Rok akademicki: 2013/2014 Kod: STC s Punkty ECTS: 7. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne

Transkrypt

1 Nazwa modułu: Chemia ogólna Rok akademicki: 2013/2014 Kod: STC s Punkty ECTS: 7 Wydział: Energetyki i Paliw Kierunek: Technologia Chemiczna Specjalność: Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Język wykładowy: Polski Profil kształcenia: Ogólnoakademicki (A) Semestr: 1 Strona www: Osoba odpowiedzialna: prof. dr hab. Czepirski Leszek (czepir@agh.edu.pl) Osoby prowadzące: prof. dr hab. Czepirski Leszek (czepir@agh.edu.pl) dr Krzyżanowski Andrzej (krzyzano@agh.edu.pl) mgr inż. Gazda Magdalena (magdago@agh.edu.pl) dr Marecka Aleksandra (marecka@agh.edu.pl) Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Powiązania z EKK Sposób weryfikacji efektów kształcenia (forma zaliczeń) Wiedza M_W001 Student posiada wiedzę w zakresie podstaw chemii ogólnej obejmującą: - podstawowe prawa chemiczne - typy i naturę reakcji chemicznych - budowę atomu i cząsteczki - prawidłowości reakcji w roztworach TC1A_W01 Egzamin, Kolokwium M_W002 Student zna: - istotę układu okresowego pierwiastków w powiązaniu z modelem budowy atomu - podstawowe prawidłowości z zakresu statyki i kinetyki reakcji TC1A_W09 Egzamin, Kolokwium Umiejętności M_U001 - wyjaśnić przebieg procesów chemicznych i zapisywać poznane reakcje chemiczne w postaci równań - przeprowadzać obliczenia chemiczne TC1A_U11, TC1A_U13 Egzamin, Kolokwium, Wykonanie ćwiczeń 1 / 6

2 M_U002 Student posiada umiejętność dostrzegania zależności pomiędzy budową substancji a jej właściwościami fizycznymi i chemicznymi TC1A_U12, TC1A_U13 Egzamin, Kolokwium, Wykonanie ćwiczeń Kompetencje społeczne M_K001 - współpracować w grupie i angażować się w dyskusję także z prowadzącym zajęcia i określić priorytety służące realizacji postawionego przed nim zadania - korzystania z różnorodnych źródeł informacji w celu rozszerzenia posiadanej wiedzy TC1A_K01, TC1A_K04 Udział w dyskusji, Wykonanie ćwiczeń Matryca efektów kształcenia w odniesieniu do form zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Forma zajęć Wykład Ćwiczenia audytoryjne Ćwiczenia laboratoryjne Ćwiczenia projektowe Konwersatori um seminaryjne praktyczne Inne terenowe E-learning Wiedza M_W001 M_W002 Umiejętności M_U001 M_U002 Student posiada wiedzę w zakresie podstaw chemii ogólnej obejmującą: - podstawowe prawa chemiczne - typy i naturę reakcji chemicznych - budowę atomu i cząsteczki - prawidłowości reakcji w roztworach Student zna: - istotę układu okresowego pierwiastków w powiązaniu z modelem budowy atomu - podstawowe prawidłowości z zakresu statyki i kinetyki reakcji - wyjaśnić przebieg procesów chemicznych i zapisywać poznane reakcje chemiczne w postaci równań - przeprowadzać obliczenia chemiczne Student posiada umiejętność dostrzegania zależności pomiędzy budową substancji a jej właściwościami fizycznymi i chemicznymi Kompetencje społeczne 2 / 6

