pytań dotyczących wysokości nakładów finansowych ponoszonych na działalność innowacyjną, na które niechętnie odpowiadali respondenci, na rzecz określenia jedynie tego, czy takie występowały w badanych podmiotach.
6 88 ZARZĄDZANIE I MARKETING Zmiennymi niezależnymi, którymi posłużono się w badaniu, są trzy fazy gospodarcze: ożywienie, stagnacja i dekoniunktura, które były identyfikowane przez przedsiębiorców na podstawie informacji o osiąganych przychodach w ostatnich trzech latach. Jeżeli przychody w przedsiębiorstwie wzrosły w badanym okresie, przyjęto, że znajduje się ono w fazie ożywienia, jeżeli przychody spadały w fazie recesji, a wówczas, gdy nie zmieniły się, w fazie stagnacji: 1, je eli firma deklaruje o ywienie X 1i ; 0, je eli firma nie deklaruje o ywienia 1, je eli firma deklaruje dekoniunktur X 2i ; 0, je eli firma nie deklaruje dekoniunktury 1, je eli firma deklaruje stagnacj X 3i. 0, je eli firma nie deklaruje stagnacji Przyjęte zmienne niezależne stanowią zbiór płaszczyzn odniesienia obrazujących aktywność innowacyjną przedsiębiorstw przyjętą na podstawie metodologii stosowanej dla krajów OECD 12. W przypadku, gdy zmienna zależna osiąga wartości dychotomiczne, nie można wykorzystać powszechnie stosowanej w zjawiskach ilościowych regresji wielorakiej. Alternatywą dla tego problemu jest zastosowanie regresji probitowej. Jej zaletą jest to, że analiza i interpretacja wyników jest podobna do klasycznej metody regresji, a zatem sposoby doboru zmiennych i testowania hipotez mają podobny schemat. Występują jednak również różnice, do których zaliczyć możemy: bardziej skomplikowane i czasochłonne obliczenia czy to, że wyliczanie wartości i sporządzanie wykresów reszt często nie wnosi nic znaczącego do modelu 13. W przypadku modelu, gdzie zmienna zależna osiąga wartość 0 lub 1, wartość oczekiwana zmiennej zależnej może być interpretowana jako warunkowe prawdopodobieństwo realizacji danego zdarzenia przy ustalonych wartościach zmiennych niezależnych. Zastosowane modelowanie probitowe pozwoliło ocenić szansę 12 Podręcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczących innowacji, OECD, Paryż A. Stanisz, Przystępny kurs statystyki, t. II, Statsoft, Kraków 2007, s. 217.
7 BARBARA CZERNIACHOWICZ, ARKADIUSZ ŚWIADEK AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH A KONIUNKTURA GOSPODARCZA zajścia różnorodnych zachowań innowacyjnych w zależności od przyjętych warunków brzegowych. Szacowanie parametrów w metodach ze zmienną dychotomiczną dokonuje się za pomocą metody największej wiarygodności. Zgodnie z jej zasadami poszukuje się wektora parametrów, który gwarantuje największe prawdopodobieństwo otrzymania wartości zaobserwowanych w próbie 14. W skrócie zastosowanie MNW wymaga sformułowania funkcji wiarygodności i znalezienia jej ekstremum, co można dokonać analitycznie lub numerycznie. Pomimo dość skomplikowanej procedury MNW zyskała popularność, można ją bowiem stosować w przypadku szerokiej gamy modeli m.in. o zmiennych parametrach, ze złożoną strukturą opóźnień, heteroskedastycznych, a także nieliniowych. Własności MNW również w małych próbach są w wielu przypadkach lepsze niż innych, konkurencyjnych estymatorów 15. Celem odnalezienia minimum funkcji straty procedura estymacji nieliniowej wykonywana jest na ogół za pomocą jednego z 6 algorytmów. Umożliwia to uzyskanie najlepszych estymatorów przy danej funkcji straty. Każda z tych metod wykorzystuje różne strategie poszukiwania dla znalezienia minimum funkcji. Do dyspozycji mamy następujące algorytmy 16 : quasi-newtona 17, sympleksów, sympleksu i quasi-newtona, Hooke a-jeevesa przemieszczenia układu, Hooke a-jeevesa przemieszczenia układu i quasi-newtona, Rosenbrocka poszukiwania układu. Maksymalizacja funkcji wiarygodności dla modelu probitowego dokonuje się za pomocą technik używanych przy estymacji nieliniowej. Dla analizy probitowej dostępne są proste w obsłudze programy komputerowe A. Welfe, Ekonometria, PWE, Warszawa 1988, s Ibidem, s A. Stanisz, Przystępny kurs..., s W pracy zastosowano metodę quasi-newtona dla celów poszukiwania maksimum wiarygodności oszacowanych parametrów modeli. Biorąc pod uwagę fakt, że różnice między poszczególnymi metodami dotyczą głównie precyzji obliczeń, a w pracy wystarczająca okazywała się ogólna postać modelu dla interpretacji badanych zjawisk, użycie pierwszej z nich było według autorów wystarczająco uzasadnione. 18 G.S. Maddala, Ekonometria, PWN, Warszawa 2006, s. 373.
