Wpływ niezintegrowanych odruchów na funkcjonowanie posturalne dziecka

Transkrypt

1 Wpływ niezintegrowanych odruchów na funkcjonowanie posturalne dziecka Odruchy pierwotne można obserwować już podczas porodu i w pierwszych tygodniach życia dziecka. Ich obecność pozwala ocenić, czy centralny układ nerwowy jest prawidłowo rozwinięty. Pojawienie się odruchów wyznacza kolejne etapy rozwoju. Odruchy pierwotne to automatyczne, stereotypowe reakcje inicjowane w rdzeniu kręgowym i odbywające się bez udziału kory mózgowej. Są aktywne przez określony czas, po upłynięciu którego powinny wygasnąć albo przejść pod kontrolę wyższych ośrodków mózgu. Gdy to nastąpi, w ich miejscu pojawia się następna grupa tzw. reakcji odruchowych, na które składają się odruchy postawy, dające odczucie ułożenia ciała w pozycji leżącej. Później zostają one podporządkowane reakcjom prostowania i równowagi. ATOS Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny W życiu płodowym ułatwia kopanie, rozwija napięcie mięśniowe i stymuluje układ przedsionkowy. U noworodka leżącego na brzuszku ATOS umożliwia zwrócenie głowy na bok zapewniając tym samym przepływ powietrza. Powoduje także zwiększenie napięcia mięśni prostowników, pozwala ćwiczyć ruchy na bok, co stanowi fundament późniejszego ruchu sięgania po przedmioty. Okres fizjologicznego występowania do 6 m.ż. Sposób wywołania: układamy dziecko na plecach z głową w pozycji pośredniej. Skręt głowy w jedną ze stron powoduje wyprost ramienia, ręki i /lub nogi po stronie twarzowej oraz zgięcie ramienia i/lub nogi po stronie potylicznej. ATOS toruje umiejętność sięgania, chwytania, różnicuje prawą i lewą stronę ciała, umożliwia zróżnicowanie wzdłuż linii środkowej. Stanowi on podstawę rozwoju dominacji półkul oraz odpowiada za rozwój czucia głębokiego. Brak pełnego zintegrowania powoduje: v Trudności w koordynacji wzorkowo ruchowej v Trudności w przekraczaniu linii środkowej ciała v Rozbieżność pomiędzy pracami pisanymi a ustnymi v Trudności z płynnością ruchów gałek ocznych v Trudności z równowagą v Trudności z obustronną integracją v Skrzyżowana lateralizacja lub oburęczność powyżej 8r.ż. SYMETRYCZNY TONICZNY ODRUCH SZYJNY (STOS) Odruch ten rozdziela pracę kończyn górnych od dolnych, ułatwiając tym samym raczkowanie ruchem naprzemiennym, ten z kolei aktywuje synchroniczną pracę obu półkul mózgowych i przekształcenie homolateralnego ruchu ciała w dwustronny, a później w naprzemienny schemat ruchu. Jest więc możliwe widzenie dwuoczne oraz dwuuszny słuch. STOS wpływa na kształtowanie równowagi i ma duże znaczenie w tworzeniu koordynacji między układem przedsionkowym, wzrokowy i propriocepcją. Odpowiada za percepcję przestrzeni oraz orientację w czasie. Fizjologiczne występuje do 6 m.ż. Wywoływanie: dziecko w pozycji na plecach, zgięcie głowy do klatki piersiowej powoduje zgięcie k. górnych i wyprost k. dolnych. Wyprost głowy w tył wyprost k. górnych i zgięcie k.dolnych Niepełna integracja powoduje: v Trudności z koordynacją górnej i dolnej części ciała np. podczas pływania 1

