POSTĘPOWANIE KARNE. Joanna Brylak, Maciej Mitera KAZUSY BECKA. Wydawnictwo C. H. BECK. Problemy:

Transkrypt

1 KAZUSY BECKA Joanna Brylak, Maciej Mitera POSTĘPOWANIE KARNE Problemy: 1. Jakie powinno być rozstrzygnięcie sądu II instancji? Rozwiązanie: Wydawnictwo C. H. BECK

2 KAZUSY BECKA Postępowanie karne

3 W sprzedaży: J. Grajewski (red.) PRAWO KARNE PROCESOWE CZĘŚĆ OGÓLNA, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze J. Grajewski PRZEBIEG PROCESU KARNEGO, wyd. 4 Podręczniki Prawnicze M. Kuć, M. Gałązka PRAWO KARNE WYKONAWCZE Skrypty Becka A. Marek (wprow.) KODEKS KARNY. KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO. KODEKS KARNY WYKONAWCZY. KOSZTY SĄDOWE KARNE ORAZ INNE AKTY PRAWNE, wyd. 12 Teksty Ustaw Becka. Edycja Sądowa

4 Joanna Brylak, Maciej Mitera POSTĘPOWANIE KARNE Wydawnictwo C. H. BECK Warszawa 2010

5 Poszczególne kazusy przygotowali: Joanna Brylak 1, 4 5, 7 8, 10, 12 13, 16, 19, 21 22, 24 25, 27 28, , 37, 40, 42 45, 49, 51, 53 56, 58 60, 63, 72, 77 78, 80, 82, 84 92, 94 95, 97 Maciej Mitera 2 3, 6, 9, 11, 14 15, 17 18, 20, 23, 26, 29 30, 32, 36, 38 39, 41, 46 48, 50, 52, 57, 61 62, 64 71, 73 76, 79, 81, 83, 93, 96 Redakcja: Ksenia Rzepka Projekt okładki: Robert Rogiński Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: TiM-Print Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN

6 Spis treści Wprowadzenie Wykaz skrótów IX XI Wykaz literatury XIII Rozdział I. Sąd 1 Kazus 1. Właściwość sądu 1 Kazus 2. Właściwość sądu 4 Kazus 3. Właściwość sądu ekonomia procesowa 7 Kazus 4. Skład sądu 10 Kazus 5. Wyłączenie sędziego 13 Kazus 6. Wyłączenie sędziego 16 Rozdział II. Podmioty postępowania karnego 19 Kazus 7. Oskarżyciel publiczny 19 Kazus 8. Pokrzywdzony 22 Kazus 9. Pokrzywdzony 24 Kazus 10. Oskarżyciel posiłkowy 27 Kazus 11. Oskarżyciel posiłkowy 30 Kazus 12. Oskarżyciel prywatny 33 Kazus 13. Powód cywilny 36 Kazus 14. Powód cywilny 39 Kazus 15. Powód cywilny 42 Kazus 16. Oskarżony 45 Kazus 17. Oskarżony 47 Kazus 18. Prawa i obowiązki oskarżonego w postępowaniu 50 Kazus 19. Obrońcy i pełnomocnicy 53 V

7 Spis treści Kazus 20. Obrońcy i pełnomocnicy 56 Kazus 21. Przedstawiciel społeczny 59 Rozdział III. Czynności procesowe 61 Kazus 22. Orzeczenia, zarządzenia, polecenia 61 Kazus 23. Orzeczenia, zarządzenia i polecenia 64 Kazus 24. Porządek czynności procesowych 66 Kazus 25. Terminy 68 Kazus 26. Terminy 70 Kazus 27. Doręczenia 73 Kazus 28. Protokoły 76 Kazus 29. Protokoły 78 Kazus 30. Protokoły 82 Kazus 31. Przeglądanie akt i sporządzanie odpisów 84 Kazus 32. Przeglądanie akt i sporządzanie odpisów 86 Kazus 33. Odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt 89 Rozdział IV. Dowody 91 Kazus 34. Wyjaśnienia oskarżonego 91 Kazus 35. Świadkowie 94 Kazus 36. Świadkowie 97 Kazus 37. Biegli 100 Kazus 38. Biegli, tłumacze, specjaliści 102 Kazus 39. Biegli, specjaliści 105 Kazus 40. Eksperyment procesowy 108 Kazus 41. Oględziny, otwarcie zwłok 111 Kazus 42. Wywiad środowiskowy i badanie osoby oskarżonego 114 Kazus 43. Zatrzymanie rzeczy, przeszukanie 116 Rozdział V. Środki przymusu 119 Kazus 44. Zatrzymanie 119 Kazus 45. Środki zapobiegawcze 122 Kazus 46. Środki zapobiegawcze tymczasowe aresztowanie 125 Kazus 47. Wstępna kontrola oskarżenia. Tymczasowe aresztowanie _ 129 Kazus 48. Środki zapobiegawcze poręczenie majątkowe 132 Kazus 49. Poszukiwanie oskarżonego, list gończy 135 Kazus 50. Poszukiwanie oskarżonego i list gończy 138 Kazus 51. List żelazny 141 VI

