PODRÊCZNIKI PRAWNICZE. J. Grajewski Prawo karne procesowe czêœæ ogólna

Transkrypt

1 PODRÊCZNIKI PRAWNICZE J. Grajewski Prawo karne procesowe czêœæ ogólna

2 W sprzeda y: J. Grajewski (red.) PRZEBIEG PROCESU KARNEGO, wyd. 4 Podrêczniki Prawnicze F. Prusak PRAWO KARNE SKARBOWE Podrêczniki Prawnicze KODEKS KARNY, KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO, KODEKS KARNY WYKONAWCZY, wyd. 26 Teksty Ustaw Becka KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO, wyd. 14 Wprowadzenie prof. J. Grajewski Teksty Ustaw Becka KODEKS KARNY, KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO, wyd. 19 Twoje Prawo KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 26 Twoje Prawo

3 Prawo karne procesowe czêœæ ogólna Redaktor prof. dr hab. Jan Grajewski Autorzy prof. dr hab. Jan Grajewski dr Katarzyna Papke-Olszauskas dr S³awomir Steinborn dr Krzysztof WoŸniewski pracownicy naukowi Uniwersytetu Gdañskiego 3. wydanie zmienione

4 Poszczególne rozdzia³y opracowali: Jan Grajewski: I 1;III Katarzyna Papke-Olszauskas: V pkt I S³awomir Steinborn: I 2 4; IV; V 20 pkt II, 21, 26 Krzysztof WoŸniewski: II; V 20 pkt III IV, 22, 24, 25; VI; VII S³awomir Steinborn, Krzysztof WoŸniewski: V 23 Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN ISBN e-book

5 Przedmowa W 2005 r. ukaza³o siê 3. wydanie podrêcznika do nauki prawa karnego procesowego autorstwa prof. dr hab. Jana Grajewskiego, obejmuj¹cego przebieg procesu karnego w œwietle obowi¹zuj¹cych od r. regulacji prawnych zawartych w Kodeksie postêpowania karnego z r. Podrêcznik ten problematykê niezwi¹zan¹ bezpoœrednio z ruchem procesowym, czyli tzw. statykê procesu, do której nale ¹ zagadnienia zwi¹zane zw³aszcza z pojêciem i przedmiotem procesu karnego, jego uczestnikami, czynnoœciami procesowymi, czy dowodami z za³o enia porusza³ jedynie w stopniu koniecznym do zrozumienia poszczególnych instytucji zwi¹zanych z przebiegiem procesu, odsy³aj¹c tym samym do innych opracowañ w tym zakresie. Z czasem pojawi³a siê wiêc potrzeba opracowania osobnego podrêcznika do nauki prawa karnego procesowego obejmuj¹cego zagadnienia zaliczane do tzw. czêœci ogólnej. Nale y tu uczyniæ oczywiœcie za³o enie, e podzia³ materii karnoprocesowej na czêœæ ogóln¹ i szczególn¹ jest, w przeciwieñstwie do prawa karnego materialnego, umowny, a wrêcz czêsto dyskusyjny, zarówno od strony ujêcia, jak i zakresu. Niemniej wielu autorów podrêczników wyodrêbnia poszczególne normy z ustaw karnoprocesowych, przede wszystkim z Kodeksu postêpowania karnego, które dotycz¹ kwestii procesowych o ogólniejszym charakterze, aby je nastêpnie przedstawiæ w sposób z dydaktycznego (choæ nie tylko) punktu widzenia najkorzystniejszy. W praktyce odnosi siê to przede wszystkim do przepisów zgrupowanych w Dziale I KPK zatytu³owanym Przepisy wstêpne oraz Dzia³ów II VI KPK maj¹cych zastosowanie we wszystkich stadiach i trybach postêpowania karnego. Niniejsze opracowanie stanowi swoiste uzupe³nienie podrêcznika Przebieg procesu karnego i stawia sobie za cel dostarczenie czytelnikom niezbêdnej wiedzy o przedmiocie, celach i zasadach procesu karnego, problematyce Ÿróde³ prawa karnego procesowego (z szerszym potraktowaniem w porównaniu z innymi podrêcznikami problematyki miêdzynarodowego prawa karnego, zw³aszcza europejskiego), uczestników procesu karnego, zagadnieñ zwi¹zanych z dokonywaniem czynnoœci procesowych, tematyki przes³anek procesowych oraz kwestii dotycz¹cych postêpowania dowodowego ze szczególnym uwzglêdnieniem pro-

