Infrastruktura transportowa (drogowa) w Republice Białorusi

Transkrypt

1 Andrzej Wojcieszak1 Uniwersytet Łódzkii Infrastruktura transportowa (drogowa) w Republice Białorusi Białoruś2 jest śródlądowym krajem nizinnym w Europie Wschodniej zajmującym obszar 207,6 tys. km2. Kraj ten graniczy z Polską (długość granicy 416 km), Litwą (502 km), Łotwą (140 km), Rosją (990 km) i Ukrainą (890 km). W odróżnieniu od swoich sąsiadów, nie ma dostępu do morza. Pod względem administracyjnym Białoruś podzielona jest na 6 obwodów (Brześć, Homel, Grodno, Mohylew, Witebsk i Mińsk oraz obwód stołeczny Mińsk). Białoruś jest uboga w bogactwa mineralne. Występują tu jedynie sole potasowe, fosforyty, niewielkie złoża ropy naftowej. Dla zaspokojenia lokalnego rynku wydobywa się wapienie i piaski szklarskie, wykorzystywane jako surowiec energetyczny, niestety bardzo szkodliwy dla środowiska. Główną gałęzią przemysłu jest przetwórstwo surowców mineralnych. Dużą rolę odgrywa też przemysł maszynowy, przemysł drzewny i spożywczy. Przemysł jest rozwinięty, lecz bardzo kosztowny ze względu na przestarzałość technologiczną, w większości poradziecką. Saldo handlu zagranicznego Białorusi jest ujemne. EksRys. 1. Sieć drogowa Białorusi. portuje ona maszyny i urządzenia, produkty przemysłu Źródło: chemicznego, spożywczego i lekkiego, importuje środki transportu, surowce energetyczne i metaliczne, odzież oraz żywność. Głównymi partnerami handlowymi Białorusi są kraje byłego Związku Radzieckiego, głównie Rosja i UkraTransport odgrywa ważną rolę w gospodarce Białorusi. ina. Głównym partnerem handlowym pozostaje Rosja, na Kraj ten posiada stosunkowo dobrze rozwiniętą infrastrukktórą przypada 32% eksportu i 66% importu. turę transportową, na którą składają się magistrale kolejowe Tab. 1. Wybrane dane statystyczne dotyczące Republiki Białorusi. Obszar (tys. km2) Ludność (tys.) Współczynnik urbanizacji (%) Białoruś 207, ,2 74,5 Gęstość zaludnienia (osób/km2) Miasta Osiedla typu miejskiego Wsie Obwody Brześć 32, ,4 67, Witebsk 40, ,1 74, Homel 40, ,7 74, Grodno 25, ,2 71, m. Mińsk 0, ,1 100, Mińsk 39, ,6 56, Mohylew 29, ,1 77, Dr Andrzej Wojcieszak Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Zakład Logistyki. Artykuł recenzowany. Na północy kraju rozciąga się częściowo zabagniona, z licznymi jeziorami Nizina Połocka. Centrum kraju stanowią pasma wzgórz morenowych, zwane Wyżyną Białoruską, przechodzące ku południowi w Nizinę Poleską, obejmującą silnie zabagnione dorzecze Prypeci. Nizina ta tworzy największy w Europie zwarty teren bagienny. 1 2

2 Tab. 2. Praca przewozowa według gałęzi transportu. Ogółem Transport kolejowy samochodowy śródlądowy lotniczy przesyłowy W tys. ton ,4 88,0 64,4 1,7 0,00 131, ,5 125,1 100,7 3,0 0,01 164, ,0 139,9 166,9 6,2 0,02 143, ,2 152,8 172,9 6,7 0,01 142,8 W mln tkm , , , ,9 i kołowe, wewnętrzne drogi wodne, a także ropo i gazociągi. Białoruś leży na skrzyżowaniu ważnych szlaków transportowych północ południe ( pionowy korytarz transportowy łączy region czarnomorski z bałtyckim) oraz wschód zachód ( poziomy łączący Zachodnią i Centralną Europę z Rosją i państwami Azji Środkowej). Te korytarze krzyżują się właśnie w Mińsku. Po drogach kraju corocznie przemieszcza się około 170 mln ton ładunków, co stanowi około 80% obrotu towarowego pomiędzy Europą a Rosją. Obecnie udział kompleksu transportowego w strukturze PKB wynosi 7,2%. W 2011 roku wszystkimi gałęziami transportu przewieziono ton ładunków oraz 2 432,8 mln pasażerów, co stanowiło odpowiednio o 4,1% i o 1,8% więcej, niż w roku Wykonana praca przewozowa wyniosła mln tkm w ruchu towarowym (co stanowiło wzrost o 3,7% w stosunku do roku poprzedniego) i pkm w ruchu pasażerskim (wzrost o 0,8% w stosunku do 2010 