3 M_K001 - współpracować w grupie i angażować się w dyskusję także z prowadzącym zajęcia i określić priorytety służące realizacji postawionego przed nim zadania - korzystania z różnorodnych źródeł informacji w celu rozszerzenia posiadanej wiedzy Treść modułu zajęć (program wykładów i pozostałych zajęć) Wykład 1. Podstawowe pojęcia chemii. Przedmiot chemii: zjawiska chemiczne i fizyczne, substancje proste i złożone, pierwiastki i związki chemiczne, mieszaniny fizyczne. 2. Atom jako najmniejsza, chemicznie niepodzielna część pierwiastka: podstawowe składniki jądro (protony i neutrony), elektrony. Względna masa atomowa. Nuklid, liczba atomowa i masowa, symbol nuklidu. Izotopy średnia masa atomowa. 3. Cząsteczka jako najmniejsza część związku chemicznego: masa cząsteczkowa, prawo stałości składu. Mol jako jednostka liczności, liczba Avogadra. Masa molowa. Symbole i wzory chemiczne. Symbole pierwiastków, zasady pisowni. Wzory związków chemicznych: empiryczne, cząsteczkowe i strukturalne. Wzory jonów. Modele cząsteczek. Podstawowe prawa chemiczne (zachowania masy, stosunków stałych, stosunków wielokrotnych). Stechiometria. Budowa atomu. Dualizm korpuskularnofalowy (falowe i korpuskularne własności materii). Hipoteza Plancka, relacja de Broglie a. Fotony i elektrony cząstki czy fale? Opis materii za pomocą równania falowego. Falowy opis elektronu w atomie. Sens fizyczny funkcji falowej (część radialna i część kątowa). Warunki dla funkcji falowej. Atom wodoru. Kwantowy model atomu, zasada nieoznaczoności Heisenberga, równanie Schrödingera. Liczby kwantowe. Spin elektronowy. Sens liczb kwantowych. Pojęcie orbitalu, jego kształt i energia, zasada zapełniania orbitali. Zakaz Pauliego. Reguła Hunda. Powłoki, podpowłoki. Atom wieloelektronowy. Konfiguracje elektronowe atomów. 4. Układ okresowy pierwiastków. Budowa układu okresowego. Parametry atomowe pierwiastków. Okresowość właściwości fizycznych (promień atomowy, gęstość, potencjał jonizacji) i chemicznych pierwiastków. Powiązanie układu okresowego z kwantowym modelem budowy atomu. Konfiguracje elektronowe pierwiastków (blok s, p, d). Konfiguracja powłok walencyjnych. Podział pierwiastków ze względu na konfigurację elektronową. 5. Budowa cząsteczki. Mechanizm wiązania chemicznego. Reguła oktetu. Podstawowe typy wiązań chemicznych (wiązania jonowe, kowalencyjne i koordynacyjne). Kwantowy opis elektronów w czasteczce. Podstawowe założenia i wyniki teorii orbitali molekularnych. Kształt orbitali (rozkład gęstości elektronowej). Orbitale molekularne typu σ i π. Orbitale wiążące i antywiążące. Kryteria tworzenia i energia orbitali cząsteczkowych. Względna moc wiązania chemicznego. Rząd wiązania. Homojądrowe i heterojądrowe cząsteczki dwuatomowe. Przewidywanie trwałości istnienia cząsteczek dwuatomowych. Orbitale zlokalizowane i zdelokalizowane. Kierunkowość wiązań chemicznych. Hybrydyzacja orbitali atomowych; kształt cząsteczek. Zależność między typem hybrydyzacji a kształtem cząsteczki. Polarność wiązania chemicznego. Udział wiązania jonowego w wiązaniu chemicznym. Moment dipolowy; elektroujemność a rodzaj wiązania. Wiązania metaliczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Wiązanie 3 / 6