6 VI Przedmowa blematyki Ÿróde³ i œrodków dowodowych. W niniejszym podrêczniku zaprezentowano równie podstawowe wiadomoœci z zakresu historii procesu karnego, bez zamiaru jednak e zastêpowania w ten sposób wyk³adu z zakresu historii prawa. Nale y jednak podkreœliæ, i podrêcznik ten, zgodnie z przyjêtym przez autorów za³o eniem, nie jest wyk³adem systemu prawa karnego procesowego w zakresie jego tzw. czêœci ogólnej. Opracowanie to zosta³o przygotowane z myœl¹ przede wszystkim o studentach prawa, aplikantach s¹dowych, prokuratorskich i adwokackich oraz s³uchaczach szkó³ policyjnych. Wybór potencjalnego krêgu czytelników jest wszak e dobrym prawem osób podejmuj¹cych tego rodzaju pracê. Niniejszy podrêcznik jest opracowaniem wspólnym kilku autorów pod redakcj¹ prof. dr hab. Jana Grajewskiego. Jednak e jako dzie³o zbiorowe zawiera ono tym samym opracowanie poszczególnych zagadnieñ karnoprocesowych, uwzglêdniaj¹c pogl¹dy poszczególnych autorów, co, jak mamy nadziejê, wzbogaci ca³oœæ pracy. Podrêcznik ten podobnie jak Przebieg procesu karnego nie zawiera wyczerpuj¹cego wykazu literatury procesowej, wskazuj¹c przede wszystkim te pozycje piœmiennictwa powsta³e pod rz¹dami wczeœniej obowi¹zuj¹cych ustaw karnoprocesowych, które pomimo licznych zmian prawa karnego procesowego zachowuj¹ walor aktualnoœci teoretycznej, jak i opracowania wspó³czesne. Naturalnie czytelnika zainteresowanego pog³êbieniem wiedzy na temat konkretnej instytucji karnoprocesowej wchodz¹cej w zakres niniejszego opracowania, chcielibyœmy zachêciæ do korzystania z podrêczników, monografii, artyku³ów, przyczynków czy glos poruszaj¹cych dane zagadnienie wskazywanych przez autorów podrêcznika przy okazji ich omawiania. Podrêcznik ten zosta³ opracowany w oparciu o stan prawny obowi¹zuj¹cy na dzieñ r. Wraz z wczeœniejszym Przebiegiem procesu karnego prezentuje on ca³oœæ zagadnieñ, których znajomoœæ jest wymagana od studentów wydzia³ów prawa przystêpuj¹cych do egzaminu z przedmiotu Prawo karne procesowe. Gdañsk, grudzieñ 2006 r. Autorzy

7 Przedmowa do trzeciego wydania Trzecie wydanie podrêcznika Prawo karne procesowe czêœæ ogólna nie ró ni siê w swych za³o eniach od przyjêtych w dwóch poprzednich wydaniach z 2007 i 2009 r. Nawi¹zuje równie do czwartego wydania podrêcznika Przebieg procesu karnego Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2008, autorstwa prof. Jana Grajewskiego. Oba opracowania obejmuj¹ wiêc ca³oœæ problematyki karnoprocesowej wyk³adanej na studiach prawniczych. W obecnym wydaniu Prawa karnego procesowego czêœæ ogólna czêœci opracowane przez prof. Jana Grajewskiego i dr Katarzynê Papke-Olszauskas zaktualizowa³ S³awomir Steinborn. Wydanie uwzglêdnia ustawodawstwo procesowe, orzecznictwo i znacz¹c¹ literaturê na dzieñ r. Gdañsk, sierpieñ 2011 r. S³awomir Steinborn Krzysztof WoŸniewski

