Prawo karne procesowe

Transkrypt

1 S³awomir Steinborn (red.) Katarzyna Papke-Olszauskas Piotr Rogoziñski Krzysztof WoŸniewski Prawo karne procesowe pytania kazusy tablice 2. wydanie REPETYTORIA C H BECK

2 REPETYTORIA C. H. BECK Prawo karne procesowe

3 W sprzeda y: K. Boratyñska, A. Górski, A. Sakowicz, A. Wa ny KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO. KOMENTARZ, wyd. 3 Komentarze Becka J. Grajewski PRAWO KARNE PROCESOWE CZÊŒÆ OGÓLNA, wyd. 3 Podrêczniki Prawnicze L. Gardocki PRAWO KARNE, wyd. 17 Podrêczniki Prawnicze A. Marek PRAWO KARNE, wyd. 10 Studia Prawnicze M. Kuæ, M. Ga³¹zka PRAWO KARNE WYKONAWCZE Skrypty Becka J. Brylak, M. Mitera POSTÊPOWANIE KARNE Kazusy Becka H. Paluszkiewicz (wprow.) KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 26 Twoje Prawo

4 Prawo karne procesowe pytania kazusy tablice 2. wydanie rozszerzone i zmienione dr S³awomir Steinborn (red.) dr Katarzyna Papke-Olszauskas dr Piotr Rogoziñski dr Krzysztof WoŸniewski Uniwersytet Gdañski

5 Poszczególne czêœci opracowali: Pytania: S. Steinborn 37 47, , , K. Papke-Olszauskas 7 10, P. Rogoziñski 48 75, , K. WoŸniewski 1 6, 11 27, , , Kazusy: S. Steinborn 3, 9 10, 15 17, 22 P. Rogoziñski 4 6, 12 14, K. WoŸniewski 1 2, 7 8, 11, 18 Tablice: S. Steinborn 3 4, 10, 19, 33 K. Papke-Olszauskas 1 2, 5 8, 14, 16 18, 20, 22 32, P. Rogoziñski 36 K. WoŸniewski 9, 11 13, 15, 21, Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H. Beck 2011 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Sk³ad i ³amanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Spis tre ci Wykaz skrótów Wykaz literatury Przedmowa do wydania pierwszego Przedmowa do wydania drugiego IX XIII XV XVII Czę ć A. Pytania egzaminacyjne Rozdział I. Zagadnienia ogólne 1 Pytania 1 6 Rozdział II. Zasady procesowe 9 Pytania 7 36 Rozdział III. Przesłanki procesowe 35 Pytania Rozdział IV. Uczestnicy procesu karnego 46 Pytania Rozdział V. Czynno ci procesowe 81 Pytania Rozdział VI. Dowody 103 Pytania Rozdział VII. Środki przymusu 129 Pytania Rozdział VIII. Postępowanie przygotowawcze 153 Pytania Rozdział IX. Postępowanie przed sądem I instancji 169 Pytania Rozdział X. Postępowanie odwoławcze 201 Pytania Rozdział XI. Nadzwyczajne rodki odwoławcze 228 Pytania