8 90 ZARZĄDZANIE I MARKETING Weryfikację statystyczną modeli przeprowadzono na podstawie statystyki chikwadrat Walda, natomiast weryfikację istotności parametrów za pomocą testu t-studenta, wykorzystując asymptotyczne standardowe błędy ocen. Wszystkie obliczenia zostały wykonane przy wykorzystaniu oprogramowania Statistica. Ze względu na estetykę prezentacji wyników badań autorzy zdecydowali się na przedstawieniu jedynie modeli spełniających kryteria oceny istotności modeli i parametrów, rezygnując tym samym z rozbudowanej formy prezentacji, jak statystyki oceny istotności parametrów i modelu jako całości, uwzględniając jednak obliczone błędy standardowe i prawdopodobieństwa występowania zjawisk. Było to uzasadnione również faktem, że postać strukturalna modelu jest wystarczająca dla analizy badanych zjawisk. Ze względu na trudności interpretacyjne związane z modelowaniem typu probit zdecydowano się na budowę modeli jednoczynnikowych. Biorąc pod uwagę fakt, że wszystkie przyjęte do badania zmienne, zarówno zależne, jak i niezależne, mają charakter binarny (osiągane wartości 0 lub 1), interpretacja wyników zostanie przeprowadzona na podstawie strukturalnej postaci modelu. Dodatni znak występujący przy parametrze oznacza, że prawdopodobieństwo zajścia zdarzenia innowacyjnego jest wyższe w wyodrębnionej grupie przedsiębiorstw w relacji do pozostałej zbiorowości. Modelowanie probitowe jest skutecznym narzędziem badawczym w przypadku dużych, ale statycznych prób, w których zmienna zależna posiada postać jakościową. Łącznie, z perspektywy przyjętych celu i hipotezy badawczej, skonstruowano ponad 200 modeli probitowych, z których znaczna część osiągnęła statystyczną istotność. Uzyskane formuły pogrupowano i zinterpretowano w układach: międzynarodowym, między- i wewnątrzregionalnym. 2. Wpływ koniunktury gospodarczej na działalność innowacyjną w analizowanych systemach przemysłowych w regionie wielkopolskim Ten region w czasie przełomu społeczno-gospodarczego w 1989 r. był na poziomie ekonomicznym zbliżonym do regionu Dolnego Śląska (przeciętnie zaawansowane województwo w Polsce), ale kierunki przeobrażeń podążyły troszkę innymi ścieżkami. W tabeli 1 zaprezentowano wpływ koniunktury gospodarczej na finansowanie działalności innowacyjnej przedsiębiorstw w badanym województwie w latach
9 BARBARA CZERNIACHOWICZ, ARKADIUSZ ŚWIADEK AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH A KONIUNKTURA GOSPODARCZA Województwo wielkopolskie stara się budować swój potencjał społeczno-gospodarczy, a podmioty gospodarcze, które rejestrują ożywienie gospodarcze, ponoszą znacznie częściej wydatki na działalność B + R, niż przedsiębiorstwa deklarujące stagnację lub dekoniunkturę. Prawdopodobieństwo, że przedsiębiorstwo odczuwające ożywienie gospodarcze poniesie wydatki na B + R, jest blisko dwa razy większe, niż że takie wydatki poniesie przedsiębiorstwo nieodczuwające ożywienia (P 1 = 0,45 i = 0,26). O 17,6% w stosunku do podmiotów znajdujących się w fazie recesji lub stagnacji częściej inwestowano w nowe środki trwałe. Szanse wystąpienia nakładów na ten cel w grupie przedsiębiorstw charakteryzujących się rosnącymi przychodami wynoszą 30% w odniesieniu do inwestycji w budynki, 71% w przypadku nowych maszyn i urządzeń oraz 69% w sytuacji nakładów na zakup oprogramowania komputerowego. Natomiast w pozostałych grupach przedsiębiorstw, czyli w przedsiębiorstwach, które znajdują się w okresie dekoniunktury, szanse poniesienia nakładów wynoszą odpowiednio: na zakup ogółem nowych środków trwałych tylko 68% i w przypadku inwestycji w oprogramowanie komputerowe 45%. Tabela 1. Wpływ koniunktury gospodarczej na finansowanie działalności innowacyjnej w przemyśle w województwie wielkopolskim w latach Atrybut innowacyjności Poniesione wydatki na działalność B + R Inwestycje w nowe środki trwałe Inwestycje w nowe budynki, budowle i lokale lub grunty Inwestycje w maszyny i urządzenia techniczne oraz środki transportu Inwestycje w oprogramowanie komputerowe Ożywienie Recesja Stagnacja +,50x 0,63,31x 0,32,39x 0,25 0,86 0,45 0,26 0,12 0,26 0,38 0,09 0,26 0,40 +,39x + 0,46,32x + 0,71,22x + 0,72 0,09 0,80 0,68 0,12 0,65 0,76 0,09 0,69 0,77 +,42x 0,94,39x 0,65,26x 0,63 0,09 0,30 0,17 0,14 0,15 0,26 0,10 0,19 0,27 +,33x + 0,23,24x + 0,43,22x + 0,46 0,09 0,71 0,59 0,11 0,57 0,67 0,09 0,60 0,68 +,59x 0,12,23x + 0,19,49x + 0,32 0,08 0,69 0,45 0,11 0,49 0,58 0,09 0,43 0,62 BłSt błąd standardowy, P 1 prawdopodobieństwo wystąpienia danego zjawiska w badanej grupie przedsiębiorstw, prawdopodobieństwo wystąpienia danego zjawiska w pozostałych grupach przedsiębiorstw, BłSt asymptotyczny standardowy błąd estymatora parametru zmiennej niezależnej, P 1 przewidywane prawdopodobieństwo wystąpienia danego zjawiska w badanej grupie podmiotów, przewidywane prawdopodobieństwo wystąpienia danego zjawiska w pozostałej grupie jednostek. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań.
10 92 ZARZĄDZANIE I MARKETING Obserwowane zjawiska stagnacji i recesji w każdym przypadku nie sprzyjają angażowaniu się przedsiębiorstw zlokalizowanych w województwie w przedsięwzięcia posiadające znamiona innowacji. Liczba modeli z parametrami istotnymi statystycznie jest maksymalna, a zatem dotyczy wszystkich obszarów finansowych i faz cyklu, co oznacza, że strefa finansowania innowacji podlega silnym zmianom koniunkturalnym, ze wszystkimi negatywnymi dywergencjami w regionie. W tabeli 2 przedstawiono wpływ koniunktury gospodarczej na wdrożenia nowych produktów oraz technologii w badanych przedsiębiorstwach regionu wielkopolskiego w latach Choć wartość prawdopodobieństwa w przypadku wdrażania ogółem nowych procesów technologicznych nie spada gwałtowanie 17,3%, to dostrzegamy wyraźne zmniejszenie zaangażowania (o ok. 35%) w okresie stagnacji i dekoniunktury w przypadku implementacji nowych systemów okołoprodukcyjnych i wsparcia niezwiązanych bezpośrednio produkcją. Tabela 2. Wpływ koniunktury gospodarczej na implementację nowych wyrobów i technologii w przemyśle w województwie wielkopolskim w latach Atrybut innowacyjności Ulepszenie wyrobów Ulepszenie procesów technologicznych Metody wytwarzania Procesy logistyczne i dystrybucja oraz normy jakości Systemy wspierające Ożywienie Recesja Stagnacja +,47x + 0,15,37x + 0,44,29x + 0,47 0,09 0,73 0,56 0,11 0,53 0,67 0,09 0,57 0,68 +,46x + 0,43,24x + 0,69,36x + 0,78 0,09 0,81 0,67 0,12 0,68 0,76 0,09 0,68 0,78 +,26x 0,23,18x 0,04 0,08 0,51 0,41 0,09 0,41 0,48 +,38x 0,63,40x 0,37,19x 0,36 0,09 0,40 0,27 0,12 0,22 0,36 0,09 0,29 0,36 +,32x 0,90,43x 0,61 0,09 0,28 0,18 0,10 0,15 0,27 BłSt błąd standardowy, P 1 prawdopodobieństwo wystąpienia danego zjawiska w badanej grupie przedsiębiorstw, prawdopodobieństwo wystąpienia danego zjawiska w pozostałych grupach przedsiębiorstw. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań. Prawdopodobieństwo występowania poszczególnych zjawisk innowacyjnych w przypadku implementacji nowych procesów technologicznych, podobnie jak to