2 v Tendencje do znacznego garbienia się w siadzie v Słabe napięcie mięśniowe v Słaba koordynacja wzrokowo ruchowa v Trudności z koncentracją v Garbienie się TONICZNY ODRUCH BŁĘDNIKOWY (TOB) Odruch umożliwia niemowlęciu przejście z pozycji pełnego zgięcia do pozycji wyprostu, a przez to ćwiczy ono równowagę, czucie głębokie i mięśnie. Jest odruchem statycznym. Przejawia się wzrostem napięcia mięśni zginaczy podczas ułożenia ciała na brzuchu oraz mięśni prostowników podczas ułożenia na plecach. W prawidłowym rozwoju integruje się w pierwszym kwartale życia. Niepełna integracja powoduje: v Problemy posturalne, w tym z napięciem mięśniowym v Słaba równowaga v Trudności z orientacją i percepcją przestrzeni v Problemy wzrokowo okoruchowe v Problemy wzrokowo przestrzenne v Niechęć do zajęć ruchowych Odruch Moro Jest odruchem pierwotnym i pojawia się w dziewiątym tygodniu życia płodowego, a jego największa aktywność przypada na trzeci, czwarty miesiąc po urodzeniu. Składa się z 2 faz: 1 faza następuje gwałtowne odwiedzenie kończyn górnych i rozstawienie palców rąk; ruch odbywa się od centrum do peryferii ciała (do 3,4 m.ż.), 2 faza odbywa się od peryferii do środka dziecko zamyka środek ciała. zgina kończyny, zaciska palce w pięści (do 6 tyg. ż.) Wywołujemy go poprzez odgięcie głowy niemowlęcia, raptowne podniesienie i opuszczenie go, a u dziecka starszego przez uderzenie w podłoże, na którym leży, lub nagle wyciągnięcie spod niego kocyka. Odruch ten związany jest ze zwiększoną wrażliwością i pobudliwością na bodźce sensoryczne. Wyzwalają go: utrata stabilności głowy i równowagi, niespodziewany hałas, nagłe światło, ból, różnica temperatur, bodźce zapachowe. Funkcje odruchu Moro: 1. kontrolowanie pierwotnych reakcji zmiany pozycji i równowagi 2. nadmierna aktywizacja układu współczulnego poprzez wzbudzenie pierwotnej reakcji walki i ucieczki 3. kształtowanie się reakcji obronnych i podporowych Symptomy niepełnej integracji: v Nadwrażliwość i nadmierna reaktywności na pewnego rodzaju bodźce v Problemy związane ze zmysłem równowagi v Trudności z koordynacją ruchową v Trudności z chwytaniu piłki lub przetwarzaniu nagłych bodźców ruchowych v Brak poczucia bezpieczeństwa v Uogólniony niepokój, bojaźliwość v Brak tolerancji na nagłe, niespodziewane zdarzenia, ostre światło, głośne dźwięki v Słabe umiejętności adaptacyjne, niechęć do zmian 2

3 Integracja przetrwałych reakcji odruchowych nie jest sprawą prostą. Wymaga doskonałej znajomości objawów przetrwania danego odruchu, a także wiedzy na temat tego, jaką pozycję wyjściową powinno przyjąć dziecko, by odruch był integrowany, a nie utrwalany. Wyhamowanie ATOS zmniejsza asymetrię w rozkładzie napięcia mięśniowego, co pozwala dziecku na umieszczenie rąk w linii środkowej ciała. Wiąże się to z możliwością wykonywania ruchów oczu niezależnych od ruchów głowy oraz z poprawą stabilizacji obrazów na siatkówce oka, co z kolei ma ogromny wpływ na procesy czytania i pisania. Integrowanie ATOS po TOB. S w pozycji stojącej jedna ręka wyprostowana, oparta o ścianę, druga na biodrze, głowa odwrócona w stronę ugiętej ręki, przyciska miękki przedmiot do ramienia, by nie wypadł, dziecko najpierw stoi bokiem do ściany, potem przodem, następnie drugim bokiem S w klęku podpartym dziecko wykonuje ćwiczenia np. unoszenie nóg, przyciskając brodą woreczek do ramienia, ręka na biodrach, przeciwna ręka oparta na podłodze S skręty głowy w lewo i w prawo z dotykaniem barków (ćwiczenie wykonuje się w różnych pozycjach leżenie przodem, tyłem, klęku podpartego) S naprzemienny ruch ramion do prawej i lewej stopy w pozycji stojącej S w klęku podpartym: - sięganie prawą ręką do lewego kolana i odwrotnie z jednoczesnym śledzeniem wzorkiem ruchu ręki - wzniesienie ramienia skośnie w górę z jednoczesnym skrętem głowy w przeciwną stronę S ćwiczenia w przekraczaniu linii środkowej ciała S ćwiczenia w separacji ruchów oczu od ruchów głowy Integracja STOS reguluje między innymi napięcie mięśniowe, poprawia pionowe ruchy oczu, ogólną sprawność dziecka i precyzję ruchów. Ważne jest właściwe dobranie ruchu do określonej pozycji wyjściowej S W leżeniu tyłem ze zgiętymi nogami (stopy oparte o podłoże) - łapanie przez dziecko rzuconej w jego kierunku piłki - uniesienie obu nóg i zarzucenie na stopy skakanki - sięganie rękami do kolan i klepnięcie w nie - transportowanie piłki na brzuchu S W klęku podpartym - konik patrzy - marsz pajaca - baranek goni piłkę 1. stosować zabawy i ćwiczenia ogólnej koordynacji ruchowej 2. usprawnia koordynację wzrokowo ruchową 3. poprawić napięcie mięśniowe 4. doskonalić pracę gałek ocznych 3