7 VI Spis tre ci Rozdział XII. Postępowania szczególne 236 Pytania Rozdział XIII. Postępowania po uprawomocnieniu się orzeczenia 251 Pytania Rozdział XIV. Międzynarodowa współpraca w sprawach karnych 264 Pytania Czę ć B. Kazusy Kazus 1. Zasady procesowe prawdy materialnej, swobodnej oceny dowodów oraz in dubio pro reo 281 Kazus 2. Obowiązek denuncjacji a zasada legalizmu i postępowania z urzędu. Prawny i społeczny obowiązek denuncjacji konsekwencje zasady legalizmu ciganie na wniosek pokrzywdzonego i na wniosek dowódcy jednostki wojskowej 283 Kazus 3. Negatywna przesłanka procesowa europejski zakaz ne bis in idem 289 Kazus 4. Przekazanie sprawy do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu (art. 37 KPK) 292 Kazus 5. Konsekwencje procesowe odstąpienia oskar yciela publicznego od oskar enia 295 Kazus 6. Konsekwencje procesowe działania i zaniechania obrońcy oraz pełnomocnika w stosunku do reprezentowanych przez nich stron procesowych 297 Kazus 7. Obowiązek wezwania skazanego do usunięcia braków formalnych 300 Kazus 8. Zachowanie w tajemnicy danych umo liwiających ujawnienie to samo ci wiadka ( wiadek incognito art. 184 KPK) 304 Kazus 9. Za alenie na zatrzymanie 309 Kazus 10. Za alenie na postanowienie w przedmiocie wniosku o uchylenie lub zmianę rodka zapobiegawczego 313 Kazus 11. Wszczęcie postępowania przygotowawczego 316 Kazus 12. Zakres nadzoru prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym 318 Kazus 13. Odczytanie na rozprawie protokołów zeznań wiadka uprawnionego do odmowy składania zeznań 321 Kazus 14. Odroczenie wydania wyroku, zło enie wniosku o uzasadnienie wyroku _ 325 Kazus 15. Cofnięcie rodka odwoławczego 328 Kazus 16. Zaskar enie orzeczenia sądu odwoławczego 332 Kazus 17. Udział oskar onego pozbawionego wolno ci w rozprawie apelacyjnej 335 Kazus 18. Wznowienie postępowania karnego 341 Kazus 19. Przestępstwa prywatnoskargowe i tryby ich cigania 343 Kazus 20. Postępowanie nakazowe. Przesłanki stosowania postępowania nakazowego 347 Kazus 21. Postępowanie sądowe w sprawie o ułaskawienie. Pozostawienie przez sąd pro by o ułaskawienie bez rozpoznania 351 Kazus 22. Zasada specjalno ci a europejski nakaz aresztowania 356

8 Spis tre ci VII Czę ć C. Tablice Tabl. 1. Podziały przesłanek procesowych (1) 362 Tabl. 2. Podziały przesłanek procesowych (2) 362 Tabl. 3. Składy sądów powszechnych 363 Tabl. 4. Składy sądów wojskowych 364 Tabl. 5. Wyłączenie organów procesowych 365 Tabl. 6. Przedstawiciele procesowi stron 366 Tabl. 7. Pomocnicy procesowi 367 Tabl. 8. Dopuszczalno ć kumulacji ról procesowych 368 Tabl. 9. Kategorie czynno ci procesowych 369 Tabl. 10. Decyzje procesowe 370 Tabl. 11. Rodzaje terminów 373 Tabl. 12. Klasyfikacja terminów według I. Nowikowskiego 374 Tabl. 13. Źródło dowodowe a rodek dowodowy 375 Tabl. 14. Podział dowodów w polskim procesie karnym 376 Tabl. 15. Domniemania w polskim procesie karnym 377 Tabl. 16. Kategorie rodków przymusu 378 Tabl. 17. Rodzaje zatrzymania 379 Tabl. 18. Środki zapobiegawcze w polskim procesie karnym 381 Tabl. 19. Stosowanie tymczasowego aresztowania 385 Tabl. 20. Kary porządkowe 387 Tabl. 21. Modelowy przebieg postępowania przygotowawczego 388 Tabl. 22. Fazy postępowania głównego 389 Tabl. 23. Formalna i merytoryczna kontrola oskar enia 390 Tabl. 24. Instytucje przyspieszające i upraszczające postępowanie 391 Tabl. 25. Wyłączenie jawno ci cało ci lub czę ci rozprawy 392 Tabl. 26. Fazy rozprawy głównej 393 Tabl. 27. Skutki procesowe niestawiennictwa uczestników procesu na rozprawę główną 394 Tabl. 28. Wyrok 395 Tabl. 29. System rodków zaskar enia 396 Tabl. 30. Zwyczajne rodki odwoławcze 397 Tabl. 31. Formalna kontrola rodka odwoławczego w sądzie I i II instancji 399 Tabl. 32. Merytoryczne rodzaje rozstrzygnięć sądu odwoławczego 399 Tabl. 33. Nadzwyczajne rodki odwoławcze 400 Tabl. 34. Przebieg postępowania kasacyjnego 402 Tabl. 35. Postępowanie w przedmiocie wznowienia postępowania sądowego 403 Tabl. 36. Kodeksowe postępowania szczególne 404 Tabl. 37. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie 408 Tabl. 38. Wyrok łączny 408 Tabl. 39. Ułaskawienie 409 Indeks rzeczowy 411