8

9 Spis treœci Przedmowa... Przedmowa do trzeciego wydania... Wykaz skrótów... Wykaz podstawowej literatury... Str. V VII XV XIX Nb. Rozdzia³ I. Pojêcia podstawowe Proces karny I. Pojêcie procesu karnego II. Cele procesu karnego III. Przedmiot procesu karnego Prawo karne procesowe I. Pojêcie prawa karnego procesowego II. Funkcje prawa karnego procesowego III. ród³a prawa karnego procesowego IV. Zasiêg temporalny i terytorialny prawa karnego procesowego V. Stosowanie i wyk³adnia prawa karnego procesowego Europejskie prawo karne procesowe Miêdzynarodowe prawo karne procesowe Rozdzia³ II. Proces karny rys historyczny Proces karny w staro ytnoœci I. Pañstwo starobabiloñskie okresu Hammurabiego II. Prawo hebrajskie III. Staro ytne Ateny (wiek V VI p.n.e.) IV. Rzymski proces karny Proces wczesnogermañski, kanoniczny, inkwizycyjny niemiecki i francuski I. Pañstwa wczesnogermañskie II. Œredniowiecze III. Constitutio Criminalis Carolina IV. Powszechny niemiecki proces karny V. Inkwizycyjny proces francuski Angielski proces karny wiadomoœci podstawowe I. Historia II. Czasy obecne Przejœcie od inkwizycyjnej do mieszanej formy procesu karnego w XIX w

10 X Spis treœci Str. Nb. I. Francja II. Niemcy Zarys rozwoju procesu karnego w Polsce I. Od czasów monarchii patrymonialnej do monarchii konstytucyjnej II. Rozbiory III. Polskie Kodeksy Kodeks postêpowania karnego z 1928 r Kodeks postêpowania karnego z 1969 r Projekty Kodeksu od 1980 r Rozdzia³ III. Naczelne zasady procesu karnego Pojêcie, funkcje i podzia³ zasad procesowych Zasady ustrojowo-organizacyjne procesu karnego I. Zasada prawa do s¹du II. Zasada udzia³u czynnika spo³ecznego w procesie karnym III. Zasada niezale noœci s¹dów i niezawis³oœci sêdziowskiej IV. Zasada obiektywizmu Zasady funkcjonalne I. Zasady zwi¹zane z wszczêciem procesu karnego Zasada skargowoœci i postêpowania z urzêdu Zasada legalizmu II. Zasady dotycz¹ce postêpowania dowodowego Zasada prawdy materialnej Zasada bezpoœrednioœci Zasada szybkoœci i koncentracji procesu Zasada swobodnej oceny dowodów III. Zasady dotycz¹ce formy i sposobu prowadzenia postêpowania Zasada kontradyktoryjnoœci Zasada jawnoœci Zasada rzetelnego procesu Zasada ustnoœci Zasada kontroli IV. Zasady dotycz¹ce sytuacji prawnej oskar onego w procesie Zasada domniemania niewinnoœci oskar onego Zasada prawa do obrony Rozdzia³ IV. Przes³anki procesowe Pojêcie i funkcje przes³anek procesowych Kategorie przes³anek procesowych Skutki wyst¹pienia negatywnych przes³anek procesowych Katalog przes³anek procesowych I. Brak faktycznych podstaw oskar enia II. Brak przestêpnoœci czynu III. Znikomoœæ spo³ecznej szkodliwoœci czynu IV. Niepodleganie karze V. Przedawnienie VI. Abolicja. Amnestia. U³askawienie