4 TOB Odruch ten determinuje stabilność postawy związaną z pozycją głowy, a poprzez to wpływa na równowagę i napięcie mięśniowe. W przypadku integracji najważniejszą sprawą jest dobór pozycji wyjściowej tak, by zabawy czy ćwiczenia odbywały się przeciwko sile grawitacji S leżenie na brzuchu np. w hamaku, unoszenie głowy i rąk do góry, rzucanie piłeczki jedną ręką do celu S w pozycji leżenia przodem: - unoszenie głowy z podparciem na dłoniach - toczenie i łapanie piłki, balona - klaskanie przed twarzą dziecka - rzuty woreczkami, piłeczkami do bramki - pływanie żabką - kołyszący się samolot kołysanie się z jednoczesnym utrzymaniem głowy, nóg i ramion S w pozycji leżenia przodem na deskorolce lub kocyku: - ciągnięcie dziecka trzymającego obręcz, laskę gimnastyczną, linę (dziecko musi mieć wyciągnięte ramiona i uniesioną głowę) - przemieszczanie się po sali, zbieranie drobnych przedmiotów i podawanie ich dorosłemu lub wkładanie ich do pojemnika S w pozycji leżenie tyłem: - przyciąganie kolan rękami do klatki piersiowej, wytrzymanie w tej pozycji do dwudziestu sekund - kołyska w pozycji embrionalnej (głowa przyciągnięta do kolan) - przechodzenie do siadu o nogach ugiętych lub skrzyżnego zamachem ramion zza głowy - odbijanie rękami i stopami balonika, piłki plażowej do dorosłego 1. stosować ćwiczenia i zabawy regulujące napięcie mięśniowe 2. poprawiać reakcje równoważne 3. doskonalić ogólną koordynację ruchową i wzrokowo ruchową 4. stymulować przedsionek 5. kształtować orientację przestrzenną 6. stosować ćwiczenia i zabawy w przekraczaniu linii środkowej ciała MORO Integracja odruchu będzie polegała przede wszystkim na stopniowym przyzwyczajaniu dziecka do gwałtownego, niezapowiedzianego hałasu, dotyku, bodźca dotykowego wzrokowego lub zmiany pozycji głowy. Początkowo bodziec powinien być gwałtowny, ale niezbyt intensywny, stopniowo można go wzmacniać, ale w granicach tolerowanych przez dziecko. S Zabawa w boisz się takiego psa? S Masaż całego ciała piłkami o różnej fakturze i różnym stopniu sprężystości S Masaże termiczne Dotykanie dziecka z zaskoczenia w różnych sytuacjach zabawowych i w czasie ćwiczeń. 1. normalizować układ przedsionkowy 2. stosować ćwiczenia i zabawy równoważne i usprawniać ogólną koordynację ruchową dziecka 4

5 3. normalizować funkcjonowanie układu dotykowego, słuchowego, wzrokowego 4. uwzględniać w ćwiczeniach i zabawach ograniczoną tolerancję dziecka na bodźce pochodzące z bliskiej odległości 5