11 BARBARA CZERNIACHOWICZ, ARKADIUSZ ŚWIADEK AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH A KONIUNKTURA GOSPODARCZA miało miejsce w przypadku finansowania, może świadczyć o powtarzalności badanych relacji nie tylko co do kierunków, lecz również osiąganych wartości liczbowych prawdopodobieństwa. Drobne różnice polegają w tym wypadku na ograniczonym występowaniu modeli w okresie recesji dla metod wytwarzania i systemów wsparcia. To świadczy jednocześnie o tym, że czas stagnacji jest nawet silniejszym ograniczeniem dla analizowanych procesów technologicznych niż recesja. Wówczas aktywność innowacyjna spada odpowiednio o 19,6% i 46,4%. Dekoniunktura w tym wypadku nie wpływa istotnie na aktywność technologiczną przedsiębiorstw. Podobne tendencje dostrzega się również w przypadku kooperacji w obszarze innowacyjnych rozwiązań, czyli najbardziej dojrzałych aktualnie rozpatrywanych mechanizmów transferu wiedzy, okres ożywienia sprzyja bowiem angażowaniu się w takie przedsięwzięcia blisko dwukrotnie częściej niż w czasie spowolnienia gospodarczego. Wpływ koniunktury gospodarczej na współpracę innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych w województwie wielkopolskim w latach ukazano w tabeli 3. Wyraźnie widać, iż rośnie podatność na wahania koniunkturalne w obszarze kooperacji innowacyjnej, choć jednocześnie osiągane wartości prawdopodobieństwa są niskie w porównaniu z omawianymi wcześniej obszarami finansowym i implementacyjnym. Świadczy to o mało dojrzałym mechanizmie współpracy innowacyjnej w regionie, przy czym bez znaczenia pozostaje faza cyklu. Zjawisko pozytywnego wpływu prosperity na działalność innowacyjną pozostaje niezmienne. Spowolnienie i status quo ograniczają zaangażowanie przedsiębiorstw przemysłowych w działania proinnowacyjne. Modele z parametrami istotnymi statystycznie uzyskano tylko dla kilku płaszczyzn odniesienia: współpracy ogółem, w tym z dostawcami, konkurentami i szkołami wyższymi. Współpraca innowacyjna ogółem jest inicjowana częściej o 39,3% w okresie pojawiających się warunków gospodarowania. Szczególnie widoczne jest to w przypadku kooperacji z dostawcami, dla których wartości szans są najwyższe. Czas recesji negatywnie wpływa na ogólną współpracę innowacyjną, w tym z dostawcami i konkurentami spadki odpowiednio o 40% i 80%. Okres status quo również niekorzystnie wpływa na wchodzenie w związki kooperacji w dziedzinie nowych rozwiązań technologicznych z dostawcami i szkołami wyższymi spadki o 26,9% i 60%. W przypadku kooperacji innowacyjnej mamy do czynienia z wyraźnym dwubiegunowym zachowaniem podmiotów przemysłowych. Ożywienie wzmaga nawiązywanie współpracy w obszarze nowych rozwiązań. Recesja
12 94 ZARZĄDZANIE I MARKETING i stagnacja z kolei są tymi zjawiskami, które ograniczają kontakty prowadzące do transferu wiedzy między podmiotami. Jednocześnie można sformułować tezy, że okresy recesji i stagnacji negatywnie, lecz w zróżnicowany sposób wpływają na współpracę w zakresie innowacji. Tabela 3. Wpływ koniunktury gospodarczej na współpracę innowacyjną w przemyśle w województwie wielkopolskim w latach Atrybut innowacyjności Ożywienie Recesja Stagnacja Współpraca z dostawcami +,39x 0,93,38x 0,66,23x 0,65 0,09 0,29 0,18 0,14 0,15 0,25 0,10 0,19 0,26 Współpraca z konkurentami +,50x 2,00,57x 1,64 0,16 0,07 0,02 0,28 0,01 0,05 Współpraca ze szkołami wyższymi,47x 1,66 0,20 0,02 0,05 Współpraca innowacyjna ogółem +,34x 0,45x,36x 0,21 0,08 0,46 0,33 0,12 0,28 0,42 BłSt błąd standardowy, P 1 prawdopodobieństwo wystąpienia danego zjawiska w badanej grupie przedsiębiorstw, prawdopodobieństwo wystąpienia danego zjawiska w pozostałych grupach przedsiębiorstw. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań. W analizowanym przypadku dostrzega się, że znacznie wyższe szanse zachodzą, kiedy kooperacja odbywa się w pionie, czyli wzdłuż łańcucha dostaw. Niewielkie wartości obserwujemy natomiast w sytuacji nawiązywania horyzontalnej współpracy z konkurentami czy szkołami wyższymi. W tym pierwszym przypadku współpraca zachodzi ponadczterokrotnie częściej w grupie podmiotów deklarujących ożywienie gospodarcze niż tam, gdzie występuje recesja. Podsumowanie Po przybliżeniu relacji między koniunkturą gospodarczą a aktywnością innowacyjną przedsiębiorstw widzimy, że zjawisko to kształtuje się w Polsce podobnie jak w innych krajach. W okresie ożywienia obserwuje się wzrost zainteresowania nowymi technologiami, gdy zarówno w czasie dekoniunktury, jak i stagnacji podmioty rezygnują z prowadzenia działalności innowacyjnej. Zjawisko to posiada
13 BARBARA CZERNIACHOWICZ, ARKADIUSZ ŚWIADEK AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH A KONIUNKTURA GOSPODARCZA swoje plusy i minusy, bowiem z jednej strojny zmiany cyklu wpływają na rynkową weryfikację ryzykownych przedsięwzięć, ale z drugiej aktywność innowacyjna posiada długofalowy wymiar i wysoka zmienność zaburza naturalny rytm kreowania i transferowania czy implementowania nowych rozwiązań. Wraz ze wzrostem poziomu gospodarczego województwa obserwujemy rosnącą liczbę modeli z parametrami osiągającymi statystyczną istotność, co oznacza, że w rozwiniętych regionach zjawisko cyklu koniunkturalnego częściej wpływa na aktywność innowacyjną przedsiębiorstw. Wskazuje to również na ewolucję polskich regionów. Modele współpracy przemysłu z instytucjonalną sferą badawczo-rozwojową występują rzadko i tylko w najbogatszych regionach kraju, ale osiągane niskie wartości prawdopodobieństw wskazują z jednej strony na niesystemowe oddziaływanie tego sektora na działalność innowacyjną w Polsce, a z drugiej na kierunek naturalnej ewolucji systemów przemysłowych od braku zainteresowania tego typu działalnością do pierwszych, embrionalnych jej symptomów w najbardziej rozwiniętych przypadkach. Zastosowane modelowania w interesujący sposób obrazuje kształt, zachowania i ewolucję regionalnych systemów przemysłowych w Polsce. Stanowi ono aktualnie w odczuciu autorów atrakcyjną alternatywę dla badań dynamiki, które w ujęciu statystyki nie osiągnęły dotychczas satysfakcjonujących szeregów czasowych i nie pozwalają na prowadzenie odpowiednich obliczeń i wnioskowania. Jest również w końcu próbą masowego, a nie przez pryzmat studiów przypadków zrozumienia omawianych na łamach tego opracowania zjawisk ekonomicznych. Bez względu na poziom gospodarczy województw sugeruje się konieczność utrzymywania zmiennego systemu wsparcia działalności innowacyjnej w skali kraju w zależności od aktualnego cyklu koniunktury. Taki mechanizm powinien przyczynić się do korzystniejszego oddziaływania polityki państwa na systemową aktywność innowacyjną przedsiębiorstw. Imperatyw tworzenia rozwiązań zostaje potwierdzony nie tylko kierunkami oddziaływania, ale również osiąganymi zbliżonymi wartościami prawdopodobieństwa.