9

10 Wykaz skrótów 1. Wykaz literatury Cie lak, Polska procedura M. Cie lak, Polska procedura karna. Podstawowe zało enia teoretyczne, Warszawa 1984 Cie lak, Łojewski, Pisma M. Cie lak, K. Łojewski, Pisma procesowe w post powaniu karnym. Wzory i komentarz, Warszawa 1989 Daszkiewicz, Prawo karne, t. [ ] W. Daszkiewicz, Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne, t. 1, Bydgoszcz 2000; t. 2, Bydgoszcz 2001 Grajewski, Komentarz, t. [ ] J. Grajewski (red.), Kodeks post powania karnego. Komentarz, t. 1 i 2, Warszawa 2010 Grajewski, Prawo karne J. Grajewski (red.), Prawo karne procesowe. Cz ć ogólna, Warszawa 2009 Grajewski, Przebieg J. Grajewski, Przebieg procesu karnego, Warszawa 2008 Grzegorczyk, Komentarz T. Grzegorczyk, Kodeks post powania karnego oraz ustawa o wiadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008 Grzegorczyk, Tylman, Polskie post powanie T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie post powanie karne, Warszawa 2009 Hofma ski, Komentarz, t. [ ] P. Hofma ski (red.), Kodeks post powania karnego. Komentarz, t. 1 3, Warszawa 2007 Kmiecik, Skr towicz, Proces R. Kmiecik, E. Skr towicz, Proces karny. Cz ć ogólna, Warszawa 2009

11 X Wykaz skrótów Marszał, Proces, 1998 K. Marszał, Proces karny, Katowice 1998 Marszał, Proces, 2005 K. Marszał (red.), Proces karny, Katowice 2005 Marszał, Proces, 2008 K. Marszał (red.), Proces karny. Przebieg post powania, Katowice 2008 Mazur, Komentarz M. Mazur (red.), Kodeks post powania karnego komentarz. Stan prawny na dzie 31 marca 1976 r. Praca zbiorowa, Warszawa 1976 Stefa ski, Zabłocki, Komentarz, t. [ ] R. A. Stefa ski, S. Zabłocki (red.), Kodeks post powania karnego. Komentarz, t. 2 i 3, Warszawa 2004 Walto, Proces S. Walto, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa Akty prawne ABWU ustawa z r. o Agencji Bezpiecze stwa Wewn trznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 ze zm.) AlkU ustawa z r. o wychowaniu w trze wo ci i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) CBAU ustawa z r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz.U. Nr 104, poz. 708 ze zm.) EKE Europejska Konwencja o ekstradycji z r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 70, poz. 307) EKPC Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolno ci z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) IPNU ustawa z r. o Instytucie Pami ci Narodowej Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 ze zm.) KC Kodeks cywilny KKS Kodeks karny skarbowy KKW Kodeks karny wykonawczy Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej KPC Kodeks post powania cywilnego KPK Kodeks post powania karnego KPK z 1969 r. Kodeks post powania karnego z 1969 r. KPW Kodeks post powania w sprawach o wykroczenia KWUS Konwencja wykonawcza z r. do Układu z Schengen z r. mi dzy Rz dami Pa stw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (Dz.Urz. UE L 239/2000, s )

12 Wykaz skrótów XI LasU ustawa z r. o lasach (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zm.) MPPOiP Mi dzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) NielU ustawa z r. o post powaniach w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178) OchrZdrPsychU ustawa z r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz. 535 ze zm.) OdpZbiorU ustawa z r. o odpowiedzialno ci podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod gro b kary (Dz.U. Nr 197, poz ze zm.) OpłKU ustawa z r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn. Dz.U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223) PolU ustawa z r. o Policji (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.) PrAdw ustawa z r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz ze zm.) PrŁow ustawa z r. Prawo łowieckie (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 127, poz ze zm.) ProkU ustawa z r. o prokuraturze (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) PrPras ustawa z r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.) PrUSP ustawa z r. Prawo o ustroju s dów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) PWKPK ustawa z r. Przepisy wprowadzaj ce Kodeks post powania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 556 ze zm.) RPOU ustawa z r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) SNU ustawa z r. o S dzie Najwy szym (Dz.U. Nr 240, poz ze zm.) wiadekkoru ustawa z r. o wiadku koronnym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232 ze zm.) UprOrgDochR rozporz dzenie Ministra Sprawiedliwo ci z r. w sprawie okre lenia organów uprawnionych obok Policji do prowadzenia dochodze oraz organów uprawnionych do wnoszenia i popierania oskar enia przed s dem pierwszej instancji w sprawach podlegaj cych rozpoznaniu w post powaniu uproszczonym, jak równie zakresu spraw zleconych tym organom (Dz.U. Nr 108, poz ze zm.) 3. Organy, organizacje i instytucje ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwo ci NIK Najwy sza Izba Kontroli ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych Prezes SN Prezes S du Najwy szego