roku). Dominującą rolę zarówno w przewozach ładunków jak i pasażerów odgrywa transport kolejowy oraz samochodowy. Tab. 3. Praca przewozowa transportu samochodowego na tle przewozów ogółem Transport ogółem ładunki ogółem (w tys. ton) 285,4 393,5 456,0 475,2 ładunki ogółem (w mln tkm pasażerowie ogółem (w mln) 2 830, , , ,8 pasażerowie ogółem (w mln pkm) W mln tkm ładunki (w tys. ton) 64,4 100,7 166,9 172,9 ładunki (w %) do ogółu ładunków (w mln ton) 22,56 25,59 36,60 36,38 ładunki (w mln tkm) ładunki (w %) do ogółu ładunków (w mln tkm) 5,64 7,34 12,50 13,65 pasażerowie (w mln) 1 499, , , ,3 pasażerowie (w %) do ogółu pasażerów (w mln) 52,98 59,44 58,99 59,20 pasażerowie (w mln pkm) pasażerowie (w %) do ogółu pasażerów (w mln plm) 28,46 37,90 43,53 42,07 36

3 Infrastruktura transportu samochodowego jest bardzo słabo rozwinięta, zwłaszcza w południowej i zachodniej części kraju. Stan dróg kołowych jest, z nielicznymi wyjątkami, bardzo zły. Długość dróg kołowych wynosi km (41,7 km/100 km 2 jeden z najniższych wskaźników w Europie, ale jeden z najwyższych wśród wszystkich krajów WNP), w tym km dróg utwardzonych (36 km/100 km 2 ) 3. Dane o długości dróg w stosunku do obszaru i liczby mieszkańców zawarte zostały w tabeli nr 4. Przez Białoruś przebiegają 2 z 10 paneuropejskich korytarzy transportowych: korytarz nr 2 (wschód zachód): Berlin Warszawa Mińsk Moskwa Niżnij Nowgorod korytarz nr 9 (północ południe): Helsinki St. Petersburg Psków Witebsk Homel Kijów Lubaszewka Kiszyniów Bukareszt Alexandroupoli, z odgałęzieniem: Kijów Mińsk Wilno Kowno Kłajpeda / Kaliningrad. Największa gęstość dróg jest w obwodzie mińskim, a najmniejsza w homelskim. Ważniejsze drogi, to drogi typu M (biał. Магістраль): Magistrala M1 (długość 611 km) biegnie od przejścia granicznego na granicy białorusko rosyjskiej przez Orszę, Borysów, Mińsk i Baranowicze w kierunku Brześcia (granica polsko białoruska) i dalej w ciągu polskiej drogi krajowej nr 2. Trasa biegnie równolegle do linii kolejowej Warszawa Moskwa Droga magistralna M2 (długość 34 km) jest drogą szybkiego ruchu na Białorusi. Bieg swój zaczyna w Mińsku i podąża w kierunku północno wschodnim, w stronę Portu lotniczego Mińsk Droga magistralna M3 (długość 253 km) łączy stolicę Białorusi z północą kraju. Trasa biegnie od Mińska w kierunku miast Lepel i Witebska. Droga ta jest często używana przez turystów pragnących dotrzeć nad Jezioro Narocz Droga magistralna M4 (długość 114 km) łączy Mińsk ze wschodem kraju i miastem Mohylew, gdzie łączy się z trasą M8 Droga magistralna M5 (długość 296 km) zaczyna się w Mińsku i biegnie w kierunku południowo wschodnim, w stronę miasta Homel; pokrywa się w całości z trasą europejską nr E271 Droga magistralna M6 (długość 262 km) trasa szybkiego ruchu na Białorusi. Zaczyna się w Mińsku i biegnie w kierunku zachodnim, w stronę Grodna Droga magistralna M7 (długość 139 km) trasa szybkiego ruchu na Białorusi. Zaczyna się w Pjarszaj i biegnie w kierunku przejścia granicznego na granicy białorusko litewskiej w Medininkai. Magistrala M7 jest częścią trasy europejskiej E28 Tab. 4. Długość oraz gęstość sieci drogowej drogi publiczne ogółem (tys. km) 74,4 83,0 86,4 86,5 gęstość dróg publicznych (km/100 km2),8 40,0 41,6 41,7 drogi publiczne o nawierzchni utwardzonej (tys. km) 66,2 72,2 74,7 74,8 gęstość dróg publicznych o nawierzchni utwardzonej (km/100 km 2 ) drogi publiczne o nawierzchni utwardzonej w stosunku do ogółu dróg publicznych (%) 31,9 34,8 36,0 36,0 88,97 86,99 86,46 86,65 drogi publiczne ogółem na mieszkańców [km/ mk] 78,6 87,7 91,3 91,4 drogi publiczne o nawierzchni utwardzonej na mieszkańców 69,9 76,3 78,9 79,0 Tab. 5. Drogi o nawierzchni twardej w poszczególnych obwodach na 1000 km Białoruś 319,1 347,7 