8 Spis treści Kazus 52. List żelazny 145 Kazus 53. Kary porządkowe 147 Kazus 54. Zabezpieczenie majątkowe 150 Rozdział VI. Postępowanie przygotowawcze 161 Kazus 55. Śledztwo 161 Kazus 56. Dochodzenie 166 Kazus 57. Postępowanie przygotowawcze 170 Kazus 58. Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym 173 Kazus 59. Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym 177 Kazus 60. Akt oskarżenia 181 Kazus 61. Skazanie bez rozprawy 184 Rozdział VII. Postępowanie pierwszoinstancyjne 187 Kazus 62. Wstępna kontrola oskarżenia 187 Kazus 63. Udział oskarżonego w rozprawie 190 Kazus 64. Jawność rozprawy głównej 194 Kazus 65. Przewód sądowy 197 Kazus 66. Przewód sądowy 200 Kazus 67. Przewód sądowy 203 Kazus 68. Dobrowolne poddanie się karze 206 Kazus 69. Postępowanie dowodowe 209 Kazus 70. Wyrokowanie 212 Kazus 71. Zawieszenie postępowania 215 Rozdział VIII. Postępowanie odwoławcze 219 Kazus 72. Apelacja 219 Kazus 73. Apelacja 222 Kazus 74. Granice rozpoznania 225 Kazus 75. Zakaz reformationis in peius 228 Kazus 76. Postępowanie odwoławcze 230 Kazus 77. Zażalenie 233 Rozdział IX. Postępowanie szczególne 243 Kazus 78. Postępowanie uproszczone 243 Kazus 79. Postępowanie uproszczone 246 Kazus 80. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego 249 Kazus 81. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego 253 VII

9 Spis treści Kazus 82. Postępowanie nakazowe 256 Kazus 83. Postępowanie nakazowe 258 Kazus 84. Postępowanie przyspieszone 261 Rozdział X. Nadzwyczajne środki zaskarżenia 265 Kazus 85. Kasacja 265 Kazus 86. Kasacja 269 Kazus 87. Wznowienie postępowania 274 Kazus 88. Wznowienie postępowania 279 Rozdział XI. Postępowanie po uprawomocnieniu orzeczenia 283 Kazus 89. Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego 283 Kazus 90. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie 286 Kazus 91. Ułaskawienie 289 Kazus 92. Wyrok łączny 291 Kazus 93. Wyrok łączny 295 Kazus 94. Zwolnienie od kosztów sądowych 299 Rozdział XII. Koszty procesu 299 Kazus 95. Zasądzenie kosztów procesu 303 Kazus 96. Zasądzenie kosztów procesu 306 Kazus 97. Koszty procesu związane z powództwem cywilnym i zasądzeniem odszkodowania z urzędu 308 Wzory pism Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu Wniosek o przystąpieniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego _ Wniosek o nałożenie obowiązku naprawienia szkody/o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę Wniosek o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku Zażalenie Wniosek o przydzielenie pełnomocnika z urzędu Oświadczenie o zamiarze działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego Akt oskarżenia Apelacja 324 Indeks rzeczowy 325 VIII