11 Spis treœci XI Str. Nb. VII. Immunitety materialne i formalne VIII. Istnienie stron procesowych. Œmieræ oskar onego IX. Powaga rzeczy os¹dzonej (res iudicata) X. Zawis³oœæ prawna sporu (litis pendentio) XI. Brak podleg³oœci sprawcy polskim s¹dom karnym XII. Brak skargi uprawnionego oskar yciela XIII. Brak wymaganego zezwolenia na œciganie XIV. Brak wniosku o œciganie pochodz¹cego od osoby uprawnionej Zbieg negatywnych przes³anek procesowych Rozdzia³ V. Uczestnicy procesu karnego Pojêcie i kategorie uczestników procesu karnego Organy procesowe I. Pojêcie organu procesowego II. Organy postêpowania przygotowawczego Prokurator Policja Inne organy prowadz¹ce postêpowanie przygotowawcze Rola s¹du w postêpowaniu przygotowawczym III. Organy postêpowania jurysdykcyjnego Organizacja wymiaru sprawiedliwoœci S¹d W³aœciwoœæ s¹du Sk³ad s¹du Wy³¹czenie sêdziego Przyczyny wy³¹czenia sêdziego niezdatnego do orzekania (iudex inhabilis) Przyczyna wy³¹czenia sêdziego podejrzanego o stronniczoœæ (iudex suspectus) Tryby wy³¹czenia sêdziego Wy³¹czenie sêdziego niezdatnego do orzekania (iudex inhabilis) Wy³¹czenie sêdziego podejrzanego o stronniczoœæ (iudex suspectus) Organy wewn¹trzs¹dowe Prezes s¹du Przewodnicz¹cy sk³adu orzekaj¹cego IV. Organy postêpowania wykonawczego Strony procesowe I. Pojêcie i kategorie stron procesowych II. Strony procesowe czynne Oskar yciel publiczny Pokrzywdzony Oskar yciel posi³kowy Rodzaje oskar ycieli posi³kowych Oskar yciel posi³kowy uboczny Oskar yciel posi³kowy subsydiarny Oskar yciel prywatny

12 XII Spis treœci Str. Nb. 5. Powód cywilny Prokurator jako strona w postêpowaniu wykonawczym III. Strony procesowe bierne Oskar ony Skazany IV. Strony szczególne Quasi-pozwany cywilnie Podmiot posi³kowo odpowiedzialny Interwenient Rodzice lub opiekun nieletniego Przedstawiciele procesowi stron I. Pojêcie i podzia³ II. Obroñca III. Pe³nomocnik IV. Przymus adwokacko-radcowski V. Przedstawiciele ustawowi Rzecznicy interesu spo³ecznego I. Pojêcie II. Rzecznik Praw Obywatelskich III. Rzecznik Praw Dziecka IV. Przedstawiciel spo³eczny V. Prokurator Pomocnicy procesowi Osobowe Ÿród³a dowodowe Inni uczestnicy procesu karnego Kumulacja ról procesowych Rozdzia³ VI. Czynnoœci procesowe Pojêcie i kategorie czynnoœci procesowych Rodzaje decyzji procesowych Porz¹dek czynnoœci procesowych Terminy procesowe Dorêczanie pism procesowych Dokumentacja czynnoœci procesowych I. Protokó³ II. Notatka urzêdowa Przegl¹danie akt i sporz¹dzanie odpisów Odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt Rozdzia³ VII. Dowody Zasadnicze pojêcia w teorii dowodów I. Wiadomoœci ogólne II. Postêpowanie dowodowe III. Dowodzenie IV. Uprawdopodobnienie V. Notoryjnoœæ i oczywistoœæ VI. Domniemania

13 Spis treœci XIII Str. Nb. 36. Wybrane podzia³y dowodów Wprowadzanie dowodów do procesu Zakazy dowodowe Poszczególne œrodki dowodowe I. Wyjaœnienia oskar onego II. Zeznania œwiadków Pojêcie œwiadka Prawa i obowi¹zki œwiadka Przes³uchanie œwiadka Œwiadek anonimowy (incognito) Œwiadek koronny III. Opinie bieg³ych Definicja bieg³ego Czynnoœci bieg³ego Opinia psychiatryczna T³umacze i specjaliœci IV. Oglêdziny V. Eksperyment procesowy VI. Dokument Badania osobopoznawcze i wywiad œrodowiskowy Poszukiwawcze czynnoœci dowodowe I. Zatrzymanie rzeczy II. Przeszukanie Kontrola i utrwalanie rozmów I. Pods³uch procesowy II. Pods³uch operacyjny Indeks rzeczowy