9,6 360,5 Obwody Brześć 277,8 306,8 316,5 319,1 Witebsk 320,8 2,2 364,7 365,5 Homel 233,1 245,9 265,0 266,2 Grodno 394,3 462,2 469,3 469,2 Mińsk 393,1 421,0 431,8 432,1 Mohylew 315,3 328,9 337,7 338,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie Transport and Communications in the Republic of Belarus, Mińsk Droga magistralna M8 (długość 456 km) trasa szybkiego ruchu na Białorusi. Zaczyna się przy przejściu granicznym w Newel na granicy białorusko rosyjskiej i biegnie w kierunku południowym, przez Witebsk, Orszę, Mohylew i Homel. M8 aż do przejścia granicznego w Czernihowie na granicy białorusko ukraińskiej. Droga ta jest na całej długości częścią trasy europejskiej E95 3 Na Białorusi honorowane jest międzynarodowe prawo jazdy. Obowiązuje ruch prawostronny. Warto zawsze mieć bak samochodu zatankowany do pełna, gdyż czasami trudno znaleźć stację benzynową. Pewnym utrudnieniem dla podróżujących może być fakt, że prawie wszystkie znaki drogowe w kraju są pisane cyrylicą. 37

4 Droga magistralna M9 (długość 56 km) jest obwodnicą Mińska Droga magistralna M10 (długość 526 km) trasa szybkiego ruchu na Białorusi. Wiedzie od przejścia granicznego w Slynce na granicy białorusko rosyjskiej w kierunku zachodnim, przez Homel, Rzeczycę, Kalinkowicze, Pińsk i Drohiczyn, aż do Kobrynia, gdzie łączy się z magistralami M1 i M12 Droga magistralna M11 (długość 191 km) trasa szybkiego ruchu na Białorusi, biegnąca od przejścia granicznego Bieniakoni Šalčininkai na granicy białorusko litewskiej w kierunku południowym, aż do skrzyżowania z drogą P2. M11 na całej długości jest częścią trasy europejskiej E85 Droga magistralna M12 (długość 56 km) trasa szybkiego ruchu na terenie Białorusi, zaczynająca się w Kobryniu i biegnąca w kierunku południowo zachodnim aż do skrzyżowania z drogą P17. Następnie wiedzie w kierunku południowo wschodnim, aż do przejścia granicznego Mokrany na granicy białorusko ukraińskiej. Tab. 6. Podstawowe elementy infrastrukturalne wzdłuż dróg typu M. Hotele i inne miejsca noclegowe Stacje obsługi pojazdów (warsztaty samochodowe) Stacje benzynowe Restauracje (bary itp.) Źródło: opracowanie własne na podstawie Transport and Communications in the Republic of Belarus, Mińsk Całkowita długość dróg typu M wynosi km, co daje gęstość 1,44 km/100 km 2. Drogi te stanowią 3,46% ogółu wszystkich dróg kołowych na Białorusi i 4,0% dróg o nawierzchni utwardzonej. W ujęciu demograficznym drogi typu M mają współczynnik 3,13 km/ mieszkańców. Wzdłuż dróg oznaczonych literą M zlokalizowanych jest szereg elementów infrastrukturalnych ułatwiających podróż. Liczbę oraz zmiany dokonane w tym zakresie ilustruje tabela 6. Ze względu na fakt, że transport samochodowy na ogół nie jest używany na dużych dystansach, wiele dróg poza obszarami miejskimi ma nawierzchnię szutrową lub jest pokryta brukiem, zwłaszcza w bardziej odległych obszarach wiejskich. Brak utwardzonych dróg w obszarach wiejskich poważnie utrudnia przepływ produktów rolnych i zaopatrzenia. Około km stanowią drogi o znaczeniu państwowym, którymi przewozi się blisko 85% potoków ładunków i pasażerów. Stanu dróg nie można jednak uznać za zadowalający. Z powodu braku wystarczających środków finansowych na utrzymanie i modernizacje dróg, pogarszają się warunki rosnącego z roku na rok ruchu tranzytowego. W związku z tym, że od maja 2001 roku dotychczasowa dopuszczalna masa całkowita pojazdów została zmniejszona z 36 t do 33 t, samochody wielkogabarytowe i z naciskiem na osie ponad 10 ton mogą poruszać się tylko po wyznaczonych trasach, między innymi: Kozłowicze (granica z Polską) Brześć Mińsk granica Rosji Bruzgi (granica z Polską) Grodno Mińsk Kamiennyj Łog (granica z Litwą) Mińsk Homel Kobryń Homel granica z Rosją (przejście Sieliszcze). Ograniczenia w ruchu dotyczą także przewozów w okresach letnich. Od 1 czerwca do 31 sierpnia w godzinach od 10:00 do 22:00 obowiązuje zakaz poruszania się pojazdów o nacisku na osie przekraczającym 6 ton, jeśli temperatura przekroczy 25 C (wyjątek stanowią przewozy artykułów spożywczych łatwo psujących się lub związane z likwidacją sytuacji kryzysowych. Rozwój towarowego transportu samochodowego wymaga rozbudowy infrastruktury granicznej. W 1998 roku w Brześciu wybudowano terminal, który może dokonywać odpraw celnych do samochodów ciężarowych na dobę, zaś po stronie polskiej uruchomiono w 2 lata później nowy terminal w Koroszczynie. Rozbudowano także i dostosowano do obsługi samochodów ciężarowych przejście graniczne Kuźnica Białostocka Bruzgi (włącznie z budową obwodnicy Kuźnicy Białostockiej i dostosowaniem po stronie polskiej trasy Tab. 7. Liczba zarejestrowanych pojazdów samochodowych. Przedsiębiorstwa państwowe Przedsiębiorstwa prywatne (w sztukach) ogółem - w tym: samochody ciężarowe samochody osobowe autobusy ogółem w tym: samochody ciężarowe samochody osobowe (w tys. szt.) 1 385, , , ,5 samochody osobowe/1000 mieszk autobusy

5 Tab. 8. Wypadki drogowe na Białorusi wypadki drogowe (szt.) z ofiarami ogółem (zabici i ranni) ze skutkiem śmiertelnym ranni wypadki drogowe (na mieszkańców) Białoruś - ogółem 6,4 8,0 7,6 7,1 6,7 6,2 Region Brześć 5,3 8,0 6,7 6,3 5,8 6,0 Region Witebsk 7,6 7,9 7,3 6,3 6,4 5,4 Region Homel 6,1 6,0 6,0 6,1 5,9 5,2 Region Grodno 7,0 8,2 7,7 7,2 6,8 6,1 Mińsk 4,2 7,4 6,9 6,4 5,4 5,3 Region Mińsk 8,3 10,0 11,0 9,7 9,3 8,7 Region Mohylew 7,1 8,7 7,6 7,8 8,1 7,4 wypadki drogowe (na zarejestrowanych pojazdów samochodowych) Białoruś - ogółem 24,6 26,5 22,1 19,6 17,7 15,6 Region Brześć 16,1 20,5 15,0 13,5 12,0 11,7 Region Witebsk 28,3 29,1 23,4 19,8 19,1 15,5 Region Homel 24,8 21,8 20,1 19,7 18,2 15,1 Region Grodno 25,1 25,0 19,7 17,4 15,4 13,1 Mińsk 17,8 26,8 20,5 18,0 14,7 13,6 Region Mińsk 34,7 29,6 32,2 26,7 23,8 21,2 Region Mohylew 29,6 38,8 28,2 26,8 25,9 22,6 Sokółka Kuźnica). Budowa autostrady Berlin Warszawa Brześć Moskwa dodatkowo wzmocniłaby atuty Białorusi. W ostatnich latach ginęło corocznie na białoruskich drogach pomiędzy a osób rocznie. Ilość wypadków również jest bardzo wysoka, zważywszy, że Białoruś ma niecałe 10 mln mieszkańców i nieco mniejszą od średniej europejskiej ilość samochodów. Dane dotyczące ilości wypadków w poszczególnych obwodach zawarte są w tabeli nr 7. Streszczenie Zgodnie z danymi amerykańskiego instytutu Gallupa, w zakresie jakości dróg samochodowych Białoruś znajduje się na 68 miejscu wśród 148 państw, istotnie wyprzedzając według tego wskaźnika swoich partnerów w Związku Celnym Rosję (128 miejsce) i Kazachstan (105 miejsce), jak również sąsiadów Polskę (125), Ukrainę (133), Łotwę (122) i Litwę (97). Współczesny biznes jest niemożliwy bez efektywnego systemu transportowego. Białoruś wyraźnie różni się od innych państw WNP wyższą jakością dróg oraz ich gęstością. Z racji swojego usytuowania geograficznego i poziomu rozwoju gospodarki Białoruś posiada duże możliwości wzmocnienia swoich eksportowych i tranzytowych pozycji w obszarze eurazjatyckim. Transport infrastructure in the Republic of Belarus Road transport infrastructure Abstract Modern business is impossible without an efficient transport system. Belarus is clearly different from other CIS countries a higher quality of roads and their density. Due to its geographical location and level of development of the economy of Belarus has great opportunities to strengthen their export and transit position in the Eurasian area. Literatura / Bibliography 1. Transport and Communications in the Republic of Belarus, Mińsk road map.gif 39