10 Wprowadzenie Kazusy z postępowania karnego opracowane przez autorów praktyków i teoretyków w dziedzinie postępowania karnego mają na celu pomoc w sprawdzeniu posiadanej wiedzy specjalistycznej, mogą służyć weryfikacji poziomu przygotowania i umiejętności rozwiązywania poszczególnych problemów praktycznych, z którymi zmierza się prawnik w swej codziennej praktyce. Pozytywnym czynnikiem wpływającym na zebrane w publikacji treści jest fakt, że Autorzy łączą wiedzę teoretyczną ze swoim doświadczeniem w stosowaniu procedury karnej. Publikacja może zainteresować prawników praktyków, w tym szczególnie adwokatów, sędziów i radców prawnych, organy egzekucyjne, przedstawicieli wolnych zawodów, a także każdego uczestnika procesu karnego. Książka ta będzie użyteczna w okolicznościach toczącego się postępowania oraz w codziennym wykonywaniu zawodów prawniczych, także dla osób profesjonalnie trudniących się nauką prawa. Opracowanie jest przydatnym źródłem wiedzy nie tylko dla studentów uczelni prawniczych, ale także dla aplikantów profesji prawniczych oraz wykładowców akademickich lub osób szkolących aplikantów zawodów prawniczych. Chronologia kazusów jest zgodna z systematyką Kodeksu postępowania karnego. Z uwagi na rozmiary publikacji autorzy pominęli przepisy Działu XIII KPK Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych. Kazusy były pisane z myślą o pobudzeniu pracy twórczej Odbiorcy, sięgnięcia do szerszego zbioru przepisów i orzecznictwa i podjęcia próby stosowania prawa. Kazusy stanowią opis wybiórczych stanów znajdujących swoje oparcie w praktyce sądowej. Prawidłowa odpowiedź w konkretnym stanie wymaga znajomości stosownych przepisów prawa oraz linii orzecznictwa sądowego, a także fachowej literatury przedmiotu. Warszawa, marzec 2010 r. Joanna Brylak Maciej Mitera IX

11

12 Wykaz skrótów 1. Akty prawne KK Kodeks karny KKS Kodeks karny skarbowy KKW Kodeks karny wykonawczy Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KPC Kodeks postępowania cywilnego KPK Kodeks postępowania karnego KPW Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia KW Kodeks wykroczeń NBPU ustawa z r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) OpłSprKU ustawa z r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn. Dz.U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 ze zm.) PrAdw ustawa z r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz ze zm.) PrBank ustawa z r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrUSP ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) PrZamPubl ustawa z r. Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 223, poz ze zm.) 2. Czasopisma Acta UL Acta Universitatis Lodziensis Acta UŁ Acta Uniwersytetu Łódzkiego Acta UMCS Acta Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej Ann. UMCS Annales Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego CzPKiNP Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Gd. SP Gdańskie Studia Prawnicze KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe XI

13 Wykaz skrótów MoP Monitor Prawniczy NP Nowe Prawo OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego zbiór Prokuratury Generalnej OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Pal. Palestra PiP Państwo i Prawo PPK Problemy Prawa Karnego Prob. Praw. Problemy Praworządności Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo PS Przegląd Sądowy R. Pr. Radca Prawny Rz. ZN Rzeszowskie Zeszyty Naukowe SI Studia Iuridica SKKiP Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne Wok. Wokanda WPP Wojskowy Przegląd Prawniczy 3. Inne skróty art. artykuł cz. część Dz.U. Dziennik Ustaw niepubl. niepublikowany Nr Numer post. postanowienie poz. pozycja red. redakcja s. strona SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy t. tom tekst jedn. tekst jednolity uchw. uchwała uchw. SN (7) uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego wyr. wyrok w zw. w związku z. zeszyt ze zm. ze zmianami XII