14

15 Wykaz skrótów 1. ród³a prawa EKPC... Konwencja o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KKS... Kodeks karny skarbowy KKW... Kodeks karny wykonawczy KPC... Kodeks postêpowania cywilnego KPK... Kodeks postêpowania karnego KPW... Kodeks postêpowania w sprawach o wykroczenia KRO... Kodeks rodzinny i opiekuñczy KSH... Kodeks spó³ek handlowych KW... Kodeks wykroczeñ KWUS... Konwencja wykonawcza z r. do Uk³adu z Schengen (Dz.Urz. WE C Nr 239/2000) MPPOP... Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) NielU... ustawa z r. o postêpowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) PWKPK... ustawa z r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks postêpowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 556 ze zm.) PolU... ustawa z r. o Policji (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.) PrAdw... ustawa z r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz ze zm.) PrUSP... ustawa z r. Prawo o ustroju s¹dów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) ProkU... ustawa z r. o prokuraturze (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) RPOU... ustawa z r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) RadPrU... ustawa z r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) reg. prok.... rozporz¹dzenie Ministra Sprawiedliwoœci z r. Regulamin wewnêtrznego urzêdowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. Nr 49, poz. 296 ze zm.)

16 XVI Wykaz skrótów reg. s¹d.... rozporz¹dzenie Ministra Sprawiedliwoœci z r. Regulamin urzêdowania s¹dów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249) reg. wojsk. prok.... rozporz¹dzenie Ministra Sprawiedliwoœci z r. Regulamin wewnêtrznego urzêdowania wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. Nr 221, poz. 1446) SNU... ustawa z r. o S¹dzie Najwy szym (Dz.U. Nr 240, poz ze zm.) StPO... Ogólnoniemiecki Kodeks postêpowania karnego (Strafprocessordnung) ŒwKorU... ustawa z r. o œwiadku koronnym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232) TKU... ustawa z r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) TfUE... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z r. (Dz.Urz. UE C 83 z r., s. 47) TUE... Traktat o Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 83 z r., s. 13) 2. Czasopisma Acta UL... Acta Universitatis Lodziensis CzPKiNP... Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych GP... Gazeta Prawna Gd. SP... Gdañskie Studia Prawnicze Gd. SP Prz. Orz.... Gdañskie Studia Prawnicze Przegl¹d Orzecznictwa EPS... Europejski Przegl¹d S¹dowy MoP... Monitor Prawniczy NP... Nowe Prawo PiP... Pañstwo i Prawo Pi... Prawo i ycie PS... Przegl¹d S¹dowy Pal.... Palestra Probl. Pr. Karnego... Problemy Prawa Karnego Probl. Praw.... Problemy Praworz¹dnoœci Prok. i Pr.... Prokuratora i Prawo Prz. Policyjny... Przegl¹d Policyjny Prz. Sejm.... Przegl¹d Sejmowy R. Pr... Radca Prawny Rzeczp.... Rzeczpospolita SI... Studia Iuridica SKKiP... Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne SP... Studia Prawnicze SPE... Studia Prawno-Ekonomiczne WPP... Wojskowy Przegl¹d Prawniczy ZNIBPS... Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa S¹dowego

17 Wykaz skrótów XVII ZNUJ... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloñskiego ZNUKSW... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Kardyna³a Stefana Wyszyñskiego ZNU... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu ódzkiego ZNURz... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego 3. Literatura K. T. Boratyñska i in., Komentarz K. T. Boratyñska, A. Górski, A. Sakowicz, A. Wa ny, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, Warszawa 2009 M. Cieœlak M. Cieœlak, Polska procedura karna. Podstawowe za³o enia teoretyczne, Warszawa 1984 W. Daszkiewicz W. Daszkiewicz, Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne, t. I, Bydgoszcz 1999 W. Daszkiewicz W. Daszkiewicz, Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne, t. II, Bydgoszcz 2001 Z. Gostyñski i in., Komentarz J. Bratoszewski, Z. Gostyñski, L. Gardocki, S. M. Przyjemski, R. A. Stefañski, S. Zab³ocki, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, red. Z. Gostyñski; red. 2. wyd. R. A. Stefañski, S. Zab³ocki, t. I, Warszawa 2003, t. II i III, Warszawa 2004 J. Grajewski J. Grajewski, Przebieg procesu karnego, Warszawa 2008 J. Grajewski i in., Komentarz J. Grajewski i in., Objaœnienia T. Grzegorczyk, Komentarz J. Grajewski, L. K. Paprzycki, S. Steinborn, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, red. J. Grajewski, Warszawa 2010 J. Grajewski, P. Rogoziñski, S. Steinborn, Kodeks postêpowania karnego. Objaœnienia dla studentów, red. J. Grajewski, Kraków 2005 T. Grzegorczyk, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008 T. Grzegorczyk, J. Tylman T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postêpowanie karne, Warszawa 2009 W. Grzeszczyk, Komentarz P. Hofmañski i in., Komentarz W. Grzeszczyk, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, Warszawa 2011 P. Hofmañski, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, red. P. Hofmañski, t. I, II i III, Warszawa 2007 R. Kmiecik, E. Skrêtowicz R. Kmiecik, E. Skrêtowicz, Proces karny. Czêœæ ogólna, Warszawa 2009