14 96 ZARZĄDZANIE I MARKETING Literatura Bundesministerium für Bildung und Forschung 2002, Mehr Dynamik für zukunftfähige Arbeitplätze. Innovationspolitik, Bundesministerium für Wirtschaft und Technologii, Druckpunkt Offset GmbH, Bergheim, April. Capello R., Spatial Transfer of Knowledge in High Technology Milieux: Learning Versus Collective Learning Process, Regional Studies 1999, No. 33. Cincera M., Cozza C., Tübke A., Voigt P., Doing R & D or not, That is the Question (in a Crisis ), IPTS Working Paper on Corporate R & D and Innovation 2010, No. 12. Edquist Ch., McKelvey M., Introduction, w: Systems of Innovation: Growth, Competitiveness and Employment, red. Ch. Edquist, M. McKelvey, Edward Elgar, Cheltenham Frenkel A., Barriers and Limitations in the Development of Industrial Innovation in the Region, European Planning Studies 2003, Vol. 11, No. 2. Huggins R., Competitiveness and the Global Region: The Role of Networking, paper prepared for the Regional Studies Association Conference on Regional Futures: Past and Present, East and West, Mass, Gothenburg Jasiński A.H., Narodowy system innowacji w Polsce, w: Innowacje i transfer techniki w gospodarce polskiej, red. A.H. Jasiński, Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok Maddala G.S., Ekonometria, PWN, Warszawa National Systems of Innovation: Towards a Theory of Innovation and Interactive Learning, red. B.-A. Lundvall, Pinter, London Okoń-Horodyńska E., Narodowy system innowacji w Polsce, Wyd. AE w Katowicach, Katowice Podręcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczących innowacji, OECD, Paryż Stanisz A., Przystępny kurs statystyki, t. II, Statsoft, Kraków Welfe A., Ekonometria, PWE, Warszawa 1988.
15 BARBARA CZERNIACHOWICZ, ARKADIUSZ ŚWIADEK AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH A KONIUNKTURA GOSPODARCZA INNOVATION ACTIVITY IN REGIONAL INDUSTRY SYSTEMS AND ECONOMIC CYCLE IN THE EXAMPLE OF WIELKOPOLSKIE PROVINCE Abstract Industrial systems in countries with significant technological gap are often characterized by low competitiveness, as manifested by the low percentage of sales of high-tech products in the international market. The purpose of this article is to determine the direction and impact of the various phases of the business cycle on the activity of industrial enterprises. The achieved results of analyses confirmed the presence of cyclic innovation activity in the region of Wielkopolska. Based on the analysis performed on a group of 918 industrial companies using probit regression it can be stated that in the period of recovery innovative activity occurs much more often than in other phases of the business cycle i.e. recession and stagnation. The economic situation is therefore an important and time-varying factor in the decisions of innovative companies. On this basis, it is necessary to relate current market conditions to programming of the impact on the phenomenon of the innovation process in our country. Keywords: innovation; innovation activity, regional industry system, economic cycle JEL Codes: O18, O31, O32, R12, R58 Translated by Barbara Czerniachowicz
STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 30
STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 30 Arkadiusz Świadek Uniwersytet Zielonogórski Barbara Czerniachowicz Uniwersytet Szczeciński ZMIANY W AKTYWNOŚCI INNOWACYJNEJ REGIONALNYCH SYSTEMÓW
WSPÓŁPRACA INNOWACYJNA PRZEDSIĘBIORSTW SFERY B+R W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 225 2015 Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Katedra Zarządzania Przedsiębiorstwem
Łańcuchy innowacji w regionalnych systemach przemysłowych w Polsce podejście popytowe
Rozdział i. Łańcuchy innowacji w regionalnych systemach przemysłowych w Polsce podejście popytowe Arkadiusz Świadek 1 Streszczenie Przestrzeń, relacje i rodzaj odbiorcy są istotnymi determinantami innowacyjności
Koniunktura gospodarcza a aktywność innowacyjna w regionalnym pomorskim systemie przemysłowym
Arkadiusz Świadek * Koniunktura gospodarcza a aktywność innowacyjna w regionalnym pomorskim systemie przemysłowym Wstęp Aktualnie obserwujemy powolny proces wychodzenia gospodarki europejskiej z kryzysu,
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 848 EKONOMICZNE PROBLEMY USŁUG NR
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 848 EKONOMICZNE PROBLEMY USŁUG NR 116 2015 ARKADIUSZ ŚWIADEK Uniwersytet Zielonogórski BARBARA CZERNIACHOWICZ Uniwersytet Szczeciński ZASIĘG SPRZEDAŻY A AKTYWNOŚĆ
Wielkość przedsiębiorstw i ich struktura
a r t y k u ł y Studia Regionalne i Lokalne Nr 1(47)/2012 ISSN 1509 4995 Arkadiusz Świadek* Wielkość przedsiębiorstw i ich struktura własności a rozwój innowacyjności w regionalnych systemach przemysłowych
Współczesna Gospodarka
Współczesna Gospodarka Contemporary Economy Vol. 6 Issue 3 (2015) 31-42 Electronic Scientific Journal ISSN 2082-677X www.wspolczesnagospodarka.pl EWOLUCJA AKTYWNOŚCI INNOWACYJNEJ W ASPEKCIE WIELKOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW
EWOLUCJA REGIONALNYCH SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH Z PERSPEKTYWY WIELKOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA STUDIUM PRZYPADKÓW
Arkadiusz Świadek Uniwersytet Zielonogórski Katarzyna Szopik-Depczyńska Uniwersytet Szczeciński EWOLUCJA REGIONALNYCH SYSTEMÓW PRZEMYSŁOWYCH Z PERSPEKTYWY WIELKOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA STUDIUM PRZYPADKÓW
Odbiorcy w łańcuchu dostaw w kształtowaniu innowacyjności polskich regionów
Arkadiusz Świadek Zakład Innowacji i Przedsiębiorczości Uniwersytet Zielonogórski Marlena Płonka Doktorantka, Uniwersytet Szczeciński Odbiorcy w łańcuchu dostaw w kształtowaniu innowacyjności polskich
Współczesna Gospodarka