13 XII Wykaz skrótów Prezydent RP Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej SA S d Apelacyjny SN S d Najwy szy TK Trybunał Konstytucyjny 4. Publikatory Dz.U. Dziennik Ustaw Dz.Urz. Dziennik Urz dowy Gd. SP Gda skie Studia Prawnicze KZS Krakowskie Zeszyty S dowe Pal. Palestra Prok. i Pr.-wkł. Prokuratura i Prawo wkładka PS Przegl d S dowy RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny OSA Orzecznictwo S dów Apelacyjnych OSNKW Orzecznictwo S du Najwy szego Izba Karna OSNPG Orzecznictwo S du Najwy szego Prokuratura Generalna OSP Orzecznictwo S dów Polskich OSPiKA Orzecznictwo S dów Polskich i Komisji Arbitra owych Wok. Wokanda WPP Wojskowy Przegl d Prawniczy Zb.Orz. Zbiór Orzecznictwa ZN IBPS Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa S dowego 5. Inne skróty arg. ex argumentum ex cyt. cytowany (-a, -e) dop. dopisek in princ. in principio m.st. miasto stołeczne nast. nast pny (-a, -e) post. postanowienie pyt. pytanie (-a) tabl. tablica tekst jedn. tekst jednolity tj. to jest uchw. uchwała wyr. wyrok zd. zdanie (-a)

14 Wykaz literatury 1. Komentarze K. T. Boraty ska, A. Górski, A. Sakowicz, A. Wa ny, Kodeks post powania karnego. Komentarz, Warszawa 2009 Z. Gosty ski (red.), Kodeks post powania karnego. Komentarz, t. I III, Warszawa 2004 J. Grajewski (red.), Kodeks post powania karnego. Komentarz, t. I i II, Warszawa 2010 J. Grajewski (red.), Kodeks post powania karnego. Obja nienia dla studentów, t. I i II, Kraków 2005 T. Grzegorczyk, Kodeks post powania karnego. Komentarz, Warszawa 2008 W. Grzeszczyk, Kodeks post powania karnego. Komentarz, Warszawa 2011 P. Hofma ski (red.), Kodeks post powania karnego. Komentarz, t. I IV, Warszawa Podr czniki G. Artymiak, M. Rogalski, Z. Sobolewski (red.), Proces karny. Cz ć ogólna, Warszawa 2007 G. Artymiak, M. Rogalski, Z. Sobolewski (red.), Proces karny. Cz ć szczególna, Warszawa 2007 M. Cie lak, Polska procedura karna. Podstawowe zało enia teoretyczne, Warszawa 1984 J. Grajewski, Przebieg procesu karnego, Warszawa 2008 J. Grajewski (red.), Prawo karne procesowe. Cz ć ogólna, Warszawa 2009 T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie post powanie karne, Warszawa 2009 R. Kmiecik, E. Skr towicz, Proces karny. Cze ć ogólna, Warszawa 2009 R. Kmiecik (red.), Prawo dowodowe. Zarys wykładu, Warszawa 2008 K. Marszał, Proces karny. Zagadnienia ogólne, Katowice 2008 K. Marszał, S. Stachowiak, K. Sychta, J. Zagrodnik, K. Zgryzek, Proces karny. Przebieg post powania, Katowice 2008 Z. wida (red.), Post powanie karne. Cz ć ogólna, Warszawa 2008 Z. wida (red.), Post powanie karne. Cz ć szczególna, Warszawa 2011 S. Walto, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2009

