ZDROWIE PUBLICZNE MITY I FAKTY. Prof. dr med. Paweł Januszewicz

Transkrypt

1 ZDROWIE PUBLICZNE MITY I FAKTY Prof. dr med. Paweł Januszewicz

2 Przykłady mitów Szczepienie powodują autyzm Jeśli lek jest sprzedawany bez recepty = lek musi być bezpieczny! Jedzenie jest przyczyna wrzodu żołądka Całowanie się jest niebezpieczne dla zdrowia 10 rzeczy, które NIE powodują zapalenia stawów Używamy tylko 10% naszego mózgu. etc

3

4

5 Jak zapobiegać? Zapobieganie mitom = zrozumienie informacji medycznej Zrozumienie informacji medycznej = w pełni świadoma zgoda, np. na leczenie Brak edukacji nt skutecznego przekazu informacji dotyczy wszystkich pracowników ochrony zdrowia; nikt nie uczy też pacjentów Mity vs fakty, czyli medycyna EBM

6 Przykład: co NIE wywołuje zapalenia stawów Zapalenie stawów: > 100 rodzajów (!), choroba cywilizacyjna (4) Przyczyna: w większości nieznana, podłoże immunologiczne? NIE wywołuje: Nadmierne używanie ( praworęczni! ) Wilgotna i zimna pogoda Szczepienia Zła dieta Wiek Nieprawidłowa postawa ciała Za mało wapnia w diecie. itd

7 Fakty Medycyna oparta na EBM (Evidence Based Medicine praktyka medyczna oparta na wiarygodnych i aktualnych publikacjach ) czysta EBM: nie więcej niż 30-40% problemów Musi być również: wiedza, doświadczenie i umiejętności lekarza lub pielęgniarki, udział pacjenta, właściwa ocena sytuacji klinicznej

8 Fakty : EBM Korzyści: w ściśle zdefiniowanych grupach, pozwala działać zgodnie z listą działań redukując ryzyko przeoczenia, pożytki dla edukacji Wady: anty-intelektualizm (działanie a nie myślenie) Stały rozdźwięk pomiędzy EBM a codzienną praktyką (akademicy vs praktycy) PLoS Medicine Five Futures for Akademic Medicine, 2005

9 co robić? Średnio 8-15% populacji spożywa rekomendowaną ilość owoców i warzyw Zaledwie 3% populacji stosuje w codziennej praktyce wszystkie najważniejsze kryteria zdrowego stylu życia (aktywność fizyczna, właściwa masa ciała, właściwa dieta, nie palenie tytoniu) Stopień percepcji ryzyka rozwoju raka nie zwiększa uczestnictwa w badaniach skriningowych (Therap. Advances Gastroenterol, 2009)

10 Czy szwankuje komunikacja na temat ryzyka? Komunikacja na temat ryzyka zawsze mówi zarówno o dobrych jak i o złych stronach zagadnienia ważne realia prezentacji Komunikacja o ryzyku jest ulicą dwukierunkową : mówimy o nim pacjentowi, ale i powinniśmy wiedzieć co on wie lub czego nie wie To nie algorytmy decydują, ale dopasowanie przekazu do docelowych populacji Komunikacja musi uwzględniać: piśmienność, język, kulturę, niepełnosprawność, etc.

11 Zdolność pojmowania.. Kiedy: INSTRUKCJA PACJENT PACJENT Logika = Logika > Zrozumienie Język = Język > Akceptacja Doświadczenie = Doświadczenie > Zmiana zachowania

12 Zdolność czytania PEŁNA SWOBODA TRUDNOŚCI CO ROBIĆ? interpretuje znaczenie czyta swobodnie szuka pomocy (słownik) łapie kontekst bez zmęczenia słowa = dosłownie powoli, gubi omija gubi kontekst szybkie zmęczenie wyjaśnić znaczenie potoczne przykłady użyj przykładu +wróć wytłumacz + obrazek fragmentuj + litery d