Współczesna Gospodarka Contemporary Economy Vol. 5 Issue 2 (2014) 47-58 Electronic Scientific Journal ISSN 2082-677X www.wspolczesnagospodarka.pl WIELKOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW A INNOWACYJNOŚĆ REGIONALNEGO SYSTEMU
Cykl koniunkturalny a źródła, ograniczenia i efekty działalności innowacyjnej w Wielkopolsce w latach
Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu 2013, t. 50, nr 5 Arkadiusz Świadek Uniwersytet Zielonogórski Wydział Ekonomii i Zarządzania e-mail: a.swiadek@wez.uz.zgora.pl tel. 505 07 53 19 Cykl
ORGANIZACJA PROCESÓW DYSTRYBUCJI W DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW PRODUKCYJNYCH, HANDLOWYCH I USŁUGOWYCH
Systemy Logistyczne Wojsk nr 41/2014 ORGANIZACJA PROCESÓW DYSTRYBUCJI W DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW PRODUKCYJNYCH, HANDLOWYCH I USŁUGOWYCH ORGANIZATION OF DISTRIBUTION PROCESSES IN PRODUCTIVE, TRADE AND
Kompilacja pojęć stosowanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej na temat innowacyjności przez Główny Urząd Statystyczny (GUS).
Kompilacja pojęć stosowanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej na temat innowacyjności przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). (Kompilacja dokonana przez Fundację Centrum Analiz Transportowych
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO nr 786. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 64/2 (2013)
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO nr 786 Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 64/2 (2013) s. 187 194 Determinanty kooperacji innowacyjnej przedsiębiorstw przemysłowych z jednostkami PAN
PROBLEMY ROLNICTWA ŚWIATOWEGO
Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie PROBLEMY ROLNICTWA ŚWIATOWEGO Tom 13 (XXVIII) Zeszyt 1 Wydawnictwo SGGW Warszawa 2013 Arkadiusz Świadek 1 Zakład Innowacji i Przedsiębiorczości
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Źródła finansowania projektów w procesie kooperacji a innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych na Pomorzu Zachodnim
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO nr 803 Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 66 (2014) s. 489 496 Źródła finansowania projektów w procesie kooperacji a innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Wpływ wielkości przedsiębiorstw na innowacyjność systemu przemysłowego w Polsce
Arkadiusz Świadek, Wpływ wielkości przedsiębiorstw na innowacyjność... 121 Gospodarka narodowa 1 (269) Rok LXXXIV/XXV styczeń luty 2014 s. 121 139 Arkadiusz ŚWIADEK * Wpływ wielkości przedsiębiorstw na
AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA A POWIĄZANIA PRZEMYSŁOWE W SYSTEMACH REGIONALNYCH W POLSCE PODEJŚCIE EWOLUCYJNE
Arkadiusz Świadek Uniwersytet Zielonogórski AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA A POWIĄZANIA PRZEMYSŁOWE W SYSTEMACH REGIONALNYCH W POLSCE PODEJŚCIE EWOLUCYJNE Wprowadzenie Mimo że geograficznie rynek większości produktów
Natalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
Natalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ Instytucjonalne uwarunkowania narodowego systemu innowacji w Niemczech i w Polsce wnioski dla Polski Frankfurt am Main 2012 1 Instytucjonalne uwarunkowania
SIECI DOSTAW A AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA PRZEMYSŁU WYSOKIEJ TECHNIKI W POLSCE
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 225 2015 Uniwersytet Zielonogórski Wydział Ekonomii i Zarządzania Zakład Innowacji i Przedsiębiorczości p.dzikowski@wez.uz.zgora.pl
TRANSFER TECHNOLOGII W KSZTAŁTOWANIU INNOWACYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW
TRANSFER TECHNOLOGII W KSZTAŁTOWANIU INNOWACYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW Autoreferat pracy doktorskiej Promotor: dr hab. prof. UZ Arkadiusz Świadek Uniwersytet Zielonogórski Recenzenci: dr hab. prof. US Katarzyna
Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce
Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce Arkadiusz Michał Kowalski 4. OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE OFONAWTDAWN^ WARSZAWA 2013 SPIS TREŚCI wstęp : 9 1. Przedmiot,
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia Kierunek studiów Zarządzanie reprezentuje dziedzinę
Łańcuchy dostaw a aktywność innowacyjna w województwie podlaskim
Łańcuchy dostaw a aktywność innowacyjna w województwie podlaskim Arkadiusz Świadek Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Ekonomii i Zarządzania, Zakład Innowacji i Przedsiębiorczości e-mail: a.swiadek@wez.uz.zgora.pl
Koniunktura gospodarcza a aktywność innowacyjna w małopolskim systemie przemysłowym
Koniunktura gospodarcza a aktywność innowacyjna w małopolskim systemie przemysłowym Uniwersytet Zielonogórski Wydział Ekonomii i Zarządzania Abstrakt: Systemy przemysłowe w państwach ze znaczną luką technologiczną
PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji
PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji Arkadiusz Borowiec Instytut Inżynierii Zarządzania Politechnika
Zarządzanie łańcuchem dostaw
Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania kierunek: Zarządzanie i Marketing Zarządzanie łańcuchem dostaw Wykład 1 Opracowanie: dr Joanna Krygier 1 Zagadnienia Wprowadzenie do tematyki zarządzania
ENDOGENICZNY POTENCJAŁ ROZWOJU INNOWACJI NA POZIOMIE REGIONALNYM NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 17, Nr 1/2013 Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach L u d z i e, z a r z ą d z a n i e, g o s p o d a r k a Arkadiusz
MANAGER INNOWACJI MODUŁY WARSZTATOWE
MANAGER INNOWACJI MODUŁY WARSZTATOWE WARSZTAT I-A PRAWNO-TEORETYCZNE PODSTAWY PROJEKTÓW INNOWACYJNYCH Czym jest innowacja? Możliwe źródła Wewnętrzne i zewnętrzne źródła informacji o innowacji w przedsiębiorstwie.