4 wodorowe i siły Van der Waalsa. Asocjacja cząsteczek wody jako szczególny typ wiązania koordynacyjnego 6. Stany skupienia i stany materii. Stany skupienia a uporządkowanie. Fazy: gazowa, ciekła i stała oraz ich elementarne właściwości. 7. Stany materii w granicach gazowego stanu skupienia. Gaz doskonały i gazy rzeczywiste. Kinetyczna teoria gazów. Równanie stanu gazu doskonałego. Podstawowe cech stanu ciekłego. Drogi od stanu ciekłego do stanu stałego. Ciało stałe. Stan amorficzny i krystaliczny. Ciała izotropowe i anizotropowe. Symetria kryształów, sieć przestrzenna kryształów, komórka elementarna, typy sieci krystalicznych, wiązanie w sieci przestrzennej kryształów. 8. Reakcje chemiczne i elementy kinetyki chemicznej. Klasyfikacja reakcji chemicznych według: schematu reakcji, rodzaju reagentów, efektu energetycznego, składu fazowego reagentów, odwracalności reakcji, wymiany elektronów. Efekt energetyczny reakcji. Prawo Hessa. Wyznaczanie entalpii reakcji na podstawie entalpii tworzenia reagentów. Stan równowagi chemicznej, reakcje odwracalne i nieodwracalne. Pojęcie równowagi dynamicznej. Stała równowagi i jej zależność od temperatury. Prawo działania mas. Stała równowagi w układach zawierających ciała stałe (równowaga w układach heterogenicznych). Zależność położenia stanu równowagi od stężenia, temperatury i ciśnienia (reguła przekory). Dobór optymalnych warunków reakcji na przykładzie syntezy amoniaku. Kinetyka reakcji definicja szybkości reakcji, równanie kinetyczne, równanie Arrheniusa, mechanizm reakcji chemicznej, energia aktywacji, działanie katalizatorów. 9. Równowagi w roztworach elektrolitów. Definicja elektrolitu, stopień dysocjacji, podział na elektrolity mocne i słabe. 10. Reakcje jonów w roztworach (hydratacja struktura kationów i anionów w roztworach wodnych). Entalpia rozpuszczania. Woda jako słaby elektrolit. Autodysocjacja wody, iloczyn jonowy wody. Definicje kwasów i zasad według Arrheniusa, Broensteda i Lewisa. Reakcje zobojętniania sole, wodorosole. Inne niż zobojętnianie metody otrzymywania soli. Skala ph. Chemiczne wskaźniki ph roztworu. Stała dysocjacji. Związek pomiędzy stałą dysocjacji, stężeniem roztworu i stopniem dysocjacji. Prawo rozcieńczeń Ostwalda. Dysocjacja kwasów wielozasadowych. Dysocjacja słabych kwasów i zasad. Równowagi w wodnych roztworach słabych kwasów i zasad. Reguła przekory w dysocjacji słabych elektrolitów. Reakcja hydrolizy Powiązanie zjawiska hydrolizy ze słabymi elektrolitami. Stała hydrolizy i jej wyznaczanie ze stałej dysocjacji. Bufory definicja roztworu buforowego. Przykłady buforów kwaśnych i zasadowych. Zakres buforowania i pojemność buforu. Równowaga w nasyconych roztworach soli. Iloczyn rozpuszczalności i jego związek z rozpuszczalnością. Amfoteryczność. 11. Reakcje utleniania i redukcji. Definicja stopnia utlenienia. Reakcje oksydacyjnoredukcyjne utleniacz i reduktor. Utlenianie i redukcja jako proces wymiany elektronów. Metale i jony metali jako reduktory i utleniacze. Metody dobierania współczynników stechiometrycznych w reakcjach redoks. Uszeregowanie utleniaczy (jakościowo szereg elektrochemiczny ). Roztwarzanie metali w kwasach metale szlachetne i nieszlachetne. Elektrochemia: potencjały utleniająco-redukujące, reakcje elektrochemiczne, ogniwa galwaniczne i elektrolityczne, szereg napięciowy metali, akumulatory, prawa elektrolizy Faraday a. Korozja chemiczna i elektrochemiczna. Ćwiczenia audytoryjne 1. Chemiczne jednostki masy. Masa atomowa. Masa cząsteczkowa i molowa. Prawa gazowe. 2. Obliczenia stechiometryczne. Układanie równań reakcji chemicznych. Obliczenia oparte na równaniach reakcji chemicznych. 4 / 6