14 Wykaz literatury J. Baranowski, L.A. Niewiński, Postępowanie przygotowawcze w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury w świetle nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, WPP 2003, Nr 3 M. Biłyj, A. Murzynowski, Wznowienie postępowania karnego w PRL w świetle prawa i praktyki, Warszawa 1980 J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z. Gostyński, S.M. Przyjemski, R.A. Stefański, S. Zabłocki, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2003, t. II, Warszawa 2004 J. Bratoszewski, Zdanie odrębne, NP 1967, Nr 11 S. Brudt, Zabezpieczenie majątkowe w procesie karnym, NP 1972, Nr 1 J. Brylak, Orzekanie wbrew kierunkowi środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego, Prok. i Pr. 2006, Nr 7 8 J. Brylak, Tymczasowe aresztowanie uwagi de lege lata i de lege ferenda, WPP 2008, Nr 4 K. Buchała, Z. Krauze, Warunkowe zawieszenie wykonania kary a wyrok łączny (dwugłos), NP 1972, Nr 9 A. Bulsiewicz, P. Hofmański, Materialnoprawne warunki odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę spowodowaną oczywiście niesłusznym tymczasowym aresztowaniem, Pal. 1981, Nr A. Bulsiewicz, M. Jeż-Ludwichowska, D. Kala, D. Osowska, Przebieg postępowania karnego, Toruń 2003 M. Cieślak, Sytuacja prawna obrońcy w świetle nowego ustawodawstwa polskiego, Pal. 1969, Nr 8 M. Cieślak, Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, t. 1, Warszawa 1995 A. Czapigo, Wyjaśnienia oskarżonego jako środek dowodowy w procesie karnym, WPP 2001, Nr 1 A. Czapigo, Wyjaśnienia oskarżonego jako środek dowodowy w procesie karnym, WPP 2001, Nr 1 Z. Czeczot, T. Tomaszewski, Podstawy kryminalistyki ogólnej, Warszawa 1989 M. Czekaj, Ingerencja prokuratora w sprawach o przestępstwa prywatnoskargowe, Prok. i Pr. 1999, Nr 7 8 M. Czekaj, Udział obrońcy w postępowaniu przygotowawczym w nowym kodeksie postępowania polskiego, Prok. i Pr. 1998, Nr 1 XIII

15 Wykaz literatury Z. Czeszejko, Z. Krzemiński, Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów, Warszawa 1971 W. Daszkiewicz, Kumulacja ról obrońcy i pełnomocnika w procesie karnym, Pal. 1969, Nr 3 W. Daszkiewicz, Powództwo cywilne w procesie karnym, Warszawa 1976 W. Daszkiewicz, Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne, Poznań 2001 Z. Doda, Zażalenie w procesie karnym, Warszawa 1985 K. Dudka, Skarga subsydiarna oskarżyciela posiłkowego w procesie karnym, [w:] Współczesny polski proces karny. Księga ofiarowana Prof. T. Nowakowi, pod red. S. Stachowiaka, Poznań 2002 K. Eichstaedt, Czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym w polskim prawie karnym, Warszawa 2008 M. Filar, Pokrzywdzony (ofiara przestępstwa) w polskim prawie karnym materialnym, CzPKiNP 2002, Nr 2 A. Gaberle, Kontrola odwoławcza w procesie karnym, Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Komentarz, t. II, Warszawa 1997 A. Gaberle, Postępowanie przyspieszone w polskim procesie karnym na tle wymagań ustawy oraz badań praktyki, ZNUJ, Nr 72 A. Gerecka-Żołyńska, Powództwo cywilne w procesie karnym a obowiązek naprawienia szkody. Uwagi na tle art. 62 k.p.k. oraz art k.k., [w:] Współczesny polski proces karny. Księga ofiarowana Prof. T. Nowakowi, Poznań 2002 B. Gronowska, Ochrona uprawnień pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym. Zagadnienia karnoprocesowe i wiktymologiczne, Toruń 1989 E. Gruza, Przesłuchanie świadka w praktyce procesowej a zalecenia sformułowane w art. 171 k.p.k., WPP 2003, Nr 1 T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego i ustawa o świadku koronnym, Komentarz, Warszawa 2008 T. Grzegorczyk, Obrońca w postępowaniu przygotowawczym. Zagadnienia karnoprocesowe i wiktymologiczne, Łódź 1998 W. Grzeszczyk, Formalne warunki dopuszczalności kasacji w sprawach karnych i ich kontrola w świetle najnowszego orzecznictwa, Prok. i Pr. 1997, Nr 4 W. Grzeszczyk, Kasacja w procesie karnym, Warszawa 1996 W. Grzeszczyk, Kodeks postępowania karnego, Komentarz, Warszawa 2007 P. Hadrych, Warunki dopuszczenia przedstawiciela społecznego do udziału w postępowaniu sądowym, Prok. i Pr. 2002, Nr 2 P. Hofmański, Orzeczenie sądu kasacyjnego, GSP 2003, Nr 11 P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego, Komentarz, t. I III, Warszawa 2007, t. IV, Warszawa 2008 P. Hofmański, S. Zabłocki, Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, Warszawa 2006 P. Hofmański, Zatrzymanie policyjne w świetle nowego kodeksu postępowania karnego, [w:] Nowa kodyfikacja karna. Kodeks postępowania karnego. Krótkie komentarze, z. 14, Warszawa 1998 XIV