ISBN (wersja online)
Magdalena Jasiniak Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów, Zakład Finansów Korporacji, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 39 RECENZENT Włodzimierz Karaszewski SKŁAD
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 201/2015 WydziałZarządzania i Komunikacji Społecznej Kierunek studiów:
Czynniki wzrostu innowacyjności regionu i przedsiębiorstw
Czynniki wzrostu innowacyjności regionu i przedsiębiorstw prof. dr hab. Krystyna Poznańska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Katedra Zarządzania Innowacjami Poziom innowacyjności Polski na tle UE W raporcie
WPŁYW POZIOMU ZAAWANSOWANIA TECHNICZNEGO NA INNOWACYJNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW PRZEMYSŁOWYCH PRZYPADEK SEKTORA TRANSPORTOWEGO W POLSCE WSCHODNIEJ
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 348 2018 Zarządzanie 13 Katarzyna Szopik-Depczyńska Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
ANALIZA PORÓWNAWCZA KONIUNKTURY WOJEWÓDZTW POLSKI W LATACH
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 318 2017 Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Zarządzania Katedra Ekonometrii jozef.biolik@ue.katowice.pl
ŹRÓDŁA INFORMACJI O INNOWACJACH A KOOPERACJA INNOWACYJNA
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 214 2015 Uniwersytet Zielonogórski Zakład Innowacji i Przedsiębiorczości tomar74@wp.pl ŹRÓDŁA INFORMACJI O
INNOWACJA PRZYSZŁOŚCIĄ ROZWOJU GOSPODARKI
INNOWACJA PRZYSZŁOŚCIĄ ROZWOJU GOSPODARKI Innowacje przyszłością rozwoju gospodarki Część I Szczecin 2013 1 S t r o n a Tytuł monografii naukowej: Innowacje przyszłością rozwoju gospodarki Wydanie: Część
Innowacje w biznesie
Innowacje w biznesie Podstawowe źródła wiedzy Rodzina Frascati Artykuły Materiały na stronie www.karolinamazur.pl Istota innowacji według J. A. Schumpetera Wprowadzenie do produkcji wyrobów nowych lub
FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA
FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA prof. nzw. dr hab. Beata Filipiak Unia Europejska stoi wobec konieczności wzmocnienia swojej międzynarodowej pozycji konkurencyjnej w obliczu zmieniających
Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn
Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy Wydział Mechaniczny Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn Bogdan ŻÓŁTOWSKI W pracy przedstawiono proces
Metody Ilościowe w Socjologii
Metody Ilościowe w Socjologii wykład 2 i 3 EKONOMETRIA dr inż. Maciej Wolny AGENDA I. Ekonometria podstawowe definicje II. Etapy budowy modelu ekonometrycznego III. Wybrane metody doboru zmiennych do modelu
Uniwersytet w Białymstoku Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie SYLLABUS na rok akademicki 2010/2011 http://www.wilno.uwb.edu.
SYLLABUS na rok akademicki 010/011 Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr 1 / Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu
Analiza porównawcza koniunktury gospodarczej w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w ujęciu sektorowym
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Analiza porównawcza koniunktury gospodarczej w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w ujęciu sektorowym Warunki działania przedsiębiorstw oraz uzyskiwane przez
Zmiany koniunktury w Polsce. Budownictwo na tle innych sektorów.
Elżbieta Adamowicz Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Zmiany koniunktury w Polsce. Budownictwo na tle innych sektorów. W badaniach koniunktury przedmiotem analizy są zmiany
Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy
w Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy redakcja naukowa Tomasz Michalski Krzysztof Piech SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA
INNOWACJA PRZYSZŁOŚCIĄ ROZWOJU GOSPODARKI. Innowacje przyszłością rozwoju gospodarki Część I
INNOWACJA PRZYSZŁOŚCIĄ ROZWOJU GOSPODARKI Innowacje przyszłością rozwoju gospodarki Część I Szczecin 2013 Tytuł monografii naukowej: Innowacje przyszłością rozwoju gospodarki Wydanie: Część I Redaktor
ANALITYKA GOSPODARCZA, STUDIA MAGISTERSKIE WIEDZA
ANALITYKA GOSPODARCZA, STUDIA MAGISTERSKIE WIEDZA Ma rozszerzoną wiedzę o charakterze nauk ekonomicznych oraz ich miejscu w AG2_W01 systemie nauk społecznych i w relacjach do innych nauk. AG2_W02 Ma rozszerzoną
Aktywne formy kreowania współpracy
Projekt nr... Kształtowanie sieci współpracy na rzecz bezpieczeństwa energetycznego Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ekonomiczno społecznych Aktywne formy kreowania współpracy Dr inż.