13 Co to jest ryzyko? Opisuje niebezpieczeństwa związane z życiem człowieka Ryzyko: szansa, iż dane niebezpieczeństwo nas uszkodzi Są różne sposoby opisu: numeryczny np. skala logarytmiczna, obrazowy, słowny, populacyjny

14 Table 5: Verbal scale for risk * Risk range Risk magnitude Verbal description >1 in 100 >8 High 1 in 100 to 1 in Moderate 1 in 1000 to 1 in Low 1 in to 1 in Very low 1 in to 1 in Minimal <1 in <4 Negligible * Adapted from Calman 3

15 CO TO ZNACZY: BYĆ W GRUPIE RYZYKA? Występowanie określonych problemów lub chorób w rodzinie Indywidualne nawyki zdrowotne Wiek Płeć Pewne czynniki ryzyka można zmienić, niektórych nie Aby być zdrowym trzeba starać się wpływać na możliwie największą liczbę czynników, nad którymi mamy kontrolę!

16 CO BUDZI ZAUFANIE W DYSKUSJI O wysoka RYSYKU? AFEKT ZAUFANIE opiekuńczość NIEUFNOŚĆ RESPEKT niska wysoka kompetencja Bmj 2003,327,745

17 Ryzyko : Komunikacja o ryzyku może być ryzykowna Konfuzja: ryzyko absolutne - ryzyko względne Bardziej wierzymy informacjom zawierającymi treści o ryzyku aniżeli informacjom ich pozbawionym Wpływ na percepcję ryzyka mają informacje negatywne a nie pozytywne oraz uprzedni kontakt z podobnym problemem!

18 cd Niezadowalająca odpowiedź na informacje dotyczące zachowań zdrowotnych zależą np. od postawy repressive coping, charakterystycznej dla osób z niskim poziomem lęku i wysoką potrzebą aktywności społecznej (unikają one złych informacji lub poświęcają im mniej czasu, nie pamiętają złych zdarzeń, w chorobie podają mniej objawów, nie szukają aktywnie wiadomości o swym stanie zdrowia). Zachowania związane ze zdrowiem: zorientowane na wykrycie choroby (disease detection) lub skupione wyłącznie na podniesieniu stanu zdrowia (health promotion) Psychology&Health, 2006, 21(2):

19 cd Poziom satysfakcji z otrzymywanych informacji na temat leczenia ( w tym nt. ryzyka) w bardzo wysokim stopniu pozwala przewidzieć compliance czyli dobrą współpracę z lekarzem lub pielęgniarką Psychology&Health 2002, 17(3):247 Język : 30% nie rozumie ulotek, 40% nie rozumie polecenia na czczo, 60% nie rozumie standardowej zgody na leczenie.. Zaledwie 2% lekarzy rodzinnych sprawdza, czy pacjent zrozumiał zalecenia. The Lancet 2005, 366: 95

20 Jak pomóc pacjentowi zrozumieć Nasz sposób komunikacji wpływa na percepcję ryzyka przez pacjenta Opis słowny zawsze uzupełnij cyframi Używaj liczb bezwzględnych, unikaj ryzyka względnego oraz procentów Powiedz o pozytywnych ale i negatywnych szansach i używaj tego samego mianownika Używaj zdjęć, rycin Bądź pewny, iż zgoda pacjenta opiera się na informacji a nie na liczbach BMJ 2003, 327:745

21

22

23 Nowe kierunki w XXI wieku 2030 r.: 22% populacji OECD > 65 rż, w Chinach sześć lat potem USA: co drugi dorosły ma chorobę przewlekłą, Indie: zgony młodych infekcje; zgony w średnim wieku choroby układu krążenia i rak Rozwiązywanie problemów XXI wieku metodami z XX wieku niemożliwe. Za mało lekarzy problem nr 1!!

24 Nowe kierunki w XXI wieku Zapotrzebowanie na opiekę medyczną rośnie szybciej niż ilość lekarzy Lekarze: tylko do procedur wysokospecjalistycznych, wymagających największego doświadczenia Rosnąca rola : pielęgniarek, techników medycznych, zespołów do zadań specjalnych ; tele-medycyna!

25

26