16 Wykaz literatury J. Izydorczyk, Stosowanie tymczasowego aresztowania w polskim postępowaniu karnym, Kraków 2002 A. Kaftal, Skutki prawne uchybienia terminu do złożenia rewizji przez przedstawiciela ustawowego, pełnomocnika lub obrońcy, Pal. 1961, Nr 12 M. Kalitowski, Problematyka kary łącznej w nowym KK na tle obowiązującego prawa i doktryny, NP 1969, Nr 10 H. Kempisty, Metodyka pracy sędziego w sprawach karnych, Warszawa 1986 M. Klejnowska, Oskarżony jako osobowe źródło informacji o przestępstwie, Kraków 2004 M. Kociubiński, Orzekanie przez sąd odwoławczy w wypadku zmodyfikowanego środka odwoławczego, Prok. i Pr E. Kowalewska-Borys, Świadek koronny w ujęciu dogmatycznym, Kraków 2004 P. Kruszyński, Stanowisko prawne obrońcy w procesie karnym, Białystok 1991 C. Kulesza, Rola pokrzywdzonego w procesie karnym, Białystok 1995 A. Marek, S. Waltoś, Podstawy prawa i procesu karnego, Warszawa 2002 K. Marszał, S. Stachowiak, K. Zgryzek, Proces karny, Katowice 2005 Z. Muras, Bezwzględne przyczyny odwoławcze w polskim procesie karnym, Toruń 2004 A. Murzynowski, Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1994 A. Murzynowski, Kasacja w postępowaniu karnym. Komentarz, Warszawa 1996 J. Nowińska, Status prawny powoda cywilnego w procesie karnym, Warszawa 2007 K. Papke-Olszauskas, K. Woźniewski, Przedstawiciel społeczny w polskim procesie karnym wybrane zagadnienia, GSP 2003, t. IX L.K. Paprzycki, Oczywista bezzasadność i oczywista zasadność kasacji, [w:] P. Hofmański, K. Zgryzek, (red.), Księga jubileuszowa Prof. K. Marszała, Katowice 2003 F. Prusak, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Warszawa 1999 J. Raglewski, Podstawy orzekania środków zabezpieczających o charakterze administracyjnym w Kodeksie karnym z 1997 r., Prok. i Pr. 2002, Nr 4 T. Razowski, Zlecenie czynności dowodowych przez sąd w toku rozprawy głównej, WPP 2004, Nr 4 M. Rogacka-Rzewnicka, Kasacja w polskim procesie karnym, Warszawa 2001 R. Rogalski, Kolegialność orzekania jako gwarancja niezawisłości sędziowskiej w polskim procesie karnym, Rz.ZN. 1998, Nr 23 J. Skorupka, Wykonanie zabezpieczenia majątkowego, Prok. i Pr. 2005, Nr 2, s. 54 E. Skrętowicz, Wyrok sądu karnego pierwszej instancji, Lublin 1989 J. Sobczak, Odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub oczywiście niesłuszne aresztowanie w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, Pal. 1985, Nr 11 S. Stachowiak, Rodzaje właściwości sądu w ujęciu nowego kodeksu postępowania karnego, Prok. i Pr. 1999, Nr 9 S. Stachowiak, Skarga uprawnionego oskarżyciela w świetle projektu k.p.k., Prok. i Pr. 1996, Nr 5 XV