18 XVIII Wykaz skrótów P. Kruszyñski i in B. Bieñkowska, P. Kruszyñski, C. Kulesza, P. Piszczek, Wyk³ad prawa karnego procesowego, red. P. Kruszyñski, Bia³ystok 2004 K. Marsza³ i in K. Marsza³, S. Stachowiak, K. Zgryzek, Proces karny, red. K. Marsza³, Katowice 2005 A. Murzynowski A. Murzynowski, Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1994 S. Waltoœ S. Waltoœ, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa Inne skróty ABW... Agencja Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego CBA... Centralne Biuro Antykorupcyjne Dz.U.... Dziennik Ustaw Dz.Urz.... Dziennik Urzêdowy ECHR... European Court of Human Rights ETPC... Europejski Trybuna³ Praw Cz³owieka MTK... Miêdzynarodowy Trybuna³ Karny nast.... nastêpny (a, e) niepubl.... niepublikowany (a, e) post.... postanowienie przyp.... przypis RPO... Rzecznik Praw Obywatelskich TK... Trybuna³ Konstytucyjny TS... Trybuna³ Sprawiedliwoœci tekst jedn.... tekst jednolity uchw.... uchwa³a uchw. SN (7)... uchwa³a S¹du Najwy szego podjêta w sk³adzie 7 sêdziów wyr.... wyrok z.... zeszyt z uzupe³.... z uzupe³nieniem ze zm.... ze zmianami

19 Wykaz podstawowej literatury 1. Podrêczniki G. Artymiak, M. Klejnowska, Cz. P. K³ak, M. Rogalski, Z. Sobolewski, P. K. Sowiñski, Proces karny. Czêœæ ogólna, red. G. Artymiak, M. Rogalski, Z. Sobolewski, Warszawa 2007 G. Artymiak, M. Klejnowska, Cz. P. K³ak, A. Mas³owska, Z. Sobolewski, P. K. Sowiñski, Proces karny. Czêœæ szczególna, red. G. Artymiak, M. Rogalski, Z. Sobolewski, Warszawa 2007 S. Baniak, Prawo karne skarbowe, wyd. 4, Warszawa 2009 B. Bieñkowska, P. Kruszyñski, C. Kulesza, P. Piszczek, Wyk³ad prawa karnego procesowego, red. P. Kruszyñski, wyd. 3, Bia³ystok 2004 A. Bulsiewicz, M. Je -Ludwichowska, D. Kala, D. Osowska, A. Lach, Przebieg procesu karnego, Toruñ 2003 M. Cieœlak, Polska procedura karna. Podstawowe za³o enia teoretyczne, wyd. 3, Warszawa 1984 W. Daszkiewicz, Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne, t. I, Bydgoszcz 1999 W. Daszkiewicz, Prawo karne procesowe, t. II, Bydgoszcz 2001 J. Grajewski, Przebieg procesu karnego, wyd. 4, Warszawa 2008 T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postêpowanie karne, wyd. 7, Warszawa 2009 R. Kmiecik, D. Karczmarska, A. Taracha, Prawo dowodowe. Zarys wyk³adu, red. R. Kmiecik, wyd. 3, Warszawa 2008 R. Kmiecik, E. Skrêtowicz, Proces karny. Czêœæ ogólna, wyd. 7, Warszawa 2009 V. Konarska-Wrzosek, T. Oczkowski, J. Skorupka, Prawo i postêpowanie karne skarbowe, Warszawa 2010 K. Marsza³, Proces karny. Zagadnienia ogólne, Katowice 2008 K. Marsza³, S. Stachowiak, K. Sychta, J. Zagrodnik, K. Zgryzek, Proces karny. Przebieg postêpowania, red. K. Marsza³, Katowice 2008 A. Murzynowski, Istota i zasady procesu karnego, wyd. 3, Warszawa 1994 T. Nowak, S. Stachowiak, Prawo karne procesowe. Dynamika postêpowania, Bydgoszcz 1999 F. Prusak, Postêpowanie karne skarbowe, Warszawa 2009 J. Sawicki, Zarys prawa karnego skarbowego, wyd. 2, Warszawa 2010 Z. Œwida, R. Ponikowski, W. Posnow, Postêpowanie karne. Czêœæ ogólna, red. Z. Œwida, Warszawa 2008 Z. Œwida, J. Skorupka, R. Ponikowski, W. Posnow, Postêpowanie karne. Czêœæ szczególna, red. Z. Œwida, Warszawa 2010 S. Waltoœ, Proces karny. Zarys systemu, wyd. 10, Warszawa 2009 L. Wilk, J. Zagrodnik, Prawo karne skarbowe, Warszawa 2009