15

16 Przedmowa do wydania pierwszego Repetytorium do nauki prawa karnego procesowego, które niniejszym oddajemy do r k Szanownych Czytelników, ma stanowić odmienn w charakterze od klasycznych podr czników akademickich pomoc w nauce prawa karnego procesowego. Materiał w nim zawarty został uj ty w formie pyta z odpowiedziami, kazusów z rozwi zaniami oraz tablic, przedstawiaj cych okre lone zagadnienia w formie graficznej. Niniejsze repetytorium zostało pomy lane jako uzupełnienie wykładu zawartego w dwóch podr cznikach akademickich wydanych nakładem Wydawnictwa C.H. Beck: Prawo karne procesowe cz ć ogólna pod redakcj prof. J. Grajewskiego oraz Przebieg procesu karnego autorstwa prof. J. Grajewskiego. Celem Prawa karnego procesowego. Pytania. Kazusy. Tablice nie jest zast powanie ani tych powy ej wymienionych, ani innych podr czników z zakresu procedury karnej, lecz dostarczenie zgł biaj cym prawo karne procesowe narz dzia, które maj c komplementarny wobec klasycznych podr czników charakter, ułatwiać b dzie usystematyzowanie wiedzy z tego przedmiotu, umo liwiać powtórk materiału i jego utrwalenie, ułatwiaj c tym samym przygotowanie do egzaminu z tego przedmiotu. Przy opracowaniu kazusów: 2, 4, 5, 8, 11, 19 i 20 wykorzystano za zgod Autora kazusy i ich rozwi zania zawarte w ksi ce prof. J. Grajewskiego Kazusy z prawa karnego procesowego z rozwi zaniami (Warszawa 1996). Ksi ka adresowana jest przede wszystkim do studentów studiów prawniczych, ale przydatna mo e być równie dla studentów studiów administracyjnych zapoznaj cych si z podstawami prawa karnego procesowego, jak równie i dla aplikantów pragn cych od wie yć swoj wiedz z procedury karnej. Uwzgl dniono w niej stan prawny na dzie r. Gda sk, lipiec 2010 r. Autorzy

17

18 Przedmowa do wydania drugiego Zało enia przyj te przy opracowaniu pierwszego wydania Repetytorium nie uległy zmianie. W wydaniu drugim poprawiono dostrze one bł dy i uwzgl dniono zmiany normatywne wprowadzone w 2010 i 2011 r. W ten sposób uwzgl dnia ono stan prawny na dzie r. Aktualizacji opracowanych w pierwszym wydaniu przez dr Katarzyn Papke- -Olszauskas pyta egzaminacyjnych dokonał Krzysztof Wo niewski, za tablic Sławomir Stein born. Autorzy b d wdzi czni za wszelkie uwagi dotycz ce Repetytorium, które mo na przesyłać drog ow na adres: s.steinborn@prawo.univ.gda.pl. Gda sk, lipiec 2011 r. Autorzy

19

20 Czę ć A. Pytania egzaminacyjne Rozdział I. Zagadnienia ogólne Pytanie 1. Co to jest proces karny i jakie s jego rodzaje? Proces karny to prawnie uregulowana działalno ć zmierzaj ca do wykrycia i ustalenia czynu przest pnego i jego sprawcy, do os dzenia go za ten czyn i ewentualnego wykonania kary i innych rodków reakcji karnej (Cie lak, Polska procedura, s. 9). Z deinicji tej wynika wyra ny zwi zek procesu karnego z prawem karnym materialnym, poniewa to ta gał prawa okre la, jakie czyny (zachowania) ustawodawca uznał za czyny karalne, jakie s zasady odpowiedzialno ci karnoprawnej oraz rodki karnoprawne, b d ce konsekwencjami popełnienia przest pstwa. Dlatego te, aby prawo karne mogło spełniać m.in. funkcj ochronn, a wi c słu yć ochronie pewnych dóbr, których istnienie i respektowanie składa si na pewien porz dek społeczny (L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2004, s. 6), potrzebne s czynno ci zmierzaj ce do ustalenia, czy okre lone zachowanie spełnia warunki czynu przest pnego okre lonego w art. 1 KK. Te czynno ci i ustalenia nie mog być, rzecz jasna, pozostawione swobodzie zainteresowanych osób, lecz musz być dokonane przez uprawnione do tego organy pa stwowe i to w sposób wyra nie okre lony w ustawie (J. Grajewski, [w:] Grajewski, Prawo karne, s. 2). W obr bie samego procesu karnego wyró niamy natomiast proces karny powszechny i proces karny specjalny. Powszechny proces karny to proces, który toczy si przed s dami powszechnymi, czyli przed s dami rejonowymi, s dami okr gowymi i s dami apelacyjnymi oraz SN, w Izbie Karnej. Z kolei specjalny proces karny to proces, który ma miejsce przed s dami szczególnymi (specjalnymi). W Polsce do s dów szczególnych zaliczamy s dy wojskowe (tj. wojskowe s dy garnizonowe, wojskowe s dy okr gowe oraz SN Izba Wojskowa) oraz Trybunał Stanu, przed którym odpowiada Prezydent RP za naruszenie Konstytucji RP (tzw. delikt kon- S. Steinborn (red.), Prawo karne procesowe, Repetytoria C. H. Beck Pyt. 1