17 Wykaz literatury P. Starzyński, Zabezpieczenie majątkowe w postępowaniu przygotowawczym, Prok. i Pr. 2005, Nr 7 8, s. 59 R.A. Stefański, Kodeks postępowania karnego. Orzecznictwo i piśmiennictwo, Toruń 2004 R.A. Stefański, Ujawnianie wyjaśnień oskarżonego w nowym kodeksie postępowania karnego, WPP 2001, Nr 1 S. Steinborn, Orzekanie przez sąd odwoławczy niezależnie od kierunku środka odwoławczego, GSP 2003, Nr 11 S. Steinborn, Węzłowe problemy subsydiarnego oskarżenia posiłkowego, Prok. i Pr. 2001, Nr 12 M. Syta, Tryb postępowania w przedmiocie stosowania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym, Prok. i Pr. 1998, Nr D. Szumiło-Kulczycka, Prawne warunki dopuszczalności wznowienia postępowania sądowego, [w:] Środki zaskarżania w procesie karnym, Księga pamiątkowa ku czci Prof. Z. Dody, pod red. A. Gaberle i S. Waltosia, Kraków 2000 B. Szyprowski, Kontrola warunków formalnych aktu oskarżenia w kodeksie postępowania karnego, PiP 1999, z. 12 S. Śliwiński, Polski proces karny przed sądem powszechnym. Zasady ogólne, Warszawa 1961 S. Waltoś, Główne nurty nowelizacji procedury karnej, PiP 2003, z. 4 M. Wąsek-Wiaderek, Rzetelność postępowania odwoławczego w polskiej procedurze karnej w świetle orzecznictwa Trybunału Europejskiego, Prok. i Pr. 1998, Nr A. Wierciński, Przedstawiciel społeczny w polskim procesie karnym, Poznań 1978 P. Wiliński, Świadek incognito w polskim prawie karnym, Kraków 2003 S. Zabłocki, Nieważność orzeczeń wybrane problemy, [w:] Środki zaskarżenia w procesie karnym, Księga pamiątkowa ku czci prof. Z. Dody, pod red. A. Gaberle, S. Waltosia, Kraków 2000 XVI

18 Rozdział I. Sąd Kazus 1. W³aœciwoœæ s¹du Stan faktyczny Mieszkająca w O. Marta B. od kilkunastu miesięcy otrzymywała groźby na swój telefon komórkowy. O tym fakcie powiadomiła Policję w O., która wszczęła w tej sprawie dochodzenie i postawiła zarzuty Mikołajowi Z. Podczas przesłuchania zatrzymany Mikołaj Z. przyznał się do stawianego mu zarzutu, zaś swoje karalne zachowanie uzasadnił tym, że kierowała nim chęć zemsty na Marcie B., która kilka lat wcześniej porzuciła go i związała się z innym mężczyzną, a w ten sposób uraziła dumę zatrzymanego Mikołaja Z. W wyniku czynności przeprowadzonych w toku postępowania przygotowawczego ustalono, że Mikołaj Z. wielokrotnie śledził Martę B., nagrał jej spotkania z innymi mężczyznami: w A., B., C. i D. Pokrzywdzona Marta B. była pośrednikiem w obrocie nieruchomościami, co wiązało się z jej częstymi podróżami po kraju. Analiza nagrań połączeń telefonicznych wskazała, że podejrzany Mikołaj Z. kontaktował się z nią z różnych numerów telefonów, o różnej porze dnia i podczas jej pobytów w A., B., C. i D. podejrzany Mikołaj Z. został jednak zatrzymany w swoim mieszkaniu w O., w pobliżu miejsca zamieszkania pokrzywdzonej Marty B. Na tle powyższych okoliczności zrodziła się wątpliwość, do którego sądu prokuratura prowadząca postępowanie przygotowawcze powinna skierować akt oskarżenia. Problemy: 1) Jaka jest właściwość miejscowa sądu? 2) Czy sąd niewłaściwy miejscowo może wszcząć postępowanie w tej sprawie, uzasadniając to zwłoką we wszczęciu postępowania w przypadku przekazania sprawy innemu sądowi? 1