5 3. Obliczanie składu procentowego związków chemicznych, składu mieszanin, praw chemicznych. 4. Bilansowanie równań reakcji chemicznych. Stechiometria równań chemicznych. Stechiometria mieszanin. 5. Obliczanie stężeń roztworów oraz ich przeliczanie. Przygotowanie roztworów z czystych składników. Rozcieńczanie roztworów. Mieszanie roztworów o różnych stężeniach. 6. Stechiometria reakcji w roztworach elektrolitów. 7. Obliczenia termochemiczne. Konwersatorium 1. Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne. 2. Współczesny pogląd na atom. Budowa atomu i jądra. Struktura elektronowa atomu, liczby kwantowe. Typy wiązań chemicznych. Teoria wiązań walencyjnych, hybrydyzacja, wzory Lewisa, metoda VSEPR, kształt cząsteczki. Teoria orbitali molekularnych. Wiązania chemiczne a struktura cząsteczek. 3. Układ okresowy pierwiastków. Właściwości pierwiastków w układzie okresowym. 4. Stany skupienia materii. Fazy: gazowa, ciekła i stała oraz ich elementarne właściwosci. Kinetyczna teoria gazów. Siły międzycząsteczkowe. Gaz doskonały i gazy rzeczywiste. Równanie stanu gazu doskonałego. Ciało stałe ciała izotropowe i anizotropowe. Symetria kryształów, sieć przestrzenna, typy sieci krystalicznych, wiązanie w sieci przestrzennej kryształów. Stan ciekły. 5. Równowagi w roztworach elektrolitów. Roztwory wodne, dysocjacja elektrolityczna, kwasy, zasady, sole. Teorie: Arrheniusa, Brönsteda i Lewisa. Bufory, hydroliza, wskaźniki, amfoteryczność. 6. Stan równowagi chemicznej, reakcje odwracalne i nieodwracalne. Prawo działania mas w układach homogenicznych i heterogenicznych. 7. Podstawy kinetyki chemicznej. 8. Termochemia entalpia reakcji i przemian fizycznych, standardowa entalpia reakcji, reakcje spalania i tworzenia, prawo Hessa. 9. Elementy elektrochemii. Potencjał Nernsta. Pomiar SEM ogniwa. Elektrody i ogniwa galwaniczne. Elektrody i ogniwa galwaniczne. Szereg napięciowy metali. Elektroliza. Sposób obliczania oceny końcowej Ocena końcowa (OK) obliczana jest jako średnia ważona oceny ćwiczeń audytoryjnych, konwersatorium (K) i egzaminu (E): OK=0.3 C K E Wymagania wstępne i dodatkowe Nie podano wymagań wstępnych lub dodatkowych. Zalecana literatura i pomoce naukowe 1. A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, cz. 1-2, PWN W-wa Z. Sarbak, Chemia nieorganiczna dla studiów licencjackich, FOCHE Rzeszów, P.A. Cox, Krótkie wykłady Chemia nieorganiczna, PWN W-wa L. Jones, P. Atkins, Chemia ogólna, PWN W-wa A. Korczyński, Repetytorium z chemii ogólnej i nieorganicznej, Skrypty dla Szkół Wyższych Wydawn. Politechniki Łódzkiej, Łódź M.J. Sienko, R.A. Plane, Chemia podstawy i zastosowania, WN-T W-wa F.A. Cotton, G. Wilkinson, P.L. Gaus, Chemia nieorganiczna podstawy, PWN W-wa L. Pajdowski, Chemia ogólna, PWN W-wa / 6

6 Publikacje naukowe osób prowadzących zajęcia związane z tematyką modułu Nie podano dodatkowych publikacji Informacje dodatkowe Brak Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS) Forma aktywności studenta Egzamin lub kolokwium zaliczeniowe Samodzielne studiowanie tematyki zajęć Przygotowanie do zajęć Udział w konwersatoriach Udział w wykładach Udział w ćwiczeniach audytoryjnych Sumaryczne obciążenie pracą studenta Punkty ECTS za moduł Obciążenie studenta 3 godz 62 godz 25 godz 30 godz 45 godz 45 godz 210 godz 7 ECTS 6 / 6