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 685 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR 46 2011
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 685 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR 46 2011 ARKADIUSZ ŚWIADEK Uniwersytet Zielonogórski MAREK TOMASZEWSKI Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny
INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE
Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE 2009-2011 XXI Raport Roczny Warszawa, 20 grudnia 2011 r. Program seminarium Koniunkturalne i strukturalne wyzwania dla sektora
DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE
Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku Nauki Ekonomiczne, t. XX, 2014. Joanna Cecelak DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE Wprowadzenie Działalność innowacyjna przedsiębiorstw polega
ANALITYKA GOSPODARCZA, STUDIA LICENCJACKIE WIEDZA
ANALITYKA GOSPODARCZA, STUDIA LICENCJACKIE WIEDZA Ma podstawową wiedzę o charakterze nauk ekonomicznych oraz ich miejscu w AG1_W01 systemie nauk społecznych i w relacjach do innych nauk. Ma wiedzę o sposobach
EFEKTY KSZTAŁCENIA ORAZ MACIERZE POKRYCIA KIERUNKU ANALITYKA GOSPODARCZA STUDIA LICENCJACKIE
EFEKTY KSZTAŁCENIA ORAZ MACIERZE POKRYCIA KIERUNKU ANALITYKA GOSPODARCZA STUDIA LICENCJACKIE ------------------------------------------------------------------------------------------------- WIEDZA AG1_W01
Działalność B+R a współpraca małopolskich przedsiębiorstw przemysłowych w aspekcie aktywności innowacyjnej
Działalność B+R a współpraca małopolskich przedsiębiorstw przemysłowych w aspekcie aktywności innowacyjnej Katarzyna Szopik-Depczyńska Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Abstrakt:
6 Metody badania i modele rozwoju organizacji
Spis treści Przedmowa 11 1. Kreowanie systemu zarządzania wiedzą w organizacji 13 1.1. Istota systemu zarządzania wiedzą 13 1.2. Cechy dobrego systemu zarządzania wiedzą 16 1.3. Czynniki determinujące
Ekonometryczna analiza popytu na wodę
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Ekonometryczna analiza popytu na wodę Jednym z czynników niezbędnych dla funkcjonowania gospodarstw domowych oraz realizacji wielu procesów technologicznych jest woda.
PODYPLOMOWE STUDIA ZAAWANSOWANE METODY ANALIZY DANYCH I DATA MINING W BIZNESIE
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE PODYPLOMOWE STUDIA ZAAWANSOWANE METODY ANALIZY DANYCH I DATA MINING W BIZNESIE http://matman.uwm.edu.pl/psi e-mail: psi@matman.uwm.edu.pl ul. Słoneczna 54 10-561
KARTA PRZEDMIOTU. 1. Informacje ogólne
KARTA PRZEDMIOTU. Informacje ogólne Nazwa przedmiotu i kod (wg planu studiów): Kierunek studiów: Specjalność: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Forma studiów: Obszar kształcenia: Koordynator przedmiotu:
Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12 KARTA PRZEDMIOTU. 2. Kod przedmiotu ZP-Z1-19
Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU Z1-PU7 WYDANIE N1 Strona 1 z 5 1. Nazwa przedmiotu: BADANIA MARKETINGOWE 3. Karta przedmiotu ważna od roku akademickiego: 2014/2015
Etapy modelowania ekonometrycznego
Etapy modelowania ekonometrycznego jest podstawowym narzędziem badawczym, jakim posługuje się ekonometria. Stanowi on matematyczno-statystyczną formę zapisu prawidłowości statystycznej w zakresie rozkładu,
Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08
Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.
SPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I
SPIS TREŚCI WSTĘP... 11 ROZDZIAŁ I POLITYKA EKONOMICZNA UNII EUROPEJSKIEJ NA RZECZ ZAPEWNIENIA KONKURENCYJNEGO I SPÓJNEGO TERYTORIUM... 21 1.1. Polityka ekonomiczna w koncepcjach teoretycznych europejskiej
STATYSTYKA EKONOMICZNA
STATYSTYKA EKONOMICZNA Analiza statystyczna w ocenie działalności przedsiębiorstwa Opracowano na podstawie : E. Nowak, Metody statystyczne w analizie działalności przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa 2001 Dr
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Objaśnienie oznaczeń: S1A obszar
Zmiany w działalności innowacyjnej przedsiębiorstw w województwie kujawsko-pomorskim w okresie światowego kryzysu ekonomicznego
Barometr Regionalny Nr 4(26) 2011 Zmiany w działalności innowacyjnej przedsiębiorstw w województwie kujawsko-pomorskim w okresie światowego kryzysu ekonomicznego Maria Kola-Bezka Uniwersytet Mikołaja Kopernika
ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI
Efekty kształcenia dla kierunku studiów ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI studia drugiego stopnia (po studiach inżynierskich) profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział
Efekty kształcenia dla kierunku studiów TOWAROZNAWSTWO
Efekty kształcenia dla kierunku studiów TOWAROZNAWSTWO - studia drugiego stopnia (po studiach licencjackich) - profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Towaroznawstwa
Bony na innowacje dla MŚP. Poddziałanie Program Operacyjny Inteligentny Rozwój
2015 Bony na innowacje dla MŚP Poddziałanie 2.3.2 Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 Doświadczenia i teraźniejszość Bon na innowacje Nawiązanie/ inicjowanie współpracy przedsiębiorcy z jednostkami
UWARUNKOWANIA DZIAŁALNOŚCI INNOWACYJNEJ PRZEDSIĘBIORSTW PRZEMYSŁOWYCH W REGIONIE MAŁOPOLSKI W LATACH
STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 21 Arkadiusz Świadek UWARUNKOWANIA DZIAŁALNOŚCI INNOWACYJNEJ PRZEDSIĘBIORSTW PRZEMYSŁOWYCH W REGIONIE MAŁOPOLSKI W LATACH 2006 2008 Wstęp Region
System monitorowania realizacji strategii rozwoju. Andrzej Sobczyk
System monitorowania realizacji strategii rozwoju Andrzej Sobczyk System monitorowania realizacji strategii rozwoju Proces systematycznego zbierania, analizowania publikowania wiarygodnych informacji,
Kryzys gospodarczy - szansa czy zagrożenie dla przedsiębiorstw? Perspektywa firm polskich
Kryzys gospodarczy - szansa czy zagrożenie dla przedsiębiorstw? Perspektywa firm polskich Prof. dr hab. Marian Gorynia, prof. zw. UEP, dr hab. Barbara Jankowska, prof. nadzw. UEP, dr Katarzyna Mroczek-Dąbrowska,
Wpływ barier na działalność innowacyjną przedsiębiorstw przemysłowych w Małopolsce w latach
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO nr 786 Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 64/1 (2013) s. 641 649 Wpływ barier na działalność innowacyjną przedsiębiorstw przemysłowych w Małopolsce w
2 (2) Ekonomia XXI Wieku. Economics of the 21st Century
2 (2) 2014 Ekonomia XXI Wieku Economics of the 21st Century Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2014 Redaktor Wydawnictwa: Dorota Pitulec Redaktor techniczny: Barbara Łopusiewicz
Klastry a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja przedsiębiorstwa