20 XX Wykaz podstawowej literatury 2. Komentarze a) do Kodeksu postêpowania karnego K. T. Boratyñska, A. Górski, A. Sakowicz, A. Wa ny, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2009 J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z. Gostyñski, S. M. Przyjemski, R. A. Stefañski, S. Zab³ocki, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, red. Z. Gostyñski; red. wyd. 2 R. A. Stefañski, S. Zab³ocki, t. I, Warszawa 2003, t. II i III, Warszawa 2004 J. Grajewski, L. K. Paprzycki, Kodeks postêpowania karnego z komentarzem, Sopot 2000 J. Grajewski, L. K. Paprzycki, S. Steinborn, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, t. I i II, red. J. Grajewski, wyd. 2, Warszawa 2010 J. Grajewski, P. Rogoziñski, S. Steinborn, Kodeks postêpowania karnego. Objaœnienia dla studentów, red. J. Grajewski, t. I i II, Kraków 2005 T. Grzegorczyk, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, wyd. 5, Warszawa 2008 W. Grzeszczyk, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, wyd. 8, Warszawa 2011 P. Hofmañski, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postêpowania karnego. Komentarz, red. P. Hofmañski, wyd. 4, t. I, II, III, Warszawa 2011 A. Kry e, P. Niedzielak, K. Petryna, T. Wirzman, Kodeks postêpowania karnego. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, Warszawa 2002 F. Prusak, Komentarz do kodeksu postêpowania karnego, t. I i II, Warszawa 1999 b) do innych ustaw G. Bogdan, A. Nita, J. Raglewski, A. R. Œwiat³owski, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Gdañsk 2007 T. Bojarski, E. Skrêtowicz, Ustawa o postêpowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2011 T. Ereciñski, J. Gudowski, J. Iwulski, Komentarz do prawa o ustroju s¹dów powszechnych i ustawy o Krajowej Radzie S¹downictwa, red. J. Gudowski, wyd. 2, Warszawa 2009 M. Filar, Z. Kwaœniewski, D. Kala, Komentarz do ustawy o odpowiedzialnoœci podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groÿb¹ kary, wyd. 2, Toruñ 2006 A. Gaberle, M. Korcyl-Wolska, Komentarz do ustawy o postêpowaniu w sprawach nieletnich, Gdañsk 2002 Z. Gostyñski, Komentarz do kodeksu karnego skarbowego, Warszawa 2000 P. Górecki, S. Stachowiak, P. Wiliñski, Skarga na przewlek³oœæ postêpowania przygotowawczego i s¹dowego. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2010 P. Górecki, S. Stachowiak, Ustawa o postêpowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, wyd. 5, Warszawa 2010 T. Grzegorczyk, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, wyd. 4, Warszawa 2009 T. Grzegorczyk, Kodeks postêpowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, wyd. 4, Warszawa 2008 P. Kardas, G. abuda, T. Razowski, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2009 A. Kie³tyka, J. Paœkiewicz, M. Rogalski, A. Wa ny, Kodeks postêpowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2009 W. Kotowski, B. Kurzêpa, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2007 J. Lewiñski, Komentarz do kodeksu postêpowania w sprawach o wykroczenia, wyd. 7, Warszawa 2011