19 Kazus 1 Rozdział I. Sąd 3) Omów podstawy prawne określania właściwości sądu. 4) Jakie czynności powinien podjąć sąd, do którego mylnie wniesiono akt oskarżenia? 5) Czy sąd, który uzna swoją niewłaściwość w sprawie, może prowadzić przedmiotowe postępowanie? W³aœciwoœæ s¹du Istota przestêpstwa a art KPK Odpowiedzi: Ustawodawca przewiduje, że właściwość miejscową sądu określa się z uwzględnieniem miejsca zamieszkania osoby pokrzywdzonej, w tym wypadku Marty B. Zgodnie z wykładnią art. 6 2 KK i art KPK na właściwość miejscową sądu wpływa miejsce, w którym sprawca działał bądź zaniechał działania, do którego był zobowiązany, albo gdzie nastąpił skutek czynu bądź miał nastąpić zgodnie z zamiarem sprawcy czynu zabronionego. Mikołaj Z. popełnił czyn zabroniony stypizowany w art w zw. z art. 12 KK, ponieważ realizował z góry powzięty zamiar, jego zachowania powtarzały się w krótkich odstępach czasu, zaś pokrzywdzona została określona co do tożsamości. Mikołaj Z. dopuścił się przestępstwa określonego materialnie i dokonał go w momencie, gdy u pokrzywdzonej adresatki gróźb karalnych powstała uzasadniona obawa realizacji groźby. Mogło to nastąpić po pierwszym telefonie, w którym sprawca wyraził swą groźbę, ale niewykluczone jest, że obawa realizacji groźby karalnej zrodziła się w pokrzywdzonej adresatce później. Z uwagi na to, że art KPK określa groźbę karalną jako przestępstwo bezwzględnie wnioskowe, aby nadać skutecznie bieg postępowaniu karnemu, niezbędny jest wniosek osoby pokrzywdzonej. Ponieważ postępowaniu nadano bieg, można przyjąć, że pokrzywdzona Marta B. sformułowała prywatnoskargowy akt oskarżenia przeciwko Mikołajowi Z. i skoro sprawca został skazany, od ścigania karnego nie odstąpiła. Warto w tym miejscu dodać, że gdyby czyn zabroniony z art KPK w zw. z art. 12 KK popełniono za granicą, to właściwość sądu w sprawie prawnej dopuszczalności ekstradycji ustala się na zasadach ogólnych, a więc na podstawie przepisu art KPK, nie zaś na podstawie art. 31 KPK, skoro przestępstwo popełniono za granicą (art KPK). Kryteria ustalone w tym przepisie są równorzędne, zatem, gdy zachodzą równocześnie, o właściwości miejscowej sądu decyduje reguła wyprzedzania. Właściwy będzie ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze, a więc i ten, w którym ujęto, jeśli wcześniej nie wykonywano czynności śledczych. W sprawie, w której miejsce popełnienia przestępstwa lub przestępstw jest ustalone, art KPK nie dopuszcza właściwości miejscowej sądu, w którego okręgu przestępstwa nie popełniono, nawet jeśli w jego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. 2

20 Rozdział I. Sąd Kazus 1 Literatura: R. Rogalski, Kolegialność orzekania jako gwarancja niezawisłości sędziowskiej w polskim procesie karnym, Rz.ZN 1998, Nr 23. S. Stachowiak, Rodzaje właściwości sądu w ujęciu nowego kodeksu postępowania karnego, Prok. i Pr. 1999, Nr 10. A. R. Światłowski, Miejsce popełnienia przestępstwa a odpowiedzialność karna zarys problematyki, MoP 1993, Nr 4. S. Zabłocki, Przekazanie sprawy do rozpoznania sądowi równorzędnemu ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości, PS 1994, Nr 7 8. Orzecznictwo: Wyrok SA w Warszawie z r. (III AUa 232/02, OSA 2003, Nr 11, poz. 41). Postanowienie SA w Warszawie z r. (II AKz 362/99, OSA 2000, Nr 3, poz. 21). Wyrok SN z r. (I KZP 24/91, OSNKW 1992, Nr 1 2, poz. 9). NOTATKI 3