Klastry a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja przedsiębiorstwa B 361445 Wprowadzenie 9 Rozdział 1 Koncepcja klastrów a teoria regulacji systemów gospodarczych 16 1.1. Regulacja gospodarki
Maciej Zastempowski. Uwarunkowania budowy potencja u innowacyjnego polskich ma ych i rednich przedsi biorstw
Maciej Zastempowski Uwarunkowania budowy potencja u innowacyjnego polskich ma ych i rednich przedsi biorstw Wstęp... 13 Rozdział 1. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw... 21 1.1. Kontrowersje wokół
URZĄD STATYSTYCZNY W SZCZECINIE
URZĄD STATYSTYCZNY W SZCZECINIE Opracowania sygnalne Szczecin, styczeń 2010 r. DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA PRZEDSIĘBIORSTW W LATACH 2006-2008 W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM Wyniki badania działalności innowacyjnej
OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Podstawowe informacje Kierunek studiów / Poziom kształcenia logistyka/studia pierwszego stopnia Profil kształcenia / Forma studiów praktyczny/ss i SN Obszar kształcenia
Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Seria: Administracja i Zarządzanie Nr
Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Seria: Administracja i Zarządzanie Nr 111 2016 dr Katarzyna Szopik-Depczyńska 1 Uniwersytet Szczeciński dr hab. Maciej Stajniak 2 Instytut
Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. Uwarunkowania stosowania koncepcji otwartych innowacji w instytucjach naukowych i badawczo-rozwojowych
mgr Aneta Olejniczak Promotor: prof. dr hab. Agnieszka Izabela Baruk Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. Uwarunkowania stosowania koncepcji otwartych innowacji w instytucjach naukowych i badawczo-rozwojowych
MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
ZAŁĄCZNIK NR 2 MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Studia podyplomowe ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING Przedmioty OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Absolwent studiów podyplomowych - ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING:
EFEKTY KSZTAŁCENIA ORAZ MACIERZE POKRYCIA KIERUNKU LOGISTYKA obowiązuje od roku akad. 2017/18
AD/ 13 RW w dniu 29.06.2017 r. EFEKTY KSZTAŁCENIA ORAZ MACIERZE POKRYCIA KIERUNKU LOGISTYKA obowiązuje od roku akad. 2017/18 STUDIA LICENCJACKIE -------------------------------------------------------------------------------------------------
Bariery innowacyjności polskich firm
Bariery innowacyjności polskich firm Anna Wziątek-Kubiak Seminarium PARP W kierunku innowacyjnych przedsiębiorstw i innowacyjnej gospodarki 1 luty, 2011 Na tle UE niski jest udział firm innowacyjnych w
Wybór promotorów prac dyplomowych
Wydział Nauk Ekonomicznych (rok akademicki 2013/2014) Wybór promotorów prac dyplomowych na kierunku Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze studia niestacjonarne I stopnia Katedry zasilające tzw. minimum kadrowe
Efekty kształcenia dla kierunku studiów TOWAROZNAWSTWO
Efekty kształcenia dla kierunku studiów TOWAROZNAWSTWO - studia drugiego stopnia (po studiach licencjackich) - profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Towaroznawstwa
MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe)
MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA Mikroekonomia 1 Mikroekonomia 2 Makroekonomia 1 Makroekonomia 2 Matematyka
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy OŜywienie i recesja w gospodarce Wahania koniunktury gospodarczej prof. ElŜbieta Adamowicz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 9 października 2012 r. Program wykładu Co
KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Wprowadzenie do statystyki Introduction to statistics Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Prof. dr hab. Jerzy Wołek Zespół dydaktyczny Prof. dr hab. Jerzy Wołek doktoranci
Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Instytut Przedsiębiorczości. Zarządzanie strategiczne
Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Kod modułu Język kształcenia Efekty kształcenia dla modułu kształcenia Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Instytut Przedsiębiorczości
I oś priorytetowa Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020. Szczecinek, 24 września 2015r.
I oś priorytetowa Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020 Szczecinek, 24 września 2015r. GOSPODARKA- INNOWACJE- NOWOCZESNE TECHNOLOGIE Celem głównym OP 1 jest podniesienie
Opis: Z recenzji Prof. Wojciecha Bieńkowskiego
Tytuł: Konkurencyjność przedsiębiorstw podsektora usług biznesowych w Polsce. Perspektywa mikro-, mezo- i makroekonomiczna Autorzy: Magdalena Majchrzak Wydawnictwo: CeDeWu.pl Rok wydania: 2012 Opis: Praca
Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o zamówienia publiczne dr inż. Arkadiusz Borowiec
Uwarunkowania dotyczące rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w oparciu o zamówienia publiczne dr inż. Arkadiusz Borowiec Spotkanie informacyjne współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Plan wykładu
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wahania koniunktury gospodarczej Konrad Walczyk Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 22 maja 2013 r. Plan wykładu Co to jest koniunktura gospodarcza? W jaki sposób ją mierzyć?
Jak stworzyć i rozwijać sieć agroturystyczną. Koncepcje, finanse, marketing
http://www.varbak.com/fotografia/olbrzym-zdj%c4%99%c4%87-sie%c4%87-paj%c4%85ka; 15.10.2012 Jak stworzyć i rozwijać sieć agroturystyczną. Koncepcje, finanse, marketing dr Anna Jęczmyk Uniwersytet Przyrodniczy
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO ANALIZA ZBIEŻNOŚCI STRUKTUR ZATRUDNIENIA W WYBRANYCH KRAJACH WYSOKOROZWINIĘTYCH
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 32 PRACE KATEDRY EKONOMETRII I STATYSTYKI NR 11 21 BARBARA BATÓG JACEK BATÓG Uniwersytet Szczeciński Katedra Ekonometrii i Statystyki ANALIZA ZBIEŻNOŚCI STRUKTUR
3. Modele tendencji czasowej w prognozowaniu
II Modele tendencji czasowej w prognozowaniu 1 Składniki szeregu czasowego W teorii szeregów czasowych wyróżnia się zwykle następujące składowe szeregu czasowego: a) składowa systematyczna; b) składowa
KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Statystyka matematyczna (STA230) 2. KIERUNEK: MATEMATYKA. 3. POZIOM STUDIÓW: I stopnia
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Statystyka matematyczna (STA230) 2. KIERUNEK: MATEMATYKA 3. POZIOM STUDIÓW: I stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: III/5 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 6 6. LICZBA GODZIN: 30
Studia ekonomiczne 1 Economic studies nr 2 (LXXXI) Arkadiusz Świadek *
Studia ekonomiczne 1 Economic studies nr 2 (LXXXI) 2014 Arkadiusz Świadek * Endogeniczne i egzogeniczne uwarunkowania innowacji na poziomie regionalnym w zachodniej Polsce Wprowadzenie Dynamizm i systemowość